פריילעך אידל האט געשריבן:וועגן דרייווען האמיר דא א שבט הלוי, קעגן גיין אין גאס אינאיינעם מיט די ב"ב האט דא איינער אפשר א מקור?
אזוי ווי מען האט שוין סייוי געברענגט דברי תורה דא וועל איך טוהן נגד דעתי (אז ס'איז נישט גלייך צו לייגען דברי תורה נישט און ידיעת התורה אשכולות) און ברענגען די מקור פון נישט גיין צוזאמען מיט די ווייב און גאס.
אויב זענט איר אויף א פלאץ וואס ס'איז נישט גלייך צי זעהן דברי תורה ביטע מישט אוועק.
קאנסילמאן האט געשריבן: בכל אופן צו זאגען אז פרויען טארן נישט זיצען אין פראנט איז טויש דיין, ווייל יענע דיין לאזט זיכער אויך נישט גיין שפאצירען צוזאמען פרייטיג צונאכטס נאך די טשולענט.
כל כבודה האט גדרים לפי מצב הדור והמקום.
קיין מושג וואס אייך קוועטשט. איך זאג פשעטלעך? אלץ כל כבודה האט מען נישט גע'אסר'ט זאכן? מאדנע... איינער האט געזאגט ער ווייסט נישט די טעם, האב איך אים געברענגט דעם טעם, עפעס איז דא ראנג? דו אליין זאגסט דאך די זעלבע טעם.
בנוגע מיין דיין, איך זאל טוישן דיין? אויף וואס ארויף רבוש"ע? יא ער לאזט נישט גיין צוזאמען [חוץ במקום שיגרום אי שלום בית, שאז ישאלו מה לעשות], וכן אנו נוהגין, כ'האב קיין מושג פארוואס מען זאל דארפן משנה זיין, וואס איז מיר שלעכט זיך צו פירן אין צניעות ווי 50 יאר צוריק??? א מין מאדנע וועלט דא. איך דארף טוישן דיין, כדי יענער זאל נישט האבן קיין שלעכטן געפיל...? סארי אין מיין קאפ גייט עס עפעס נישט אריין, כנראה בין איך עפעס צו מצומצם. +
בארואיג דיר. ער מיינט נישט זאלסט טוישן דיין. דיין דיין זאסטו ווייטער פרעגן אויב צום גדלי' נדחה, מיט 104 פיבער, אויב דו מעגסט אויספאסטן. (אל תפתח פה לשטן, זאסט זיך אייביג גוט שפירען) ער מיינט צו זאגן די ספעציפישע שאלה, פרעג אנדערע דיין. וועגן טראגן מיט די עירוב, פרעג א 3טע דיין. וועגן שניידן די בארד, פרעג א פערדע דיין. וועגן זמן הדלקת הנרות א פינפטע. וועגן זמן מוצ"ש, מאך זיכער נישט צו פרעגן די זעלבע דיין וועם האסט געפרעגט וועגן זמן הדלקת הנרות. בדוחק אפשר קענסטו נוצן די זעלבע דיין פאר זמן מוצאי, וועם דו פרעגסט אן דעת תורה, וועגן שניידן די בארד. ווענדט זיך וויפיל טעלעפאן נומערן דיין סעלפאון לאזט סעיווען.
בקיצור, דארפט זיך נישט וואשן צו קיין סעודה. סא'יז א מזונות. ווען דו ענדיגסט עסן, פרעג א דיין אויב מען דארף א מאכן על המחי' אויף טאנא סאלאד, און האב אונזין יעדע ווארט אויף דיין בורא נפשות נאך פרישטאג.
איין מינוט, פאר איך דרוק שיק. פאר ווער ס'כאפט נישט אז איך בין סארקאסטיש, (איך ציטער, ס'איז 2019 למס') פרעג דיין ערשטע דיין אויב דו זאלסט פרעגן שאלות אויך פון א יאנג איזראעל ראביי.
חאדאראם האט געשריבן:טשולדיגט טשולדיגט! כא נישט געמיינט דאס לגבי חילול שבת, כאבעס געמיינט לגבי פרויען דרייווען ועוד מנהגים, די געדאנק איז געווען אז ביי חילול שבת וואלסטו שוין געהאט וואס צו ענטפערן דיין אינגעל, טא, וואס זאל זיין אנדערש אלע דיינע מנהגים.
איך כאפ בכלל נישט וואס דו זאגסט, ביי חילול שבת וואלט איך געזאגט פאר מיין אינגל, אז ער איז א שייגעץ, שטיי נישט אין זיינע ד' אמות, דער אייבערשטער זאל העלפן ער זאל תשובה טוען,
דאס קען איך דא נישט זאג..
און הא גופא זאגט מען פאר א קינד, "ווען ער וואלט מחלל שבת געווען וואלטעך דער געזאגט שטיי נישט לעבן איהם! היות ער רירט "נאר" די מסורה [וואס איז אגב חמור כדאורייתא כמבואר בדברי רבותינו הקודמים], הייס איך דיר נישט שטיי אוועק פון איהם ד' אמות [וואס אויב איז עס יא גענוג חמור ביי דיר, קענסטעס יא זאגן] אבער עכ"פ פארשטיי אז "ער" טוט אנדערש ווי די מסורה, נישט אונז.
אבער וואס זאגט ער פאר זיינע קינדער, ""אינז טימער נישט אזוי"", פארוואס נישט???? שבת דארף מען היטען ווייל עס שטייט אין די תורה, אבער דרייוון? די טאטע אליין ווייסט נישט פארוואס זיין ווייב טאר נישט דרייוון חוץ די סיבה "אזוי טיט מען" די קינדער ווערן עלטער וואס זאל זיי מאכען נאך טין די זעלבע זאך וואס זיין טאטע ווייסט אויך נישט פארוואס ער טיט עס??
איך געב ברוך השם פאר מיינע קינדער א פרומע חינוך. אבער ווען מיין בחור וואלט מיך געפרעגט פארוואס פרויען טארן נישט דרייווען, וואלט איך אים פשוט געענטפערט מיט 3 ווערטער "איך ווייס נישט" (ווייל איך ווייס טאקע נישט)
איך וואלט געזאגט ״ווייל ערליכע אידן האבן געהאט א הרגשה אז ס׳איז נישט צניעות׳דיג״.
איך האב געוואלט גלייך אינהייב מגיב זיין, נאר אין בין געווען זיכער אז איינער וועט שוין ארויס ברענגען די נקידה, איז פשוט א שאד מיין צייט
למעשה זע איך אז יעדער זאגט גיטע סברות, איינער זאגט אז עס פעלט פשוט די חינוך די ארבקייט פין די זאך, א צווייטע זאגט אז די סיבה איז ווייל מען לערענט נישט די טעמי המצות, כאילו אז מען דארף פשוט געבען פאר יעדער שמויגער א שעור אין אלע מנהגים, מקורם וטעמיהם אז נישט טיט מען עס נישט..., איינער זאגט אז עס קימט ווייל מען מאכט נישט א חילוק צווישען א דרבנן מיט א קבלה, איינער איז געקימען מיט א באמבע ווייל מען מאכט אוועק די עלטערן, אז מען זאגט ווער עס האט א סמארטפאן איז א בעל עבירה, פארדעם שניידט ער זיך די בארד
למעשה וועל איך זאגן די פשוט'ע תירץ וואס די רמב"ם זאגט אין הלכות דעות "דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו, ונוהג במנהג אנשי מדינתו. לפיכך צריך אדם להתחבר לצדיקים ולישב אצל החכמים תמיד, כדי שילמוד ממעשיהם; ויתרחק מן הרשעים ההולכים בחושך, כדי שלא ילמוד ממעשיהם. הוא ששלמה אומר, "הולך את חכמים, יחכם; ורועה כסילים, ירוע" דאס איז תירוץ אויף אלע קשיות, א מענטש מעג וויסן אלע טעמים אין אלע מקורות, אויב איז די מקום ווי ער איז, דאס אפגעפרעגט צי נישט אזוי הארב, וועט עס גארנישט העלפן
מען קען זען עס איז דא עטליכע קהילות וואס זענען אפשאמיגע פינעם הייליגער דברי חיים זצוק"ל, אין זייי וועלען האבן מסירת נפש פאר זיינס א ווארט ווי למשל מקוה צי מאשין מצות, אבער ווען עס קימט צי די ענין פין שייטליך, אזאך וואס די ד"ח האט געאסערט פינק ווי מאשין מצות, איך מיין מען קען זאגען אין גם אחד וואס רעכענט זיך מיט די דברי חיים, כאטש עס איז דא צענדליגע דארט וואס ווייסן די טעמים מיט די מקורות, אזוי אויך האט איינער געשריבן אז ער פלעגט גיין צים כותל ןןי לאנג ער האט נישט געוויסט וואס ציונות איז, איז די זעלבע זאך אז טאמער איז די מקום ווי ער האט געהערט, געווען אפגעלאכט פין די רעבע זיכרונו ליווראכע אידן, מעג ער האבן טוזענט טעמים פארוואס מער טאר נישט גיין צים כותל, ער וועט פארשטיין אז עס איז גארנישט, אין די מיניט וואס די מקום געווארן ארויף געקיקט די רביה"ק ז"ל, פארשטייט ער שוין פינקליך פארוואס מען טאר נישט גיין צים כותל, פינק ווי א ווישזנצער צי א גערער חסיד דארף נישט פארשטיין פארוואס מען מיז גיין צי בחירות, אין דאך גייט ער מיטן גאנצען קאך, ווייל דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו
אין דאס איז סיבה פארוואס ער האט נישט קיין פראבלעם מיטן שניידן די בארד, צי ווייל זיינע חבירים מיט וועם ער דרייט זיך, צי די וואטסעפפ גרופ וואס ער איז אנגעהאקט, שניידן זיך די בארד, פארשטייט זיך נאכדעם האט ער שוין מקורות מיט טעמים פארוואס ער איז גערעכט, אין דאס איז די סיבה פארוואס א טייל איז גיין שפאצירן מיט די ב"ב, צי זיצען אין פראנט מיטן ב"ב זייער הארב, ווייל אין די חבורה ווי ער געהערט איז דאס אפגעפרעגט, ווידער ביי די אנדערע איז דאס נארמאל, אבער די יסוד איז איין זאך ווי די רמב"ם זאגט דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו, אין די איינציגסטע עצה אויף דעם -אז מען וויל אינז מיט אינזערע קינדער, זאלן בלייבן נאמנין לשם ותורתו- איז ווי רמב"ם פירט אויס "לפיכך צריך אדם להתחבר לצדיקים ולישב אצל החכמים תמיד, כדי שילמוד ממעשיהם; ויתרחק מן הרשעים ההולכים בחושך, כדי שלא ילמוד ממעשיהם."
איך וואלט געקענט מאך מאריך זיין אין דעם אבער מיין צייט ערלויבט עס פשוט נישט ועוד חזון למועד
בכל פגע הריני מורגל להחזיק האמונה, כי לא נעשה דבר ביד המקרה רק על פי השגחתו יתברך, והריני מתאמץ בתפילה להעביר את רוע הגזירה, ולפיכך הריני מתייחס בקרירות להשתדלות (חזון איש אגרות ח"ב קלב)
בעל דעת האט געשריבן:איך האב געוואלט גלייך אינהייב מגיב זיין, נאר אין בין געווען זיכער אז איינער וועט שוין ארויס ברענגען די נקידה, איז פשוט א שאד מיין צייט
למעשה זע איך אז יעדער זאגט גיטע סברות, איינער זאגט אז עס פעלט פשוט די חינוך די ארבקייט פין די זאך, א צווייטע זאגט אז די סיבה איז ווייל מען לערענט נישט די טעמי המצות, כאילו אז מען דארף פשוט געבען פאר יעדער שמויגער א שעור אין אלע מנהגים, מקורם וטעמיהם אז נישט טיט מען עס נישט..., איינער זאגט אז עס קימט ווייל מען מאכט נישט א חילוק צווישען א דרבנן מיט א קבלה, איינער איז געקימען מיט א באמבע ווייל מען מאכט אוועק די עלטערן, אז מען זאגט ווער עס האט א סמארטפאן איז א בעל עבירה, פארדעם שניידט ער זיך די בארד
למעשה וועל איך זאגן די פשוט'ע תירץ וואס די רמב"ם זאגט אין הלכות דעות "דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו, ונוהג במנהג אנשי מדינתו. לפיכך צריך אדם להתחבר לצדיקים ולישב אצל החכמים תמיד, כדי שילמוד ממעשיהם; ויתרחק מן הרשעים ההולכים בחושך, כדי שלא ילמוד ממעשיהם. הוא ששלמה אומר, "הולך את חכמים, יחכם; ורועה כסילים, ירוע" דאס איז תירוץ אויף אלע קשיות, א מענטש מעג וויסן אלע טעמים אין אלע מקורות, אויב איז די מקום ווי ער איז, דאס אפגעפרעגט צי נישט אזוי הארב, וועט עס גארנישט העלפן
מען קען זען עס איז דא עטליכע קהילות וואס זענען אפשאמיגע פינעם הייליגער דברי חיים זצוק"ל, אין זייי וועלען האבן מסירת נפש פאר זיינס א ווארט ווי למשל מקוה צי מאשין מצות, אבער ווען עס קימט צי די ענין פין שייטליך, אזאך וואס די ד"ח האט געאסערט פינק ווי מאשין מצות, איך מיין מען קען זאגען אין גם אחד וואס רעכענט זיך מיט די דברי חיים, כאטש עס איז דא צענדליגע דארט וואס ווייסן די טעמים מיט די מקורות, אזוי אויך האט איינער געשריבן אז ער פלעגט גיין צים כותל ןןי לאנג ער האט נישט געוויסט וואס ציונות איז, איז די זעלבע זאך אז טאמער איז די מקום ווי ער האט געהערט, געווען אפגעלאכט פין די רעבע זיכרונו ליווראכע אידן, מעג ער האבן טוזענט טעמים פארוואס מער טאר נישט גיין צים כותל, ער וועט פארשטיין אז עס איז גארנישט, אין די מיניט וואס די מקום געווארן ארויף געקיקט די רביה"ק ז"ל, פארשטייט ער שוין פינקליך פארוואס מען טאר נישט גיין צים כותל, פינק ווי א ווישזנצער צי א גערער חסיד דארף נישט פארשטיין פארוואס מען מיז גיין צי בחירות, אין דאך גייט ער מיטן גאנצען קאך, ווייל דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו
אין דאס איז סיבה פארוואס ער האט נישט קיין פראבלעם מיטן שניידן די בארד, צי ווייל זיינע חבירים מיט וועם ער דרייט זיך, צי די וואטסעפפ גרופ וואס ער איז אנגעהאקט, שניידן זיך די בארד, פארשטייט זיך נאכדעם האט ער שוין מקורות מיט טעמים פארוואס ער איז גערעכט, אין דאס איז די סיבה פארוואס א טייל איז גיין שפאצירן מיט די ב"ב, צי זיצען אין פראנט מיטן ב"ב זייער הארב, ווייל אין די חבורה ווי ער געהערט איז דאס אפגעפרעגט, ווידער ביי די אנדערע איז דאס נארמאל, אבער די יסוד איז איין זאך ווי די רמב"ם זאגט דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו, אין די איינציגסטע עצה אויף דעם -אז מען וויל אינז מיט אינזערע קינדער, זאלן בלייבן נאמנין לשם ותורתו- איז ווי רמב"ם פירט אויס "לפיכך צריך אדם להתחבר לצדיקים ולישב אצל החכמים תמיד, כדי שילמוד ממעשיהם; ויתרחק מן הרשעים ההולכים בחושך, כדי שלא ילמוד ממעשיהם."
איך וואלט געקענט מאך מאריך זיין אין דעם אבער מיין צייט ערלויבט עס פשוט נישט ועוד חזון למועד
דער געדאנק איז שוין געווארן אויבן אויסגעשמועסט אביסל, (כאטש נישט מיט די קלארע ווערטער פונעם הייליגן רמב"ם) דער גאנצע כדור העולם איז היינט ווי איין מדינה לגבי דעם, מ'איז מחובר און מ'ווערט נמשך איינס פונעם צווייטן, ס'איז כמעט נישטא קיין צדיקים פון פריער, צו קענען מקיים זיין וואס דער הייליגער רמב"ם שרייבט, מ'זאל זיך מחבר זיין בדרכם, בלייב מיר עכ"פ מיט די צדיקים פונעם דור הקודם וואס אונזערע עלטערן האבן געקענט און מקבל געווען, נו, זעמער צוריק צום שמועס אז די מסורה איז כמעט נישטא היינט, האט דער אינגערמאן נישט וועמענס דרך זיך מחבר צו זיין.
בעל דעת האט געשריבן:איך האב געוואלט גלייך אינהייב מגיב זיין, נאר אין בין געווען זיכער אז איינער וועט שוין ארויס ברענגען די נקידה, איז פשוט א שאד מיין צייט
למעשה זע איך אז יעדער זאגט גיטע סברות, איינער זאגט אז עס פעלט פשוט די חינוך די ארבקייט פין די זאך, א צווייטע זאגט אז די סיבה איז ווייל מען לערענט נישט די טעמי המצות, כאילו אז מען דארף פשוט געבען פאר יעדער שמויגער א שעור אין אלע מנהגים, מקורם וטעמיהם אז נישט טיט מען עס נישט..., איינער זאגט אז עס קימט ווייל מען מאכט נישט א חילוק צווישען א דרבנן מיט א קבלה, איינער איז געקימען מיט א באמבע ווייל מען מאכט אוועק די עלטערן, אז מען זאגט ווער עס האט א סמארטפאן איז א בעל עבירה, פארדעם שניידט ער זיך די בארד
למעשה וועל איך זאגן די פשוט'ע תירץ וואס די רמב"ם זאגט אין הלכות דעות "דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו, ונוהג במנהג אנשי מדינתו. לפיכך צריך אדם להתחבר לצדיקים ולישב אצל החכמים תמיד, כדי שילמוד ממעשיהם; ויתרחק מן הרשעים ההולכים בחושך, כדי שלא ילמוד ממעשיהם. הוא ששלמה אומר, "הולך את חכמים, יחכם; ורועה כסילים, ירוע" דאס איז תירוץ אויף אלע קשיות, א מענטש מעג וויסן אלע טעמים אין אלע מקורות, אויב איז די מקום ווי ער איז, דאס אפגעפרעגט צי נישט אזוי הארב, וועט עס גארנישט העלפן
מען קען זען עס איז דא עטליכע קהילות וואס זענען אפשאמיגע פינעם הייליגער דברי חיים זצוק"ל, אין זייי וועלען האבן מסירת נפש פאר זיינס א ווארט ווי למשל מקוה צי מאשין מצות, אבער ווען עס קימט צי די ענין פין שייטליך, אזאך וואס די ד"ח האט געאסערט פינק ווי מאשין מצות, איך מיין מען קען זאגען אין גם אחד וואס רעכענט זיך מיט די דברי חיים, כאטש עס איז דא צענדליגע דארט וואס ווייסן די טעמים מיט די מקורות, אזוי אויך האט איינער געשריבן אז ער פלעגט גיין צים כותל ןןי לאנג ער האט נישט געוויסט וואס ציונות איז, איז די זעלבע זאך אז טאמער איז די מקום ווי ער האט געהערט, געווען אפגעלאכט פין די רעבע זיכרונו ליווראכע אידן, מעג ער האבן טוזענט טעמים פארוואס מער טאר נישט גיין צים כותל, ער וועט פארשטיין אז עס איז גארנישט, אין די מיניט וואס די מקום געווארן ארויף געקיקט די רביה"ק ז"ל, פארשטייט ער שוין פינקליך פארוואס מען טאר נישט גיין צים כותל, פינק ווי א ווישזנצער צי א גערער חסיד דארף נישט פארשטיין פארוואס מען מיז גיין צי בחירות, אין דאך גייט ער מיטן גאנצען קאך, ווייל דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו
אין דאס איז סיבה פארוואס ער האט נישט קיין פראבלעם מיטן שניידן די בארד, צי ווייל זיינע חבירים מיט וועם ער דרייט זיך, צי די וואטסעפפ גרופ וואס ער איז אנגעהאקט, שניידן זיך די בארד, פארשטייט זיך נאכדעם האט ער שוין מקורות מיט טעמים פארוואס ער איז גערעכט, אין דאס איז די סיבה פארוואס א טייל איז גיין שפאצירן מיט די ב"ב, צי זיצען אין פראנט מיטן ב"ב זייער הארב, ווייל אין די חבורה ווי ער געהערט איז דאס אפגעפרעגט, ווידער ביי די אנדערע איז דאס נארמאל, אבער די יסוד איז איין זאך ווי די רמב"ם זאגט דרך ברייתו של אדם--להיות נמשך בדעותיו ובמעשיו אחר ריעיו וחבריו, אין די איינציגסטע עצה אויף דעם -אז מען וויל אינז מיט אינזערע קינדער, זאלן בלייבן נאמנין לשם ותורתו- איז ווי רמב"ם פירט אויס "לפיכך צריך אדם להתחבר לצדיקים ולישב אצל החכמים תמיד, כדי שילמוד ממעשיהם; ויתרחק מן הרשעים ההולכים בחושך, כדי שלא ילמוד ממעשיהם."
איך וואלט געקענט מאך מאריך זיין אין דעם אבער מיין צייט ערלויבט עס פשוט נישט ועוד חזון למועד
געוואלדיג!!! צום פונקט!
לכאורה האט געשריבן: פארוואס שרייבט מען תגובות אן זיך פארשטענדיגן מיטן מוח?
חאדאראם האט געשריבן:דער גאנצע כדור העולם איז היינט ווי איין מדינה לגבי דעם, מ'איז מחובר און מ'ווערט נמשך איינס פונעם צווייטן, ס'איז כמעט נישטא קיין צדיקים פון פריער, צו קענען מקיים זיין וואס דער הייליגער רמב"ם שרייבט, מ'זאל זיך מחבר זיין בדרכם, בלייב מיר עכ"פ מיט די צדיקים פונעם דור הקודם וואס אונזערע עלטערן האבן געקענט און מקבל געווען, נו, זעמער צוריק צום שמועס אז די מסורה איז כמעט נישטא היינט, האט דער אינגערמאן נישט וועמענס דרך זיך מחבר צו זיין.
נישט גערעכט עס איז די בהמ"ד ווי דאווענסט, די קהילה ווי די גהערסט, די רב ביי וועם די וויייקסט זיך, די מוסד ווי די שיקסט דייינע קינדער, די געגענט ווי וואינסט, אין להבדיל די וואטסעפפ גרופ די פאלאסט, אלעס גייט אריין אין כלל פין "ריעיו וחבריו, ואנשי מדינתו."
בכל פגע הריני מורגל להחזיק האמונה, כי לא נעשה דבר ביד המקרה רק על פי השגחתו יתברך, והריני מתאמץ בתפילה להעביר את רוע הגזירה, ולפיכך הריני מתייחס בקרירות להשתדלות (חזון איש אגרות ח"ב קלב)
חאדאראם האט געשריבן:דער גאנצע כדור העולם איז היינט ווי איין מדינה לגבי דעם, מ'איז מחובר און מ'ווערט נמשך איינס פונעם צווייטן, ס'איז כמעט נישטא קיין צדיקים פון פריער, צו קענען מקיים זיין וואס דער הייליגער רמב"ם שרייבט, מ'זאל זיך מחבר זיין בדרכם, בלייב מיר עכ"פ מיט די צדיקים פונעם דור הקודם וואס אונזערע עלטערן האבן געקענט און מקבל געווען, נו, זעמער צוריק צום שמועס אז די מסורה איז כמעט נישטא היינט, האט דער אינגערמאן נישט וועמענס דרך זיך מחבר צו זיין.
נישט גערעכט עס איז די בהמ"ד ווי דאווענסט, די קהילה ווי די גהערסט, די רב ביי וועם די וויייקסט זיך, די מוסד ווי די שיקסט דייינע קינדער, די געגענט ווי וואינסט, אין להבדיל די וואטסעפפ גרופ די פאלאסט, אלעס גייט אריין אין כלל פין "ריעיו וחבריו, ואנשי מדינתו."
ס'איז אמת וואס די זאגסט, דאס איז ספעציפיש גערעדט, איך רעד אבער יפילו בכלליות, די מצב רוח אין די וועלט היינט איז נישט דווקא דער דרך התורה והמסורה, ס'איז מער איש כל הישר בעיניו יעשה, ס'איז שוין אויך פריער געווארן ארויסגעברענגט אז אסאך מאל קען דר דעת תורה מיט'ן דעת בעה"ב ומון עם, שטיין אין א פלוגצא און זיי האבן ביידע א מיינונג, נישט אווי (נישט מער ווי) אפאר יאר צוריק וואס ווען ס'איז ארויסגקומען (ס'איז בכלל ארויסגעקומען - היינט האט מען שוין מורא) א קו"ק, האט מען זיך מער געבויגן צום דע"ת און מ'האט נישט אנגעהויבן דעבאטירן צו ס'מאכט סענס די קו"ק. (יא, כ'ווייס איינער גייט יעצט זאגן "מיינסט סיניש געווען קיין משכילים [קלוגערע] דעמאלטס וואס האבן אויך געהאט א מיינונג אויף יעדע דע"ת?" ריכטיג! אבער מ'רעדט וועלעכע ווארט האט געהאט א גרעסער כח, און דעמאלטס איזעס געווען די דע"ת, היינט איזעס דער וואטסעפפ קאנווערסעישאן וכדו'.)
חאדאראם האט געשריבן:דער גאנצע כדור העולם איז היינט ווי איין מדינה לגבי דעם, מ'איז מחובר און מ'ווערט נמשך איינס פונעם צווייטן, ס'איז כמעט נישטא קיין צדיקים פון פריער, צו קענען מקיים זיין וואס דער הייליגער רמב"ם שרייבט, מ'זאל זיך מחבר זיין בדרכם, בלייב מיר עכ"פ מיט די צדיקים פונעם דור הקודם וואס אונזערע עלטערן האבן געקענט און מקבל געווען, נו, זעמער צוריק צום שמועס אז די מסורה איז כמעט נישטא היינט, האט דער אינגערמאן נישט וועמענס דרך זיך מחבר צו זיין.
נישט גערעכט עס איז די בהמ"ד ווי דאווענסט, די קהילה ווי די גהערסט, די רב ביי וועם די וויייקסט זיך, די מוסד ווי די שיקסט דייינע קינדער, די געגענט ווי וואינסט, אין להבדיל די וואטסעפפ גרופ די פאלאסט, אלעס גייט אריין אין כלל פין "ריעיו וחבריו, ואנשי מדינתו."
ס'איז אמת וואס די זאגסט, דאס איז ספעציפיש גערעדט, איך רעד אבער יפילו בכלליות, די מצב רוח אין די וועלט היינט איז נישט דווקא דער דרך התורה והמסורה, ס'איז מער איש כל הישר בעיניו יעשה, ס'איז שוין אויך פריער געווארן ארויסגעברענגט אז אסאך מאל קען דר דעת תורה מיט'ן דעת בעה"ב ומון עם, שטיין אין א פלוגצא און זיי האבן ביידע א מיינונג, נישט אווי (נישט מער ווי) אפאר יאר צוריק וואס ווען ס'איז ארויסגקומען (ס'איז בכלל ארויסגעקומען - היינט האט מען שוין מורא) א קו"ק, האט מען זיך מער געבויגן צום דע"ת און מ'האט נישט אנגעהויבן דעבאטירן צו ס'מאכט סענס די קו"ק. (יא, כ'ווייס איינער גייט יעצט זאגן "מיינסט סיניש געווען קיין משכילים [קלוגערע] דעמאלטס וואס האבן אויך געהאט א מיינונג אויף יעדע דע"ת?" ריכטיג! אבער מ'רעדט וועלעכע ווארט האט געהאט א גרעסער כח, און דעמאלטס איזעס געווען די דע"ת, היינט איזעס דער וואטסעפפ קאנווערסעישאן וכדו'.)
ר' חאדאראם איר האט נישט פארשטאנען וואס בעל דעת זאגט, וואס מיינט די מצב רוח אין די וועלט?.. און וואס פארענטפערט דאס?... פונקטליך דאס זאגט בעל דעת: לאז דיך אפ פון די מצב רוח פון די וועלט בכללות און פארנעם דיר נאר מיט דיין סביבה ארום דיר און מאך זיכער אז דאס איז אן אויסגעהאלטענע סביבה. ס'זאל דיר ניטאמאל אינטערעסירן וואס די וואטסעפפ וועלט פארקויפט.
חאדאראם האט געשריבן:דער גאנצע כדור העולם איז היינט ווי איין מדינה לגבי דעם, מ'איז מחובר און מ'ווערט נמשך איינס פונעם צווייטן, ס'איז כמעט נישטא קיין צדיקים פון פריער, צו קענען מקיים זיין וואס דער הייליגער רמב"ם שרייבט, מ'זאל זיך מחבר זיין בדרכם, בלייב מיר עכ"פ מיט די צדיקים פונעם דור הקודם וואס אונזערע עלטערן האבן געקענט און מקבל געווען, נו, זעמער צוריק צום שמועס אז די מסורה איז כמעט נישטא היינט, האט דער אינגערמאן נישט וועמענס דרך זיך מחבר צו זיין.
נישט גערעכט עס איז די בהמ"ד ווי דאווענסט, די קהילה ווי די גהערסט, די רב ביי וועם די וויייקסט זיך, די מוסד ווי די שיקסט דייינע קינדער, די געגענט ווי וואינסט, אין להבדיל די וואטסעפפ גרופ די פאלאסט, אלעס גייט אריין אין כלל פין "ריעיו וחבריו, ואנשי מדינתו."
ס'איז אמת וואס די זאגסט, דאס איז ספעציפיש גערעדט, איך רעד אבער יפילו בכלליות, די מצב רוח אין די וועלט היינט איז נישט דווקא דער דרך התורה והמסורה, ס'איז מער איש כל הישר בעיניו יעשה, ס'איז שוין אויך פריער געווארן ארויסגעברענגט אז אסאך מאל קען דר דעת תורה מיט'ן דעת בעה"ב ומון עם, שטיין אין א פלוגצא און זיי האבן ביידע א מיינונג, נישט אווי (נישט מער ווי) אפאר יאר צוריק וואס ווען ס'איז ארויסגקומען (ס'איז בכלל ארויסגעקומען - היינט האט מען שוין מורא) א קו"ק, האט מען זיך מער געבויגן צום דע"ת און מ'האט נישט אנגעהויבן דעבאטירן צו ס'מאכט סענס די קו"ק. (יא, כ'ווייס איינער גייט יעצט זאגן "מיינסט סיניש געווען קיין משכילים [קלוגערע] דעמאלטס וואס האבן אויך געהאט א מיינונג אויף יעדע דע"ת?" ריכטיג! אבער מ'רעדט וועלעכע ווארט האט געהאט א גרעסער כח, און דעמאלטס איזעס געווען די דע"ת, היינט איזעס דער וואטסעפפ קאנווערסעישאן וכדו'.)
ר' חאדאראם איר האט נישט פארשטאנען וואס בעל דעת זאגט, וואס מיינט די מצב רוח אין די וועלט?.. און וואס פארענטפערט דאס?... פונקטליך דאס זאגט בעל דעת: לאז דיך אפ פון די מצב רוח פון די וועלט בכללות און פארנעם דיר נאר מיט דיין סביבה ארום דיר און מאך זיכער אז דאס איז אן אויסגעהאלטענע סביבה. ס'זאל דיר ניטאמאל אינטערעסירן וואס די וואטסעפפ וועלט פארקויפט.
גרויסע-גדולה האט געשריבן:הגם איך גיי נישט טענה'ען אז איך האב ארויס דעם נושא, אבער עס איז דא איין פשוט'ער זאך וואס איז סימפל און קלאר. לערנען ספרי יראה. מוסר,חסידות און הלכה, פשוט. חובות הלבבות, סידורו של שבת און וואס נישט. אויב מען לערנט דאס אויף א געהעריגע אופן, ווי עס איז אמאל געווען איינגעפירט (נישט דער מג''ש זאגט עס אפ און דער עולם געניצט), איז דאס א פשוט'ע זאך וואס וועט האבן א השפעה אויף אסאך בחורים.
ביי די כינוס כלל ישראל אין בארץ פארק א יאר נאך די גרויסע אין סיטי פיעלד. האט דארט גערעדט דומ״ץ וויען ב״פ. ער האט בתוך הדברים ארויסגעברענגט אז ״אינטערנעט״ איז נישט די פראבלעם פונעם דור. אינטערנעט איז די ״תוצאה פונעם פראבלעם״. אז מען לערנט נישט אויס א יונגל אדיר א בחור וואס עס מיינט צו זיין א איד, גייט ער גיין זוכן וואס צו טוען מיט די צייט. און אוודאי איז אינטערנעט שעדליך אויפן ערגסטן פארנעם, אבער דאס קומט שוין (געווענטליך) די צווייטע. אז מען לערנט נישט ספרי מוסר וחסידות אין ישיבות, האט מען נישט די כלים אנטקעגן צו שטיין ווען עס קומט א נסיון. אז מען לערנט נישט אויס אויסצוניצן די צייט, האט מען צופיל ליידיג צייט צו קענען חלילה אריינפאלן אין א מצב פון א נסיון.
און דער אמת איז אז מען דארף טאקע לערנען אסאך אסאך מער חסידות און מוסר.
איך ווייס פון א מעשה. ווי א בחור אין ישיבה. א גאר פיינע בחור, ווי זיין מנהל איז צוגעקומען צו אים פאר פורים אז ער וויל רעדן פאר די בחורים לכבוד דעם גרויסן יום טוב, אבער ער ווייסט נישט וואס צו רעדן. ער ווייסט נישט ווי אנצוכאפן די יום טוב, פון וועלכע ענין ער זאל רעדן.
האט אים די בחור געזאגט, אז ער זאל נאכזאגן די ״קב הישר״ די 3 פרקים וועגן תענית אסתר מיט פורים, קריאת המגילה ועוד מצוות היום. ווי די קב הישר ברענגט ארויס די גרויסקייט פון צום בי״ג, און אז דורך די מצוה פון קריאת המגילה עפנט זיך אויף א שער אין הימל פון ווי עס קומען אראפ געוואלדיגע השפעות, און אז דורך די מצוות היום איז מען ממשיך די שפע א גאנצן טאג, ועוד. דער מנהל זאגט אים, עעעהה איך האב עס קיינמאל נישט געזעהן, קיינמאל נישט געהערט די זאך, ווי שטייט דאס?
בעל דעת האט געשריבן:אזוי אויך האט איינער געשריבן אז ער פלעגט גיין צים כותל ןןי לאנג ער האט נישט געוויסט וואס ציונות איז, איז די זעלבע זאך אז טאמער איז די מקום ווי ער האט געהערט, געווען אפגעלאכט פין די רעבע זיכרונו ליווראכע אידן, מעג ער האבן טוזענט טעמים פארוואס מער טאר נישט גיין צים כותל, ער וועט פארשטיין אז עס איז גארנישט, אין די מיניט וואס די מקום געווארן ארויף געקיקט די רביה"ק ז"ל, פארשטייט ער שוין פינקליך פארוואס מען טאר נישט גיין צים כותל,
איר האט ארויס גענומען יענעמ'ס ווערטער פון קאנטעקסט עטליכע מאל, קודם כל האט ער נישט געזאגט אז ער פלעגט גיין צום כותל, ער האט געזאגט אז ער האט נישט פארשטאנען פארוואס מ'טאר נישט גיין, נאכדעם איז די סיבה נישט ווייל מ'האט חוזק געמאכט פון די רעבע זיכרונו ליווראכע אידן, נאר ווייל די רעבע זיכרונו ליווראכע אידן האבן אים נישט מסביר געווען פארוואס.
דו ווייסט גאנץ גוט אז אין יענעמ'ס מקום איז רביה"ק אייביג געווען ארויף געקוקט, כאטש זיי האלטן אנדערש ווי דו אין אסאך זאכן, און דו האסט דאס בכוונה משנה געווען, וכדי בזיון וקצף.
גרויסע-גדולה האט געשריבן:הגם איך גיי נישט טענה'ען אז איך האב ארויס דעם נושא, אבער עס איז דא איין פשוט'ער זאך וואס איז סימפל און קלאר. לערנען ספרי יראה. מוסר,חסידות און הלכה, פשוט. חובות הלבבות, סידורו של שבת און וואס נישט. אויב מען לערנט דאס אויף א געהעריגע אופן, ווי עס איז אמאל געווען איינגעפירט (נישט דער מג''ש זאגט עס אפ און דער עולם געניצט), איז דאס א פשוט'ע זאך וואס וועט האבן א השפעה אויף אסאך בחורים.
ביי די כינוס כלל ישראל אין בארץ פארק א יאר נאך די גרויסע אין סיטי פיעלד. האט דארט גערעדט דומ״ץ וויען ב״פ. ער האט בתוך הדברים ארויסגעברענגט אז ״אינטערנעט״ איז נישט די פראבלעם פונעם דור. אינטערנעט איז די ״תוצאה פונעם פראבלעם״. אז מען לערנט נישט אויס א יונגל אדיר א בחור וואס עס מיינט צו זיין א איד, גייט ער גיין זוכן וואס צו טוען מיט די צייט. און אוודאי איז אינטערנעט שעדליך אויפן ערגסטן פארנעם, אבער דאס קומט שוין (געווענטליך) די צווייטע. אז מען לערנט נישט ספרי מוסר וחסידות אין ישיבות, האט מען נישט די כלים אנטקעגן צו שטיין ווען עס קומט א נסיון. אז מען לערנט נישט אויס אויסצוניצן די צייט, האט מען צופיל ליידיג צייט צו קענען חלילה אריינפאלן אין א מצב פון א נסיון.
און דער אמת איז אז מען דארף טאקע לערנען אסאך אסאך מער חסידות און מוסר.
איך ווייס פון א מעשה. ווי א בחור אין ישיבה. א גאר פיינע בחור, ווי זיין מנהל איז צוגעקומען צו אים פאר פורים אז ער וויל רעדן פאר די בחורים לכבוד דעם גרויסן יום טוב, אבער ער ווייסט נישט וואס צו רעדן. ער ווייסט נישט ווי אנצוכאפן די יום טוב, פון וועלכע ענין ער זאל רעדן.
האט אים די בחור געזאגט, אז ער זאל נאכזאגן די ״קב הישר״ די 3 פרקים וועגן תענית אסתר מיט פורים, קריאת המגילה ועוד מצוות היום. ווי די קב הישר ברענגט ארויס די גרויסקייט פון צום בי״ג, און אז דורך די מצוה פון קריאת המגילה עפנט זיך אויף א שער אין הימל פון ווי עס קומען אראפ געוואלדיגע השפעות, און אז דורך די מצוות היום איז מען ממשיך די שפע א גאנצן טאג, ועוד. דער מנהל זאגט אים, עעעהה איך האב עס קיינמאל נישט געזעהן, קיינמאל נישט געהערט די זאך, ווי שטייט דאס?
הונדערט פראצענט גערעכט!! להבדיל בין קודש לחול בין טומאה לטהרה, דאס איז דאך בעצם דער צובראכענע פענצטער טעאריע וואס רודי דזשוליאני האט איינגעפירט אין די סיטי און נאך ווי עס האט געארבעט!!
עס איז נישט די בארד, נישט די סושי, נישט די פרעס לע''נ, און נישט די קמזיץ. די מעינסטריעם ישיבות זענען בכלל נישט אויסגעשטעלט צו לערנען וואס מיינט זיין א איד. וכש''כ וואס מיינט א חסידישער איד. אויב די גאס (תאות עוה''ז) טוישט זיך יעדע פאר יאר און מ'שיקט ארויס דעם אומגעצייטיגטן פרי ביי די 18 יאר אויפ'ן רושיגן ים, וואס האט זיך געטוישט אין די קוריקולעם די לעצטע 50 יאר אים אנצוגרייטן קעגן די היינטיגע נסיונות? 0! גיי רעדט מיט זיי, זיי זאלן טוישן זייער קוריקולעם און אנהייבן לערנען וואס אברהם אבינו האט געלערנט מיט אינז.
גא"מ געהערט פון אן ערליכן איד אז אין די יעצטיגע וואכן וואס מ'ליינט די סדרות פון די אבות הקדושים (בפרט אברהם אבינו אב למאמינים) איז א ספעציעלן זמן מוכשר זיך צו שטארקן אין די יסודות פון אמונה און אידישקייט
אפענע וועלט האט געשריבן:די מעינסטריעם ישיבות זענען בכלל נישט אויסגעשטעלט צו לערנען וואס מיינט זיין א איד. וכש''כ וואס מיינט א חסידישער איד. אויב די גאס (תאות עוה''ז) טוישט זיך יעדע פאר יאר און מ'שיקט ארויס דעם אומגעצייטיגטן פרי ביי די 18 יאר אויפ'ן רושיגן ים, וואס האט זיך געטוישט אין די קוריקולעם די לעצטע 50 יאר אים אנצוגרייטן קעגן די היינטיגע נסיונות? 0! גיי רעדט מיט זיי, זיי זאלן טוישן זייער קוריקולעם און אנהייבן לערנען וואס אברהם אבינו האט געלערנט מיט אינז.
קוק מ'האט נעכטן געמאכט א יום תפלה אז אזוינע רייד זאל נישט מקוים ווערן, דער אייבערשטער וועט אוודאי העלפן אידישע תפלות וועלן נתקבל ווערן לרחמים ולרצון און די אלע וואס וויל אונז טוישן וועלן געטוישט ווערן במהרה, מיר וועלן ווייטער שטרעבן האלטן אונזערע קינדער זיצן א גאנצע טאג אין חדר און ישיבה מבוקר ועד ערב נאר לערנען תורת ה', כלומר היום וקצת מהלילה, גארנישט אנדערש חלילה, אזוי ווי מיר האבן געטון פון משה רבינו ביז משיח'ס טאג במהרה דידן
הרב בראשית לענ"ד האט איר נישט יורד געווען לכוונת הכותב ער רעדט דייקא פון די ישיבות און ת"ת היינט צוטאגס (אהן סיי וועלכע ארויפגעצווינגענע גזירה) ווי מ'לערנט 'אלעס' - 'חוץ' וויכטיגע און פשוט'ע יסודות הדת והאמונה בבהירות הראוי לדורינו אנו וגא"מ לדבריו