קען א היינטיגער מתרגם טייטשן ריכטיגער ווי דער מקובל'דיגער

[farshlufen]

לעצטנס איז ערשינען דורך מכון המאור א פרישע מהדורה פון דעם פירוש המשניות להרמב"ם וואס דארף צו הייסן אז עס איז מער מדוקדק איבערגעטייטשט פון לשון הרמב"ם ווי די אלטע אנגענומענע פירוש המשניות, און עס עלימינירט און פארענטפערט כמה וכמה סתירות בדברי ברמב"ם.

להלכה איז זיכער אז מ'קען נישט פארלאזן אויף אן היינטיגער מתרגם, לו יהא אז ער האט געטאן זיין ארבעט בנאמנות אבער אלע שפראך קענער וועלן מודה זיין אז לא כהרי לשון ערב בימינו כלשון ערב בימים ההם יעדעס שפראך האט ווערטער וואס פאלן ארויס און וועירטער וואס קומען צו צו די שפראך אדער וואס זייער גאנצער באדייט טוישט זיך מהיפך להיפך, ממילא פאר חומר למחשבה בדרך אפשר מהיכי תיתי אז ס'איז א שיין פשט'ל אדרבה פארוואס נישט, אבער פון דאס ביז אננעמען להלכה איז פאלג מיר א גאנג.

אגב, אין "איש חמודות" ברענגט דער אייניקל צו בשם תלמידים אז ר' מיכאל בער וואס האט געהאט געזען דעם כת"י אין אקספארד און האט וועגן דעם זיך געלערנט במוחו הנפלא און קארגע זעקס וואכן די אראבישע שפראך, האט געזאגט אמאל ביי אזא סתירה אז לויטן אריגגענעלן אראבישן פירוש המשניות איז גארנישט שווער, אבער דאס איז געווען ר' מיכאל בער און איך בין אויך נישט זיכער וויפל וואלטן עס מקבל געווען, אבער סתם א כולל אינגערמאן גלייב איך נישט אז מען קען בכלל אנעמען זיינע ווערטער.

[מאטעס]

די טענה אז ער האט נישט זיכער מכוון געווען ווייל לא הרי לשון ערב בימינו וכו', איז נישט במקומה, איך וועל געבן א דוגמא די חז"ל האבן געשריבן זייערע ספרים תלמוד בבלי וירושלמי זוהר וכו' אויפן לשון ארמי, וראה זה פלא אויך היינט קרוב צו 2000 יאר דערנאך לערנען מיר ספרי חז"ל און מיר פארשטייען וואס עס שטייט דארט, והרי לא כלשון ארמי היום לשון ארמי דאז און אפילו די אלע ווערטער וואס עס איז דא א מחלוקת המפרשים וואס עס באדייט איז עס אויך נאר ווייל כלל ישראל האט אוועק געוואנדערט פון בבל און זיך מער נישט גענוצט מיט די ארמישע שפראך, מסקנא: א ספר וואס מען האט עם שטענדיג געלערנט דור אחר דור, אויך אויב איז ער געשריבן געווארן מיט א א שפראך וואס איז אריבער שינויים און אפילו מען רעט שוין נישט מער מיט די שפראך, איז שייך עם צו פארשטיין דייטליך און פונקטליך,
דער פיה"מ להרמב"ם איז געלערנט געווארן אין תימן אויף די שפראך וואס עס איז געשריבן געווארן -ל' ערב- במשך אלע דורות, און די ל' ערב איז אויך געווען די טאג טעגליכע שפראך פון תימנע'ר יידן נישט ווי לשון ארמי וואס ווערט שוין מער נישט גערעט צווישן יידן, אזוי אז נישט אז מען האט דא געטראפן עפעס א טעקסט אין א מוזעאום געשריבן אויף א אוראלטן אראביש, וואס דארטן איז גערעכט די טענה אז לא הרי לשון ערב בימינו כלשון ערב בימים ההם, נאר דער פיה"מ איז א בקאנטער און שטענדיג געלערנטער ספר צווישן די בני תימן וואס דער מתרגם הרב עמרם קורח גהערט צו די עדה, און לשון ערב איז זיין מאמע לשון, דאכט זיך אז דאס איז שוין גענוג אויף ער זאל זיין א בר סמכא צו אונז איבערגעבן א פונקליטכן תרגום,
נאך א נקודה: איך בין נישט אזא בקי אין שפראכן, אבער דאכט זיך אז די סארט זאך אז שפראכן זאלן אריבער גיין גרויסע שינויים במשך די יארן, אזוי ווייט אז א היינטיגער זאל בכלל נישט פארשטיין די אלטע שפראך, איז בעיקר און די שפות הלטיניות אבער די שפות השמיות האבן יא מער אנגעהאלטן מער ווייניגער די מקורישע שפראך

[farshlufen]

און אפילו די אלע ווערטער וואס עס איז דא א מחלוקת המפרשים וואס עס באדייט איז עס אויך נאר ווייל כלל ישראל האט אוועק געוואנדערט פון בבל און זיך מער נישט גענוצט מיט די ארמישע שפראך, מסקנא: א ספר וואס מען האט עם שטענדיג געלערנט דור אחר דור, אויך אויב איז ער געשריבן געווארן מיט א א שפראך וואס איז אריבער שינויים און אפילו מען רעט שוין נישט מער מיט די שפראך, איז שייך עם צו פארשטיין דייטליך און פונקטליך

וואס פארשטייט מען פונקטליך? ארמ'יש? דאס איז דאך נאר ווייל מיר זענען נשען אויף אונזערע גדולי המפרשים וואס האבן אלע מפרש געווען, וואס איז דער צושטעל בכלל? און ווען עס זאל זיך ווען יאווען א מאן דהוא און אלע פריערדיגע מפרשים שטעלן אין די זייט [אזוי ווי ביי אונזער פאל דער אריגענעלער תרגום] מאן יימר אז עס איז מאסגעבנד?

דער פיה"מ להרמב"ם איז געלערנט געווארן אין תימן אויף די שפראך וואס עס איז געשריבן געווארן -ל' ערב- במשך אלע דורות, און די ל' ערב איז אויך געווען די טאג טעגליכע שפראך פון תימנע'ר יידן נישט ווי לשון ארמי וואס ווערט שוין מער נישט גערעט צווישן יידן, אזוי אז נישט אז מען האט דא געטראפן עפעס א טעקסט אין א מוזעאום געשריבן אויף א אוראלטן אראביש, וואס דארטן איז גערעכט די טענה אז לא הרי לשון ערב בימינו כלשון ערב בימים ההם, נאר דער פיה"מ איז א בקאנטער און שטענדיג געלערנטער ספר צווישן די בני תימן וואס דער מתרגם הרב עמרם קורח גהערט צו די עדה, און לשון ערב איז זיין מאמע לשון, דאכט זיך אז דאס איז שוין גענוג אויף ער זאל זיין א בר סמכא צו אונז איבערגעבן א פונקטליכן תרגום.

לויט ווי איך קאן די תימן'ער אביסל פון די נאענט וואלט איך נאך אויף זייערע באגרעניצטע ידיעות סיי וועלטלעך נאכדערצו ביי אזא ענין ווי שפראכן און סיי תורה'דיג זיך גאנץ ווייניג פארלאזט, אויסער וואס איך בין נאך נישט זיכער אז די שפראך אין תימן אפילו בזמן הרמב"ם האט נישט קיין שינוים דא און דארט, וואס עס איז לא ימלט אז עס זאל נישט זיין קיין דיפערענצן אין אויסדרוקן צווישן איין מדינה און צווייטן, כידוע פאר די וואס ווילן וויסן.

[scy4851]

בנוגע ארמי'ש
עס זענען נאך היינט דא און עטליכע שטעט און סיריע וויא מען רעדט נאך דער לשון.
עס דאווענט א יונגערמאן ביי מיר און בית מדרש, ער מענעדשט הייזער און עס קומט אוהם אויס צי קופען פלאמבינג סופלייס ביי א געוויסען געשעפט און די סאנסעט פארק געגענט פון ברוקלין.
ער האט אויסגעפונען אז דער אייגענטימער פון געשעפט קומט פון סיריע פון איינע פון די שטעט וויא מען ניצט נאך ארמי'ש, און ווען יענער רעדט מיט זיין מאמע, רעדט ער און די שפראך.

זייט דען, ווען ער לערענט עפעס אגדתא און גמרא אדער מדרש, רעדט ער מיט יענעם און יענער טייטשט אוהם איבער אסאך ווערטער אויף ענגליש.

[יידישיסט]

מאטעס שרייבט:
די טענה אז ער האט נישט זיכער מכוון געווען ווייל לא הרי לשון ערב בימינו וכו', איז נישט במקומה, איך וועל געבן א דוגמא די חז"ל האבן געשריבן זייערע ספרים תלמוד בבלי וירושלמי זוהר וכו' אויפן לשון ארמי, וראה זה פלא אויך היינט קרוב צו 2000 יאר דערנאך לערנען מיר ספרי חז"ל און מיר פארשטייען וואס עס שטייט דארט, והרי לא כלשון ארמי היום לשון ארמי דאז און אפילו די אלע ווערטער וואס עס איז דא א מחלוקת המפרשים וואס עס באדייט איז עס אויך נאר ווייל כלל ישראל האט אוועק געוואנדערט פון בבל און זיך מער נישט גענוצט מיט די ארמישע שפראך, מסקנא: א ספר וואס מען האט עם שטענדיג געלערנט דור אחר דור, אויך אויב איז ער געשריבן געווארן מיט א א שפראך וואס איז אריבער שינויים און אפילו מען רעט שוין נישט מער מיט די שפראך, איז שייך עם צו פארשטיין דייטליך און פונקטליך,
דער פיה"מ להרמב"ם איז געלערנט געווארן אין תימן אויף די שפראך וואס עס איז געשריבן געווארן -ל' ערב- במשך אלע דורות, און די ל' ערב איז אויך געווען די טאג טעגליכע שפראך פון תימנע'ר יידן נישט ווי לשון ארמי וואס ווערט שוין מער נישט גערעט צווישן יידן, אזוי אז נישט אז מען האט דא געטראפן עפעס א טעקסט אין א מוזעאום געשריבן אויף א אוראלטן אראביש, וואס דארטן איז גערעכט די טענה אז לא הרי לשון ערב בימינו כלשון ערב בימים ההם, נאר דער פיה"מ איז א בקאנטער און שטענדיג געלערנטער ספר צווישן די בני תימן וואס דער מתרגם הרב עמרם קורח גהערט צו די עדה, און לשון ערב איז זיין מאמע לשון, דאכט זיך אז דאס איז שוין גענוג אויף ער זאל זיין א בר סמכא צו אונז איבערגעבן א פונקליטכן תרגום,

די תימנער פאלקס-שפראך איז נישט די זעלבע ווי דעם ליטערארישן אראביש אין וואס דער רמב"ם האט ווארשיינליך געשריבן זיין ספר. ווער רעדט נאך פון דעם אידישן תימנער אראביש, וואס איז שוין גאנץ אנדערש.

מאטעס שרייבט:
נאך א נקודה: איך בין נישט אזא בקי אין שפראכן, אבער דאכט זיך אז די סארט זאך אז שפראכן זאלן אריבער גיין גרויסע שינויים במשך די יארן, אזוי ווייט אז א היינטיגער זאל בכלל נישט פארשטיין די אלטע שפראך, איז בעיקר און די שפות הלטיניות אבער די שפות השמיות האבן יא מער אנגעהאלטן מער ווייניגער די מקורישע שפראך

וואס פלוצלונג? דאס איז א ווי א חוק-טבע ביי יעדער לעבעדיגער שפראך. אין לה"ק אליין זעען מיר א גרויסע ענדערונג צווישן דער שפראך אין תנ"ך (שפה מקראית - ביבלישע העברעאיש) און אין משנה (לשון חכמים). א ווייטערדיגע פאזע איז די שפראך פונעם מיטלאלטער [וואס איז שוין דאן נישט געווען דווקא א לעבעדיגע שפראך] וואס האט א גרויס געמיש פון לשון משנה מיט פיל אראמיש-גריכישע ווערטער גענומען פון חז"ל.

א ביישפיל איז אויך אידיש וואס מאכט גאר גרויסע ענדערונגען מיט דער צייט. דאס זעלבע איז מיט ענגליש, דייטש, און אלע אייראפעאישע שפראכן (נישט דווקא פון דער לאטיינישער פאמיליע). ווי פארשטענדליך איז אראביש נישט ארויס פון דער ליסטע: די דיאלעקטן פון אראביש זענען גאר פיל, און אן אראבער פון פאלעסטינע קען קוים פארשטיין אן אראבער פון מאראקא. אין ארץ-ישראל אליין זענען פארהאן פיל דיאלעקטן געוואנדן לויט די געגנטן. עס זענען פארהאן פיל ענדערונגען אין דער שפראך צווישן אן אראבער פון חיפה און ירושלים, אפגעזען פון די דערפישע אראבער וואס ביי זיי איז דאס שוין גאר אנדערש. אזוי איז דאס נאטירליך ביי יעדער פאלקס-שפראך.

ר´ שמחה שרייבט:
בנוגע ארמי'ש
עס זענען נאך היינט דא און עטליכע שטעט און סיריע וויא מען רעדט נאך דער לשון.
עס דאווענט א יונגערמאן ביי מיר און בית מדרש, ער מענעדשט הייזער און עס קומט אוהם אויס צי קופען פלאמבינג סופלייס ביי א געוויסען געשעפט און די סאנסעט פארק געגענט פון ברוקלין.
ער האט אויסגעפונען אז דער אייגענטימער פון געשעפט קומט פון סיריע פון איינע פון די שטעט וויא מען ניצט נאך ארמי'ש, און ווען יענער רעדט מיט זיין מאמע, רעדט ער און די שפראך.

אראמיש איז נאכנישט גענצליך געשטארבן. עס זענען נאך פארהאן גויים וואס נוצן דאס, און ביי פיל אידן איז דאס פארבליבן "די אידישע שפראך". די איראנער אידן - צום ביישפיל - רעדן אויך א אידיש-אראמיש. דאך, איז קיין צווייפל דערין אז זייער אראמיש איז ווייט פון אונזער גמרא-אראמיש זייער שטארק. זייער אראמיש איז שטארק געמישט פון לה"ק-אראמיש-אראביש [ווי איך האב דאס אליין געהערט]. לייג צו דערצו די גלגולים פון די יארן, און מיר ערהאלטן דאן א כמעט נייע שפראך מיט אלטע אראמישע יסודות (א שטייגער ווי מאדערן-העברעאיש אין אונזער צייט..). א ביישפיל איז דאס ווארט "אִין" וואס באדייט "יאָ", וואס ווי איך האב דאס געהערט פון אן איראנישן איד איז דאס געווארן "אִי". א טיש האט ער אנגערופן "סופרא" (ריין אראביש. מעגליך פארברודערט מיט "פתורה" פון לה"ק). נעם א ביישפיל פון די פארשידענע אראמיש וואס איז אונז אליין באקאנט (ריכטיגער: נישט באקאנט..), ווי צ.ב. אראמיש פון תלמוד בבלי, פון תלמוד ירושלמי, פונעם פסוק אין דניאל-עזרא-נחמיה, פון תרגום אונקלוס און תרגום יונתן, און פונעם זוהר הק'. קיין איינע פון די, איז נישט גלייך צו דעם אנדערן.

פארשלאפן האט געשריבן:
להלכה איז זיכער אז מ'קען נישט פארלאזן אויף אן היינטיגער מתרגם, לו יהא אז ער האט געטאן זיין ארבעט בנאמנות אבער אלע שפראך קענער וועלן מודה זיין אז לא כהרי לשון ערב בימינו כלשון ערב בימים ההם יעדעס שפראך האט ווערטער וואס פאלן ארויס און וועירטער וואס קומען צו צו די שפראל אדער וואס זייער גאנצער באדייט טוישט זיך מהיפך להיפך, ממילא פאר חומר למחשבה בדרך אפשר מהיכי תיתי אז ס'איז א שיין פשט'ל אדרבה פארוואס נישט, אבער פון דאס ביז אננעמען להלכה איז פאלג מיר א גאנג.

למעשה בין איך איינשטימיג מיט מאטעס, אבער לא מדעתיה. דאס איז טאקע ריכטיג אז א פאלקס-שפראך ווערט געענדערט מיט דער צייט גאר שטארק, דאס איז אבער נאר ווילאנג דאס איז ווירקליך א פאלקס-שפראך וואס לעבט אינעם מויל פונעם פאלק. אנדערש איז דער פאל מיט דער ליטערארישער שפראך [א שפראך וואס איז גענוצט נאר אויף צו שרייבן] וואס האט נישט די נטייה געטוישט צו ווערן, וויבאלד דאס ווערט נישט גענוצט אין טאגטעגליכן באנוץ. א ביישפיל איז לאטייניש וואס רוט זיך רואיג אין די רעליגיעזע קריסטליכע ביכער אן געטוישט ווערן. דאס זעלבע איז מיט אראביש, וואס אין דער זייט פון פאלקס-שפראך האבן זיי א באשטימטע שפראך וואס ווערט באנוצט נאר אויף צו שרייבן (אל-פוצחא), דאס איז די שפראך פונעם קוראן, וואס מיט דער שפראך פאראייניגן זיך אלע אראבער אין דער אראבישער וועלט. די אפיציעלע אויפטריטן און רעדעס ווערן אויך געווענליך דורכגעפירט אויף דער ליטערארישער שפראך. דעריבער, אויב דער רמב"ם האט געשריבן זיין ספר אויף דער ליטערארישער שפראך, דאן קען מען דאס גאנץ לייכט און קלאר איבערזעצן אויף היינטיגער שפראך.

(א ביישפיל פון צוויי-שפראכיגע פעלקער, קענען מיר טרעפן אויך ביי די שווייצער וואס רעדן שוויצאריש אבער שרייבן הויכדויטש. א ביישפיל קענען מיר נעמען אויך פון פיל אידן וואס נוצן אידיש אלס פאלקס-שפראך בעת וואס זייער ליטערארישע שפראך איז לה"ק. און פאקטיש, איז אין יעדער שפראך פארהאן דיפערענצן צווישן דער פאלקס-שפראך און דער העכערער שפראך וואס ווערט גענוצט נאר אויף צו שרייבן. אין דעם פאל פון אראביש, זענען זיי ווירקליך צוויי אנדערע שפראכן, כאטש וואס זיי האבן די זעלבע יסודות.)

[farshlufen]

הער געערטער אידישיסט, מיר זען אבער פון אונזער הייליגער שפראך לשה"ק וואס איז דורי דורות געווען אן אויסשליכער ליטעראטורישער שפראך און ליידער האבן מיר פארגעסן דעם גרעסטן רוב דערפון - ספעציעל די יסודות ועיקרים - מחמת הצרות והטלטולים, מיט וואס זאל זיין דער ליטאטרוטישער אראביש אנדערש דערפון?

[אליהו]

ר' יוסף קאפח האט שוין פאר פינף און פערציג יאהר ארויסגעגעבען א פירוש המשניות מיט א נייעם איבערזעצונג
ער שיסט שטארק דארט אויף די אלטע מתרגמים.
ווער ס' האט בר-אילן האט דארט יענעם רמב"ם.
אבער ער איז געווען א דרדעי (אזוי הייסען די כופרים אין זוהר און קבלה,
דערפאר נוצט מען איהם נאר "בדיעבד".
אבער מ'נוצט איהם.
לעצטנס זוכט מען נייע איבערזעצונגען פון פרומערע מענטשען.

[לכאורה]

היות איך לערן יעצט מסכת מדות וואס איז אריינגעדרוקט אין ש"ס בבלי לויטן סדר פון מיין פריוואטע דף היומי [א פראגע טאקע פארוואס די דף היומי האט דאס אריינגעשטעלט במסגרת הלימודים, מה נשתנה מס' קנים און מדות פון אלע אנדערע מסכתות משניות פון זרעים און טהרות וואס זענען נישט געווארן טייל פון דף היומי?], לערן איך די צוויי פירושים וואס זענען דארט אריינגעדרוקט, נעמליך דער רמב"ם און דער ר"ש [וואס אנדערש ווי אין זרעים וטהרות וואס דאס איז רבינו שמשון, איז דאס אין מדות רבינו שמעיה].

איך מוז אייך זאגן אז עס איז אינו דומה דער אלטער פי' המשניות צום דערהיינטיגן. איך לערן קודם אינעם אלטן מקובל'דיגן איבערזעצונג, יעדע ווארט ווערט פיין געזעצט און באקומט א פשט, אבער עס איז "געהאקט און געזעצט" און מען קומט נישט ארויס צו קלאר. אפגעזען פון די טעותי הדפוס וואס פאלן דארט אריין, וואס דאס קען מען שוין באמערקן ביים נאכקוקן ווי דער תוי"ט ברענגט דאס נאך וכדומה. אבער פשוט אין פשט, מען זעהט אין די פריש איבערגעטייטשטע פירוש המשניות א פנים חדשות באו לכאן, יעדע ווארט פאלט אין פלאץ און באקומט א בעסערע משמעות. איך האב שטארק הנאה אויך פון די הערות פון אונטן, וואו עס ווערט שיין אויסגעשמועסט די מחלוקת'ן צווישן דעם רמב"ם און די אנדערע מפרשים, און וויאזוי דער רמב"ם פסק'נט אין ספר היד א.א.וו.

[לכתחילה אריבער]

זענען דאך דא וואס האבן טענות אויף די טויש.

געוויס זענען די ספרי הראשונים וואס זענען געווען געשריבן אויף "אידיש-אראביש, און געווארן נאכדען איבערגעטיישט אויף לשון הקודש, זייער שווער צו לערענען, ווייל מען האט געמאכט א "ווערבעטעם" (ווארט ביי ווארט) איבערטייטש. און פארשטייט זיך אז אין גרימאטיק איז עס א חורבן. אזוי איז אויך די דערמאנטע פ' המשניות, און די חובת הלבבות ועוד.

די נייע פי' איז א נייע איבערטיישט פונעןם ארגינעלן לשון הרמב"ם, אבער אויך אז די גרימאטיק זאל שטימען. מען קען נישט האבן צופעל טענות ווייל ביידע זענען נישט פונעם רמב"ם אליין, אבער סוף כל סוף, די אלטע פ' לערענט מען שוין אסאך יארן, און גדולי ישראל האבן זיך שוין מסמיך געווען אויף דעראויף.

-----

שוין האבעך נישט געזען וועלכע אשכול דאס איז, אבער געגאנגען.

[לכאורה]

איך האב נישט דא דעם נייערן מהדורא צו קענען ציטירן זייער נוסחא, אבער איך גיי דיר ציטירן א נוסחא פון די אלטע מהדורא, און פרובירט דאס צו טייטשן:
די משנה זאגט (מדות פ"ב מ"ב) כל הנכנסין להר הבית נכנסין דרך ימין ומקיפין דרך שמאל חוץ ממי שארעו דבר שהוא מקיף לשמאל, מה לך מקיף לשמאל, שאני אבל, השוכן בבית הזה ינחמך. שאני מנודה, השוכן בבית הזה יתן בלבך [גליון: בלבם] ויקרבוך דברי רבי מאיר, א"ל רבי יוסי עשיתם כאילו עברו עליו את הדין, אלא השוכן בבית הזה יתן בלבם ותשמע לדברי חבריך ויקרבוך.

פירוש המשניות הישן: וענין 'כאילו עברו עליו את הדין' שעברו חק וענינם אין חוששין לדינים אלא פוסקין עליו שחטא ונתחייב אצלם נדוי.

איך האב מיך געמוטשעט צו אפטייטשן די ווערטער ריכטיג, און שוין געהאט דערויף גאנץ א גוטן טייטש, ווען די נייע מהדורא האט אריינגעשטעלט גאר אנדערע ווערטער וואס לעזן זיך פליסיג און געשמאק און מען ברויך נישט זעצן און קנייטשן צו פארשטיין דעם מכוון. [צב"ש אנשטאט 'אין חוששין לדינים', שרייבן זיי 'אין חושדין לדיינים'!].

[נא_שכל]

איינס פון די גרעסטע ראיות אויף אמיתיות התרגומים החדשים איז: אז פילע מאל ווען דער תוי"ט האט א פראבלעם מיט'ן פיהמ"ש אדער מיט'ן ברטנורה וואס איז מעתיק פונעם רמב"ם לויט די אלטע העתקה ברענגט ער נאכדעם אז אין נא"י (נוסח ארץ ישראל) שטייט אנדערש און לויט דעם איז אלעס מסודר. רוב פון די נוסחאת א"י וואס דער תוי"ט ברענגט צו איז נכלל אונעם ארגינעלן פיהמ"ש לויט די היינטיגע העתקות.

אבער עס איז דא א גרויסע חילוק פון די העתקה פון ר"י קאפאח און הרב קורח, די ווערטער און אויסדרוקען וואס זיי נוצען, קאפאח נוצט א מאדערנע פליסיגע לה"ק און טייל מאל אפילו עיברית אויב האט ער נישט קיין גוטן אויסדרוק און לה"ק, משא"כ קורח נוצט א א טראדיצנאלען לה"ק.

[farshlufen]

ס'איז שוין איבערגעוויזן געווארן דורך גוטע שפראך קענער אז ביידע נייע תרגומים גרייזן צומאל שטארק ובכן ווער עס פארלאזט זיך דערויף להלכה ימחול נא אלף פעמים.

[לכאורה]

ווער פסק'נט פון רמב"ם ארויס? נאכדערצו פון א פירוש המשניות?

איך רעד פון פארשטיין פשט אין א משנה אין מסכת מדות, הלכתא למשיחא.

[לכתחילה אריבער]

ווער פסק'נט פון רמב"ם ארויס? נאכדערצו פון א פירוש המשניות?

איך רעד פון פארשטיין פשט אין א משנה אין מסכת מדות, הלכתא למשיחא.

זענט איר נישט קיין בריסקער!!

"צו פארשטעין" איז צומאל נאך וויכטיגער ווי די הלכה.....

[בעאבאכטער]

לכתחילה,
פון אייך האב איך נישט ערווארטעט אזא שטעללונג,
האט איר נישט געזעהן די הקדמה פון רבי שמואל אבן תבון אויף חובות הלבבות, פירוש המשנה, און מורה נבוכים?
ער איז דאך ממש בא לאפוקי דאס וואס איר זאגט.

אגב, האט איינער געזעהן דעם בריוו פון רמב"ם וואס ער שרייבט צו רבי שמואל אבן תבון, און ווי ער לויבט אים אויס זיין איבערטייטש?

הרב פארשלאפן,
איך וואלט מוסיף געוועהן על דבריכם,
לערנען פשט באופן וואס קומט אויס אנדערש ווי איינעם וואס האט זיך צוזאמגערעדט מיטן רמב"ם אליינס איז אביסל מער ווי נישט נאר זיך נישט פארלאזן להלכה...

די אלע סברות וואס דער עולם האט געברענגט אונז קענען היינט בעסער וכו' זענען אויפן בעסטן אופן שדופות קדים וכבר השיב עליהם הרב פארשלאפן.

לכאורה,
לערנען פשט אין א משנה נישט אמת, איז הלכה למעשה געלערנט פאלש... פון ווי טייטש פון פרה אדומה (הלכתא למשיחא) זאל זיין א גרינע האן...

דער ערשטער וואס האט זיך געטרויעט דאס צו טוהן איז געוועהן טאקע קאפאח, דער זעלבער וואס האט זיך געטרויעט נאך פיל זאכן, איראניש איז אז מען מאכט א סעלעקציע וואס ער איז יא נאמן און וואס נישט...
איך האב שוין אנגעטראפן נישט איינמאל פראסטע גראבע עם הארצות אין פירוש דברי קאפאח, ער האט אויך מהדיר געוועהן דעם יד אויך.
ווער האט אדאפירט זיין פירוש צום ערשט? בן-אילן, אן אויסגעשפראכענער מזרחי'סטיש מכון.

און וואס זאל טוהן קאפאח אז דער רמב"ם פראסקעט אים אין פנים אז זיינע סטעיטמענטס זענען נישט אמת, ער שרייבט דאך פאר רבי שמואל אבן תבון אז ער איז גוט, און נאך מער פון דעם?
ער גיט זיך אן עצה, מיט קרומע לומע סברות וואס געפאסט פאר א ווילדער היץ קאפ.

שינויי נוסחות אינעם פירוש קען אוודאי זיין, אבער לייגן אין זייט, אז אונז ווייסן בעסער?...

איך פארשטיי נישט פשט? וועל איך מיר פלאגן, און אנקומען בע"ה אזוי ווי ביז היינט...


---------

דער עולם האקט, און לאזט מיר נישט קומען צום ווארט...

[לכאורה]

הרב באאבאכטער, איר וואלט נישט אריינגעקוקט אין דעם המאור פירוש המשניות אפילו אלס א סעקאנד אפיניען? שוין נאכן זיך אפמוטשן אויף דעם אלטן מהדורא און ארויסקומען מיט א שטיקל מהלך דארט?

[בעאבאכטער]

ניין,
אבער מיין נייגער שטויסט מיר אייביג בודק זיין וואס יענער האט צו זאגן.

[בעאבאכטער]

ווער פסק'נט פון רמב"ם ארויס? נאכדערצו פון א פירוש המשניות?

איך רעד פון פארשטיין פשט אין א משנה אין מסכת מדות, הלכתא למשיחא.

זענט איר נישט קיין בריסקער!!

"צו פארשטעין" איז צומאל נאך וויכטיגער ווי די הלכה.....

מוז נישט זיין וויכטיגער, אפילו ווייניגער וויכטיג איז נאך גענוג וויכטיג...

[לכתחילה אריבער]

לכתחילה,
פון אייך האב איך נישט ערווארטעט אזא שטעללונג,
האט איר נישט געזעהן די הקדמה פון רבי שמואל אבן תבון אויף חובות הלבבות, פירוש המשנה, און מורה נבוכים?
ער איז דאך ממש בא לאפוקי דאס וואס איר זאגט.

ווי אין די הקדמה מיינט איר? לויט ווי איך פארשטיי שמועסט ער טאקע אויס די פראבלעמען פון "שיין איבערטייטשען" און פון "פונקטליך איבערטייטשען". אבער ער בלייבט אז "מלה במלה" איז נאך אלס בעסער.

[בעאבאכטער]

אז איר זאגט אזוי, וועל איך אי"ה שפעטער נאך אמאל מעיין זיין בדבריו.

[SPUSMN]

דער פרובלעם פון א מתרגם געדענק איך שרייבט רבי שמואל אבן תבון איז, אז א מתרגם איז נישט יורד לסוף דעתו פון וועם ער זעצט איבער, און ווייסט נישט פארוואס דער מחבר האט געניצט דער אויסדריק און דוקא נישט יענער אויסדריק; און דער פרובלעם איז ביי יעדער מתרגם. אבער דאס איז זיכער (אזוי מיין איך) אז כאטש א נייער מתרגם קען העלפען פארשטיין בעסער, דארף מען טוהן ווי לכאורה, און קודם לערנען די אלטע פאר מען לערענט די נייע, און אזוי ארום איז תלמיד חכם יוצא ידי שניהם.

[בעאבאכטער]

אויף קושי אין הבנה איז גוט א פיינעם פירוש, כי היכי דמצינו במורה ובחובת הלבבות.

[איטשע]

ווער פסק'נט פון רמב"ם ארויס? נאכדערצו פון א פירוש המשניות?
איך רעד פון פארשטיין פשט אין א משנה אין מסכת מדות, הלכתא למשיחא.

די רמב״ם׳ס שיטה אין לגבי זמנים איז געבויט אויפ׳ן פירוש המשניות זיינע!

[לכאורה]

אז מען רעדט שוין פון מסכת מדות - און מארגן אי"ה וועט מען דאס מסיים זיין ברוב פאר והדר, ביחד עם סדר קדשים - וואלט איך געגלוסט צו זעהן א פירוש רבינו שמעיה המבואר, נאכן זיך אנשטאלפערן היינט אין א שטיקל ר"ש וואס האט ליידער נישט באקומען קיין געהעריגע משמעות דורך מיר אפילו ביים דריטן מאל ויותר.

[פאמיליעמירעלס]

אז מען רעדט שוין פון מסכת מדות - און מארגן אי"ה וועט מען דאס מסיים זיין ברוב פאר והדר, ביחד עם סדר קדשים - וואלט איך געגלוסט צו זעהן א פירוש רבינו שמעיה המבואר, נאכן זיך אנשטאלפערן היינט אין א שטיקל ר"ש וואס האט ליידער נישט באקומען קיין געהעריגע משמעות דורך מיר אפילו ביים דריטן מאל ויותר.

הרב לכאורה
ס'דא פארדעם א אשכול שאלות אין גמרא