ניי-יאר למספרם, האט דאס עפעס מיט אונז?

[חייקל]

או יש לומר, דער הייליגער אפטא רב האט אז געזאגט בתור מליצה פאר א לימוד זכות צו מליץ יושר זיין, אזוי ווי דער הייליגער בארדיטשובער האט געזיכט א גוי פאר סליחות איהם צו געבן לקח און ברוינפען, והמעשה ידוע.
ארויסצוברענגן די מה בין בני לבן חמי. ווי זיי שיכור'ן - זעהט די נייעס וויפיל טויטע ס'איז דא יעדן חאגע פון די הויליאנקעס - לעומת כלל ישראל וואס זענען זיך מקדש ומטהר אום ראש השנה.
ממילא הייסט דאס נישט אז מען גיבט אנערקענונג פאר זייער ציילונג.

[אויפריכטיג]

פיר יאר ארום וועל מען נישט קלוגער ווערן...................

[גבאי ביהמד]

ארויפגעשלעפט.

[קארל]

כ'האב אמאל געזען אין איינער פון די באבובער מנהגים ספרים אז דער באבובער רב רב"צ זצ"ל פלעגט וואונטשן דעם פאסט-מאן צום נייעם יאר אין פויליש:
Szczęśliwego nowego roku = א פרייליכן נייעם יאר.

[ברוקלין]

כ'האב אמאל געזען אין איינער פון די באבובער מנהגים ספרים אז דער באבובער רב רב"צ זצ"ל פלעגט וואונטשן דעם פאסט-מאן צום נייעם יאר אין פויליש:
Szczęśliwego nowego roku = א פרייליכן נייעם יאר.

די חת"ס זצ"ל שרייבט אז מ'טאר נישט שרייבן נאך זייער יאר, ווייל ס'איז א ענין פין מודה זיין צים אותו האיש ח"ו. אבער לענ"ד היינט איז מען נישט מקפיד דערויף ווייל היינט איז עס שוין געווארען א מנהג המדינה אין מ'מיינט גארנישט דערמיט. אפילו א נישט גלייביגער וכדומה, וועט אויך אזוי שרייבן.

בערך אזוי שרייבט רביה"ק מסאטמאר זצ"ל אז די רעדן עברית ווייזט אויף הודאה בציונות איז נאר אויב מ'לערענט זיך דאס אין חו"ל וכדומה. אויב איינער רעדט אין א"י איז נישט דא די סימן פין הודאה, ווייל ער רעדט כמנהג המדינה. (פארשטייט זיך עס איז דא א עולה פין רעדן א שפראך שחיבר אפיקורס)

עכ"פ ווינטשען פאר א גוי, איז שוין זיכער נישט קיין פראבלעם, ווייל מ'ווינטש פאר עם - פאר זיין חאגא.

[קארל]

מיר דאכט זיך אז עס איז דא א כת"י פון דעם חת"ס וואו ער אליין שרייבט דארטן ארויס דעם סעקולערן יאר.

[ברוקלין]

מיר דאכט זיך אז עס איז דא א כת"י פון דעם חת"ס וואו ער אליין שרייבט דארטן ארויס דעם סעקולערן יאר.

די מיינסט אפשר די דייטשע בריוו פין חת"ס צי די רעגירונג וואס איז געדריקט אין אגרות סופרים?

[קארל]

קען זיין. כ'געדענק נישט קלאר.

[גרויזאמער]

איך האב נישט דורכגעטון דעם ענין אין די ספרים הנזכרים, אבער דאס גוישע יאר איז בעצם א הייליגע זאך, אבער נישט די חדשים און די יאר, נאר די טעג. עס איז די שנת החמה וואס ווערט אזויפיל ארומגערעדט. און אן די גוישע יאר האבן מיר נישט קיין זמנים!

איך מיין צו זאגן, פאר ווער עס ווייסט נישט, די זמנים פון לדוגמא דעצ. 24 (סו"ז קרי"ש, תפלה, שקיעה וכו') איז די זעלבע יעדעס יאר! (עס ווערט א משהו צומישט מיט פאברואר ווען עס איז דא 28 טעג). אויב ווילט איר מאכן א זמנים לוח, קענט איר מער ווייניגער נוצן די פאריעריגע.

אבער ווען עס זאל זיך אנהייבן די יאר איז ריין נוצרישקייט, וכ"ש די מספר פון די יאר.

[ברוקלין]

די אלע זמנים פין סו"ז קר"ש וכו', גייט לויט די סקולערע חדשים אין יאר?

[גרויזאמער]

יא!

[גרויזאמער]

טשעק איט אוט, נעם ארויס א לוח פון היי יאר, און א לוח פון פאראיאר

[אלף בית]

איך ווייס איין זאך וואס מיר אידעלעך האבן מיט ניי יאר.
מגיימער פיילן די טעקסעס. און מאכן נאך אפאר טויזענט דאללער אין טעקס ריטוירן העפי ניו יער

[מיללער]

וואס א צאמ-מישעניש, שנת החמה האט גארנישט מיט למספרם, א אידישע יאר איז צאמגעשטעלט פון צוויי מהלכים, 1) דער מהלך ומחזור הלבנה וועלכע איז כ"ט יום י"ב שעות תשצ"ג חלקים, יעדע מאנאט נאכנאנד בלי שום שינוי, און דער מספר פון 12 חדשים אז דאן ווערט פערטיג א יאר האט נישט באמת קיין אפעקט אויפן מהלך הלבנה.
2) די מהלך החמה וועלכע איז א מהלך ומחזור שנתי פון שס"ה יום ו' שעות, און ווערט נישט אפעקטירט פון די חדשים.

דערויף האבן מיר דער סיסטעם פון עיבור השנה, צאמצוברענגען די צוויי מחזורים ווי מל'ערנט דאס פון 'חודש האביב', היות דער שנת הלבנה דאס הייסט 12 מאל כ"ט י"ב תשצ"ג קומט אויס עטוואס ארום 11 טאג ווייניגער ווי דער שנת החמה, מאכען מיר 7 עיבור-יארען במשך יעדע 19 יאר.

ווידער די גוים די נוצרים ימ"ש גייען נאר לפי מהלך החמה, אבער פאר פראקטישע סיבות האבן זיי צוטיילט דעם יאר אויף 12 טיילען וואס האט באמת נישט קיין שום חשבון אינעם מחזור החמה, די צוועלף חלקים לויפען צווישען 30 און 31 טעג פער טייל (א חוץ פעבערואר כידוע), און דאס זעלביגע כלפי ווען דער מהלך החמה הייבט זיך אן האט נישט באמת מיט יאנואר דעם ערשטן נאר מיט די ד' תקופת השנה און תקופת ניסן בראש.

יעצט דער לוח הנוצרי קומט אונז צוניץ פאר אלע חשבונות וואס האט מיט די זון, ווי טאקע די זמני היום והלילה ווייל ווי דערמאנט גייט דאך זייער לוח ע"פ מהלך החמה וואס טוישט זיך ביי די ד' תקופות צו לענגערע און קורצערע טעג, ווי אויך פאר די ענינים השייכים להתקופות ווי אמירות ותן טל ומטר, ניטל און קידוש החמה.

וואס מיר רעדן אבער דא איז צו מ'מעג מסיק זיין בשמיהו פון די נוצרישע חדשים און צו זייער חשבון השנים וואס ביידע טראגען מיט זיך א קריסטליכער באדייט כידוע.

[אלף בית]

די גוישאישע חדשים טראגן נעמען נאך פארשינדער קעניגען, עיין סדר הדורות.

די יארן ציילן זיי נישט פונעם אותו האיש, טראץ וואס זיי מיינען אז יא.

דאס וואס ניי יאר געפאלט יאנואר 1 האט ווייטער גארנישט מיטן אותו האיש, ווארום איז עס געריקט מיט אפאר טאג (פריער אדער שפעטער).
דאס האט אויך נישט שייכות מיטן הילוך החמה, ווייל ווען יא וואלט ווען ניי יאר געדארפט זיין ביי די תקופה.

[קארל]

דאס וואס ניי יאר געפאלט יאנואר 1 האט ווייטער גארנישט מיטן אותו האיש

אמאל פלעגט ניי יאר זיין אנפאנג מערץ. ארום פופציג יאר פאר אותו האיש האט יוליאוס קייזער עס אריבערגעריקט צו יאנואר. איבערבלייבענישן פון דעם אמאליגן סיסטעם קען מען נאך זען אין געוויסע פון די נעמען פון די חדשים: סעפטעמבער פלעגט לויט דעם אמאליגן סיסטעם זיין דער זיבעטער חודש - סעפטעמבער באדייט זיבן, פון דעם זעלבן שורש ווי "סעפטואגינט" (דער תרגום השביעים). אקטאבער איז געווען דער אכטער חודש - דאס ווארט איז פון דעם זעלבן שורש ווי "אקטאפוס" (דער אכט-פיסיגע בעל-חי). דעצעמבער איז געווען דער צענטער חודש - פון דעם זעלבן שורש פון "דעצימל" (דאס פינטעלע וואס צעטיילט ציפערן אין צען).

[ברוקלין]

די יארען האבען יא שייכות מיט אותו האיש, לוט רוב מקורות איז אותו האיש איז געווען בערך 70 יאר פארן חורבן בית שני.

חורבן בית שני איז געווען 1941 צוריק בשנת ג'תתכח (רש"י ע"ז ט ע"א)

וועגעם דעם איז יעצט 2009

[מיללער]

דאס וואס ניי יאר געפאלט יאנואר 1 האט ווייטער גארנישט מיטן אותו האיש

אמאל פלעגט ניי יאר זיין אנפאנג מערץ. ארום פופציג יאר פאר אותו האיש האט יוליאוס קייזער עס אריבערגעריקט צו יאנואר. איבערבלייבענישן פון דעם אמאליגן סיסטעם קען מען נאך זען אין געוויסע פון די נעמען פון די חדשים: סעפטעמבער פלעגט לויט דעם אמאליגן סיסטעם זיין דער זיבעטער חודש - סעפטעמבער באדייט זיבן, פון דעם זעלבן שורש ווי "סעפטואגינט" (דער תרגום השביעים). אקטאבער איז געווען דער אכטער חודש - דאס ווארט איז פון דעם זעלבן שורש ווי "אקטאפוס" (דער אכט-פיסיגע בעל-חי). דעצעמבער איז געווען דער צענטער חודש - פון דעם זעלבן שורש פון "דעצימל" (דאס פינטעלע וואס צעטיילט ציפערן אין צען).

זייער אינטערעסאנט, יישר כח קארל, ואף אנן נימא, אז 'נאוועמבער' איז מל' ניין (אויף ספאניש-לאטייניש איז נאעווא ניין)

[ברוקלין]

קימט אויס אזוי, די זמנים פין קר"ש תפלה, ערב שבת מוצ"ש, גייט נאר לויט די זין, אין דאס איז יעדעס יאר די זעלבע אויפען טאג. די נוצרישע לוח פין "יאר" איז געבויט נאר לויט די זין, אין וועגען דעם געפאלט אויס יעדעס יאר DEC 24 למשל, די זעלבע זמן תפלה.

די גויאישע "חדשים" האבען נישט קיין שייכות מיט קיין שום cycle פין די זין אדער לבנה, דאס איז נאר א פראקטישע וועג פין ציטיילען די יאר.

[ברוקלין]

דאס וואס ניי יאר געפאלט יאנואר 1 האט ווייטער גארנישט מיטן אותו האיש

אמאל פלעגט ניי יאר זיין אנפאנג מערץ. ארום פופציג יאר פאר אותו האיש האט יוליאוס קייזער עס אריבערגעריקט צו יאנואר. איבערבלייבענישן פון דעם אמאליגן סיסטעם קען מען נאך זען אין געוויסע פון די נעמען פון די חדשים: סעפטעמבער פלעגט לויט דעם אמאליגן סיסטעם זיין דער זיבעטער חודש - סעפטעמבער באדייט זיבן, פון דעם זעלבן שורש ווי "סעפטואגינט" (דער תרגום השביעים). אקטאבער איז געווען דער אכטער חודש - דאס ווארט איז פון דעם זעלבן שורש ווי "אקטאפוס" (דער אכט-פיסיגע בעל-חי). דעצעמבער איז געווען דער צענטער חודש - פון דעם זעלבן שורש פון "דעצימל" (דאס פינטעלע וואס צעטיילט ציפערן אין צען).

זייער אינטערעסאנט, יישר כח קארל, ואף אנן נימא, אז 'נאוועמבער' איז מל' ניין (אויף ספאניש-לאטייניש איז נאעווא ניין)

July איז נאך דזוליס קייזער פין רוים; אקטאבער איז נאך טיבעריעס קייזער פין רוים (די שטאט טבריה הייזט נאך עם, אזוי ווי עס ווערט דערמאנט אין גמרא); אוגוסט איז נאך אגוסטוס קייזער פין רוים.

[חרמש בקמה]

דאס וואס ניי יאר געפאלט יאנואר 1 האט ווייטער גארנישט מיטן אותו האיש

אמאל פלעגט ניי יאר זיין אנפאנג מערץ. ארום פופציג יאר פאר אותו האיש האט יוליאוס קייזער עס אריבערגעריקט צו יאנואר. איבערבלייבענישן פון דעם אמאליגן סיסטעם קען מען נאך זען אין געוויסע פון די נעמען פון די חדשים: סעפטעמבער פלעגט לויט דעם אמאליגן סיסטעם זיין דער זיבעטער חודש - סעפטעמבער באדייט זיבן, פון דעם זעלבן שורש ווי "סעפטואגינט" (דער תרגום השביעים). אקטאבער איז געווען דער אכטער חודש - דאס ווארט איז פון דעם זעלבן שורש ווי "אקטאפוס" (דער אכט-פיסיגע בעל-חי). דעצעמבער איז געווען דער צענטער חודש - פון דעם זעלבן שורש פון "דעצימל" (דאס פינטעלע וואס צעטיילט ציפערן אין צען).

זייער אינטערעסאנט, יישר כח קארל, ואף אנן נימא, אז 'נאוועמבער' איז מל' ניין (אויף ספאניש-לאטייניש איז נאעווא ניין)

אוגוסט ע"ש אוגוסטוס קיסר, יולי ע"ש יוליוס קיסר.

[חרמש בקמה]

אנטשולדיג ברוקלין איך האב געשריבן מיין פריערדיגע תגובה נאך איידער איך האב באמערקט אייערס.

יעצט דער לוח הנוצרי קומט אונז צוניץ פאר אלע חשבונות וואס האט מיט די זון, ווי טאקע די זמני היום והלילה ווייל ווי דערמאנט גייט דאך זייער לוח ע"פ מהלך החמה וואס טוישט זיך ביי די ד' תקופות צו לענגערע און קורצערע טעג, ווי אויך פאר די ענינים השייכים להתקופות ווי אמירות ותן טל ומטר, ניטל און קידוש החמה.

מיר ברויכן כלל נישט אנקומען צו די טובות פון די נוצרים. ווייל ווירקליך האבן אידן אייביג געהאלטן צוויי חשבונות און צוויי חדשים-קאטיגאריעס, איינס איז די חדשי הלבנה, און איינס איז די חדשי החמה. די חדשי החמה איז נישט זיכער אז זיי זענען געווען צוועלף, מעגליך אז זיי זענען געווען ווייניגער, און אזוי איז משמע פון דעם "לוח גזר".
דעריבער טיילמאל ווען אין תנ"ך איז פארהאן א טערמין, ווערט עס געצייכנט אין צוויי אופנים. צום ביישפיל "בירח בול - הוא החודש השמיני". ירח בול איז דער חודש החמה, און החודש השמיני איז א חודש פון די צוועלף חדשי לבנה. און דאס זעלבע איז מיט "בחודש זיו הוא החודש השני", און "בירח האיתנים בחג - הוא החודש השביעי".
אין גלות בבל זענען די אידן שוין נישט געווען צוגעוואוינט צו דער לוח החמה, דער המון עם האט נישט געהאלטן חשבון פונקט ווען עס הייבט זיך אן און לאזט זיך אויס די פארשידענע תקופות השנה (ווייל זיי זענען נישט געווען פארנומען מיט פעלדער ווי אין ארץ ישראל), דעריבער אין די שפעטערע נביאים און כתובים ווערט געברענגט נאר די חדשי הלבנה, דא שטייט שוין פארקערט: "ביום עשרים וארבעה לעשתי עשר חדש - הוא חדש שבט"; "בחדש העשירי - הוא חודש טבת"; "בחדש הראשון - הוא חדש ניסן"; "לחדש שנים עשר - הוא חדש אדר" וכו'. דא האבן די פסוקים נישט געברויכט ערקלערן וואס איז דאס חדש ניסן וכדו' וואס דאס האבן אלע געוואוסט, דא ערקלערן די פסוקים בלויז ווער איז חדש הראשון און ווער איז חדש השלישי וכו'.

[אלף בית]

די יארען האבען יא שייכות מיט אותו האיש, לוט רוב מקורות איז אותו האיש איז געווען בערך 70 יאר פארן חורבן בית שני.

דער אותו האיש איז געווען א תלמוד פון רבי יושע בן פרחיה וואס ער איז געווען דער אב"ד 200 יאר פארן חורבן

[אלף בית]

דאס וואס ניי יאר געפאלט יאנואר 1 האט ווייטער גארנישט מיטן אותו האיש

אמאל פלעגט ניי יאר זיין אנפאנג מערץ. ארום פופציג יאר פאר אותו האיש האט יוליאוס קייזער עס אריבערגעריקט צו יאנואר. איבערבלייבענישן פון דעם אמאליגן סיסטעם קען מען נאך זען אין געוויסע פון די נעמען פון די חדשים: סעפטעמבער פלעגט לויט דעם אמאליגן סיסטעם זיין דער זיבעטער חודש - סעפטעמבער באדייט זיבן, פון דעם זעלבן שורש ווי "סעפטואגינט" (דער תרגום השביעים). אקטאבער איז געווען דער אכטער חודש - דאס ווארט איז פון דעם זעלבן שורש ווי "אקטאפוס" (דער אכט-פיסיגע בעל-חי). דעצעמבער איז געווען דער צענטער חודש - פון דעם זעלבן שורש פון "דעצימל" (דאס פינטעלע וואס צעטיילט ציפערן אין צען).

סאיז נאך אלץ נישט קיין ראי' אז סהאט שייכות מיטן אותו האיש

[גרויזאמער]

מיללער ודעימיה, יעדער איז מודה צו דעם, דער שנת החמה איז נישט די נוצרישע אויפטרעף, אבער פארט איז אין מציאות אויס אז מענטשן זענען זיך טועה ביג טיים אז דער גוישער יאר האט נישט קיין שום האפט, און באשטייט פון איינרעדענישן און גלויבונגען, עס איז אבער נישט ריכטיג, ווייל דער יסוד פון די גוישער יאר איז די "שנת החמה" וואס דאס איז זייער א פראקטישער און הייליגע ענין פאר אונז אידן.

די דיטעילס ווען די יאר הייבט זיך אן, וויאזוי די טעג און די חדשים פון די יאר הייסן (דעצ.24 25 וכו'), דאס איז שטותים.

און למעשה ווען איינער קומט אן אויף א פרעמדער פלאץ און וויל וויסן ווען די שקיעה און זריחה זענען, וועט ער מוזן צוקומען צום ניו יארק טיימס דאתרא אז ער זאל אים דאס אנטפלעקן, ער וועט מוזן צוקומען צום גוישע דאטום, ער וועט מוזן צוקומען אז דעם היינטיגן טאג וואס הייסט עפ"י חוקותיהם ולמספרם "יאנואר 26" איז די שקיעה און סוף זמן קריאת שמע אזויווי פאראיאר יאנואר 26. ווייל די זמנים גייען נאר לויטן שנת החמה, וואס יעדעס יאר יאנואר 26 שפילט דער זון איבער די זעלבע שפיל.