אדער בעסער געזאגט, איז מעגליך אז דאס וואס איך שפיר ביי מיר אליינס פונעם זעהן דעם בילד, אט דאס האט דער מעלער געשפירט בשעת'ן פירן די בערשטלעך אויפ'ן קאנוואס? איך טראכט אז נישט.
למשל, עס איז דא א בילד וויאזוי כ"ק מרן האדמו"ר מבאבוב זי"ע, מהר"ש השני, זיצט במלוא הודו וכבודו, אויף א באנק אין א פארק און גיט צו עסן פאר א פייגל. עס איז איינע פון די שענסטע בילדער פונעם באבובער רב וואס עקזיסטירן. עפעס פלאי פלאים, מתוק מדבש, לבוש במלכותו והדרו, כרחם אב על בנים, וכו' וכו'.
ווען די בילד איז ערשינען אין "עמי" מאגאזין אפאר יאר צוריק, האב איך עס באטראכט פאר זייער, זייער, זייער, א לאנגע צייט, און זיך נישט געקענט אפרייסן די אויגן. אפשר פופצן מינוט געקוקט און געקוקט און געקוקט. און אז איך וועל עס נאכאמאל זעהן, וועל איך אויך קענען קוקן דערויף א לאנגע צייט. און די גאנצע צייט פון עס אבזערווירן, שפירט זיך ווי מען טרונקט א פיין גלעזל וויין, דו האסט א "שמועס" מיט'ן בילד, עס רעדט צו דיר "לעבעדיג." נאך א לעיער, און נאך א לעיער, וכו'.
יעצט, איך אלס אבזערווירער קען זעהן אין דעם בילד זייער אסאך, אבער דאס האט גארנישט מיט'ן פאטאגראפיסט וואס ער האט געשפירט בשעת'ן כאפן דעם בילד. ריכטיג? דאס איז מיין פאינט, און די פראגע צי עפעס שטימט נישט.
א פאטאגראפיסט, נעמט עס דאך איין סעקונדע צו כאפן, א מעלער לייגט אריין שעות אויף שעות.
בכלל א בילד פון א געשעניש, איז נישט קיין צושטעל צו א אלגעמיינע מעלעריי, ווייל די בילד פון די געשעניש, מוז קודם כל "פארציילען" די געשעניש, און דאס טוט "פארבלענדען" די ארגינעלע געפילן פון די מעלער. דאך קען מען "שפירן" וואס די מעלער האט געשפירט אביסל, ווי כ'וועל שוין צוריק קומען.
אבער ווען מען רעדט סתם אין "שפירן" די מעלער, מיינט מען ווען ער מאלט א סצענע, לענדסקעיפ וכדו'. אבער בעצם אויך דעמאלס, טוט ער דאך מאלען "וואס ער זעהט" וואס איז אויך בעצם א "געשעניש". סא איז עס נישט צו ווייט פון די פריערדיגע ענין.
אבער ריכטיג שפירן וואס די מעלער האט געשפירט - אין פארגלייך צו די געפיל פון די קאמפעזיטער פון א ניגון - איז ווען ער מאלט "פון קאפ". למשל ער מאלט א טיש מיט פירות אין א פאלאץ.
דעמאלס קענסטו זעהן לויט די קאלירן וואס ער האט גענוצט, צו ער איז געווען "גוט אויפגעלייגט", צו ער האט גענוצט "טונקעלע" קאלירן. כאפ א בליק "ארויס פון פענסטער" פון די פאלאץ, איז אינדרויסען א שיינע זון? איז עס ביינאכט? זעהט מען א "זון אונטערגאנג"? וכדו', געווענדליך וועט פארן מעללער "איינפאלן" וואס צו לייגען אינעם בילד, לויט וועלעכע גיסטע ער איז.
אויב איז די מעללער אין גאר א לעבעדיגע גיסטע, ער גייט היינט נאכט גיין צו א וואכטנאכט פון זיין נאנטע חבר, און ער גייט דארט זיך אונטערהאלטן מיט חבירים, פון ישיבה.... גייט ער פאר קיין געלט נישט קענען מאלן די סצענע פון ביינאכט! און די זעלבע פארקערט.
סוף סוף, מאלט ער דאך נישט פון קיין "סקעטש", נאר מאלט ארויס פון זיין מח, פון זיין געפיל, און צו מאכען א בילד "לעבעדיג", "עכט", דארף מען דאך אריינווארפן "צאללאזע" קליינע דעטאלן, און עס וועט אים נישט "בייפאלן" די אלע קלייניקייטן, אויב איז זיין גיסטע יעצט אינגאנצען פארקערט.
יעצט צוריק א סעקונדע ביים מאלן די סצענע, אדער די בילד פון רב ז"ל - אגב, מיין מיינונג אויף די בילד איז אוקוראט ווי דיינס, נאך אפשר שטערקער!! - קען מען אויך אביסעל "באמערקען" א גיסטע.
אויב וועט די מאלער פון א סצענע, מאלן בעיקר די הימל, די הערליכע זון, און ווי די ווארפט די שאטענס אויף די בערג, וועל ער ארויסברענגען די זון, און איר השפעה אויף די בריאה. אויב מאלט ער בעיקר די בערג, און אויבן אויף די מעלעריי זעהט מען "אויך" די זון שיינען, וויל ער בעיקר ארויסברענגען די בארג, און אגב, די השפעה וואס די זון האט אויף איר.
און ווען איינער זאל נאכמאלן די בילד פון רב ז"ל, און גאר גאר שיין ארויסברענגען די צורה, איז זיין "פאוקעס" די רב, זיין פערזענדליכקייט און שיינקייט, און אויב וועט ער בעיקר ארויסברענגען די "סצענע" און די רב "אין דעם", איז זיין עיקר געדאנק אויף די "איידיע" פון "זיך אראפלאזען", און די חשיבות פון די בריאה, אין זיינע אויגן, אא"וו, "די שיינקייט פון די בריאה אין די אויגן פונעם רב" אדער "די שיינקייט פונעם רב, וואס איז ארויסגעקומען "דורך" די בריאה.
(ישר כח פארן ארויסשלעפען די תגובה פון מיין געפיל.)
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
די אשכול ביז אהער האט מיך ממש מחייה געווען. איך בין נישט א גרויסע שרייבער, הריני מזמן את עיטי צוצולייגן אביסל אויף וואס איז שוין דיסקוטירט געווארן ביז אהער.
קודם כל, איך בין נישט אזא גרויסע מבין, אבער די ארט וועלט איז עפעס גאר מאדנע. מען זעט כסדר אין די (נישט אידישע) נייעס פון פעינטינגס וואס פארקויפן זיך פאר מיליאנען, איך פארשטיי אז עס האט א ווערט, אבער עד כדי כך? זענען די מענטשן משוגע? דאס וואלט איך געוואלט פארשטיין.
צווייטנס, איך ווייס אז דאס איז שוין אנ'אלטן אשכול, אבער איבער די ארטיסטן וואס מען האט באשריבן, איך מיין אז יצחק הולץ אדער האלץ האט זייער שיינע בילדער, איך האב פונקט גערעדט מיט אפאר חברים וועגן אים, האט איינער אויפגעברענגט א נקודה, אז למעשה זעט עס נישט אויס ווי א בילד, דאס הייסט די בארד למשל אדער שיך זעט נישט אויס פון דער נאנט מער ווי א שטיקל פעינט. זאגט דער אנדערער מר בר רב אשי אז דאס איז א גרעסערע קונץ ווייל דאס הייסט "אימפרעשאניזם" און דאס איז ריכטיג ארט, אויב איינער קען אביסל מרחיב זיין דעם דיבור איבער דעם וואלט איך זייער הנאה געהאט...
ר' יואל גליק מאכט הערליכע זאכן, איך בין נייגעריג וויפיל ער בעט, ווייל דער האלץ בעט ארום $50,000- $75,000 פאר זיינס א פעינטינג, איך ווייס נישט אויב איך וואלט ווען געהאהאט די געלט וואלט איך מיך געקענט ברענגען צו קויפן אזאנס. אבער האלץ ניצט די שענסטע קאלירן ווי אויך לייגט ער מורא'דיג אראפ דעם מצב.
בקיצור עס איז א שפוקעלאציע מארקעט פונקט ווי אנדערע שפוקעלאנטען. גראדע איז דא נאך איין נקודה, אז אסאך "ארט געלעריס" זענען אויך קאסטעמערס פאר ארט, און דארט איז דא געלט ווי מיסט, ווייל זיי האבן פאנדעשאנס עד לרקיע, אטאמאטיש איז דא אין די מארקעט פאר ארט, אסאך געלט, טרייבט עס ארויף די פרייז.
איבער דאס וואס דו שמועסט פון די נישט פונקטליכקייט. אמאל צו פונקטליך נעמט אוועק פון די חן, ווען מען קוקט פון די ווייטענס. די "אומקלארע" ארט, לאזט פלאץ פאר די מח צו "אנפילן" די לעכער וואס איז נישט פונקטליך, און א מענטש קען אנפילן ווישיין ער וויל אין זיין דמיון. איז דא אינגאנצען אבסטרעקט אדער מאדערען ארט, און נאך דעם איז דא אביסעל אומקלאר, אלעס צו לאזן די מח "ערפילען" די חלל.
בכלל ארט איז דאך דאס די אויפטו, ווייל אין ריעלעטי, איז נישט אלעס אזוי פערפעקט, אז מען כאפט א בילד, קען מען נישט אזוי גרינג כאפן "פונקט ווי שיין מען וויל", אבער ווען מען מאלט, קען מען דאך דרייען אביסעלע אויסצוהיילן די פראבלעמען. און דאס ביסעל וואס מען לאזט אומקלאר, דאס מאכט, אז נישט נאר די מעללער, "פארעכט" וואס ער האלט עס פעלט, נאר אויך דער קוקער, קען אויך "פארעכטען" אין זיין דמיון.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
ווישוואש האט געשריבן:אז דו ביסט שוין יא מסביר, וואו שטעקט די חן אין 'מאדערן ארט'?
אסאך פלאץ פאר דמיון. די חכמה איז, פונקט ווי דו קענסט נישט טראכטען פון די ניגון "מישע,מישע,מישענעסנעס אדער" .... אין בית הקברות... איז געוויסע שעיפס און קאלירן קענען אדער שטערן אדער העלפן די דמיון פון די מענטש חלומ'ן פון געוויסע זאכען. איז אז איינרע קען אוועק שטעלן א שטיקל מאדערן ארט, זאל צופאסען די מחשבות צו די מצב - למשל א גוטע פענטינג פאר די גוים צו הענגען אין פיונערל האום, פארשטייסטעמעך, איז ער או גוטער מארדן ארט קינסלער.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
גערעכטער האט געשריבן:אה, איך האב אלץ געוויסט אז 'אבסטרעקט' איז עפעס א מין יצירה וואס מקען נישט זאגן וואס דאס איז... אבער 'מאדרן' ארט איז א בילד וואס מ'קען נאר זעהן פונדערווייטנס, ניין?
א בילד וואס מען קען נאר "זעהן פונדערווייטענס" איז "אימפרעשעניזעם". נישט אזוי ווייט "מען קען נאר זעהן פון דער ווייטענס", נאר די עיקר אז די נקודה איז די געשעניש, די "פילינג", נישט אזוי ווייט די פונקטליכקייט. ווילסט "פונקטליך" מאך א בילד מיט א קעמרע!!
לכתחילה אריבער האט געשריבן: איז, פונקט ווי דו קענסט נישט טראכטען פון די ניגון "מישע,מישע,מישענעסנעס אדער" .... אין בית הקברות... איז געוויסע שעיפס און קאלירן קענען אדער שטערן אדער העלפן די דמיון פון די מענטש חלומ'ן פון געוויסע זאכען.