אסון מירון - ל"ג בעומר תרע"א - 1911

[הכל בכתב]

מ'דראפעט זיך אויף גראדע ווענט.
בראש פונעם ח"ר זענען געשטאנען הגה"ח ר' יצחק רובין מצאנז זצ"ל, ער איז אוועק יונג בשנת תרע"ו, די המון עם, צו די פרויען, האבן געזאגט אז ער איז אוועק אלס עונש, ענליך צו דעם וואס עס שטייט אין ספר חיבת הארץ אז א אנדער גדול האט נישט מוציא שנתו געווען פאר אזא זאך, (ביז דא איז די ס"ה וואס ס'שטייט אין עדן ציון).

הרה"ק מסאטמאר זי"ע האט געהאלטן - און געזאגט - אז דאס איז נישט געווען צוליב דעם, ער איז זיכער נישט נענש געווארן אויף דעם (מספר טללי שחר).

סך הכל: ער איז אוועק יונג, די המון עם האט געזאגט אז ס'איז צוליב דעם, הרה"ק מסאטמאר זי"ע האט געזאגט אז נישט.

וואס נאך איז נישט קלאר?

[טראק דרייווער]

פארשטיי יעך נישט פארוואס מען איז אזוי מדייק אין די ווערטער פונעם עדן ציון וואס איז סך הכל געווען א בן דורו פונים סאטמאר רב (ער איז אוועק תשל"ח), און סאטמאר רב שרייבט אז די חרם איז נישט געווען נאר אויף פרויען נאר אויף מענער אויך, און אז א חוץ די ספרדים האבן אלע אנגענומען די חרם

ווייל דער בעל עדן ציון האט דארט געוואוינט, און עס מיטגעלעבט, אבער הרה"ק מסאטמאר זי"ע איז נישט דארט געווען, קען נאר זיין אז ער האט אזוי מקבל געווען פון אנדערע וועלכע זענען דארט געווען.

נא נא, אי משום הא... קוק גיט אין די ווערטער וואס דער עדן מציון שרייבט וועסטו דיך אליין איבערצייגען אז ער אליין זאגט נישט דארט מער ווי נאך וואס מענטשן האבן גערעדט, אין אנדערע ווערטער די מענטשן האבן אבי געפלאפלט, בפרט אז עס שטימט נישט בכלל וואס דער עדן מציון שרייבט אז ער האט נישט מוציא שנתו געווען ווייל אין פאקט האט נאך רבי יצחק רובין געלעבט עטליכע יאיר נאכדעים


איין מינוט, יעצט געכאפט וואס איינער שרייבט שוין דא אז דער עדן מציון שרייבט נישט קיין ווארט אז ביי די דעמאלסדיגע חרם האט דאס פאר איינעם געשאדט, ער שרייבט סך הכל אז מתחילה איז געווען א דיון צו מען זאל מאכן די חרם וועגן אן אנדערע מעשה, אבער למעשה האט מען עס יא געמאכט און עס האט קיינעם נישט געשאדט און טאקע יעדער האט דאס אנגענומען, וקלי וקלי דברי אלוקים חיים

[הכל בכתב]

פארשטיי יעך נישט פארוואס מען איז אזוי מדייק אין די ווערטער פונעם עדן ציון וואס איז סך הכל געווען א בן דורו פונים סאטמאר רב (ער איז אוועק תשל"ח), און סאטמאר רב שרייבט אז די חרם איז נישט געווען נאר אויף פרויען נאר אויף מענער אויך, און אז א חוץ די ספרדים האבן אלע אנגענומען די חרם

ווייל דער בעל עדן ציון האט דארט געוואוינט, און עס מיטגעלעבט, אבער הרה"ק מסאטמאר זי"ע איז נישט דארט געווען, קען נאר זיין אז ער האט אזוי מקבל געווען פון אנדערע וועלכע זענען דארט געווען.

נא נא, אי משום הא... קוק גיט אין די ווערטער וואס דער עדן מציון שרייבט וועסטו דיך אליין איבערצייגען אז ער אליין זאגט נישט דארט מער ווי נאך וואס מענטשן האבן גערעדט, אין אנדערע ווערטער די מענטשן האבן אבי געפלאפלט, בפרט אז עס שטימט נישט בכלל וואס דער עדן מציון שרייבט אז ער האט נישט מוציא שנתו געווען ווייל אין פאקט האט נאך רבי יצחק רובין געלעבט עטליכע יאיר נאכדעים

דיין "בפרט" שטימט נישט, ווייל דו האסט נישט געליינט וואס דער עדן מציון שרייבט. קוק מיין פריערדיגע תגובה.

בדרך אגב, איך האב נישט קיין אנונג ווער דער "עדן מציון" איז געווען, ער ווערט נישט געברענגט דא אלס "דעת תורה", נאר אלס פארציילער.

[טראק דרייווער]

פארשטיי יעך נישט פארוואס מען איז אזוי מדייק אין די ווערטער פונעם עדן ציון וואס איז סך הכל געווען א בן דורו פונים סאטמאר רב (ער איז אוועק תשל"ח), און סאטמאר רב שרייבט אז די חרם איז נישט געווען נאר אויף פרויען נאר אויף מענער אויך, און אז א חוץ די ספרדים האבן אלע אנגענומען די חרם

ווייל דער בעל עדן ציון האט דארט געוואוינט, און עס מיטגעלעבט, אבער הרה"ק מסאטמאר זי"ע איז נישט דארט געווען, קען נאר זיין אז ער האט אזוי מקבל געווען פון אנדערע וועלכע זענען דארט געווען.

נא נא, אי משום הא... קוק גיט אין די ווערטער וואס דער עדן מציון שרייבט וועסטו דיך אליין איבערצייגען אז ער אליין זאגט נישט דארט מער ווי נאך וואס מענטשן האבן גערעדט, אין אנדערע ווערטער די מענטשן האבן אבי געפלאפלט, בפרט אז עס שטימט נישט בכלל וואס דער עדן מציון שרייבט אז ער האט נישט מוציא שנתו געווען ווייל אין פאקט האט נאך רבי יצחק רובין געלעבט עטליכע יאיר נאכדעים

דיין "בפרט" שטימט נישט, ווייל דו האסט נישט געליינט וואס דער עדן מציון שרייבט. קוק מיין פריערדיגע תגובה.

בדרך אגב, איך האב נישט קיין אנונג ווער דער "עדן מציון" איז געווען, ער ווערט נישט געברענגט דא אלס "דעת תורה", נאר אלס פארציילער.

יא יא שוין פארראכטן, ער שרייבט טאקע נישט אנדערש ווי סאטמאר רב, חוץ פון די נקודה צו די חרם איז הארץ געווען אויך נשים צו נישט. אדרבה איז דא צו באקומען די נוסח פונעם חרם? נייתי ספר וניחזי

[הכל בכתב]

פארשטיי יעך נישט פארוואס מען איז אזוי מדייק אין די ווערטער פונעם עדן ציון וואס איז סך הכל געווען א בן דורו פונים סאטמאר רב (ער איז אוועק תשל"ח), און סאטמאר רב שרייבט אז די חרם איז נישט געווען נאר אויף פרויען נאר אויף מענער אויך, און אז א חוץ די ספרדים האבן אלע אנגענומען די חרם

ווייל דער בעל עדן ציון האט דארט געוואוינט, און עס מיטגעלעבט, אבער הרה"ק מסאטמאר זי"ע איז נישט דארט געווען, קען נאר זיין אז ער האט אזוי מקבל געווען פון אנדערע וועלכע זענען דארט געווען.

נא נא, אי משום הא... קוק גיט אין די ווערטער וואס דער עדן מציון שרייבט וועסטו דיך אליין איבערצייגען אז ער אליין זאגט נישט דארט מער ווי נאך וואס מענטשן האבן גערעדט, אין אנדערע ווערטער די מענטשן האבן אבי געפלאפלט, בפרט אז עס שטימט נישט בכלל וואס דער עדן מציון שרייבט אז ער האט נישט מוציא שנתו געווען ווייל אין פאקט האט נאך רבי יצחק רובין געלעבט עטליכע יאיר נאכדעים


איין מינוט, יעצט געכאפט וואס איינער שרייבט שוין דא אז דער עדן מציון שרייבט נישט קיין ווארט אז ביי די דעמאלסדיגע חרם האט דאס פאר איינעם געשאדט, ער שרייבט סך הכל אז מתחילה איז געווען א דיון צו מען זאל מאכן די חרם וועגן אן אנדערע מעשה, אבער למעשה האט מען עס יא געמאכט און עס האט קיינעם נישט געשאדט און טאקע יעדער האט דאס אנגענומען, וקלי וקלי דברי אלוקים חיים

די וויכוח ענדיגט זיך נישט, ווייל מ'זוכט צו פארדרייען די פאקטן מיטן שרייבן "און עס האט קיינעם נישט געשאדט".
דער "עדן מציון" שרייבט אז אסאך האבן געהאלטן אז למעשה האט עס יא געשאדט, וויבאלד ר' יצחק רובין זצ"ל איז אוועק יונג, בשנת תרע"ו. טאקע מוציא שנתו געווען, אבער אוועק יונג.
ווי ערווענט אין די אנדערע תגובה, איז די "דעת תורה" פונעם "עדן מציון בשם די המון עם" בכלל נישט קובע, (בפרט אז הרה"ק מסאטמאר זי"ע האט געזאגט אנדערש), אבער אזוי שרייבט דער עדן מציון.

[להגדיל שמו]

עס איז בפשטות א טעות, נעמט זיך פון דא:

סתם אגב; דאס וואס ס'שטייט דארט אז ס'איז געווען ל"ג בעומר מוצאי שבת שטימט נישט... תרע"א איז ל"ג בעומר געפאלן דינסטאג.

ריכטיג. אינטערעסאנט.

איך ווייס נישט אויב מען האט שוין גענפערט. אבער עס קען זיין אז די מחבר האט זיך פארמישט, ווייל א יאר שפעטער תשע"ב, איז ל"ג בעומר אויסגעפאלן מוצ"ש, טאו קען זיין אז ער האט געמיינט צו שרייבען אז אויף א יאר שפעטער האט מען עס ג'אסרט

[להגדיל שמו]

עס איז בפשטות א טעות, נעמט זיך פון דא:

נישט אזא טעות, קוק אריין דא אין "עדן ציון" וועסטו זעהן אז ער שרייבט אז דער וואס איז געשטאנען בראש פונעם ח"ר איז שפעטער קראנק געווארן, און אוועק יונג, און אסאך האבן געזאגט אז ס'איז צוליב דעם.
אבער, ווערן זענען די וואס האבן געזאגט? ער אליינס שרייבט "ובפרט הנשים", נו, מיינט עס גארנישט.
חוץ פון דעם, בדרך אגב, לויט ווי ער שרייבט איז די ח"ר געווען "נאר אויף די נשים", נאר די מענער האבן פשוט נישט געקענט אליינס שלעפן די קינדער צו די חאלאקעס ממילא איז די גרויסע שמחה פון ל"ג בעומר בטל געווארן אין די קומענדיגע פאר יאר. - ממילא איז פארשטענדליך אז די נשים זענען געווען די וועלכע האבן געזאגט אז ער איז נענש געווארן.

ווער איז די עדן ציון?

[להגדיל שמו]

הגיד לי אתמול אברך חשוב ות"ח, נכד הגה"צ מלאנצוט זצ"ל, שהה"ק מרן מסאטמאר דרש וחקר אצל זקנתו הרבנית מלאנצוט, שהיתה ילידת צפת, אודות החרם הנ"ל, וממנה שמע מה שכתב בעל הגאולה

הרבניות מלאנצוט איז געווען א טאכטער פון רבי יצחק רבין אב"ד צפת...

[וללמוד אני צריך]

עס איז בפשטות א טעות, נעמט זיך פון דא:

נישט אזא טעות, קוק אריין דא אין "עדן ציון" וועסטו זעהן אז ער שרייבט אז דער וואס איז געשטאנען בראש פונעם ח"ר איז שפעטער קראנק געווארן, און אוועק יונג, און אסאך האבן געזאגט אז ס'איז צוליב דעם.
אבער, ווערן זענען די וואס האבן געזאגט? ער אליינס שרייבט "ובפרט הנשים", נו, מיינט עס גארנישט.
חוץ פון דעם, בדרך אגב, לויט ווי ער שרייבט איז די ח"ר געווען "נאר אויף די נשים", נאר די מענער האבן פשוט נישט געקענט אליינס שלעפן די קינדער צו די חאלאקעס ממילא איז די גרויסע שמחה פון ל"ג בעומר בטל געווארן אין די קומענדיגע פאר יאר. - ממילא איז פארשטענדליך אז די נשים זענען געווען די וועלכע האבן געזאגט אז ער איז נענש געווארן.

ווער איז די עדן ציון?

רבי ישעי' הלוי הורוויץ. ער האט ארויסגעגבן זיין ספר אויף מקומות הקדושים אין ארץ ישראל בשנת תשט"ו. געוויסע ענינים איז געגאנגען אביסל צו ווייט מיטן ענין פון חיבת הארץ. זיין אייניקל האלט עס אינמיטן איבערארבעטן. ער נעמט ארויס די אלע חיבת הארץ שטיקלעך.

[תנא-קמא]

רבי ישעי' הלוי הורוויץ. ער האט ארויסגעגבן זיין ספר אויף מקומות הקדושים אין ארץ ישראל בשנת תשט"ו. געוויסע ענינים איז געגאנגען אביסל צו ווייט מיטן ענין פון חיבת הארץ. זיין אייניקל האלט עס אינמיטן איבערארבעטן. ער נעמט ארויס די אלע חיבת הארץ שטיקלעך.

ווער פסק'ענט וואס הייסט ווייט?

[קאנטרי מאוד]

האדמו״ר מהר״א אתמול בהדרשה ציין להמג״א שהביא מעשה הידוע מאחד שגם בל״ג בעומר אמר נחם, ונענש ר״ל.
מיתת צדיקים …. בית אלקינו.

דאס לעצטע מאל וואס איז געווען אן אומגליק אין מירון בשנת תרע"א האט מען געמאכט א חרם נישט ארויף צו גיין קיין הר מירון אין ל"ג בעומר. אלע רבנים וואס האבן אונטערגעשריבן אויף דעם ח"ר, האבן ליידער נישט מוצא שנתם געווען.

זאל נאר גוט זיין פאר אידן.

בעפאר די שרייבסט עפעס וואלט זייער כדאי געווען זאלסט מברר זיין אויב וואס די שרייבסט איז קרובים מיט אמת.

נישט אלע בלויז איינער איז נעדר געווארן און נישט בתוך שנה נאר אפאר יאר שפעטער וכבר אמר רביה" קמסאטמאר זי"ע אז עס איז נישט וועגן דעם, וכבר שבחי' האי גברא בק' עה"ג ועה"ת דשפיר עשו.

[עוג מלך הבשן]

יוש האב איך געהאט טשילס נעכטען נאכט ווען איך האב ארויסגענומען די איד פון די וואך צו ליינען, עס איז דא דארט א גאנצע באשרייבונג פון די טארגעדיע פון תרע"א אין די ארטיקעל ברענגט ער ארויס אז די מעשה איז נישט היסטאריע נאר עס איז א לעקציע אויף להבא.
#אע"ג דאיהו לא חזי מזליה חזי

אגב דאס איז געדרוקט אינ׳ם עמי מעגעזין
געגאנגן צום דרוק מיטוואך...



אם אין נביאים הן - בני נביאים הן

[נארגוטס]

מקור? אזא זאך מוז דעקונג. ברענג די חרם מיט די נעמען און דאן וועט מען קוקן דעיטס

די רבי ברענגט אין על הגאולה אז מען האט געמאכט א חרם פאר פינעף יאר. און אויך אז ערליכע אידן האבן זיך מונע געווען צו גיין ביום לג בעומר וועגן די פריצות

על הגאולה

[שאראש-פאטאק]

די טראגעדיע

די רבי שרייבט די חכמים בימים ההם אין וועלעכע ספר ווערט גערעדט פון דעם? ווער איז די חכמים?

[ווערעצקי]

אין די אנדערע אשכול פון די איצטיגע טראגעדיע אין מירון, איז דא לענגערע ויכוחים איבער די דעמאלטסיגע ח"ר, איך ווייס נישט פארוואס די מנהלים ברענגן עס נישט אריבער אהער.

[עוג מלך הבשן]

לדעתי עס כדאי צו מעורר זיין פאר די אלע וואס ברענגן דעם "על הגאולה", לכאורה האט דאס נישט אסאך שייכות לגבי די פרטים פונ'ם מעשה.
א) עס איז געשריבן געווארן ארום 50-60 יאר "נאך" דעם אינצידענט. ב) דער רב זי"ע ברענגט דאס נאר אלץ א "ראיה" פאר וואס ער פירט דארט אויס.
בעסער פראבירן ברענגן מקורות פון יענע תקופה.

די קימעדיגע יאר - תרע"ב - א באריכט פון א צייטונג
ווערט דערמאנט אז די "ועדת האשכנזים" האט ארויסגעגעבן אן איסור אויף בלויז נשים..
אויך שטייט מען האט געאסר'ט ברענגן כלי זמר!!

[אשמע]

איינער קען ברענגען ביטע די קול קורא פון "ח' וואס איז ארויסגעקומען דעמאלטס איבער נישט גיין קיין מירון פאר 5 יאר?

איינער קען אפיר זוכן דעם איסור פון 'ועדת האשכנזים' וואס מ'רעדט אזויפיל דערפון?

[farshlufen]

דא ווערט אויך דערמאנט דער חרם לאו מר[ת] בררב אשי חתום עלה.

[עוג מלך הבשן]

איינער קען ברענגען ביטע די קול קורא פון "ח' וואס איז ארויסגעקומען דעמאלטס איבער נישט גיין קיין מירון פאר 5 יאר?

איינער קען אפיר זוכן דעם איסור פון 'ועדת האשכנזים' וואס מ'רעדט אזויפיל דערפון?

איך זוך דאס אויך.
הגם, מאן ייאמר ס׳איז בכלל געדרוקט? אפשר איז דאס בלויז געווען אן הכרזה?
פונ׳ם פריעדיגע צייטונג איז נישט משמע גארנישט (ס׳שטייט נישט עפעס וועגן א כרוז, חרם, אדער קול קורא).

[אשמע]

מקורות אז ס'איז געווען אזא ח'ר' / קול קורא / איסור דערוועגן - פעלט נישט.

מיר זוכן עפעס א זאכליכע מקור, מיט חתימות, נעמען וכדו'.

אוואו זענען די ידענים דא?

[נחמן נתן]

ביזדערווייל האב איך דאס געפונען, דאס זעהט שוין מער אויס אז ס'איז געווען אן אסיפה גדולה אין צפת און דארט האט מען אזוי מכריז געווען.

[לבקשת הרב אשמע, א קול קורא ווערט נאך אלץ געזוכט]

[עוג מלך הבשן]

ייש"כ.
אינטערסאנט דא ווערט אויך דערמאנט א חרם פאר כלי זמר
אולי קען זיין דאס איז געווען א גורם פאר פריצות, דאס הייסט אסאך משתתפים זענען געקומען בלויז פאר׳ן מיוזיק?!

[נחמן נתן]

נאך

[הכל בכתב]

למעשה זעהט מען אין די אלע מקורות, אז די איסור/חרם איז נאר געווען אויף די נשים, און ווי דער "עדן ציון" שרייבט אז למעשה האבן די מענער זיך נישט געקענט אליינס אן עצה געבן מיט די קליינע קינדער, דערפאר איז די חאלאקעס אויך פארמינערט געווארן אין יענע יארן.

[farshlufen]

אויף נשים און אויף "כלי זמר".