לא נתקבל - וואס טוט מען?

[שיעלע בהמה]

איך וויל מאכן א דיסקלעימער אז איך שרייב בלויז בכלליות די וועג וויאזוי איך פארשטיי די זאך (אן וויסן סיי וועלעכע פרטים), איך מיין חלילה נישט קיינעם ספעציפיש

[שיעלע בהמה]

איך האב געטראכט אז סדארף ווען זיין א צוזאמארבעט פון אלע ישיבות
אלע ישיבות אן אויסנאם וועלן מוזן אנעמען א % פון בחורים וואס האבן נישט קיין ישיבה געוואנדן ווי גרויס די ישיבה איז

איך האב מיך שוין דערלערנט

יעדע סעלושן וועלכע באשטייט פון מאחד זיין און אוועקשטעלן א סטאנדארט פאר יעדעם, איז א דורכפאל תיכף ביים אנהייבן.

עס איז סיי א דמיון און סיי א פתח פאר געפערליכע ביוראקראטיע און קארופציע
(קאמוניזעם ולהבדיל אג"י יוכיח, ואכהמ"ל)

[Goodmorning]

שמו איז הונדערט פראצענט גערעכט. עס האט בכלל נישט קיין פשט דער איינשטעל פון די לעצטע 50 יאר אז בחורים וואס באלאנגען בכלל נישט אין דעם מושג פון א 'ישיבה' זיצן אין א מוסד ביז די חתונה, אפטמאל געצווינגענערהייט קעגן זייער ווילן און אן קיין חשק אדער בכלל א סיבה צו גיין.

פון די אנדערע זייט שלעפט דאס זיכער אראפ דעם סטאנדארט פון די ישיבה בכלליות, ווייל מען מוז דאך מאכן די ישיבה זאל כאטש עפעס קעיטערן צו דעם עולם בחורים וואס זענען נישט ממש געמאכט פאר א ישיבה. פארשטייט זיך אז מען קען זאגן אז די בחורים מצויינים זאלן סיי ווי לערנען אפילו אן די בענעפיטן פון א ישיבה, א ישיבה'שער אטמאספער און א צורת ישיבה, און עס איז מסתמא אמת אויך, אבער נישט פאר יעדן.

גאר אסאך מצויינים (לאו דוקא אלס כשרון אויס - כאטש געווענליך גייט דאס צוזאמען - נאר איך מיין אזאלכע בחורים וואס איז נפשם חשקה בתורה און וואלטן געגאנגען אין ישיבה פאר 60, 70, 80, 90 יאר צוריק אויך) קענען גאר שטארק בעניפיטירן פון די מעלות פון א ישיבה וואס האט א שטארקן רוח התורה און יעדער זיצט און לערנט און דער שמועס און קאך איז אין תורה, עס ווארפן זיך גאונים און בקיאים צווישן אירע ווינט. א שטייגער ווי עס פלעגט אמאל זיין די ישיבות אין אונגארן, אדער ווי עס איז נאך היינט אין די ליטווישע 'פלעגשיפ' ישיבות ווי פאנאוויטש א.ד.ג.

איך ווייס נישט צי עס פעלט אויס דווקא 'ישיבות למצויינים' אבער ישיבות ספעציעל געווידמעט פאר בני תורה וואלט געווען א גוטער פלאן. פארן איבריגן אלגעמיינעם ציבור ברויך מען אויפשטעלן א מוסד חינוך לבני הנעורים וואס זאל זיין געאייגנט פאר יעדן - און טאקע ממש יעדן - בלי שום יוצא מן הכלל. פונקט ווי די מוסד פאר קינדער ביז 13 יאר איז פאר יעדן, דארף די הויך שולע אויך זיין. נישטא אזא זאך איינער ווערט נישט אנגענומען.

איך קען נישט דעם בחור פון וועמען דער פותח האשכול רעדט. עס איז מעגליך אפילו אז דער בחור וואלט ווען באלאנגט טאקע אין א ישיבה, ער איז א ריכטיגער בן תורה, וואלטן אים די ישיבות מסתמא ענדערש אנגענומען ווייל זיין דארט זיין - טראץ די וואטעווער 'חסרון' פארוואס זיי האבן אים אפגעזאגט - וואלט נישט אזוי שטארק פארשווערט אויפן סיסטעם, ווייל דער עיקר איז שוין דא, נעמליך ער וויל דארט זיין.

ס׳איז מיר אפי׳ נישט ווערט צי נעמען די מי און אפענטפערען אזא תגובה. ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע. ס׳איז געניג די אלע טענות און ביטערע מצבים וואס עלטערן גייען אריבער און אסאך עסקנים טוהן אין דעם. אבער אינטער צי האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

נאך א מזל ביסט נישט אין די הנהלה. אויב בלוט קומט אין קאפ, פרעג אפ, רעג זיך, ערקלער, אבער ממש ביז צושפארן פאר קאנטראווארסיאלע מיינונגען? די וויכוחים מאכן דאס וועלט אינטערעסאנט. עס איז א קשיא אויף א סיסטעם, נישט חלילה כפירה וואס איך פארשטיי ווען דיין אויפברויז.

[Goodmorning]

ערשטנס, באנלאנג דו אליינס צו א נארמאלע עטאבלירטע קהילה וועלכע האט א ישיבה
צווייטנס (נאכן מקיים זיין דעם ערשטן תנאי פון על תפרוש), פארשטיי אז א לא נתקבל מיינט אז עפעס טיפער איז דא ראנג (אדער מיט דיין אידישקייט אדער מיט דיין בחורס מעשים טובים.. וואס קיינער האט נישט די גאטטס דיך עס צו זאגן).

די עצה איז טאטאלע הכנעה מצדך און א אפענע קאפ וואס דיין צדיק'ל ווערטשאפט מעגליך אן..
און אים אפירנעמען און צוזאמען מאכן א פלאן וואס די אפציעס זענען, אבער מיט אלע קארטן אויפן טיש ברחל בתך הקטנה (די אמת איז די בעסטע ליגנט, און די רעאליטעט איז די שטערקסטע פעטש).

(בנוגעה נקודה איינס, איינס פון די עיקר סיבות פון געהערן צו א קהילה בכלל, איז בכדי צו האבן די אידישע סערוויסעס, און יא די רעאליטעט בכלליות איז פראבלעמאטיש אבער דו ביסט ליידער נישט אין א פאזיציע עס צו קענען פיקסן, במילא join the club און צי אויף אידישע דורות ודי)





איך פארשטיי גוט אז די תגובה איז נישט מקיף די נושא, אבער סגיבט פארט א שטיקל פרעספעקטיוו, עכ"פ אזוי מיין איך.

דו ווייסט דאך נישט וואס די פראבלעם איז.
אפשר איז ער אביסל אויף די ASD Spectrum, שווערע קאנסענטראציע, סאציעל פראבלעמען, אדער ענליך?
אין אזא פאל איז נישט דא קיין קארטן צו לייגן אויפן טיש.
נישט יעדע לא נתקבל מיינט עפעס א ריזן פראבלעם.

פאר דעם קריגט מען נישט אין מיינע קרייזן קיין לא נתקבל (אפשר קומט ערגעץ פאר עפעס א רעאליטעט מיט וואס איך בין נישט באהאוונט)

אוודאי זענען דא היימישע נישט עכט אויטיסטישע נאר אינטערעסאנטליכע בחורים וואס די קהילה ישיבות נעמען נישט אריין. פרעג עטליכע טאטעס.

[דריידל]

ערשטנס, באנלאנג דו אליינס צו א נארמאלע עטאבלירטע קהילה וועלכע האט א ישיבה
צווייטנס (נאכן מקיים זיין דעם ערשטן תנאי פון על תפרוש), פארשטיי אז א לא נתקבל מיינט אז עפעס טיפער איז דא ראנג (אדער מיט דיין אידישקייט אדער מיט דיין בחורס מעשים טובים.. וואס קיינער האט נישט די גאטטס דיך עס צו זאגן).

די עצה איז טאטאלע הכנעה מצדך און א אפענע קאפ וואס דיין צדיק'ל ווערטשאפט מעגליך אן..
און אים אפירנעמען און צוזאמען מאכן א פלאן וואס די אפציעס זענען, אבער מיט אלע קארטן אויפן טיש ברחל בתך הקטנה (די אמת איז די בעסטע ליגנט, און די רעאליטעט איז די שטערקסטע פעטש).

(בנוגעה נקודה איינס, איינס פון די עיקר סיבות פון געהערן צו א קהילה בכלל, איז בכדי צו האבן די אידישע סערוויסעס, און יא די רעאליטעט בכלליות איז פראבלעמאטיש אבער דו ביסט ליידער נישט אין א פאזיציע עס צו קענען פיקסן, במילא join the club און צי אויף אידישע דורות ודי)


איך פארשטיי גוט אז די תגובה איז נישט מקיף די נושא, אבער סגיבט פארט א שטיקל פרעספעקטיוו, עכ"פ אזוי מיין איך.

וואס הייסט "באלאנג צו א נארמאלע עטאבלירטע קהילה וועלכע האט א ישיבה"? ער איז א טאהש'ע חסיד וואס וואינט אין וומ"ס. דארף ער יעצט ווערן א סאטמארער?

[שיעלע בהמה]

ערשטנס, באנלאנג דו אליינס צו א נארמאלע עטאבלירטע קהילה וועלכע האט א ישיבה
צווייטנס (נאכן מקיים זיין דעם ערשטן תנאי פון על תפרוש), פארשטיי אז א לא נתקבל מיינט אז עפעס טיפער איז דא ראנג (אדער מיט דיין אידישקייט אדער מיט דיין בחורס מעשים טובים.. וואס קיינער האט נישט די גאטטס דיך עס צו זאגן).

די עצה איז טאטאלע הכנעה מצדך און א אפענע קאפ וואס דיין צדיק'ל ווערטשאפט מעגליך אן..
און אים אפירנעמען און צוזאמען מאכן א פלאן וואס די אפציעס זענען, אבער מיט אלע קארטן אויפן טיש ברחל בתך הקטנה (די אמת איז די בעסטע ליגנט, און די רעאליטעט איז די שטערקסטע פעטש).

(בנוגעה נקודה איינס, איינס פון די עיקר סיבות פון געהערן צו א קהילה בכלל, איז בכדי צו האבן די אידישע סערוויסעס, און יא די רעאליטעט בכלליות איז פראבלעמאטיש אבער דו ביסט ליידער נישט אין א פאזיציע עס צו קענען פיקסן, במילא join the club און צי אויף אידישע דורות ודי)


איך פארשטיי גוט אז די תגובה איז נישט מקיף די נושא, אבער סגיבט פארט א שטיקל פרעספעקטיוו, עכ"פ אזוי מיין איך.

וואס הייסט "באלאנג צו א נארמאלע עטאבלירטע קהילה וועלכע האט א ישיבה"? ער איז א טאהש'ע חסיד וואס וואינט אין וומ"ס. דארף ער יעצט ווערן א סאטמארער?

יא

די פראגע איז נאר וואס מיינט א סאטמארער.. און מיט דעם בין איך פערזענליך שוין זייער ליבעראל

אנטי ציונות, א ריזיגע ספעקטרום פון לבוש, דרך ארץ פאר די רבי ז"ל און צו מסורה בכלליות, שיקן אין סאטמאר עכ"פ אין די מוסדות (פון וויליאמסבורג רעד איך נישט), זיך פירן בקדושה ובצניעות, לימיטן די טעכנעלאגיע און פילטערן דאס וואס ממוז סייווי האבן.. (אפשר אויכעט צאלן מעמבערשיפ)
סאיז אזוי שווער?

[סארקאזי]

שוין שיעלע איז אויך דא..
איך קוק עס אן. אז עס איז א חילוק צווישען פריוואטע ישיבות. אדער ישיבה'ס וואס באלאנגען צו א קהלה..
א ראש ישיבה וואס עפענט א פריוואטע ישיבה און ער רופט עס אן למציויינים. וואס איז דיין טענה אויף אים.
דאס קען ער. און דאס טוט ער.ער קען גיט דרייען מיט די פינגער. און ווער סהאט נישט גענוג א גראבע פינגער האט נישט קיין פלאץ ביי מיר.
און אפילו אין די אלע גרויסע ישיבה'ס פון די גדולי אונגערען. האבען נישט יעדן אנגענומען. נאר איינעם וואס זיי האבען געהאלטען אז ער איז א כלי לקבל אויף וואס ער פארקויפט..דער חת''ס האט נישט אנגענומען איינעם וואס סהאט געפעלט פון זיין יראת שמים וכו'

משא''כ ישיבה'ס וואס באלאנגען צו קהילות איז גאר אנדערש.
ווייל די מוסדות היינט זענען ווי א ''קאנווערט בעלט'' די לייגסט ארויף די ליידיגע קען אנהייב פונעם מאשין און ספארט ארום. און ספילט זיך אן. סמאכט זיך צו. סוואשט זיך אפ. סווערט אריינגעפאקט אין באקסעס. סווערט געשיפט....
די איינציגסטע ארבייט דארט. איז ארויפצולייגען די קענס אויפן בעלט. און אויב איז איין קען אביסל קרום. גיט מען אים א ריק ער זאל פארען ווייטער צוזאמען מיט יעדן.
( מברענגט אריין דאס אינגעלע מיטען טלית אריין אין חדר. און מנעמט אים אראפ ביי די חופה. די עיקר ארבייט פון די מחנכים איז. ער זאל מיטפארען.ער זאל נישט בולט זיין.....)
ממילא מוזטו אויסשטעלן א סיסטעם וואס זאל קעיטערען יעדן איינעם. און אז די אלע אינגלעך פון נורסערי זאלען ווייטער פארען אין ישיבה. אבער זענען דא מנהלים וואס מנעמט אויף ווייל זיי האבען א געוויסע סקיל. און זיי פארגעסן וועמען זיי קעיטערן.ער מיינט ער פירט זיין פריוואטע ישיבה ער פארגעסט אז ער מוז אויסברייטערן די מסגרת אז יעדער זאל אריינפיטען.
פארשטייט זיך אז די צוויי פראצענט גאר גיטע. וועלן שפירן אז סאיז צו ווייניג פאר זיי. און די צוויי פראצענט גאר שוואכע וועלן פילען אז סאיז צו סאך פאר זיי אבער רוב ישיבה וועט אריינפיטען.
אדער צוטיילען אין אפאר ברענטשעס לויט די דרגה'ס.
אבער נישט זיין עקוויפטעט צו שוואכערע בחורים איז א עון פלילי.
און זייער אסאך האבען נישט קיין מינדעסטע השגה וויאזוי צו הענדלען א בחור וואס איז נישט אין זיין סירקל. און ער שיסט לא נתקבלעך אין גרויסען.

[נשמת השכל]

ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע

יא יא - און דערנאך וועט איר אפלאכן פון די קאנספיראציע טעאריקער וועלעכע שרייען אז מען ווארפט זיי אראפ פון סאושעל מידיע...

אבער אונטער צו האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

להוי ידוע - עס איז קיינמאל אין די וועלט נישט געווען אזא מושג אז יעדער בחור מוז גיין אין א ישיבה, דאס איז א זאך וועלעכע איז געבוירן געווארן - אפשר - נאכן קריג, און לכאורה א היבש ביסל נאכדעם.

[שיעלע בהמה]

ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע

יא יא - און דערנאך וועט איר אפלאכן פון די קאנספיראציע טעאריקער וועלעכע שרייען אז מען ווארפט זיי אראפ פון סאושעל מידיע...

אבער אונטער צו האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

להוי ידוע - עס איז קיינמאל אין די וועלט נישט געווען אזא מושג אז יעדער בחור מוז גיין אין א ישיבה, דאס איז א זאך וועלעכע איז געבוירן געווארן - אפשר - נאכן קריג, און לכאורה א היבש ביסל נאכדעם.

אויף דיין צווייטע נקודה ביסטו נישט גערעכט, ליין אביסל אין די היסטאריע וויאזוי די רבנים און אונגארן האבן געפירט גרויסע מערכות אז יעדע בחור (כמעט) בלי שום יוצא מן הכלל זאל גיין אין א ישיבה

[שיעלע בהמה]

שוין שיעלע איז אויך דא..
איך קוק עס אן. אז עס איז א חילוק צווישען פריוואטע ישיבות. אדער ישיבה'ס וואס באלאנגען צו א קהלה..
א ראש ישיבה וואס עפענט א פריוואטע ישיבה און ער רופט עס אן למציויינים. וואס איז דיין טענה אויף אים.
דאס קען ער. און דאס טוט ער.ער קען גיט דרייען מיט די פינגער. און ווער סהאט נישט גענוג א גראבע פינגער האט נישט קיין פלאץ ביי מיר.
און אפילו אין די אלע גרויסע ישיבה'ס פון די גדולי אונגערען. האבען נישט יעדן אנגענומען. נאר איינעם וואס זיי האבען געהאלטען אז ער איז א כלי לקבל אויף וואס ער פארקויפט..דער חת''ס האט נישט אנגענומען איינעם וואס סהאט געפעלט פון זיין יראת שמים וכו'

משא''כ ישיבה'ס וואס באלאנגען צו קהילות איז גאר אנדערש.
ווייל די מוסדות היינט זענען ווי א ''קאנווערט בעלט'' די לייגסט ארויף די ליידיגע קען אנהייב פונעם מאשין און ספארט ארום. און ספילט זיך אן. סמאכט זיך צו. סוואשט זיך אפ. סווערט אריינגעפאקט אין באקסעס. סווערט געשיפט....
די איינציגסטע ארבייט דארט. איז ארויפצולייגען די קענס אויפן בעלט. און אויב איז איין קען אביסל קרום. גיט מען אים א ריק ער זאל פארען ווייטער צוזאמען מיט יעדן.
( מברענגט אריין דאס אינגעלע מיטען טלית אריין אין חדר. און מנעמט אים אראפ ביי די חופה. די עיקר ארבייט פון די מחנכים איז. ער זאל מיטפארען.ער זאל נישט בולט זיין.....)
ממילא מוזטו אויסשטעלן א סיסטעם וואס זאל קעיטערען יעדן איינעם. און אז די אלע אינגלעך פון נורסערי זאלען ווייטער פארען אין ישיבה. אבער זענען דא מנהלים וואס מנעמט אויף ווייל זיי האבען א געוויסע סקיל. און זיי פארגעסן וועמען זיי קעיטערן.ער מיינט ער פירט זיין פריוואטע ישיבה ער פארגעסט אז ער מוז אויסברייטערן די מסגרת אז יעדער זאל אריינפיטען.
פארשטייט זיך אז די צוויי פראצענט גאר גיטע. וועלן שפירן אז סאיז צו ווייניג פאר זיי. און די צוויי פראצענט גאר שוואכע וועלן פילען אז סאיז צו סאך פאר זיי אבער רוב ישיבה וועט אריינפיטען.
אדער צוטיילען אין אפאר ברענטשעס לויט די דרגה'ס.
אבער נישט זיין עקוויפטעט צו שוואכערע בחורים איז א עון פלילי.
און זייער אסאך האבען נישט קיין מינדעסטע השגה וויאזוי צו הענדלען א בחור וואס איז נישט אין זיין סירקל. און ער שיסט לא נתקבלעך אין גרויסען.

סאיז אמת די נקודה אז געוויסע מנהלים פירן זיך אויף כאדם העושה בתוך שלו.

געוויסע גייען גאר צו לכתחילה מיט די הנחה אז די ביז יעצטיגע סיסטעם האט נישט געטויגט.. איי די רבי ז"ל? ני, ער איז פשוט נישט אנגעקומען צו דעם (אזויווי אלע אנדערע משוגעתן..)

אבער למעשה מיינט בדרך כלל א אמתע לא נתקבל, א אמתע פראבלעם.
(יא סזענען דא יוצא מן הכלל'ס, אבער כמעט נישט, און סאיז אויכעט דא די לא נתקבל געים וואס די מנהלים שפילן סוף זמן.. אבער ממוז האבן אסאך שכל צו מבחין זיין)

[Programming]

ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע

יא יא - און דערנאך וועט איר אפלאכן פון די קאנספיראציע טעאריקער וועלעכע שרייען אז מען ווארפט זיי אראפ פון סאושעל מידיע...

אבער אונטער צו האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

להוי ידוע - עס איז קיינמאל אין די וועלט נישט געווען אזא מושג אז יעדער בחור מוז גיין אין א ישיבה, דאס איז א זאך וועלעכע איז געבוירן געווארן - אפשר - נאכן קריג, און לכאורה א היבש ביסל נאכדעם.

אויף דיין צווייטע נקודה ביסטו נישט גערעכט, ליין אביסל אין די היסטאריע וויאזוי די רבנים און אונגארן האבן געפירט גרויסע מערכות אז יעדע בחור (כמעט) בלי שום יוצא מן הכלל זאל גיין אין א ישיבה

אפשר וואלסטו אזוי גוט געווען און צוגעוויזן וואו מען קען ליינען די 'היסטאריע'? נישט אין קיין היסטאריע ביכער. עס איז ניטאמאל גוט פאר א וויץ.

מעגליך דו מישט אויס מיט די מערכה קעגן גיין אין קאלעזש'עס, וואס האט גארנישט קיין שייכות צו די נושא

[שיעלע בהמה]

ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע

יא יא - און דערנאך וועט איר אפלאכן פון די קאנספיראציע טעאריקער וועלעכע שרייען אז מען ווארפט זיי אראפ פון סאושעל מידיע...

אבער אונטער צו האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

להוי ידוע - עס איז קיינמאל אין די וועלט נישט געווען אזא מושג אז יעדער בחור מוז גיין אין א ישיבה, דאס איז א זאך וועלעכע איז געבוירן געווארן - אפשר - נאכן קריג, און לכאורה א היבש ביסל נאכדעם.

אויף דיין צווייטע נקודה ביסטו נישט גערעכט, ליין אביסל אין די היסטאריע וויאזוי די רבנים און אונגארן האבן געפירט גרויסע מערכות אז יעדע בחור (כמעט) בלי שום יוצא מן הכלל זאל גיין אין א ישיבה

אפשר וואלסטו אזוי גוט געווען און צוגעוויזן וואו מען קען ליינען די 'היסטאריע'? נישט אין קיין היסטאריע ביכער. עס איז ניטאמאל גוט פאר א וויץ.

מעגליך דו מישט אויס מיט די מערכה קעגן גיין אין קאלעזש'עס, וואס האט גארנישט קיין שייכות צו די נושא

איך דענק נישט קיין מקור אויף די מינוט, אבער איך מיש דא גארנישט אויס

[Programming]

שמו איז הונדערט פראצענט גערעכט. עס האט בכלל נישט קיין פשט דער איינשטעל פון די לעצטע 50 יאר אז בחורים וואס באלאנגען בכלל נישט אין דעם מושג פון א 'ישיבה' זיצן אין א מוסד ביז די חתונה, אפטמאל געצווינגענערהייט קעגן זייער ווילן און אן קיין חשק אדער בכלל א סיבה צו גיין.

פון די אנדערע זייט שלעפט דאס זיכער אראפ דעם סטאנדארט פון די ישיבה בכלליות, ווייל מען מוז דאך מאכן די ישיבה זאל כאטש עפעס קעיטערן צו דעם עולם בחורים וואס זענען נישט ממש געמאכט פאר א ישיבה. פארשטייט זיך אז מען קען זאגן אז די בחורים מצויינים זאלן סיי ווי לערנען אפילו אן די בענעפיטן פון א ישיבה, א ישיבה'שער אטמאספער און א צורת ישיבה, און עס איז מסתמא אמת אויך, אבער נישט פאר יעדן.

גאר אסאך מצויינים (לאו דוקא אלס כשרון אויס - כאטש געווענליך גייט דאס צוזאמען - נאר איך מיין אזאלכע בחורים וואס איז נפשם חשקה בתורה און וואלטן געגאנגען אין ישיבה פאר 60, 70, 80, 90 יאר צוריק אויך) קענען גאר שטארק בעניפיטירן פון די מעלות פון א ישיבה וואס האט א שטארקן רוח התורה און יעדער זיצט און לערנט און דער שמועס און קאך איז אין תורה, עס ווארפן זיך גאונים און בקיאים צווישן אירע ווינט. א שטייגער ווי עס פלעגט אמאל זיין די ישיבות אין אונגארן, אדער ווי עס איז נאך היינט אין די ליטווישע 'פלעגשיפ' ישיבות ווי פאנאוויטש א.ד.ג.

איך ווייס נישט צי עס פעלט אויס דווקא 'ישיבות למצויינים' אבער ישיבות ספעציעל געווידמעט פאר בני תורה וואלט געווען א גוטער פלאן. פארן איבריגן אלגעמיינעם ציבור ברויך מען אויפשטעלן א מוסד חינוך לבני הנעורים וואס זאל זיין געאייגנט פאר יעדן - און טאקע ממש יעדן - בלי שום יוצא מן הכלל. פונקט ווי די מוסד פאר קינדער ביז 13 יאר איז פאר יעדן, דארף די הויך שולע אויך זיין. נישטא אזא זאך איינער ווערט נישט אנגענומען.

איך קען נישט דעם בחור פון וועמען דער פותח האשכול רעדט. עס איז מעגליך אפילו אז דער בחור וואלט ווען באלאנגט טאקע אין א ישיבה, ער איז א ריכטיגער בן תורה, וואלטן אים די ישיבות מסתמא ענדערש אנגענומען ווייל זיין דארט זיין - טראץ די וואטעווער 'חסרון' פארוואס זיי האבן אים אפגעזאגט - וואלט נישט אזוי שטארק פארשווערט אויפן סיסטעם, ווייל דער עיקר איז שוין דא, נעמליך ער וויל דארט זיין.

ס׳איז מיר אפי׳ נישט ווערט צי נעמען די מי און אפענטפערען אזא תגובה. ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע. ס׳איז געניג די אלע טענות און ביטערע מצבים וואס עלטערן גייען אריבער און אסאך עסקנים טוהן אין דעם. אבער אינטער צי האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

גאלדענע לשיטתי' אז אינגעלייט טארן אויך נישט זיין אויף דער גאס נאר אין כולל...

איך האב זייער הנאה פון דיין לשון 'רעדן קעגן די "דעת" פון גדולי ישראל', לויט ווי דו ביסט זיך מסביר פאר דעם אז דיין ראיה אז דאס איז טאקע וואס מען דארף טון איז וויבאלד די 'גדולי ישראל "ווייסן" די וויכטיגקייט פון ישיבות'. ד.ה. אז דער דעת פון די גדולי ישראל מיינט ווען זיי האבן די ידיעה פון עפעס, אזוי אויך 'ווייסן' אלע גדולי ישראל די וויכטיגקייט פון מאכן חתונה פאר טייער און נישט קויפן א הויז צו קענען האבן עקוויטי חתונה צו מאכן... און זיי ווייסן אויך אז די ראשי ישיבות שיקן לא נתקבל'ס.

דאס איז מיסודו פון א כלליות'דיגע איינרעדעניש אז יעדע זאך וואס דער עולם טוט האבן גדולי ישראל איינגעפירט. דאס איז עפעס וואס הייבט זיך נישט אן. סיי כוללים פאר יונגעלייט איז א זאך וואס דער דור האט איינגעפירט קעגן די דירעקטע רצון פון די מנהיגי ישראל (איך רעד פון סאטמאר עכ"פ), און אזוי אויך גיין אין קאנטרי - און די קינדער אין די קעמפס - איז א זאך וואס דער עולם האט איינגעפירט, און דאס זעלבע איז געווען דאס שיקן אלע בחורים אין ישיבה. די גדולי ישראל האבן צוגעשטעלט די פאסיגע כוללים, קעמפס און ישיבות פאר יעדן אויפן פארלאנג פונעם עולם. אזוי אויך איז דא טייערע חתונה זאלן ווייל דער עולם האט עס פארלאנגט, נישט ווייל גדולי ישראל ווייסן אז מען דארף חתונה מאכן פאר טייער.

לעניננו די פשוט'ע און אמת'ע סיבה פארוואס דער עולם האט אנגעהויבן צו שיקן אין ישיבה איז ווייל דאס איז דער סטאנדארט דא אין אמעריקע. אין אייראפע האבן רוב קינדער קוים מיט צרות געענדיגט די עלעמענטרי שולע אבער נאכן קריג איז היי סקול געווארן מענדעטארי. דער מאדערנער סיסטעם אבער אז יעדער איינער גייט אין די היימישע הויך שולע האט אבער א דירעקטע אפעקט אויף דעם 4000 יעריגן מוסד וואס הייסט 'ישיבה'. און מען ברויך פשוט אפטיילן די 2.

[סארקאזי]

שמו איז הונדערט פראצענט גערעכט. עס האט בכלל נישט קיין פשט דער איינשטעל פון די לעצטע 50 יאר אז בחורים וואס באלאנגען בכלל נישט אין דעם מושג פון א 'ישיבה' זיצן אין א מוסד ביז די חתונה, אפטמאל געצווינגענערהייט קעגן זייער ווילן און אן קיין חשק אדער בכלל א סיבה צו גיין.

פון די אנדערע זייט שלעפט דאס זיכער אראפ דעם סטאנדארט פון די ישיבה בכלליות, ווייל מען מוז דאך מאכן די ישיבה זאל כאטש עפעס קעיטערן צו דעם עולם בחורים וואס זענען נישט ממש געמאכט פאר א ישיבה. פארשטייט זיך אז מען קען זאגן אז די בחורים מצויינים זאלן סיי ווי לערנען אפילו אן די בענעפיטן פון א ישיבה, א ישיבה'שער אטמאספער און א צורת ישיבה, און עס איז מסתמא אמת אויך, אבער נישט פאר יעדן.

גאר אסאך מצויינים (לאו דוקא אלס כשרון אויס - כאטש געווענליך גייט דאס צוזאמען - נאר איך מיין אזאלכע בחורים וואס איז נפשם חשקה בתורה און וואלטן געגאנגען אין ישיבה פאר 60, 70, 80, 90 יאר צוריק אויך) קענען גאר שטארק בעניפיטירן פון די מעלות פון א ישיבה וואס האט א שטארקן רוח התורה און יעדער זיצט און לערנט און דער שמועס און קאך איז אין תורה, עס ווארפן זיך גאונים און בקיאים צווישן אירע ווינט. א שטייגער ווי עס פלעגט אמאל זיין די ישיבות אין אונגארן, אדער ווי עס איז נאך היינט אין די ליטווישע 'פלעגשיפ' ישיבות ווי פאנאוויטש א.ד.ג.

איך ווייס נישט צי עס פעלט אויס דווקא 'ישיבות למצויינים' אבער ישיבות ספעציעל געווידמעט פאר בני תורה וואלט געווען א גוטער פלאן. פארן איבריגן אלגעמיינעם ציבור ברויך מען אויפשטעלן א מוסד חינוך לבני הנעורים וואס זאל זיין געאייגנט פאר יעדן - און טאקע ממש יעדן - בלי שום יוצא מן הכלל. פונקט ווי די מוסד פאר קינדער ביז 13 יאר איז פאר יעדן, דארף די הויך שולע אויך זיין. נישטא אזא זאך איינער ווערט נישט אנגענומען.

איך קען נישט דעם בחור פון וועמען דער פותח האשכול רעדט. עס איז מעגליך אפילו אז דער בחור וואלט ווען באלאנגט טאקע אין א ישיבה, ער איז א ריכטיגער בן תורה, וואלטן אים די ישיבות מסתמא ענדערש אנגענומען ווייל זיין דארט זיין - טראץ די וואטעווער 'חסרון' פארוואס זיי האבן אים אפגעזאגט - וואלט נישט אזוי שטארק פארשווערט אויפן סיסטעם, ווייל דער עיקר איז שוין דא, נעמליך ער וויל דארט זיין.

ס׳איז מיר אפי׳ נישט ווערט צי נעמען די מי און אפענטפערען אזא תגובה. ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע. ס׳איז געניג די אלע טענות און ביטערע מצבים וואס עלטערן גייען אריבער און אסאך עסקנים טוהן אין דעם. אבער אינטער צי האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

גאלדענע לשיטתי' אז אינגעלייט טארן אויך נישט זיין אויף דער גאס נאר אין כולל...

איך האב זייער הנאה פון דיין לשון 'רעדן קעגן די "דעת" פון גדולי ישראל', לויט ווי דו ביסט זיך מסביר פאר דעם אז דיין ראיה אז דאס איז טאקע וואס מען דארף טון איז וויבאלד די 'גדולי ישראל "ווייסן" די וויכטיגקייט פון ישיבות'. ד.ה. אז דער דעת פון די גדולי ישראל מיינט ווען זיי האבן די ידיעה פון עפעס, אזוי אויך 'ווייסן' אלע גדולי ישראל די וויכטיגקייט פון מאכן חתונה פאר טייער און נישט קויפן א הויז צו קענען האבן עקוויטי חתונה צו מאכן... און זיי ווייסן אויך אז די ראשי ישיבות שיקן לא נתקבל'ס.

דאס איז מיסודו פון א כלליות'דיגע איינרעדעניש אז יעדע זאך וואס דער עולם טוט האבן גדולי ישראל איינגעפירט. דאס איז עפעס וואס הייבט זיך נישט אן. סיי כוללים פאר יונגעלייט איז א זאך וואס דער דור האט איינגעפירט קעגן די דירעקטע רצון פון די מנהיגי ישראל (איך רעד פון סאטמאר עכ"פ), און אזוי אויך גיין אין קאנטרי - און די קינדער אין די קעמפס - איז א זאך וואס דער עולם האט איינגעפירט, און דאס זעלבע איז געווען דאס שיקן אלע בחורים אין ישיבה. די גדולי ישראל האבן צוגעשטעלט די פאסיגע כוללים, קעמפס און ישיבות פאר יעדן אויפן פארלאנג פונעם עולם. אזוי אויך איז דא טייערע חתונה זאלן ווייל דער עולם האט עס פארלאנגט, נישט ווייל גדולי ישראל ווייסן אז מען דארף חתונה מאכן פאר טייער.

לעניננו די פשוט'ע און אמת'ע סיבה פארוואס דער עולם האט אנגעהויבן צו שיקן אין ישיבה איז ווייל דאס איז דער סטאנדארט דא אין אמעריקע. אין אייראפע האבן רוב קינדער קוים מיט צרות געענדיגט די עלעמענטרי שולע אבער נאכן קריג איז היי סקול געווארן מענדעטארי. דער מאדערנער סיסטעם אבער אז יעדער איינער גייט אין די היימישע הויך שולע האט אבער א דירעקטע אפעקט אויף דעם 4000 יעריגן מוסד וואס הייסט 'ישיבה'. און מען ברויך פשוט אפטיילן די 2.

איר מאכט א שטיקל קיגעל צווישען קאנטרי חתונה'ס מיט ישיבה'ס.
יא ישיבה'ס האבען גדולי ישראל מייסד געווען. אבער ס'ברויך שוין לאנג א תיקון.
ווייל היינט פירען עס מנהלים מיט בעלי בתים.כידוע
גדולי ישראל לאזט מען זאגען א פתיחה און זאגען שלש סעודות תורה'ס
זיי האבען זילטש מיט די ישיבה'ס סוי האקט נישט אין קאפ מיט גדולי ישראל....

[Programming]

אוודאי האבן גדולי ישראל מייסד געווען די ישיבות און אויך די קעמפס. די שאלה איז ווער עס האט מייסד געווען דעם איינפיר פון שיקן אין די קעמפס בכלל? און דער ענטפער איז אז נישט די גדולי ישראל. זיי האבן ריספאנדעט צום דור דורך אויפשטעלן היימישע קעמפ'ס. און אקוראט דאס זעלביגע איז געווען מיט די ישיבות.

נישט די גדולי ישראל האבן איינגעפירט אז אלע בחורים זאלן גיין אין ישיבות (ווי ווייט איך ווייס - אדרבה אז איינער האט קראנטע דאקומענטן אדער רעקארדירונגען צי געדרוקטע דרשות דערוועגן זאל ער עס ביטע ארויף לייגן. ווער עס חלומ'ט אז גדולי ישראל האבן נישט געקענט בשום אופן אנטון דעם עולם שפיצלעך אבער האבן פארט באוויזן פון זיך אליין צו איבערצייגן דעם עולם צו מאכן אזא מאסיווע טויש צו שיקן אלע בחורים אין ישיבה נארט זיך) נאר דער עולם אליין האט עס איינגעפירט וויבאלד די וועלט האט זיך געטוישט.

די איינציגסטע זאך וואס איז קלאר אוועקגעשטעלט געווארן דורך די גדולי ישראל איז טאקע דער נקודה - אז מען לאזט יעדן איינעם אריין. א ישיבה וואס קלייבט זיך אדער שיקט לא נתקבל'ס זיי גייען קעגן די דעת פון גדולי ישראל וואס האבן קלאר געשטעלט אז יעדער איז וועלקאם, נישט א טאטע וואס איז מחליט צו שיקן זיינע בחורים - וואס זענען נישט געאייגנט פאר א ישיבה - ארבעטן. אזא טאטע איז ווייטער ממשיך די מסורה פון אלע דורות.

אבער לאמיתו של דבר אין א צייט וואס יעדער גייט שוין אין ישיבה ווייל מען מוז אזוי צוליב די געזעלשאפטליכע דרוק, האט בכלל נישט קיין הסבר פארוואס מען זאל נישט מאכן די צענערלינג יארן צוגענגליך פאר יעדן איינעם ממש, אוודאי אז ח"ו קיין איין בחור זאל נישט ארויספאלן, כי לא ידח ממנו נידח, און פון די אנדערע זייט צוריק אויפהייבן די גלאנץ פון די עכטע ישיבות.

איך בין נישט באקאנט מיט די פרטים אבער כ'מיין אז בעלז ארבעט בערך אויף אזא מהלך.

[שיעלע בהמה]

אה..
מיר זענען גארנישט קאנווינסט אין די שפיצל שמועות.. און איך גלייב אז דאס וואס רביה"ק האט בכלליות געוואלט האט ער ב"ה אויסגעפירט.

סתם נקודה למחשבה, די אופן וואס רביה"ק האט צוריקגעשטעלט אידישקייט איז געווען דורך צושטעלן סערוויסעס און אזוי אין איינוועגס אריינגעשווערצט דאס אידישקייט,
לדוגמה דאס צושטעלן פרישטאג אין די חדרים, וואס אזוי האט מען געמאכט דעם יונגן דור דאווענען און עסן ווי אידן, די ביליגע קעמפ, צו געבן פאר די טראמאטיזירטע און ארעמע לאגער-געליטענע א ברעיק פינאנציעל און גייסטיש פון די קינדער,
און די זעלבע איז לכאורה מיט די ישיבות, סיי די סערוויס שבו און סיי די סטאנדארט שבו, און ביטע פארן אוועקשטעלן א הנחה אז די ישיבות זענען נישט קיין נחלת הכלל זאלט איר ביטע דורכטון היסטאריע, ווייל איך געדענק נישט קיין מקור מיינט נאכנישט אז איך ווייס נישט וואס איך רעד

[אונגארישע הייזער]

ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע

יא יא - און דערנאך וועט איר אפלאכן פון די קאנספיראציע טעאריקער וועלעכע שרייען אז מען ווארפט זיי אראפ פון סאושעל מידיע...

אבער אונטער צו האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

להוי ידוע - עס איז קיינמאל אין די וועלט נישט געווען אזא מושג אז יעדער בחור מוז גיין אין א ישיבה, דאס איז א זאך וועלעכע איז געבוירן געווארן - אפשר - נאכן קריג, און לכאורה א היבש ביסל נאכדעם.

אויף דיין צווייטע נקודה ביסטו נישט גערעכט, ליין אביסל אין די היסטאריע וויאזוי די רבנים און אונגארן האבן געפירט גרויסע מערכות אז יעדע בחור (כמעט) בלי שום יוצא מן הכלל זאל גיין אין א ישיבה

אפשר וואלסטו אזוי גוט געווען און צוגעוויזן וואו מען קען ליינען די 'היסטאריע'? נישט אין קיין היסטאריע ביכער. עס איז ניטאמאל גוט פאר א וויץ.

מעגליך דו מישט אויס מיט די מערכה קעגן גיין אין קאלעזש'עס, וואס האט גארנישט קיין שייכות צו די נושא

איך דענק נישט קיין מקור אויף די מינוט, אבער איך מיש דא גארנישט אויס

יושעלע ביזט נישט גערעכט, אינדערהיים איז נישט געווען קיין שום מערכה אז מען 'זאל' גיין אין ישיבות, אפגערעדט אין פוילן / גאליציע וואו די המון עם בחורים האבן נישט געלערנט אין קיין ישיבות בכלל, אויב עפעס נאר אין בתי מדרשים / קבוצות וכדומה, חוץ די חסידות'ער וואס האבן געהאט ישיבות. אבער אפילו אין אונגארן, וואס איז געווען די ריכטיגע 'עולם הישיבות' איז אויך נישט געווען קיין מערכה צו גיין אין ישיבה, אוודאי יעדער ערנסטער בחור האט געשטרעבט און געציהלט אנצוקומען אין א ישיבה אבער אויב איז ער נישט געווען אזא גוטע לערנער / פארשטייער זענען אסאך נישט געגאנגען אין ישיבה, איינער פון מיינע זיידעס האט מיר אמאל געזאגט אז זיין טאטע האט איהם געזאגט אלץ בחור 'ווען דו וועסט קענען לערנען א שטיקל גמרא תוספות אליין וועל איך דיר שיקן אין ישיבה'.

איך בין נישט מדמה אונזער דור צו יענעם דור, און מעגליך אז דאס וואס איז נישט געווען וויכטיג דעמאלט איז יא וויכטיג יעצט, אבער די היסטאריע קען מען נישט פארדרייען.

[אונגארישע הייזער]

איך זעה נישט ווי דאס קען פאסירן. ווילסט מיר זאגן למשל אז סקווירא ישיבה וועט דארפן ארייננעמען א שוואכע ברסלב'ע בחור?

ניין, סאטמאר זאל זיי נעמען, און סקווירא וועט נעמען דעם ראכמעסטריווקער.

נע ברסלב וועט נעמען נעמט דעם סאטמארען שוואכען בחור...

[שמואל בארג]

שיעלע זאגט א גוטע סברה, די רבי האט אריינגעשווערצט אידישקייט אין די סערוויסעס.

איינע פון די סערוויסעס וואס די רבי ז"ל האט איינגעשטעלט ללא הצלחה, איז געווען א פעקטערי פאר בחורים! הלואי ווען מ'קען דאס מחדש זיין.

[דריידל]

איך וועל דא שרייבן עפעס וואס שמעקט נישט פאר געוויסע אבער דאס מוז געזאגט ווערן.
די גדולי ישראל וואס האבן אוועקגעשטעלט אידישקייט נאכ'ן קריג האבן נישט אלץ געהאט אן אויסגעארבעטע מהלך וויאזוי מ'דארף צוגיין. ס'געווען א שעת חירום א תוהו ובוהו וואס קיינער האט נישט געוויסט וויאזוי צו האנדלן און מ'האט געטון וואס מ'קען אינטער די אומשטענדן. קיינער האט נישט געוויסט פאר זיכער אז מ'דארף טון אזוי אדער אזוי, מ'האט אויסגעטרייד דעיס און יענץ און מיט די צייט איז מען צוגעקומען צו עפעס א מהלך.
ס'איז אבער נעריש צו זאגן אז מ'דארף זיך היינט האלטן צו די מהלך וואס גדולי ישראל האבן איינגעפירט בדיעבד. אודאי דארף מען זיך האלטן צו די יסודות וואס די גדולי ישראל האבן איבערגעגעבן אבער מ'דארף אויך וויסן אז אין חכם כבעל נסיון און טאמער זעהט מען אז א געוויסע פרט ארבעט נישט גוט דארף מען דאס פאררעכטן.
ועל אחת כמה וכמה אז די גאנצע מציאות היינט איז נשתנה מקצה אל קצה, דארף מען אודאי קוקן מיט אן אפענע בליק אויף די מציאות אוו אדרעסירן די פראבלעמען, נישט אריינשטעקן די קאפ אין זאמד און שרייען גדולי ישראל! נישט משנה זיין!

[יוראפ]

איך וויל מאכן א דיסקלעימער אז איך שרייב בלויז בכלליות די וועג וויאזוי איך פארשטיי די זאך (אן וויסן סיי וועלעכע פרטים), איך מיין חלילה נישט קיינעם ספעציפיש

אויפן בכלליות קען איך אייך בלויז זאגן חלום חלמת ופותר אין אותו - כ'מיין חלילה אייך גארנישט פערזענליך

[שיעלע בהמה]

איך וועל דא שרייבן עפעס וואס שמעקט נישט פאר געוויסע אבער דאס מוז געזאגט ווערן.
די גדולי ישראל וואס האבן אוועקגעשטעלט אידישקייט נאכ'ן קריג האבן נישט אלץ געהאט אן אויסגעארבעטע מהלך וויאזוי מ'דארף צוגיין. ס'געווען א שעת חירום א תוהו ובוהו וואס קיינער האט נישט געוויסט וויאזוי צו האנדלן און מ'האט געטון וואס מ'קען אינטער די אומשטענדן. קיינער האט נישט געוויסט פאר זיכער אז מ'דארף טון אזוי אדער אזוי, מ'האט אויסגעטרייד דעיס און יענץ און מיט די צייט איז מען צוגעקומען צו עפעס א מהלך.
ס'איז אבער נעריש צו זאגן אז מ'דארף זיך היינט האלטן צו די מהלך וואס גדולי ישראל האבן איינגעפירט בדיעבד. אודאי דארף מען זיך האלטן צו די יסודות וואס די גדולי ישראל האבן איבערגעגעבן אבער מ'דארף אויך וויסן אז אין חכם כבעל נסיון און טאמער זעהט מען אז א געוויסע פרט ארבעט נישט גוט דארף מען דאס פאררעכטן.
ועל אחת כמה וכמה אז די גאנצע מציאות היינט איז נשתנה מקצה אל קצה, דארף מען אודאי קוקן מיט אן אפענע בליק אויף די מציאות אוו אדרעסירן די פראבלעמען, נישט אריינשטעקן די קאפ אין זאמד און שרייען גדולי ישראל! נישט משנה זיין!

מעגליך ביסטו גערעכט
אבער מיר גלייבן אין די סיעתא דשמיא פון גיין בעקבי הצאן, ומה גם אז מיר זעהען בחוש די בנין נערים סתירה.

כווייס נישט אויב ממעג זאגן אבער רביה"ק איז חוץ אלעס אויכעט געווען א גרויסע פילאזאף און ער האט קלאר געהאט א וויזיע, די מציאות דאהי איז טאטאל אנדערש ווי די מציאות אינדערהיים און מיר האבן געדארפט א גרויסע חכם וועלכע האט געהאט סיעתא דשמיא צו אויסטרעטן דא פון פריש עפעס א מהלך וועלכע זאל אלטימעטלי אונז פירן אויפן אלטן דרך.
אסאך זאכן וואס אינדערהיים האט מען געהאלטן אויף איין וועג האט די רבי געהאלטן אז נשתנו העתים און היינט דארף מען טון אנדערש, און סאיז גאנץ קלאר אז די רבי האט געוואלט א מסגרת פאר אלע בחורים בלי שום יוצא מן הכלל (וועלכע סארט מסגרת? כהאב נישט קיין אננונג, שמעתי אז סענז סטריט האט געהאט א אומאפיציעלע דזשים, כווייס נישט)

[שיעלע בהמה]

איך וויל מאכן א דיסקלעימער אז איך שרייב בלויז בכלליות די וועג וויאזוי איך פארשטיי די זאך (אן וויסן סיי וועלעכע פרטים), איך מיין חלילה נישט קיינעם ספעציפיש

אויפן בכלליות קען איך אייך בלויז זאגן חלום חלמת ופותר אין אותו - כ'מיין חלילה אייך גארנישט פערזענליך

איך האב פערזענליך מיטגעהאלטן אסאך אסאך מעשיות פון לא נתקבל'ס און אלעס איז צוגעקומען אז מקען נישט זאגן פאר די טאטע אדער די בחור ברחל בתך הקטנה די עכטע סיבה

[שיעלע בהמה]

שיעלע זאגט א גוטע סברה, די רבי האט אריינגעשווערצט אידישקייט אין די סערוויסעס.

איינע פון די סערוויסעס וואס די רבי ז"ל האט איינגעשטעלט ללא הצלחה, איז געווען א פעקטערי פאר בחורים! הלואי ווען מ'קען דאס מחדש זיין.

כמיין אז די ערשטע יסוד עס צו קענען מחדש זיין צוריק איז דאס ארויסטראגן די ישיבות פון די היימישע געגנטער,
וואס דארפן די עלטערן זעהן אז סאיז סתם א בעיביסיטינג פאר א גרויס טייל בחורים?

די פאקט אז סאיז אין שטאט לייגט א פרעשור אויף די הנהלה זיך צו שטעלן אויף חיצוניות און נישט אויף די אמתע טובה פון די בחורים, און חוץ א מעשה ברענגט עס קאמפעטישן פון די א"ג לומדים ישיבות (וועלכע ענדיגן ע"פ רוב אפ אסאך שוואכער ווי די מעינסטריעם פעקטעריס)

[גאלדענע פעדער]

שמו איז הונדערט פראצענט גערעכט. עס האט בכלל נישט קיין פשט דער איינשטעל פון די לעצטע 50 יאר אז בחורים וואס באלאנגען בכלל נישט אין דעם מושג פון א 'ישיבה' זיצן אין א מוסד ביז די חתונה, אפטמאל געצווינגענערהייט קעגן זייער ווילן און אן קיין חשק אדער בכלל א סיבה צו גיין.

פון די אנדערע זייט שלעפט דאס זיכער אראפ דעם סטאנדארט פון די ישיבה בכלליות, ווייל מען מוז דאך מאכן די ישיבה זאל כאטש עפעס קעיטערן צו דעם עולם בחורים וואס זענען נישט ממש געמאכט פאר א ישיבה. פארשטייט זיך אז מען קען זאגן אז די בחורים מצויינים זאלן סיי ווי לערנען אפילו אן די בענעפיטן פון א ישיבה, א ישיבה'שער אטמאספער און א צורת ישיבה, און עס איז מסתמא אמת אויך, אבער נישט פאר יעדן.

גאר אסאך מצויינים (לאו דוקא אלס כשרון אויס - כאטש געווענליך גייט דאס צוזאמען - נאר איך מיין אזאלכע בחורים וואס איז נפשם חשקה בתורה און וואלטן געגאנגען אין ישיבה פאר 60, 70, 80, 90 יאר צוריק אויך) קענען גאר שטארק בעניפיטירן פון די מעלות פון א ישיבה וואס האט א שטארקן רוח התורה און יעדער זיצט און לערנט און דער שמועס און קאך איז אין תורה, עס ווארפן זיך גאונים און בקיאים צווישן אירע ווינט. א שטייגער ווי עס פלעגט אמאל זיין די ישיבות אין אונגארן, אדער ווי עס איז נאך היינט אין די ליטווישע 'פלעגשיפ' ישיבות ווי פאנאוויטש א.ד.ג.

איך ווייס נישט צי עס פעלט אויס דווקא 'ישיבות למצויינים' אבער ישיבות ספעציעל געווידמעט פאר בני תורה וואלט געווען א גוטער פלאן. פארן איבריגן אלגעמיינעם ציבור ברויך מען אויפשטעלן א מוסד חינוך לבני הנעורים וואס זאל זיין געאייגנט פאר יעדן - און טאקע ממש יעדן - בלי שום יוצא מן הכלל. פונקט ווי די מוסד פאר קינדער ביז 13 יאר איז פאר יעדן, דארף די הויך שולע אויך זיין. נישטא אזא זאך איינער ווערט נישט אנגענומען.

איך קען נישט דעם בחור פון וועמען דער פותח האשכול רעדט. עס איז מעגליך אפילו אז דער בחור וואלט ווען באלאנגט טאקע אין א ישיבה, ער איז א ריכטיגער בן תורה, וואלטן אים די ישיבות מסתמא ענדערש אנגענומען ווייל זיין דארט זיין - טראץ די וואטעווער 'חסרון' פארוואס זיי האבן אים אפגעזאגט - וואלט נישט אזוי שטארק פארשווערט אויפן סיסטעם, ווייל דער עיקר איז שוין דא, נעמליך ער וויל דארט זיין.

ס׳איז מיר אפי׳ נישט ווערט צי נעמען די מי און אפענטפערען אזא תגובה. ס׳האט אפי׳ נישט קיין פשט אז די הנהלה דא זאל צי לאזן אזאלכע תגובות. ווען איך בין פון די הנהלה דא וואלט איך אייך אפגעשפארט פאר אפאר וואכן די ניק אייערע. ס׳איז געניג די אלע טענות און ביטערע מצבים וואס עלטערן גייען אריבער און אסאך עסקנים טוהן אין דעם. אבער אינטער צי האקן דא אויף א עהרליכע מקום/סייט די מהלך פון די עצם זאך פון ישיבות - אז א יעדע בחור גייט אין ישיבה - וואס אלע גדולי ישראל פון די פריעדיגע דור און די היינטיגע ווייסן די וויכטיגקייט פון אונזער דור פון די ישיבות. האט אפי׳ נישט קיין פשט אז איינער זאל דא קומען און רעדן קעגן די דעת פון אלע גדולי ישראל.

גאלדענע לשיטתי' אז אינגעלייט טארן אויך נישט זיין אויף דער גאס נאר אין כולל...

איך האב זייער הנאה פון דיין לשון 'רעדן קעגן די "דעת" פון גדולי ישראל', לויט ווי דו ביסט זיך מסביר פאר דעם אז דיין ראיה אז דאס איז טאקע וואס מען דארף טון איז וויבאלד די 'גדולי ישראל "ווייסן" די וויכטיגקייט פון ישיבות'. ד.ה. אז דער דעת פון די גדולי ישראל מיינט ווען זיי האבן די ידיעה פון עפעס, אזוי אויך 'ווייסן' אלע גדולי ישראל די וויכטיגקייט פון מאכן חתונה פאר טייער און נישט קויפן א הויז צו קענען האבן עקוויטי חתונה צו מאכן... און זיי ווייסן אויך אז די ראשי ישיבות שיקן לא נתקבל'ס.

דאס איז מיסודו פון א כלליות'דיגע איינרעדעניש אז יעדע זאך וואס דער עולם טוט האבן גדולי ישראל איינגעפירט. דאס איז עפעס וואס הייבט זיך נישט אן. סיי כוללים פאר יונגעלייט איז א זאך וואס דער דור האט איינגעפירט קעגן די דירעקטע רצון פון די מנהיגי ישראל (איך רעד פון סאטמאר עכ"פ), און אזוי אויך גיין אין קאנטרי - און די קינדער אין די קעמפס - איז א זאך וואס דער עולם האט איינגעפירט, און דאס זעלבע איז געווען דאס שיקן אלע בחורים אין ישיבה. די גדולי ישראל האבן צוגעשטעלט די פאסיגע כוללים, קעמפס און ישיבות פאר יעדן אויפן פארלאנג פונעם עולם. אזוי אויך איז דא טייערע חתונה זאלן ווייל דער עולם האט עס פארלאנגט, נישט ווייל גדולי ישראל ווייסן אז מען דארף חתונה מאכן פאר טייער.

לעניננו די פשוט'ע און אמת'ע סיבה פארוואס דער עולם האט אנגעהויבן צו שיקן אין ישיבה איז ווייל דאס איז דער סטאנדארט דא אין אמעריקע. אין אייראפע האבן רוב קינדער קוים מיט צרות געענדיגט די עלעמענטרי שולע אבער נאכן קריג איז היי סקול געווארן מענדעטארי. דער מאדערנער סיסטעם אבער אז יעדער איינער גייט אין די היימישע הויך שולע האט אבער א דירעקטע אפעקט אויף דעם 4000 יעריגן מוסד וואס הייסט 'ישיבה'. און מען ברויך פשוט אפטיילן די 2.

איך קען גוט דעם שפראך. א יעדע זאך אין אידישקייט ווען ס׳שטימט נישט פאר איינעם הייבט מען אן ניצען דעם שפראך ס׳נישט די גדולי ישראל ס׳נאר די פרימע עולם האט אזוי אפגעמאכט בלא בלא בלא. ס׳איז איינע פון די צוויי אדער ניצט איר דעם שפראך הנ״ל, אדער קענט איר פשוט נישט קיין אלף בית... אנטשאלדיגט מיר אבער די חדר סקולה׳ס (נאך וואס מרת שרה שנירער האט עס איינגעפירט האבן די גדולי ישראל מסכים געווען אז זי איז גערעכט) אין די ישיבות זענען אלע נתיסד געווארן על דעת פון אלע גדולי ישראל שוין פון אפאר דורות אז דאס איז א זאך וואס מיז שוין זיין פשוט פאר אידישקייט! (אפי׳ אז פאר לאנגע יארן וואס יודן זענען געווען אין גלות איז עס נישט געווען. ווייל ס׳האט דעמאלטס נישט אויסגעפעלט לויט ווי די דעת פון גדולי ישראל פון יענע דורות זענען געווען) און ממילא איז דאס היינט בבחינות פון אין לך אלא חכמים שבימך וואס לויט ווי זיי פארשטייען ווערט עס כגופא של תורה. און איינער וואס מאכט חוזק פון דעם איז ווי א לועג על דברי חכמים און וועט באקומען וואס חז״ל זאגן אויף אזא איינער. דאס איז אלטס דברים פשוטים איר קענט אפ לאכן אדער זיך מאכן ווי כאלו די גדולי ישראל האלטן נישט אזוי ס׳נאר די בעלי בתים וואס האבן עס איינגעפירט בלא בלא בלא. די מציאות גייט זיך אבער נישט טוישען אז דאס (די ישיבות חדרים וכו׳) איז היינט צו טאגס רצון השם אז ס׳זאל זיין. ווייל דאס איז היינט די ככל אשר יורך.

און ווי געשמיעסט אין די אנדערע אשכול וועגן כוללים איז היינט די דעת פון אלע גדולי ישראל אז פאר אפאר יאר זאל א יעדע יונגערמאן לערנען אין כולל. ווי אנדערע חברים האבן שוין צו געברענגט קלארע ווערטער פון דעם סאטמאר מהר״א און סקוורא רבי און פונעם בעל מחבר ספר ישראל והזמנים און נאך.

נב. וועגן עקוועטי און די אנדערע זאכן קען מען רעדן אין די אנדערע אשכולות ווי מען רעדט דערפון וועגן יענע נושאים סתם דא אריין שיסען זאכן וואס קומען נישט אריין (ווייל איך שרייב אין אנדערע אשכולות וועגן דעם) האלט איך נישט דערפון.