סעלף דיפענס ע"פ תורה

[SPUSMN]

פון רבינו בחיי איז נישט משמע אזוי, חוץ אז איך האב נישט פארשטאנען וואס רבינו בחיי זאגט.

ער זאגט נישט ווען מען מעג יא און ווען מען טאר נישט זיך גרייטען לדורון, לתפלה, ולמלחמה. פון רבינו בחיי איז משמע אז "למלחמה" טאר מען קיינמאל נישט.

[מי חכם]

קען זיין, מען דארף וויסן, און רבינו בחיי איז נישט קיין פוסק. (חוץ מזה איז דא א פשוטער זעלבסט פארשטענדליכער חילוק צווישן ארויסגיין אין מלחמה קעגן א גוי, ווען ער איז גוזר אויף אידן שווערע גזירות, (אפילו גזירות על הדת), צו ווען א גוי קומט מיט ביקסן און קאנאנען ווי די דייטשן האבן אריין מארשירט אין ווארשעווער געטא על מנת להרוג, און די שאלה איז צו מען זאל פשוט זיך לאזן הארגענען אן קיין פיפס אדער מען זאל יא פרובירן צוריק צו שלאגן און אפשר אפילו געווינען. דער לשון רבינו בחיי איז: אסור לנו להתגרות מלחמה עם העכו"ם. טאמער דער גוי קומט אבער ממילא, איז ניתן להיאמר אז דאס גייט נישט אריין אין דעם כלל פון התגרות)

אין רמב"ן, איז יא משמע אזוי, אז די מעשה פון יעקב קומט אונז לערנען לדורות - פרשת הגלות ווי ער רופט עס אן בשם המדרש - צו זיין גרייט לדורון, תפילה, ומלחמה. עס איז גראדע אויך דא א מקום אריין צו לערנען אז זיין כוונה איז ווי דער רבינו בחיי, ווייל תיכף נאכן ווארט מלחמה לייגט ער צו נאך 2 ווערטער: לברוח ולהנצל. וואס באמת איז דאך דאס געווען די פלאן פון יעקב אבינו, גיין אין מלחמה, און צוטיילן אויף שני מחנות אז אויב פארלירט מען די מלחמה זאל עטליעסט די אנדערע מחנה אנטלויפן. סאו מען קען זיך דינגען צו דער רמב"ן מיינט "לברוח ולהנצל" אז דאס אלעס איז נכלל אונטערן טיטל פון מלחמה, אזוי ווי יעקב אבינו'ס פלאן, אבער אויב וויל מען דוקא קען מען לערנען אז ער מיינט טאקע צוזאגן אז כהיום אין גלות מיינט מלחמה - לברוח ולהנצל.

אבער כמבואר באשכולות אחרים, עס איז קלאר אפגעפסקנט אין שו"ע אין סימן שכ"ט, אז מען מעג אפילו מחלל שבת זיין ווען גויים קומען מלחמה האלטן מיט אידן. (לפי דרכינו אין רבינו בחיי איז זייער שיין, אוודאי טאר מען נישט ארויסגיין אין מלחמה קעגן א גוי, אבער סעלף דיפענס - דאס איז שוין א חיוב וואס מען מוז מחלל שבת זיין).

[שלעפשיץ]

מי חכם
לויט דיר קוקט אויס א חילוק צו סע איז התגרות צו נישט

אבער א מלחמה קעגן אן אומה מעג מען?
אדער האב איך נישט גוט פארשטאנען?

[מי חכם]

אויב די אומה קומט אויף א מיסיע דיך צו הארגענען, אוודאי מעגסטו און דו דארפסט זיך פארטיידיגן.

[msp]

לולא דמסתפינא קען מען אביסעל מחלק זיין
זיך צו ראטעווען קען מען מסתמא טוהן אלץ וואס מען קען
אבער אויב איז מען פארזיכערט אין טויט
איז יתכן אז "צו שטארבען מיט שטאלץ" איז נישט אויסגעהאלטען ע"פ תורה

אויך איז נישט פשוט די שטעלונג פון הגר"מ זעמבא הי"ד אין די ווארשעווער געטא אויפשטאנד
י"א להאי גיסא וי"א להאי גיסא

[פליגל]

וואס איז טאקע געווען זיין שיטה דארט?

כ'ווייס ס'זענען געווען גדולים וואס האבן גע'טענה'ט אז די אויפשטאנד איז נישט אויסגעהאלטן.

[msp]

אמת אזוי
ווייל די אויפשטאנד האט נישט געהאט קיין שום טשאנסען איבער צו געווינען די דייטשען
האט עס נאר געהאט א תכלית פון נקמה און דייאינג וויטה האנאר

[פליגל]

פארשטיי'ך אז דאס איז געווען ר' מנחם זעמבא'ס הי"ד שיטה?

[msp]

עס זענען דא חילוקי דעות
איך מיין אז א תלמיד מובהק פון אים הרב ליבערמאן האלט אז ער איז געווען דערגעגען
און זיידמאן האלט אז ער איז געווען דערפאר
עפעס אזוי

[מי חכם]

לולא דמסתפינא קען מען אביסעל מחלק זיין
זיך צו ראטעווען קען מען מסתמא טוהן אלץ וואס מען קען
אבער אויב איז מען פארזיכערט אין טויט
איז יתכן אז "צו שטארבען מיט שטאלץ" איז נישט אויסגעהאלטען ע"פ תורה

אויך איז נישט פשוט די שטעלונג פון הגר"מ זעמבא הי"ד אין די ווארשעווער געטא אויפשטאנד
י"א להאי גיסא וי"א להאי גיסא

סאיז גאר שטארק מסתבר וואס איר זאגט, אבער דער טעם הדבר האט נישט דוקא מיט מרידה באומות (הגם אויב נעמט מען אן פאר זיכער אז עס האט נישט קיין טשענסעס בעולם, דאן פארוואס עפעס זאל מרידה באומות ווערן מותר? צו מעג דען א קראנקער טון כל עבירות שבתורה בלויז ווייל ער איז אין א סכנה? ער מעג - און דארף - טון אזאנס וואס קען העלפן מיט די רפואה, על כל פנים), נאר מיט דעם גאנצן געדאנק פון שטאלצקייט מיט גופניותדיגע שטארקייט, א זאך וואס די תורה האט אוועק געגעבן פאר עשו על חרבך תחיה, פאר א איד איז גבורה גופנית בכלל נישט קיין ענין, און אידישע שטאלץ איז אז מען לאזט זיך נישט צוברעכן דעם גייסט, דעם רוחניות, און מען איז זיך מוסר נפש מקיים צו זיין די מצוות.

[מי חכם]

אמת אזוי
ווייל די אויפשטאנד האט נישט געהאט קיין שום טשאנסען איבער צו געווינען די דייטשען
האט עס נאר געהאט א תכלית פון נקמה און דייאינג וויטה האנאר

לאו דוקא

זיי האבן גערעכנט צו באקומען וואפן פון די פוילישע אונטערגרונד, און דער פלאן איז געווען דער אויפשטאנד זאל זיך אויסברייטערן איבער גאנץ ווארשא און פון דארט איבער פוילן, און אפילו נניח מען זאל פארלירן ביים סוף, וואלטן זיך גאר אסאך געראטעוועט. למעשה אבער האבן אונזערע פוילישע גוטע פריינט... געלאזט די אידן אויפן וואסער נישט אריין שיקנדיג קיין שום אינטערשטיצע, און זיי האבן זיך צוגעקוקט פון דער זייט מיט הנאה ווי די דייטשן שיסן אויס די אידן.

אגב, זייער פארדינטע נקמה האט נישט געשפעטיגט צו קומען, א האלב יאר שפעטער האבן די גוים אליינס פרובירט צו מאכן אן אויפשטאנד, און די דייטשן האבן געמאכט אזא תל מיט ווארשע און אויסגעהארגעט טויזענטער אויב נישט מער, עס האט זיי גענומען יארן זיך אויסצוקורירן. מאנכע ווילן טענה'ן אז ווען זיי ארבעטן ווען דעמאלטס מיט צוזאמען מיט די אידן וואלטן זיי אפשר יא געהאט בעסערע שאנסן.

[מי חכם]

וואס איז טאקע געווען זיין שיטה דארט?

כ'ווייס ס'זענען געווען גדולים וואס האבן גע'טענה'ט אז די אויפשטאנד איז נישט אויסגעהאלטן.

וועלכע גדולים האבן אזוי געהאלטן?

[פליגל]

יאך דענק נישט היצטערט וועלכע, אזויפיל ליגט מיר אין קאפ אז ס'געווען א געטועכץ דערוועגן.

אלנספאל; פאר אונז איז דאס נישט שייך אריינצילייגן היצט דערין, מיר זענען נישט דארט (געווען) מיר זיצן דא און האקן און בריקן קענען מיר נישט דן זיין, אבער ס'יז אמאל געווען א שמועס דערוועגן וואס די הלכה זאגט.

[אייוועלט ארכיוו]

איך לייג דא ארויף די בריוו וואס ידידינו הרב קארן האט מיר געשיקט.

[שלעפשיץ]

קען עס מיר איינער שיקן אויפ אימעיל? ביטע

א גרויסע סייז פאר ווער עס האט עס גרעסער ווי געלייגט דא
[email protected]

[SPUSMN]

מי חכם
לויט דיר קוקט אויס א חילוק צו סע איז התגרות צו נישט

אבער א מלחמה קעגן אן אומה מעג מען?
אדער האב איך נישט גוט פארשטאנען?

קעגען דייטשלאנד איז אן אומה; קעגען די קאזאקען (אונטער כמעלניצקי ימ"ש און שפעטער אונטער פעטלורע ימ"ש) איז אויך אן אומה, די אוקריינער רשעים. וואלט עס זיי ח"ו געלונגען וואלט געווען א אוקריינער מדינה מיט 350 יאר צוריק אדער מיט באלד 100 יאר צוריק, מיט כמעלניצקי און פעטלורע ימח שמם בראשם) .

[SPUSMN]

לולא דמסתפינא קען מען אביסעל מחלק זיין
זיך צו ראטעווען קען מען מסתמא טוהן אלץ וואס מען קען
אבער אויב איז מען פארזיכערט אין טויט
איז יתכן אז "צו שטארבען מיט שטאלץ" איז נישט אויסגעהאלטען ע"פ תורה

אויך איז נישט פשוט די שטעלונג פון הגר"מ זעמבא הי"ד אין די ווארשעווער געטא אויפשטאנד
י"א להאי גיסא וי"א להאי גיסא

איז פארוואס דענמאלץ האט שאול המלך געמעגט פאלען אויף זיין שווערד? און אויך פארוואס האט עס נישט געהייסען א מאבד עצמו לדעת?

עס איז שוין א לאנגע צייט (איבער 30 יאר פון ווען איך האב עס געהערט) אבער און זכרון ליגט מיר אז איך האב עס געהערט פון הרב ליבערמאן'ס א זוהן און לאנדאן אז הגאון רבי מנחם זעמבא הי"ד האט געפסקנט אז מען זאל שטיצען דער ווארשאווער אויף שטאנד. איך וועל עס פרובירען נאכאמאל צו מברר זיין ביי איינע פון זיינע קינדער.

[SPUSMN]

אמת אזוי
ווייל די אויפשטאנד האט נישט געהאט קיין שום טשאנסען איבער צו געווינען די דייטשען
האט עס נאר געהאט א תכלית פון נקמה און דייאינג וויטה האנאר

לאו דוקא

זיי האבן גערעכנט צו באקומען וואפן פון די פוילישע אונטערגרונד, און דער פלאן איז געווען דער אויפשטאנד זאל זיך אויסברייטערן איבער גאנץ ווארשא און פון דארט איבער פוילן, און אפילו נניח מען זאל פארלירן ביים סוף, וואלטן זיך גאר אסאך געראטעוועט. למעשה אבער האבן אונזערע פוילישע גוטע פריינט... געלאזט די אידן אויפן וואסער נישט אריין שיקנדיג קיין שום אינטערשטיצע, און זיי האבן זיך צוגעקוקט פון דער זייט מיט הנאה ווי די דייטשן שיסן אויס די אידן.

אגב, זייער פארדינטע נקמה האט נישט געשפעטיגט צו קומען, א האלב יאר שפעטער האבן די גוים אליינס פרובירט צו מאכן אן אויפשטאנד, און די דייטשן האבן געמאכט אזא תל מיט ווארשע און אויסגעהארגעט טויזענטער אויב נישט מער, עס האט זיי גענומען יארן זיך אויסצוקורירן. מאנכע ווילן טענה'ן אז ווען זיי ארבעטן ווען דעמאלטס מיט צוזאמען מיט די אידן וואלטן זיי אפשר יא געהאט בעסערע שאנסן.

מען זעהט טאקע אז הרב ליבערמאן האט זיך געראטעוועט, איז טאקע יתכן אז עס איז געווען א חשבון אז דער אויף שטאנד אויב עס געלוגט וועט ראטעווען מערערע אידען.

אויב מען זוכט שוין וואס איז געווען די דעת פון די גדולי ישראל צו די אויף שטאנדען, וואלט כדי געווען צו ברעגען א ליסטע פון אלע אויף שטאנדען (למשל דער לאדזער געטא אויף שטאנד וכו') און הערען וואס זענען געווען די מיינונגען דארט.

אויף הרה"ק רבי שלמה מראדזין הי"ד ווייסען מיר דאך אויף זיכער וואס זיין דעת איז געווען, ער איז בכבודו ובעצמו ארויס געגאנגען האקען קעפ פון די דייטשען ימח שמם.

אויך דארף מען אויפען טיש שטעלען, וואס איז מיט די אלע אידען וואס האבען מיט געארבעט מיט די פארטיזאנער (כ'מיין אז רבי מיכאל בער זצ"ל האט אויך געארבעט מיט זיי). זענען נישט די פארטיזאנען געווען אויף שטענדלער? און אויב מען טאר נישט מאכען א ווארשאווער אויף שטאנד, טאר מען דאך אויך נישט שטיצען די פארטיזאנער אויף שטענדלער.

[דער תהילים איד]

א דאנק פאר אלע שרייבער, מ'קען דא קונה זיין שטארקע ידיעות.

ווער קען אפירזוכן א חתם סופר אין תורת משה אויף די וואכעדיגע סדרה (וישב), וואו ער שרייבט אז צו גיין הרגענען גויים דארף מען זיין ראוי, און אויב איז מען נישט ראוי הייסט עס א שופך דם נקי (בערך אזוי).

(אגב, מי חכם האט געשריבן אז דער רבנו בחיי איז נישט קיין פוסק. א ראשון איז עפעס אוועק צו מאכן?)

[לכתחילה אריבער]

אויך דארף מען אויפען טיש שטעלען, וואס איז מיט די אלע אידען וואס האבען מיט געארבעט מיט די פארטיזאנער (כ'מיין אז רבי מיכאל בער זצ"ל האט אויך געארבעט מיט זיי). זענען נישט די פארטיזאנען געווען אויף שטענדלער? און אויב מען טאר נישט מאכען א ווארשאווער אויף שטאנד, טאר מען דאך אויך נישט שטיצען די פארטיזאנער אויף שטענדלער.

איך ווייס נישט צו רחמ"ד האט געארבייט מיט זיי, כ'מיין אז מען האט זיך פשוט באהאלטען אין וואלד ביי זיי, כ'דארף נאכקוקען. און ס'זענען טאקא דא וואס פארענטפערען פארוואס די אונגארישע האבן זיך "געלאזט" דעפאטירן, ווייל א אויפשטאנד וואלט מען אלעמען אויסגעהאגעט, ווי אין ווארשא, אזוי האט מען כאטש געראטעוועט די וואס זענען געגאנגען אויף רעכטס, און די וואס מען האט נישט אנגעיאגט צו דעפאטירן.

אגב די וואשעווער אויפשטאנד, איז ווען ווערט א אשכול פאר זיך, אדער זאל מען כאטש עס דערמאנען אין די קעפל.

[אייוועלט ארכיוו]

איז פארוואס דענמאלץ האט שאול המלך געמעגט פאלען אויף זיין שווערד? און אויך פארוואס האט עס נישט געהייסען א מאבד עצמו לדעת?

זעה וואס דער ילקוט שמעוני שרייבט (שמואל, קמ"א)

[מי חכם]

אויך דארף מען אויפען טיש שטעלען, וואס איז מיט די אלע אידען וואס האבען מיט געארבעט מיט די פארטיזאנער (כ'מיין אז רבי מיכאל בער זצ"ל האט אויך געארבעט מיט זיי). זענען נישט די פארטיזאנען געווען אויף שטענדלער? און אויב מען טאר נישט מאכען א ווארשאווער אויף שטאנד, טאר מען דאך אויך נישט שטיצען די פארטיזאנער אויף שטענדלער.

איך ווייס נישט צו רחמ"ד האט געארבייט מיט זיי, כ'מיין אז מען האט זיך פשוט באהאלטען אין וואלד ביי זיי, כ'דארף נאכקוקען. און ס'זענען טאקא דא וואס פארענטפערען פארוואס די אונגארישע האבן זיך "געלאזט" דעפאטירן, ווייל א אויפשטאנד וואלט מען אלעמען אויסגעהאגעט, ווי אין ווארשא, אזוי האט מען כאטש געראטעוועט די וואס זענען געגאנגען אויף רעכטס, און די וואס מען האט נישט אנגעיאגט צו דעפאטירן.

אגב די וואשעווער אויפשטאנד, איז ווען ווערט א אשכול פאר זיך, אדער זאל מען כאטש עס דערמאנען אין די קעפל.

די אונגארישע האבן זיך געלאזט דעפארטירן ווייל זיי זענען געווען אונגארישע... זיי האבן נישט געוואלט פעיסן קיין רעאליטי (אפילו די וואס האבן געוואוסט די רעאליטעט). א טיפיקל אונגארישע מענטאליטעט. אויב האבן זיי געהאט א חשבון אז א אויפשטאנד לוינט נישט, האבן זיי געזאלט אנטלויפן, זיך באהאלטן אין די וועלדער, (די רעדע איז אינגאנצן געווען איין זומער), און חוץ מזה האט שוין ספוסמן אויבן געברענגט פון רמ"ב, פונקט פארקערט ווי דער חשבון, די דייטשן האבן פשוט נישט געהאט די ריסורסעס צו באקעמפן אזא אויפשטאנד.

עס איז טאקע דא א אשכול איבער די ווארשעווער אויפשטאנד דוכט זיך.

[מי חכם]

(אגב, מי חכם האט געשריבן אז דער רבנו בחיי איז נישט קיין פוסק. א ראשון איז עפעס אוועק צו מאכן?)

קודם כל א ראשון וואס איז נישט קיין פוסק, און שרייבט זייינע ווערטער בדרך אגדה, איבער א פיקוח נפש שאלה, קען נישט קומען א אייוועלט שרייבער און פסקענען הלכות לויט דעם.

ועוד והוא העיקר, איך באצי זיך צו די סיפא דתגובה, ווי איך ברענג אז להלכה איז אפגעפסקנט אין שו"ע אז מען איז מחוייב מחלל שבת צו זיין מלחמה צו האלטן מיט גוים וואס קומען אויף א אידישע שטאט מלחמה צו האלטן.

[מי חכם]

אויב די אומה קומט אויף א מיסיע דיך צו הארגענען, אוודאי מעגסטו און דו דארפסט זיך פארטיידיגן.

למעשה כאפ איך זיך אז די הלכה אין שו"ע איז אפגעפסקנט אז אפילו זיי קומען על עיסקי קש ותבן, דאס טייטש לאו דוקא ווען זיי קומען מיט א קלארע מיסיע צו הארגענען אידן. שוב ראיתי, אז בהכרח דער טעם הדבר פארוואס מען מעג מחלל שבת זיין בכה"ג, איז ווייל אפילו זיי קומען על עסקי קש ותבן איז עס נאך אלס א פיקוח נפש שאלה ווייל מען האט דאך מורא און עס איז דאך א סכנה, מילא דער זעלבער היתר וואס איז דא מחלל שבת צו זיין דער זעלבער פיקו"נ איז מתיר די מלחמה מיט גוים בכלל.

און לכאורה רעדט זיך עס באופן וואס עס איז נישט שייך דורכצוקומען מיט זיי אן א מלחמה.

[SPUSMN]

אויך דארף מען אויפען טיש שטעלען, וואס איז מיט די אלע אידען וואס האבען מיט געארבעט מיט די פארטיזאנער (כ'מיין אז רבי מיכאל בער זצ"ל האט אויך געארבעט מיט זיי). זענען נישט די פארטיזאנען געווען אויף שטענדלער? און אויב מען טאר נישט מאכען א ווארשאווער אויף שטאנד, טאר מען דאך אויך נישט שטיצען די פארטיזאנער אויף שטענדלער.

איך ווייס נישט צו רחמ"ד האט געארבייט מיט זיי, כ'מיין אז מען האט זיך פשוט באהאלטען אין וואלד ביי זיי, כ'דארף נאכקוקען. און ס'זענען טאקא דא וואס פארענטפערען פארוואס די אונגארישע האבן זיך "געלאזט" דעפאטירן, ווייל א אויפשטאנד וואלט מען אלעמען אויסגעהאגעט, ווי אין ווארשא, אזוי האט מען כאטש געראטעוועט די וואס זענען געגאנגען אויף רעכטס, און די וואס מען האט נישט אנגעיאגט צו דעפאטירן.

אגב די וואשעווער אויפשטאנד, איז ווען ווערט א אשכול פאר זיך, אדער זאל מען כאטש עס דערמאנען אין די קעפל.

דער אמת איז אז מען מישט דא הוידים מיט בוידים (באליידיגטס ענק נישט, איך רעד פון מיר). מען שמועסט דא פון מערערע נושאים, וואס האבען למעשה עפעס א שייכות איינס מיט דער אנדערע.

כדי ארויס צו האבען דער נושא פון "סעלף דיפענס ע"פ תורה" וואס דער אשכול פרובירט צו ענטפערען, האבען מיר נישט קיין ברירה נאר רעדען און רעדען ביז מען וועט זיך האפענטליך דער רעדען. איך וועל געבען א משל וואס איך מיין.

וואס פונקטליך איז דער איסור? איז עס
א) מתגרה באומות?
ב) למה תתראו?
ג) אדער חילול השם?

פון רבינו בחיי איז משמע אז מען רעדט פון מתגרה באומות, ווייל ער ברענגט אראפ דער מדרש פון השבעתי אתכם.

ווען יעקב אבינו האט טענות צו שמעון ולוי (וואס התגרה באומות איז נאך נישט געווען אסור), איז פון דער לשון הפסוק משמע אז ער זאגט זיי צוויי זאכען:
ויאמר יעקב אל שמעון ואל לוי
א) עכרתם אותי להבאישני בישב הארץ בכנעני ובפרזי
ב) ואני מתי מספר ונאספו עלי והכוני ונשמדתי אני וביתי.

אבער דער תרגום אונקלוס מאכט דערפון איין זאך און טייטשט להבאישנו "למיתן דבבו" צו מאכען א קריג. (רש"י לערענט א ביסעל אנדערש).

איז דארף מען פארשטיין וואס לערנען מיר דערפון?
--
די דריי זאכען, מתגרה באומות, למה תתראו, און חילול השם, וואלטען געמעגט האבען זייערע אייגענע אשכולות וואס פינקטליך איז נכלל און דעם.
וואס זענען די הגדרות פון מתגרה באומות? וואס מעג מען יא און וואס טאר מען נישט?

וואס מיינט למה תתראו? מעג א איד דרייווען די טייערסטע קאר? מעג מען האבען א טייערע שענדעליער און האלטען די פארהאנג אפען? וכו'

היכא דמי חילול השם? מעג מען אפשניידען א גויאישע דרייווער אויפען הייוועי? מעג מען ארויס בויען א פארטש אום געזעצליך און האבען דער רעגירונג און באד? וכו' וכו' וכו'.

ווער רעדט פון די זאכען? קען איינער ארויף לייגען דא עפעס און די ענינים?