איך וויל בעזה"י אביסעל ערקלערן וויאזוי מען קען זיך מתוכח זיין אויף א נארמאלען שטייגער, אהנע ווערן צוהיצט און שרייען אין דער וועלט אריין. איך וועל זיך לכאורה באנוצען מיט פארשידענע משלים און דוגמאות, אבער איך וויל באטאנען אז דער עיקר איז דער נמשל, אלזא טאמער איינער וויל זיך דינגען זאל מען ביטע נישט פארהאנקערט ווערן מיטען משל.
[איך רעד דייקא צו אזוינע וואס האלטען זיך פאר נארמאלע ערוואקסענע מענטשען (נישט קיין אומציווילע חיות), ועל כולם די וואס זוכען דעם אמת. פארשטייט זיך אליין אז ווען מען וויל בלויז יענעם שטיל מאכען און געוואונען מכח כל דאלים גבר זאל מען טוהן פונקט פארקערט פון אלעס וואס איך גיי שרייבען, נעמליך איבערשרייען יענעם, איהם באשולדיגען מיט כל דבר אסור, שיסען אין דער וועלט אריין ועוד, און אזוי ארום בלייבען גערעכט!]
1. אויסהערן וואס יענער זאגט
דער ערשטע כלל ווען מען וויל זיך מתוכח זיין מיט איינעם איז צו זיין שטיל בשעת יענע רעדט און אויסהערן וואס ער האט צו זאגען. אויף א פארום טייטשט זיך דאס קלאר דורכליינען וואס ער האט געשריבען און פראבירען צו פארשטיין.
ווען מען פארשטייט וואס יענער האט געשריבען מיינט נאכנישט אז מען איז מסכים, ווי אויך איז פארשטיין וואס יענער זאגט נישט קיין סתירה צום פאקט אז יענער רעדט אפשר שטותים. בדרך משל, טאמער כדי זיך צו דינגען מיטען באהויפטונג פון 'דומה דודי לצבי או לעופר האילים' מוז ער צום ערשט וויסען וואס דאס איז בכלל אן עופר האילים (ווער ווייסט?
), און דערנאך מוז ער פארשטיין פארוואס טוט דער פסוק מדמה זיין דודי צום עופר האילים. איינמאל מען האט דאס קלאר ארויס איז שייך בכלל צו זאגען א פארקערטע סברא (נישט ביי אונזערע משל כמובן, ווייל דאס איז דאך א פסוק).איך האב שוין באמערקט עטליכע מאל אז ביי פיהל פון די צוהיצטע ויכוחים ווייסט נישט דער אטאקירער בכלל וואס דער ערשטע האט געזאגט. איך וועל ברענגען נאך א משל וואס איך האב אליין געהאט לעצטענס אין א וכוח מיט איינעם בנוגע א געוויסע פלאץ וואס געבט ארויס שוואכע פירות (פרטים זענען נישט וויכטיג), ווען אינמיטען האט יענער געהערט א האלבע ווארט און ער האט גלייך צוריקגעשאסען כאטש ער האט בכלל נישט ארויסגעהאט וואס איך האב געמיינט צו זאגען.
יענער: כמעט יעדער וואס קומט ארויס פון דארט איז אפגעפארען.
איך: אודאי, ווייל זיי גיין אריין דארט אפגעפארענערהייט. יענע פלאץ נעמט דאך אריין די פסולת...
יענער (געשריגען): כלל ישראל האט נישט קיין פסולת! מיר האבען לוחם געוועהן מיט עמלק ווען ער האט געטשעפעט כל הנחשלים אחריך.
ובכן, האלט איך דעם אנדערש? רעדן מיר דען פון די מעלות אדער חסרונות פון 'ריקנין שבהם'? מיר האבען דן געוועהן איבער א געוויסען מקום, און איך האב אנגעצייגט וועלכע סארט חברה גיין דארט אריין. וואס האט דא אבער פאסירט? מיין בר פלוגתא האט נישט אויסגעהערט און נישט אריינגעטראכט אין מיינע ווערטער, ער האט נישט פראבירט צו פארשטיין וואס איך וויל זאגען, אלזא האט ער צוריקגעשאסען גענצליך שלא ממין הטענה.
נאך מער, אפילו נאך מען הערט אויס יענעם מיט רואיגקייט און איינגעהאלטענקייט, מוז מען פראבירען צו פארשטיין וואס יענער האט געמיינט און וויאזוי ער האט עס געמיינט. עס איז נישט גענוג צו פארשטיין יענעמ'ס ווערטער לויט דעם אייגענעם פארשטאנד, ווייל עס קען גאנץ מעגליך זיין אז יענער האט עפעס אנדערש געמיינט. איך האב אמאל געשריבען אן ארטיקעל וויאזוי עס קענען זיך מאכען מחלוקות און מיספארשטענדעניש בלויז ווייל מען לערנט אפ יענעמ'ס ווערטער לויט דעם אייגענעם שכל.
אצינד נאך מען האט אויסגעהערט וואס יענער האט געזאגט, מען האט אריינגעטראכט אין זיינע רייד און פארשטאנען וואס ער מיינט צו זאגען, דארף מען יעצט נאכאמאל איבערטראכטען די אייגענע מיינונג און זעהן צי עס איז טאקע ריכטיג, אדער אפשר רעדט יענער גאר צום זאך און מען מוז אליין בייטען דער מיינונג. טאמער האלט מען נאכאלץ אז מען איז גערעכט, קען מען הערשט צוריק ענטפערן, וואס ברענגט מיר צום קומענדיגען כלל, וויאזוי צו ענטפערן...
[דרך אגב, אלעס וואס איך האב געשריבען ביז אהער קען מען טרעפן אינעם משנה פון שבעה דברים בגולם ושבעה בחכם ביי די אייגענשאפטען פון א חכם.]
2. נישט אטאקירען יענעם פערזענליך
כאטש דו האלטסט אז יענער רעדט הוילע נארישקייטען איז נישט דא קיין בארעכטיגוגנג יענעם אטאקירען פערזענליך (איך רעד נישט ביי א כופר, ווען דארט איז דער כלל הקהה את שיניו און גיי דייקא נישט אריין אין קיין ויכוח). אפילו ווען מען ווערט גאר צוהיצט און עס גייט אריין בגדר 'ווען עס טוט וויי שרייט מען', קען מען אטאקירען די רייד אבער נישט דעם רעדנער זעלבסט.
ווען מען שרייט פאר יענעם, 'דו רעדסט שטותים,' האט מען דאך בכלל נישט געענטפערט אויף וואס ער האט צו זאגען, נאר מען האט אריבערגעפירט דעם דעבאטע צו פערזענליכע לעוועל, צו וועלכע דער פאסיגסטע ענטפער איז, 'און דו ביזט א בהמה,' און אזוי גייט דער וכוח בארג אראפ.
מען קען ארויסברענגען דעם זעלבען שטארקען התנגדות צו יענעמ'ס רייד ווען מען אטאקירט די רייד זיינע, מיטען זאגען, 'די טענה איז שטותים.' כאטש למעשה איז ארויסגעקומען דער זעלבע זאך, אז וואס יענער האט געזאגט איז שטותים, פילט זיך יענער נאכנישט אזוי שטארק פערזענליך אטאקירט, און מען קען זיך ווייטער דינגען ווי מענטשען.
נאך בעסער און דיפלאמאטישער איז גענצליך אוועקצונעמען די קריטיק פון יענעם און זיינע רייד, נאר צו פאקעסירען אויף זיך אליין. אנשטאטס ארויסצוגעבן א גלאטע פסק אויף יענעמ'ס רייד, קען מען זאגען, 'איך האלט (אדער לענ"ד) איז די טענה שטותים.' דא איז ווידער די זעלבע מעשה, כאטש מען טוט נאכאלץ באטיטלען יענעמ'ס דעה אלץ נארישקייטען, שפירט דער פלוגתא זיך נישט אזוי שטארק אליין געטראפען, און מען קען נאך ווייטער מתוכח זיין ווי א מענטש.
פארשטייט זיך אז נאך מער ערוואונטשען איז איבערהויפט נישט אפצו'פסק'ענען וואס יענעמ'ס טענה איז, נאר בלויז אפווענדען וואס ער האט געזאגט. דער אטמאספערע בלייבט פיהל מער אנגענעם ווען מען ענטפערט, 'איך האלט אז וואס איהר האט יעצט געזאגט איז נישט ריכטיג,' אדער אפילו 'איך האלט גאנץ אנדערש ווי אייך.'
איך האב אבער ארויסגעברענגט דאס אפילו ווען מען וויל יא אוועקמאכען וואס יענער האט געזאגט (ווייל 'עס טוט וויי און מען דארף שרייען'), איז פיהל געראטען אוועקצומאכען די רייד נישט דער רעדנער.
עס איז נאך דא אסאך וואס צו שרייבען אין דעם נושא, נאר עס ווערט שוין שפעט ביי מיר וועל איך מוזען מאכן א הפסקה בנתיים, און בעזה"י פארזעצן אן אנדערס מאל.
