רבי ישראל חיים מנשה פרידמאן זצ״ל - ראב״ד סאטמאר - כ״א כסליו תשפ״א

[הבעש''ט]

IMG-20190401-WA0100 (1).jpg (90.91 KiB) געזען 2311 מאל

[סופרים שטיבל]

אויב געדענק איך גוט איז דער דיין געווען א מגיד שיעור אין ישיבת עצי חיים סיגעט און מהר"א מסאטמאר איז זיין תלמיד

אויך האט ער גענומען שימוש ביי אים

וען אדמו"ר מהר"א איז געגאנגען צו אים מפעם לפעם לאחר התמנותו לאדמו"ר פלעגט ער אויסטון די פעלץ און גיין אן א שטעקן
נישט צו פראווען רביסטווע לפני רבו (ער האט דאך באקומען שימוש פון אים)
אגב די הנהגה האט מען אויך געזען ביי ר' הערשלע ליסקא'ער אז ער האט נישט געפראוועט רביסטעווע אין צאנז במקום רבו

[היסטאריקער]

אויב געדענק איך גוט איז דער דיין געווען א מגיד שיעור אין ישיבת עצי חיים סיגעט און מהר"א מסאטמאר איז זיין תלמיד

אויך האט ער גענומען שימוש ביי אים

וען אדמו"ר מהר"א איז געגאנגען צו אים מפעם לפעם לאחר התמנותו לאדמו"ר פלעגט ער אויסטון די פעלץ און גיין אן א שטעקן
נישט צו פראווען רביסטווע לפני רבו (ער האט דאך באקומען שימוש פון אים)
אגב די הנהגה האט מען אויך געזען ביי ר' הערשלע ליסקא'ער אז ער האט נישט געפראוועט רביסטעווע אין צאנז במקום רבו

מפעם לפעם?
איינמאל געווען מנחם אבל זיין
און בעיקר צוליב זיין נעפיו ר׳ יעקב הערש פר"מ

[סגל]

אויב געדענק איך גוט איז דער דיין געווען א מגיד שיעור אין ישיבת עצי חיים סיגעט און מהר"א מסאטמאר איז זיין תלמיד

אויך האט ער גענומען שימוש ביי אים

וען אדמו"ר מהר"א איז געגאנגען צו אים מפעם לפעם לאחר התמנותו לאדמו"ר פלעגט ער אויסטון די פעלץ און גיין אן א שטעקן
נישט צו פראווען רביסטווע לפני רבו (ער האט דאך באקומען שימוש פון אים)
אגב די הנהגה האט מען אויך געזען ביי ר' הערשלע ליסקא'ער אז ער האט נישט געפראוועט רביסטעווע אין צאנז במקום רבו

מפעם לפעם?
איינמאל געווען מנחם אבל זיין
און בעיקר צוליב זיין נעפיו ר׳ יעקב הערש פר"מ

וועמענס נעפיו, און וואס מיינט צוליב זיין נעפיו?
ביטע אויסקלארן

[קרייסלער]

אויב געדענק איך גוט איז דער דיין געווען א מגיד שיעור אין ישיבת עצי חיים סיגעט און מהר"א מסאטמאר איז זיין תלמיד

אויך האט ער גענומען שימוש ביי אים

וען אדמו"ר מהר"א איז געגאנגען צו אים מפעם לפעם לאחר התמנותו לאדמו"ר פלעגט ער אויסטון די פעלץ און גיין אן א שטעקן
נישט צו פראווען רביסטווע לפני רבו (ער האט דאך באקומען שימוש פון אים)
אגב די הנהגה האט מען אויך געזען ביי ר' הערשלע ליסקא'ער אז ער האט נישט געפראוועט רביסטעווע אין צאנז במקום רבו

מפעם לפעם?
איינמאל געווען מנחם אבל זיין
און בעיקר צוליב זיין נעפיו ר׳ יעקב הערש פר"מ

וועמענס נעפיו, און וואס מיינט צוליב זיין נעפיו?
ביטע אויסקלארן

ביטע נישט אין דעים אשכול, לאז געמאכט ביטע

[שמואל בארג]

פאר די רעקארדס, ס'איז דא נאך אן אשכול בעיקר איבער די נייעס פון די פטירה, מ'קען אויך ארויסנעמען זאכן וואס איז נוגע ימי חייו.
viewtopic.php?f=6&t=45454

[אהער און אהין]

שטארק באקאנט ביי אנ''ש איז די מעשה אז רבינו הק' זי''ע האט ר''ה ביינאכט תשל''ט נאכן דאווענען אין געבעטן ער זאל אים בענטשן און אפ'פסק'ענען א גוט געבענטשט יאר אבער דער דיין זצ''ל האט נישט געקענט ארויס זאגן פון מויל קיין איין ווארט און געבליבן שטיל און אזוי איז עס געבליבען און יענעם סוף יאר כ''ו אב נצחו אראלים את המצוקים ורבינו נסתלק לגנזי מרומים

דאס איז א מוראדיגע מעשה.

[אהער און אהין]

זומער תשכ"ו אין סיגעטער קעמפ, ארומגענומען מיט תלמידיו שומעי לקחו,
ווערט געזעהן לידו תלמידו מהר"א מסאטמאר שליט"א.

IMG_3643.JPG

היסטאריש בילד!

[אונגארישע הייזער]

וויליאמסבורגע אידן געדענקן געוויס, ווי דער דיין זצ"ל, פלעגט טעגליך באזוכן אינעם בארימטן בית הספר ספרים געשעפט....

דער דיין האט געזאגט בדרך צחות "וועלן קויפן ספרים איז אויך א תאוה, אבער ס'נישט אזא גראבע תאוה'...

הרה"ח ר' וואלף פר"מ שליט"א האט אים געעפנט א אקאונט אין בית הספר און ער האט באצאלט אלע ספרים וואס ער האט געקויפט.

שיין, נישט געוואוסט ביז היינט

[אונגארישע הייזער]

אויב געדענק איך גוט איז דער דיין געווען א מגיד שיעור אין ישיבת עצי חיים סיגעט און מהר"א מסאטמאר איז זיין תלמיד

ביידע אדמורי סאטמר זענען זיינע תלמידים פון סיגוט

ועוד ועוד אסאך אויסגערופענע תלמידי חכמים, צווישן זיי הגאון ר"ב לאנדא דומ"ץ טאהש ב"פ שליט"א, הגאון ר' יחיאל באבאד אב"ד טארטיקאב שליט"א.

איך האב טאקע געזעהן רבי יחיאל אינמיטן די לוי' אין פאליש, איך האב מיך געוואונדערט פארוואס ער שטייט אין פאליש.

[מי יודע]

זומער תשכ"ו אין סיגעטער קעמפ, ארומגענומען מיט תלמידיו שומעי לקחו,
ווערט געזעהן לידו תלמידו מהר"א מסאטמאר שליט"א.

IMG_3643.JPG

שיין בילד
אבער פון וואו נעמסטו אז דאס איז תשכ"ו? סיון תשכ"ו האט מהר"א חתונה געהאט און לויטן חשבון געוואוינט אין ארץ ישראל

[היסטאריקער]

אויך האט ער גענומען שימוש ביי אים

וען אדמו"ר מהר"א איז געגאנגען צו אים מפעם לפעם לאחר התמנותו לאדמו"ר פלעגט ער אויסטון די פעלץ און גיין אן א שטעקן
נישט צו פראווען רביסטווע לפני רבו (ער האט דאך באקומען שימוש פון אים)
אגב די הנהגה האט מען אויך געזען ביי ר' הערשלע ליסקא'ער אז ער האט נישט געפראוועט רביסטעווע אין צאנז במקום רבו

מפעם לפעם?
איינמאל געווען מנחם אבל זיין
און בעיקר צוליב זיין נעפיו ר׳ יעקב הערש פר"מ

וועמענס נעפיו, און וואס מיינט צוליב זיין נעפיו?
ביטע אויסקלארן

ביטע נישט אין דעים אשכול, לאז געמאכט ביטע

איך זעה נישט וואס מ' טאר נישט שרייבן, יעדער ווייסט אז עס איז געווען גבא טורא ביניהם, לויט די אומשטענדן וואלט ער נישט געגאנגען מנחם אבל זיין ווען ער זיצט נאך א ברודער, אבער אזוי ווי זיין נעפיו ר' יעקב הערש וואס איז פון אנשי שלומו איז געזעצן שבעה נאך זיין טאטן דעם דיין'ס ברודער איז ער יא געגאנגען
קלאר?

[פרישע קוגל]

כפי מה ששמעתי פון יבדלחט"א הגה"צ רא"מ רוטנער שליט"א (אין א שמועס איבער דעם וואס מ'שטעלט הינט אויס די כיתות לויט די עלטער און נישט לויט די כשרונות) האט ער געלערנט פארן קריג אין די ישיבה פון ראחובער רב הגרש"ז זצ"ל (ווען רא"מ איז געווען צוועלף יאהר) צוזאמען מיט "ישראל חיים מנשה" (כלשונו).

ווי איך ווייס אין איך האב געהערט אלע יארן
האט הגה"צ רבי יעקב בנציון רוטנער זצוק"ל גאב"ד חאליסא געלערנט אין ראחוב מיט הגה"צ הראב"ד זצ"ל
ואולי אלו ואלו דברי אלקים, ביידע האבן געלערנט

[היסטאריקער]

זומער תשכ"ו אין סיגעטער קעמפ, ארומגענומען מיט תלמידיו שומעי לקחו,
ווערט געזעהן לידו תלמידו מהר"א מסאטמאר שליט"א.

IMG_3643.JPG

ווער זענן די אנדערע?

נישט צו פארמינערן די חשיבות פון די אנדערע, אבער באמערקט אז דער איינציגסטער צווישן די בחורים וואס גייט מיט א היט און רעקל איז מהר"א

[farshlufen]

איר שטעלט אייך אויף פרטים אין א בחור'יש בילד, איר האט ווייזט אויס שוין פארגעסן די בחור'ישע זמנים.

[היסטאריקער]

איך פארשטיי נישט וואס איר ווילט ארויסברענגען

[הבעש''ט]

זומער תשכ"ו אין סיגעטער קעמפ, ארומגענומען מיט תלמידיו שומעי לקחו,
ווערט געזעהן לידו תלמידו מהר"א מסאטמאר שליט"א.

IMG_3643.JPG

שיין בילד
אבער פון וואו נעמסטו אז דאס איז תשכ"ו? סיון תשכ"ו האט מהר"א חתונה געהאט און לויטן חשבון געוואוינט אין ארץ ישראל

אזוי שטייט אונעם קונטרס פון ווי דאס בילד איז גענומען, קען זיין ער איז געקומען אויף א צייט פארוויילן אין קעמפ

[הבעש''ט]

ביים גרויסארטיגן מעמד סיום הש"ס

IMG_0102.jpg (102.04 KiB) געזען 1795 מאל

IMG_0117.jpg (95.84 KiB) געזען 1795 מאל

[קיקיון]

[align=center]כבוד קדושת הגאון הצדיק המפורסם, חסידא ופרישא, מיראי ההוראה, ומעומדי העבודה.
רבי ישראל חיים מנשה פריעדמאן זצ״ל
דומ״ץ וראב״ד קהל יטב לב ד׳סאטמאר[/align]

איז געבוירן בשנת תרפ״ח, צו זיין טאטען הרה״ח ר׳ יעקב צבי בן הגה״ק רבי ישראל חיים פריעדמאן זצ״ל, אבדק״ק ראחוב - בעל ״ליקוטי מהרי״ח״ - און צו זיין מאמען מרת בילא בת הגה״צ רבי מנשה גאלדבערגער זצ״ל, אב״ד סטראפקאוו.

נאכן קריג דא אין אמעריקא האט ער געלערנט אין די בארימטע ישיבה ״ביהמ״ד עליון״ אין מאנסי און געווען א תלמיד פון הגאון רבי ראובן גרוזבסקי זצ״ל..............

ווי איז ער געווען בימי הזעם?
נאך די קריג א תקופה געלערנט אין ישיבת בית שמוא אין האהאנעמס עסטרייך
איז ער אויף דעם בילד?

[ראש הקהל]

כפי מה ששמעתי פון יבדלחט"א הגה"צ רא"מ רוטנער שליט"א (אין א שמועס איבער דעם וואס מ'שטעלט הינט אויס די כיתות לויט די עלטער און נישט לויט די כשרונות) האט ער געלערנט פארן קריג אין די ישיבה פון ראחובער רב הגרש"ז זצ"ל (ווען רא"מ איז געווען צוועלף יאהר) צוזאמען מיט "ישראל חיים מנשה" (כלשונו).

ווי איך ווייס אין איך האב געהערט אלע יארן
האט הגה"צ רבי יעקב בנציון רוטנער זצוק"ל גאב"ד חאליסא געלערנט אין ראחוב מיט הגה"צ הראב"ד זצ"ל
ואולי אלו ואלו דברי אלקים, ביידע האבן געלערנט

כ"ק הרה"צ אב"ד האליין רבי אהרן צבי טויב זצוק"ל האט אויך געלערנט און ראחוב און באקומען דער הוראה פונעם ראחוב'ער רב, און ער פלעגט פארציילן אז ער איז געוועהן דער דיין רבי מנשה פריעדמאן'ס חזר בחור (כנהוג בימים ההם) וואס איז געוועהן מיט אפאר יאר יונגער פון איהם.

[מי יודע]

זומער תשכ"ו אין סיגעטער קעמפ, ארומגענומען מיט תלמידיו שומעי לקחו,
ווערט געזעהן לידו תלמידו מהר"א מסאטמאר שליט"א.

IMG_3643.JPG

שיין בילד
אבער פון וואו נעמסטו אז דאס איז תשכ"ו? סיון תשכ"ו האט מהר"א חתונה געהאט און לויטן חשבון געוואוינט אין ארץ ישראל

אזוי שטייט אונעם קונטרס פון ווי דאס בילד איז גענומען, קען זיין ער איז געקומען אויף א צייט פארוויילן אין קעמפ

אין וועלכע קונטרס איז דאס געדרוקט?
און פון א קונטרס איז נישט קיין גרויסע ראי', פשטות לפי הידוע איז דער רבי נישט געווען אין אמעריקא פון זיין חתונה ביז שמחת תורה תשכ"ז

[farshlufen]

חמיו הרה"ח ר' אהרן ט"ב עם חתניו

דער צוייטער רעכטס איז אפשר אב״ד בית חיים יושע שליט״א

גערעכט דער אלטער ר' אהרן ט"ב, מיט זיינע איידעמער

זייער גוט!
כ"ק ראב"ד סאטמאר שליט"א זצ"ל
הגה"צ משאמשאן שליט"א
הגה"צ מנייטרא וויליאמסבורג שליט"א זצ"ל
כ"ק מרן מ'בית חיים יהושע שליט"א

[מיללער]

אסאך צו שרייבן אויף דעם איש צדיק זכרונו לברכה, און אוודאי בין איך נישט כדאי צו רעדן בשבחו אדער זאגן דברי הספד, אבער כדי נישט צו זיין קיין מתעצל בהספדו של חכם וועל איך צולייגען עטליכע נקודות וואס איך זעה נאכנישט אין דעם אשכול, ויה"ר שזכותו הגדול יגן עלינו וימליץ טוב בעדנו.

א. איך האב געהערט פון הרה"ח ר' אברהם (ב"ר יואל) קליין ע"ה וואס האט געלערנט ביים שאפראנער רב זצ"ל אין פעסט נאכן קריג. איז דער דיין ז"ל אלס בחור געקומען דעמאלס אהין זיך צו פארהערן און נעמען די הוראה פונעם שאפראנער רב.

האט ר' אברהם דערציילט אז דער שאפראנער רב האט אים פארהערט אפאר טאג נאכאנאד לויט וויפיל די צייט האט ערלויבט, און אין יענענטעג איז דער דיין געשלאפן מיט די בחורים. זיין גאנצע וועזן האט שוין בשעתו ארויסגערופן כולו אומר כבוד, געדאוונט מיט השתפכות הנפש, געלערנט פון פריה פארטאגס, שוין דעמאלס געטראגן א ביבער הוט ווי עס פאסט פאר א רבניש קינד - די פאר טאג האט איבערגעלאזט גאר א שטארקע רושם אויף אלע וואס האבן עס מיטגעהאלטן.

ב. דער דיין ז"ל האט פארגעלערנט א שיעור גמרא תוס' אין פאליש פון ביהמדה"ג אויף ראדני סט. שוין פון די אנהייב ל' יארן, על סדר הש"ס דורכגלערנט די שווערסטע סוגיות בעיון פאר חשוב'ע שומעי לקחו תלמידי חכמים און ערליכע בעה"ב מרישא ועד גמירא, מיט א בהירות און זעלטענע צוגעלאזנקייט. דער שיעור איז געווען פקיע שמיה אלס 'דער דיינ'ס שיעור' דארט האט מען זיך מפלפל געווען, און אלע שומעי לקחו מגדול ועד קטן האבן דאדורך אנגעקניפט א קשר אמיץ מיטן דיין ז"ל, יעדער האט געשפירט אז דער דיין איז פערזענליך נאנט מיט אים.

ג. זיין עבודת התפלה, סיי בינו לבין קונו און ווער רעדט נאך אלס שליח ציבור בימים הנוראים, מיט א השתפכות, מיט א נעימות, יעדעס קרעכטס האט געהאט א טעם, איי עס קלינגט אין די אויערן 'ותקוה טובה לדורשיך' און אנדערע לשונות ונוסח התפלה.

ד. בכלל זיין באנעמונג, זיין איידלקייט באמת א צורה פון א געהויבענער איד, א נקיות, צאמגענומען, אן עניוות חן, א זעלטענער נעים הליכות יעדן געגריסט מיט אזא חן, יעדעס קינד האט ער געגעבן א גלעט, און גערעדט מיט א געמאסטנקייט, זיין אקצענט זעלבסט האט עפעס געשריגן חן.

ה. ער פלעגט פארלערנען אמאל פרקי אבות אדער של"ס תורה ווען דער רבי איז נישט געווען אין שטאט, לא הלך בגדולות ובנפלאות, געזאגט מוסר אויף א באשיידענעם אופן, א לשון לימודים, א קלארן חיתוך הדיבור, מקען זאגן א מושלם וכליל המעלות.

ו. פארשידענע זמנים אין יאר, בעיקר ערב יום הקדוש און פורים, האבן מיר געהאט די זכיה אריינצוגיין בקודש פנימה לברך ולהתברך פונעם דיין ז"ל.
מרעדט דא פון די שפעטע מ' יארן און נ' יארן, ער איז געזעצן אין זיין ספרים שטוב אזא טאג ווי ערב יוה"ק מיט פארוויינטע אויגן, מהאט געקענט טאפן די חרדת יום הדין, ווי איינער וואס גרייט זיך צו אן ערנסטן משפט, ער האט אונז געבענטשט און פארלאזט טרערן, הערליך געווינטשען, זיך פאראינטערעסירט אינעם מצב ארום און ארום, און מיט א ליבליכען חן אויסגעהערט, איך האב נישט די ווערטער ארויסצוברענגען די געפילן פון אזאלכע מינוטן.

עוד נשאר לנו לספר, והפעם אשבית את הקולמוס

זאל ער זיין א מליץ יושר פאר אונז און פאר אלע שמועי לקחו ומקורביו און פאר גאנץ כלל ישראל

[גרינגער]

ו. פארשידענע זמנים אין יאר, בעיקר ערב יום הקדוש און פורים, האבן מיר געהאט די זכיה אריינצוגיין בקודש פנימה לברך ולהתברך פונעם דיין ז"ל.
מרעדט דא פון די שפעטע מ' יארן און נ' יארן, ער איז געזעצן אין זיין ספרים שטוב אזא טאג ווי ערב יוה"ק מיט פארוויינטע אויגן, מהאט געקענט טאפן די חרדת יום הדין, ווי איינער וואס גרייט זיך צו אן ערנסטן משפט, ער האט אונז געבענטשט און פארלאזט טרערן, הערליך געווינטשען, זיך פאראינטערעסירט אינעם מצב ארום און ארום, און מיט א ליבליכען חן אויסגעהערט, איך האב נישט די ווערטער ארויסצוברענגען די געפילן פון אזאלכע מינוטן.

עוד נשאר לנו לספר, והפעם אשבית את הקולמוס

זאל ער זיין א מליץ יושר פאר אונז און פאר אלע שמועי לקחו ומקורביו און פאר גאנץ כלל ישראל

ממש מיט די ווערטער האב איך מיך באניצט נעכטן ווען איך געשילדערט פאר מיינע קינדער דעם דיין, די ערב יום כיפור'ס האט אויף מיר געלאזט פינגער דריקן

[נא_שכל]

ב. דער דיין ז"ל האט פארגעלערנט א שיעור גמרא תוס' אין פאליש פון ביהמדה"ג אויף ראדני סט. שוין פון די אנהייב ל' יארן, על סדר הש"ס דורכגלערנט די שווערסטע סוגיות בעיון פאר חשוב'ע שומעי לקחו תלמידי חכמים און ערליכע בעה"ב מרישא ועד גמירא, מיט א בהירות און זעלטענע צוגעלאזנקייט. דער שיעור איז געווען פקיע שמיה אלס 'דער דיינ'ס שיעור' דארט האט מען זיך מפלפל געווען, און אלע שומעי לקחו מגדול ועד קטן האבן דאדורך אנגעקניפט א קשר אמיץ מיטן דיין ז"ל, יעדער האט געשפירט אז דער דיין איז פערזענליך נאנט מיט אים.

זאל ער זיין א מליץ יושר פאר אונז און פאר אלע שמועי לקחו ומקורביו און פאר גאנץ כלל ישראל

די שמחה ביים מסביר זיין גוט דעם תוס' איז געווען געוואלדיג, האמיר ערגעץ א שטיקל קליפיטש פון די לעצטערע יארן ביים שיעור, העלמיר עס אפירזוכן.