איסר האטלקי האט געשריבן:די שאלה אין שו"ת חת"ס, ח"ה השמטות, סי' קצד.
רופא יהודי הקבוע לרפאות בשכר ונוסע על העגלה ביום ש"ק לפקח על נפשות חולי יהודים ועובדי כוכבים אם צריך למחות בידו כמו דאחז"ל ביולדות דלא שייך בזה איבה דנימא להו אנן דמנטרי שבתא מחללי' עלי' שבתא אתון דלא מנטרי שבתא לא מחללי' עליכו שבתא
ער ענטפערט כנ"ל, ווי איך האב פריער געברענגט, און ער זאגט לגבי גוי, אבער ער אסר'ט קלאר ביי ביידע אין דעם תשובה.
דער אגרות משה איז מתיר לגבי הצלה, נאכן אפלערנען די סוגיא אין עירובין אז לגייס לאו דוקא, אבער קיינער לערנט נישט אזוי פשט אין די סוגיא. אלע פוסקים חוץ דער אגר"מ אסר'ן. כולל החת"ס בתשובה שהבאתי.
ס'איז שפעט ביינאכט זעט אויס איר חלום'ט, לערנט איבער דעם "גאנצן" חת"ס. די שטיקל וואס די ברענגסט פריער נאך רעדט ער פון די מציאות אז ס'איז ארגער פון איבה, ווייל צוליב איבה וואלט מען נישט מתיר געווען, נאר עס רעדט זיך ווען ס'איז א סכנה להרופא אויב ער גייט נישט, און פון דעם רעדט ער אין דעם שטיקל וואס די ברענגסט ער רעדט פון גוים דייקא, אז ס'איז א סכנה פארן רופא ממילא וועט ער די קומענדיגע מאל אויך גיין, לערן די ווערטער וואס די ברענגסט פון אים. אויב קענסטו נישט וועל איך דיר עס פארטייטשן...
ונ"ל דעכ"פ אסור לחזור למקומו אחר שעסק ברפואות של אותו הגוי [ער זאגט דא גוי ווייל א איד איז אנדערש, ביי א איד איז נישטא קיין סכנה פארן רופא] דלא דמי לההולכים להציל מן הגייס דחוזרים למקומם דהתירו סופם משום תחלתם שמא לא ילכו ויהי' סכנה לישראלים [נישט פאר גוים], אבל הכא אף ע"ג דאם לא ילך לעסוק ברפואות אפשר שהי' סכנה [פאר דעם גוי] מ"מ אין להתיר לחזור משום תחלתם [אז ער וועט קומענדיגע מאל נישט וועלן ראטעווען דעם גוי] דהכא שגם הוא בסכנה [דער דאקטער אליין איז אין סכנה אויב גייט ער נישט צום גוי] אדרבא עיקור הסכנה הוא על עצמו [דאס הייסט פונקט פארקערט, אויב גייט ער נישט קומענדיגע מאל, איז ער אין א סכנה] ליכא למיחש שאם לא יתירו לו לחזור לא ילך פעם אחרת [קומענדיגע מאל וואס א גוי וועט זיין אין סכנה] ז"א דהוא יחוש לעצמו [אז מען זאל אים נישט הרג'נען] משא"כ בהולכי' להציל מן הגייס וכו' שהולכים להצלת אחרים בהא איכא למיחש וק"ל.
דאס אלעס איז נאר שייך דווקא ווען מען רעדט פון א גוי, ווייל ביי א איד איז בכלל נישט קיין סכנה פארן דאקטער אויב גייט ער נישט, און דאן איז טאקע יא דא די היתר אז ער וועט נישט ווילן נאכאמאל גיין. ווייל די חת"ס האט נישט געטראפן נאך א חילוק צווישן א רופא צו הולך להציל מגייס, נאר ווייל עס האנדלט זיך דא אז ס'איז א סכנה פארן דאקטער אויב גייט ער נישט די צווייטע מאל, און נאר צוליב דעם איז נישטא די היתר פון משום תחילתו, קלאר משמע פון דעם אז אויב איז עס דומה צו גייס אז די דאקטער גייט נישט וועלן נאכאמאל גיין, און מען דארף מציל זיין אידן, איז עס פונקט ווי להציל מגייס.
דאס איז בכלל נישט מיין דיוק, אויב געדענק איך גוט איז ר' שלמה זלמן אויערבאך דאס מדייק פון דעם חת"ס.