דינגען אדער ארענדען
די אחראים: יאנאש,אור המקיף,אחראי,געלעגער
דינגען אדער ארענדען
איך האב לעצטענס געלערנט אנהייב "השואל" מיט א רוסיש'ן בחור.
איך בין געוואינט צום ירושליימער אידיש, האב איך געזאגט "ער האט געדונגען דעם בעלים".
דער בחור איז געווען א וויילע אין נאצילאנד (דייטשלאנד), און טענה'ט אז דינגען מיינט מאכען א ויכוח ARGUE אבער שכירות הייסט ארענדע.
איך האב געזאגט אז דאס איז ווען איינער נעמט איבער א גרויסע זאך ווי א קרעטשמע אזואיווי "חכירות", אבער נישט אז מען דינגט א פרה אדער דער בעלים נעמט אן ארבעט צוזאמען מיט זיין פרה.
וואס זאגט איר?
איך בין געוואינט צום ירושליימער אידיש, האב איך געזאגט "ער האט געדונגען דעם בעלים".
דער בחור איז געווען א וויילע אין נאצילאנד (דייטשלאנד), און טענה'ט אז דינגען מיינט מאכען א ויכוח ARGUE אבער שכירות הייסט ארענדע.
איך האב געזאגט אז דאס איז ווען איינער נעמט איבער א גרויסע זאך ווי א קרעטשמע אזואיווי "חכירות", אבער נישט אז מען דינגט א פרה אדער דער בעלים נעמט אן ארבעט צוזאמען מיט זיין פרה.
וואס זאגט איר?
- farshlufen
- שר שלשים אלף
- תגובות: 35242
- זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
- לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק
"ארענדער" ביסט אראוינד אפשר?
ר' אליהו, עס איז מיר אויך א חידוש, איך האב נישט געוואוסט דעם ריכטיגן אפטייטש פון ארענדע, איצט שטימט שוין דאס וואס איך פלעג לייענען אלס קינד: "ער האט געהאלטן דעם גוט אין ארענדע".
ר' אליהו, עס איז מיר אויך א חידוש, איך האב נישט געוואוסט דעם ריכטיגן אפטייטש פון ארענדע, איצט שטימט שוין דאס וואס איך פלעג לייענען אלס קינד: "ער האט געהאלטן דעם גוט אין ארענדע".
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
איך בין ניט קײן קענער פון דײטש, פאַקטיש קען איך אין גאַנצן ניט די שפּראַך ברוך כּלל אָבער איך האָב אַמאָל גערעדט װעגן דעם זעלביקן ענין מיט אײנעם װאָס קענט גוט בײדע שפּראַך. אױף אידיש מײנט דינגען-to rent, אױף דײטש ס'איז אַ װאָרט װאָס קלינגט זײער נאָענט מיט אין גאַנצן אַן אַנדער באַדײט אָבער ס'האָט גאָרנישט קײן שײכות צום װאָרט אױף אידיש. צו דינגען אַ הױז אױף דײטש איז אין גאַנצן אַן אַנדער װאָרט
- farshlufen
- שר שלשים אלף
- תגובות: 35242
- זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
- לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק
דא: זע איך אנגאנצן נישט די ווארט "ארענדע".
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
- למעלה משבעים
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 12394
- זיך איינגעשריבן אום: זונטאג מארטש 02, 2008 10:17 pm
- לאקאציע: ערגעץ פארבלאנדזשעט אויף די גראדע וואסערן
יאנקל,
ביי אונז נוצט מען אויך 'דינגען' אויף זיך 'שפארן', דאס הייסט מען קען זאגן 'ראובן האט זיך געדינגען איבער דעם פרייז פונעם הויז', און צו דער זעלבער צייט נוצט מען דאס פאר 'רענט', 'ראובן האט געדינגען דעם הויז פון שמעון וועלכער האט עס פארדינגען פאר א חודש'.
'ארענדע' ווערט נישט גענוצט בדרך כלל, נאר אין אלטע מעשיות, ווי דער 'ארענדאר' האט אפגעדינגען דעם 'ארענדא' פונעם פריץ, לויט ווי עס שיינט איז דאס א ווארט אויף א לאנג-טערמיניגען געשעפט טאקע ווי דער ענגלישער 'ליעס', למעשה ביי אונז זאגט מען אדער דער ענגלישער 'ליעס' אדער דער זעלביגער 'דינגען' דערויף.
ביי אונז נוצט מען אויך 'דינגען' אויף זיך 'שפארן', דאס הייסט מען קען זאגן 'ראובן האט זיך געדינגען איבער דעם פרייז פונעם הויז', און צו דער זעלבער צייט נוצט מען דאס פאר 'רענט', 'ראובן האט געדינגען דעם הויז פון שמעון וועלכער האט עס פארדינגען פאר א חודש'.
'ארענדע' ווערט נישט גענוצט בדרך כלל, נאר אין אלטע מעשיות, ווי דער 'ארענדאר' האט אפגעדינגען דעם 'ארענדא' פונעם פריץ, לויט ווי עס שיינט איז דאס א ווארט אויף א לאנג-טערמיניגען געשעפט טאקע ווי דער ענגלישער 'ליעס', למעשה ביי אונז זאגט מען אדער דער ענגלישער 'ליעס' אדער דער זעלביגער 'דינגען' דערויף.
yankl36 האט געשריבן:איך בין ניט קײן קענער פון דײטש, פאַקטיש קען איך אין גאַנצן ניט די שפּראַך ברוך כּלל אָבער איך האָב אַמאָל גערעדט װעגן דעם זעלביקן ענין מיט אײנעם װאָס קענט גוט בײדע שפּראַך. אױף אידיש מײנט דינגען-to rent, אױף דײטש ס'איז אַ װאָרט װאָס קלינגט זײער נאָענט מיט אין גאַנצן אַן אַנדער באַדײט אָבער ס'האָט גאָרנישט קײן שײכות צום װאָרט אױף אידיש. צו דינגען אַ הױז אױף דײטש איז אין גאַנצן אַן אַנדער װאָרט
ווי איך געדענק זאגט מען אין דייטשלאנד אדער שווייץ zu vermieten
ווען מען וויל פארדינגעןא הויז/קאר שרייבט מען zu vermieten (צו פארמיטן) To Rent
ר' יענקל ס'דערמאנט אייך עפעס?
ר' אליהו גיב א פרעג דיין תלמיד'ל אויב כ'בין גערעכט!
ר' איד ר' איד! ווערט נישט מיד!
- farshlufen
- שר שלשים אלף
- תגובות: 35242
- זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
- לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק
ייש"כּ פארשלאפן! איך האב נישט געוואוסט אז דו קענסט דייטש אויך.
עס איז נישט ריכטיג צו טייטשן פּראָסט - געמיין, וויבאלד פראסטקייט באדייט איינפאך "פשטות". אין די אלטע עברי-טייטש ספרים קענען מיר טרעפן דאס ווארט "פּראָסט" אין דעם באדייט פון "פשוט", אזוי-ווי מיר נוצן עס אינעם אויסדרוק "פשוט און פּראָסט". אויף דייטש ווערט גענוצט דאס ווארט "איינפאך" אלס פשוט. אין אונזער אידיש ווערט געווענליך גענוצט דאס לה"ק´דיג ווארט "פשוט" אינעם זין פון "איינפאך", און ווען מיר ווילן אויסדרוקן פארגרעבטקייט נוצן מיר דאס ווארט "פּראָסט" (גס). למעשה ווי געזאגט קענען מיר עס נאך טרעפן אויך אין אונזער שפראך מיט דעם איינפאכן באדייט פון פשוט און פראסט, נישט מער און נישט ווייניגער.
אגב, פּראָסט (PROST) איז אויך א ווארט אויף דייטש אבער מיט אן אנדערן באדייט. עס ווערט גענוצט אלס אויסרוף: "לחיים!"
אליהו האט געשריבן:
דערוויל האט ער מיר געזאגט אז די ווערטער
פְּרָאסט (געמיין SIMPLE)
און
טשיק טשאק (שנעל, איינס צוויי!)
שטאמען פון רוסיש.
עס איז נישט ריכטיג צו טייטשן פּראָסט - געמיין, וויבאלד פראסטקייט באדייט איינפאך "פשטות". אין די אלטע עברי-טייטש ספרים קענען מיר טרעפן דאס ווארט "פּראָסט" אין דעם באדייט פון "פשוט", אזוי-ווי מיר נוצן עס אינעם אויסדרוק "פשוט און פּראָסט". אויף דייטש ווערט גענוצט דאס ווארט "איינפאך" אלס פשוט. אין אונזער אידיש ווערט געווענליך גענוצט דאס לה"ק´דיג ווארט "פשוט" אינעם זין פון "איינפאך", און ווען מיר ווילן אויסדרוקן פארגרעבטקייט נוצן מיר דאס ווארט "פּראָסט" (גס). למעשה ווי געזאגט קענען מיר עס נאך טרעפן אויך אין אונזער שפראך מיט דעם איינפאכן באדייט פון פשוט און פראסט, נישט מער און נישט ווייניגער.
אגב, פּראָסט (PROST) איז אויך א ווארט אויף דייטש אבער מיט אן אנדערן באדייט. עס ווערט גענוצט אלס אויסרוף: "לחיים!"
אוּאוואַ!! אינטערעסאנט, איך האב דאס קיינמאל נישט באמערקט. דו ביסט ווארשיינליך זייער גערעכט אין דעם אריגינעלן באדייט פונעם ווארט, כאטש וואס אינם טאג-טעגליכן אידיש איז דער דאזיגער באדייט (כאטש כמעט) אינגאנצן אוועקגעפאלן פונעם ווארט. א בליק אין א העברעאיש-יידישן ווערטערבוך האט מיר געגעבן אזעלכע ווערטער ווי "נבזות, נבלה," אדער אן אנדער געמיין ווארט. אויף "געמיינער" גיט ער אזעלכע ווערטער ווי "זול, גס, נבזה, נבזי, בזוי, מזופת, קלוקל". דאס ווארט "פשוט" ערשיינט ניטאמאל אין דער רשימה.
דאך נאכזוכנדיג אין א דייטשן ווערטערבוך האב איך טאקע יא באקומען דאס ווארט "איינפאך" פאר "געמיין" (חוץ פון דעם אנדערן באדייט אלס מיאוס). דעריבער ווייזט אויס אז דאס איז טאקע דער אריגינעלער באדייט פונעם ווארט, כאטש וואס אויף אידיש האט דאס שוין היינט ווארשיינליך נישט דעם באדייט (חוץ אינעם אלטן ליד וואס איז ווייזט אויס שיריים פון אלטע צייטן). ווי עס שיינט, איז דאס ווארט דער יסוד צו די ווערטער "געמיינזאמקייט" אדער "געמיינדע", וואס באדייטן "שותפות, און פאראייניגקייט" [איינפאכיגקייט].
יעדנפאלס, א שיינעם דאנק דיר אליהו.
דאך נאכזוכנדיג אין א דייטשן ווערטערבוך האב איך טאקע יא באקומען דאס ווארט "איינפאך" פאר "געמיין" (חוץ פון דעם אנדערן באדייט אלס מיאוס). דעריבער ווייזט אויס אז דאס איז טאקע דער אריגינעלער באדייט פונעם ווארט, כאטש וואס אויף אידיש האט דאס שוין היינט ווארשיינליך נישט דעם באדייט (חוץ אינעם אלטן ליד וואס איז ווייזט אויס שיריים פון אלטע צייטן). ווי עס שיינט, איז דאס ווארט דער יסוד צו די ווערטער "געמיינזאמקייט" אדער "געמיינדע", וואס באדייטן "שותפות, און פאראייניגקייט" [איינפאכיגקייט].
יעדנפאלס, א שיינעם דאנק דיר אליהו.
- farshlufen
- שר שלשים אלף
- תגובות: 35242
- זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
- לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק
איך האב אויך געוואלט מעיר זיין איבער דעם ווארט 'געמיין' אז דאס איז נישט בזוי, נאר ביליג, און דער ניגון 'א סוכה'לע א קליינע, מיט ברעטעלעך בעמיינע' באדייט אז ער האט גענוצט 'עצים גרועים' אנדערש ווי 'פראסט' וואס איז ענדערש 'איינפאך, פשוט'.
און 'איינפאך' זעלבסט איז טאקע ווי פארשלאפן/יידישיסט זענען מעיר, טייטש אז עס האט נישט קיין סאך דערין, נאר 'איין-פאך'.
מאנטיסעלאו,
two-dimensional איז שוין עפעס אנדערש, א ווען מען וויל וויסען די 'DIMENSIONS' פון א חפץ, רעדט מען פון די מאס פון אלע זייטן, און דאס איז ענדערש אויף אידיש 'איינזייטיג' אדער 'צווייזייטיג', כנלפע"ד.
און 'איינפאך' זעלבסט איז טאקע ווי פארשלאפן/יידישיסט זענען מעיר, טייטש אז עס האט נישט קיין סאך דערין, נאר 'איין-פאך'.
מאנטיסעלאו,
two-dimensional איז שוין עפעס אנדערש, א ווען מען וויל וויסען די 'DIMENSIONS' פון א חפץ, רעדט מען פון די מאס פון אלע זייטן, און דאס איז ענדערש אויף אידיש 'איינזייטיג' אדער 'צווייזייטיג', כנלפע"ד.
מיללער האט געשריבן:מאנטיסעלאו,
two-dimensional איז שוין עפעס אנדערש, א ווען מען וויל וויסען די 'DIMENSIONS' פון א חפץ, רעדט מען פון די מאס פון אלע זייטן, און דאס איז ענדערש אויף אידיש 'איינזייטיג' אדער 'צווייזייטיג', כנלפע"ד.
Perhaps the most basic way in which the word dimension is used in literature is as a hyperbolic synonym for feature, attribute, aspect, or magnitude.
Italics mine*
מיללער האט געשריבן:איך האב אויך געוואלט מעיר זיין איבער דעם ווארט 'געמיין' אז דאס איז נישט בזוי, נאר ביליג, און דער ניגון 'א סוכה'לע א קליינע, מיט ברעטעלעך בעמיינע' באדייט אז ער האט גענוצט 'עצים גרועים' אנדערש ווי 'פראסט' וואס איז ענדערש 'איינפאך, פשוט'.
איטליכע פון די דערמאנטע ווערטער (פראסט/איינפאך/געמיין) האבן פארשידענע באדייטונגן (אדער קאנאטאציע) אין פארשידענע פעלער, און ס'לאזט זיך דינגען וועלכע באדייט איז דער פראסטער... און וועלכע ס'איז בלויז א מושאל, אבער אלע קענען באנוצט ווערן צו אנדייטן מינימום/עלעמענטרי. פארשטייט זיך אז 'געמיין' איז די חידוש דא.
נאכדעם וואס מיר האבן די פראסטע פשט פונעם ווארט איז שוין פארשטענדליך פארוואס מ'רופט אן איימיצער פאר וועם מ'האט אפשיי פראסט אדער געמיין. מ'מיינט צו זאגן ער איז אומאנטוויקעלט, צו בדעת אדער אין מענטשליכקייט אדער אין אידישקייט.
יעצט, ביליג איז ענליך צי דעם. וויבאלד ווי ווייניגער א זאך איז באפוצט און אנטוויקעלט קאסט עס ביליגער, לאזט זיך זאגן ער איז א ביליגער אינג. כנלע"ד.
מאנטיסעלא פרעגט:
Could this also be the Yiddish equviliant of one-dimensional, two-dimensional, and so on?
דאס ווארט "איינפאך" איז א ווארט פאר זיך פון דעם שורש וואס נוצט דעם באדייט פון SIMPLE. דאך די ווערטער "צווייפאכיג, דרייפאכיג, און אפשר לויט דעם אויך איינפאכיג, זענען - לויט ווי איך האב שטענדיג פארשטאנען - פאראלעל צו דעם ענגלישן one-dimensional, two-dimensional, אויף מאדערנעם העברעאיש ווערט גענוצט "חד-ממדי, דו-ממדי, תלת-ממדי, וכו´".
איך פארשטיי נישט גענוי וואס עס איז אומקלאר אין דעם ענין. ווי געזען אויבן באדייט דאס ווארט "געמיין" אויף דייטש איינפאך וואס דאס ווארט איינפאך באדייט. און ווארשיינליך שטאמט פון דעם דער אנדערער באדייט פונעם ווארט וואס ווערט גענוצט אלס "מיאוס" [א גלגול פון "ביליג"]. דאס ווארט "פראסט" מיינט אויך אריגינעל "פשוט", און פון דעם איז געווארן אז אומאיידל הייסט "פראסט". און אין דעם זין איז "אומאיידלקייט" נישט דווקא א חיסרון, עס איז נאר פשוט אן אנדער וועג פון לעבן: דער פלייש-האקער איז נאטירליך זייער פראסט קעגן דעם פרינץ וואס איז איידל ערצויגן.
אויך לויט דעם היינטיגן באדייט פון די צוויי ווערטער געמיין/פראסט איז פארהאן א שטארקער חילוק צווישן די צוויי. זיי זענען איבערהויפט נישט קיין סינאנים איינס פארן צווייטן, וויבאלד דער טייטש פונעם ווארט "געמיין" איז אנדערש ווי דאס ווארט "פראסט". דאס ווארט "געמיין" באדייט "שמוציג, מיאוס, א.ד.ג.", בעת וואס "פראסט" באדייט "פארגרעבט". א האלץ-האקער איז חלילה נישט געמיין, אבער דאך - זייענדיג א פשוטער דארפסמאן - איז ער גאנץ ווארשיינליך היבש פארגרעבט.