חסידות הבעש"ט: משם יפרד והיה לארבעה - רוסלאנד/פוילן/גאליציע/ראמעניא

[ידיעות שונות]

מעהר איבער דעם אשכול זעה דא

איך וויל נישט מאריך זיין מיט לאנגע שרייבערישע ווערק, אלזא וועל איך אראפלייגן דעם גרונד פונעם אשכול בלשון קצר כפי יכלתי.

דער שם הכולל 'חסידות' האט היינט אסאך אנדערע קאלירן, ווען אין יעדע פלאץ/מקום/הויף האט 'חסידות' א באזונדערע באדייט.
געוויסע חסידישע מקומות זענען ווייט איינער פון צווייטן כרחוק מזרח ממערב, אמאל איז עס סתם א חיצונית'דיגע שינוי, און גאהר אפט איז עס אסאך אסאך טיפער.

דער צושפליטערונג פון חסידות איז נישט געווארן פון איין טאג צום צווייטן, פילע פאקטארן האבן געברענגט דער אינטערסאנטער צאמשטעל וואס אונז זעהן היינט, א צאמשטעל וואס נישט יעדער פארשטייט וואס ברענגט יעדעם צאם אינטער איין גרויסן שירעם, בצלו של האי עיר וקדיש מרנא ורבנא אור שבעת הימים רבינו הבעש"ט הק' זי"ע.

צוליב די פילע מקומות/הויפן/גזע'ס/דרכים/מנהגים קען אויסקוקן ווי חסידות איז גענצליך צוטיילט אויף צענדליגע חלקים, וואס יעדער איינס איז ממש א וועלט פאר זיך, אבער דער אמת איז אז ס'איז נישט ממש אזוי.

דער עולם החסידות איז געווארן צוטיילט בלויז אין עטליכע הויפט 'ראשים', און פון דארט איז עס געווארן נתפשט מעהר און מעהר, יעדע שורש האט זיך בדר"כ צוטיילט צו עטליכע ענפים, א. א. וו. ביז ס'איז אנגעקומען צו ווי מ'האלט היינט, אבער באמת קומט אלעס פון עטליכע גרויסע שרשים, ויסוד אחד לכולם.

נאך אין די ערשטע דורות פון תלמידי בעל שם, האט זיך חסידות אויסגעשפרייט אין עטליכע לענדער, און למעשה האט זיך אויסגעשטעלט אז פון די הויפט זאכן וואס האבן איינגעווארצלט די שינוים פון איין חסידות צום צווייטן, און פון איין רבי צו אן אנדערע רבי, איז געווען די לענדער ווי מ'האט געוואוינט.

אין די שפעטערע יארן איז שוין יעדע לאנד געווארן צוטיילט אויף מערערע הויפן און חסידות'ן, וואס זענען נישט ממש דומה איינס צום צווייטן, אבער נאך אלס וועט מען געווענטליך טרעפן געוויסע שטריכן מיט וואס זיי זענען יא אייניג.

די פיהר הויפט לענדער ווי חסידות האט זיך צוטיילט:
- רוסלאנד
- פולן
- גאליציא
- ראמעניא

(רוסלאנד רעכנט אויך אריין ליטא/אוקריינא/וואלין, און אזוי אויך די אנדערע לענדער נעמען אריין פארשידענע מדינות און די גלילות)

[align=center]***[/align]
צו פארשטיין די חילוקים פון איין חסידות צום צווייטן איז נישט בלויז א היסטארישן אנדענק, נאר ס'איז אויך עפעס וואס קען פאקטיש מאכן א חילוק פאר א חסידישן איד, סיי פאר זיך אליין, און נאך מעהר ווען ס'קומט זיך צו פארשטיין מיט א צווייטן וואס איז אויפגעוואקסן אין אן אנדערע מקום.

ולכן וועט דער דאזיגער אשכול זיין דער פלאץ אויסצושמועסן איבער די דרכי הצדיקים והחסידים שהלכו בדרך הבעש"ט, און עטוואס צו פארשטיין כפי יכלתינו והשגתינו ווי ס'האט געכאפט א חילוק פון איין פלאץ צום צווייטן.
ווען האט זיך געטיילט די מהלכים? ווי איז נולד געווארן די אלע שינוים? וואס זענען געווען די חילוקים? וכל המסתעף מזה.

---
שוין ס'האט זיך אביסל פארלענגערט, כפרת עונות....

[חושב מחשבות...]

דו שרייבסט מיט א געוואלדיגע בהירות און ברייטקייט!

זיי ממשיך אריינצוגיין אין די ענפים...

[ידיעות שונות]

ש'כח
כ'וועל בעז"ה ממשיך זיין בפרטיות מיט וואס איך בין דאס מערסטע באקאנט, אבער להתוודע ולהגלות אז כ'האב נישט 'געהיידזשעקט' דעם אשכול פאר מיר....

יעדער איז געלאדנט צו קומען מיטהאלטן די חסידישע שמועס'ן, און זאגן וואס מ'האט צו זאגן, מוסיף זיין וואס מ'ווייסט, ואעשה כן גם אני.

[חושב מחשבות...]

אונגארן איז טאקע צוקומען היפש שפעטער, אבער ס'דאך כדאי עקסטער צו באשרייבן וויאזוי חסידות האט דארט געלאנדעט אויף די אידן וואס האבן געלעבט מער א קהל'ישע סארט לעבן מיט א רב מיט א כח הרבנות, פון וועלכע פון די 4 לענדער וועסטו אריינלייגן אונגארן?

אוקריינא איז בעצם די וויגעלע פון חסידות נאך עד היום ליגן דארט די מערסטע פון די פריערדיגע תלמידי בעל שם פון די אנפאנג פון איר צושפרייטונג, אפשר וואלט געווען כדאי צו געבן מער א מכובד'יגע פלאץ פאר אוקריינא

[יצחק פון ישיבה]

אונגארן איז טאקע צוקומען היפש שפעטער, אבער ס'דאך כדאי עקסטער צו באשרייבן וויאזוי חסידות האט דארט געלאנדעט אויף די אידן וואס האבן געלעבט מער א קהל'ישע סארט לעבן מיט א רב מיט א כח הרבנות, פון וועלכע פון די 4 לענדער וועסטו אריינלייגן אונגארן?

אוקריינא איז בעצם די וויגעלע פון חסידות נאך עד היום ליגן דארט די מערסטע פון די פריערדיגע תלמידי בעל שם פון די אנפאנג פון איר צושפרייטונג, אפשר וואלט געווען כדאי צו געבן מער א מכובד'יגע פלאץ פאר אוקריינא

קודם כל אגרוייסע ייש"כ צו בעל הידיעות המופלגות הרה"ח ר' ידיעות שונות שליט"א אויפן עפנען אזא חשוב'ע אשכול.
לגבי אונגערן, סאיז גאר אינרעסאנט, אז דער גאנצע רביסטווע דארטן איז גווען אויפן אנדערע אופן אינגאנצן, סיי בחיצוניות, אובער בפרט און פנימיות, ווען מ'קוקט און אלע ספרים פון רבוה"ק, דוג' ספרי רבוה"ק לבית סאטמאר/ דעש/מונקאטש וכו' וכו', מקען זען אז דער רעביסטווע איז געקומען ביי זיי צוזאמען מיט דער רבנות פון דער קהילה. און מ'קען מאריך זיין און דעם.
וי איך פארשטיי הרב ידיעות שונות האט געשריבן אויף רוסלאנד, און סי כולל הוכעט אוקראיינא, מיט בלארוס.
און באמת איך האלט אז סאיז גאר אלאנגע נושא, און ייידע כלל, האט גאר אסאך פרטים וחילוקים בין הרביים, ודרכי עבודתם. שעתה הגיע זמנם לברר מקחם, זכות כולם יגן עלינו ועל כל ישראל אמן.

[נא_שכל]

יש לצרף לכאן אשכול אילן של חסידות הבעל שם טוב ותלמידיו



אבער ס'נישט איינגעטיילט לויט די מדינות.

[ידיעות שונות]

אונגארן איז טאקע צוקומען היפש שפעטער, אבער ס'דאך כדאי עקסטער צו באשרייבן וויאזוי חסידות האט דארט געלאנדעט אויף די אידן וואס האבן געלעבט מער א קהל'ישע סארט לעבן מיט א רב מיט א כח הרבנות, פון וועלכע פון די 4 לענדער וועסטו אריינלייגן אונגארן?

אוקריינא איז בעצם די וויגעלע פון חסידות נאך עד היום ליגן דארט די מערסטע פון די פריערדיגע תלמידי בעל שם פון די אנפאנג פון איר צושפרייטונג, אפשר וואלט געווען כדאי צו געבן מער א מכובד'יגע פלאץ פאר אוקריינא

כמוסיף על דברי ר' יצחק. די אנדערע לענדער האבן יעדער איינער פאר זיך אוועק געשטעלט שרשים וענפים מיט א גאנצע קומה שלימה, און יעדע לאנד האט פארנומען א מציאות בפני עצמה סיי בכמות און בפרט באיכות.... משא"כ די חסידות און אונגארן אונגארן איז מעהר ווייניגער געווען עטליכע ענפים, וואס זייערע שרשים זענען געווען אין פוילן אדער גאליציא.
לדוגמא: סיגוט - יש"מ - איז א תלמיד פון לובלין (פוילן). מונקאטש איז דינוב (גאליציא). א.א.וו.
ס'וועט זיכער זיין אינטערסאנט אויסצושמועסן באריכות, און ס'איז אוודאי דא פארשידענע אינטערסאנטע זאכן איבער די באדייט פון חסידות אין אונגארן, און אדרבה זאל יעדער אריינקומען זאגן/פרעגן/ענטפערן וכדו', אבער כ'פיל נישט אז ס'פארנעמט ממש א שטיק פאר זיך.

בנוגע אוקריינא האב איך עס אריינגערעכנט בשם הכולל רוסלאנד, ווייל ס'איז זייער זייער שווער צו ציטיילן יענע געגנטער מיט א פונקטליכקייט, וויבאלד יעדע פלאץ האט אסאך צו זיך, זאל עס זיין ליטא, צו וואלין וכדו', ולכן איז אסאך מעהר פשוט אז מ'איז אלעס קורא בשם אחד 'רוסלאנד', בפרט אז פאר לאנגע יארן זענען טאקע די אלע לענדער געווען איין גרויסע זאך אינטער רוסלאנד, ממילא זעה איך נישט פארוואס מ'זאל עס נישט צוזאמשטעלן.

[חיי אריכי]

לאמיר אביסל קלארער מאכן די זאך אביסל, איך זעה דער עולם האט נישט אזוי ארויס די מאפע,

חסידות האט זיך אנגעהויבן בימי הבעש״ט אין אוקריינא, דאכט זיך אז דעמאלטס איז נאך רוסלאנד מיט אוקריינא געוועהן איין מלוכה,

חסידות אין גאליציע, האט זיך אנגעהויבן מיטן רבי ר׳ אלימלך, דעמאלטס איז שוין די מלוכה פון פוילין געוועהן האלב צישפיליטערט, יעדער האט געריסן שטיקער פון איר,

דערנאך מיטן רבי׳ן פון לובלין האט זיך חסידות אנגעהויבן אין פולין, דאס הייסט, דעמאלטס איז שוין פולין נישט געוועהן קיין מלוכה, ס׳איז געוועהן אינטער רוסלאנד,
און גאליציע איז געוועהן אונטער די מלוכה פון עסטרייך אונגערין, (דאס ווייס איך נישט גענוי ווען ס׳האט זיך אנגעהויבן) דאס הייסט סיי מזרח גאליציע, דאס מיינט בעלז, זידיטשוב, לעמבערג, און סיי מערב גאליציע,
דאס מיינט צאנז, ליזענסק, ראפשיץ, און אזוי אויכט וויען, און די חלק וואס מ׳רופט טשעכן, און אונגערין, איז געוועהן איין לאנד,
איבער דעם האט מען ממש נישט געהאט קיין שייכות צעווישן גאליציע מיט פוילין, מ׳האט נישט געהאט קיין אנונג וואס טוט זיך אינעם אנדערן לאנד, ס׳איז אזאך וואס מ׳קען נישט היינט פארשטיין,
וועגן דעם זענען די פוילישע אידן געוועהן אינגאנצן אנדערש ווי די גאליציאנע,אונגערישע, אידן סיי במוהותו, און סיי מיט חסידות.
דערנאך זענען געווועהן רבי׳ס וואס האבן געוואוינט אין אונגערין, ווי למשל ר׳ אייזיקל קאלובער, און דער ישמח משה,
למעשה, איז קיינמאל דארט נישט געוועהן אזעלעכע חסידישע אידן ווי אין גאליציע, פארוואס ווייס איך נישט.

[ידיעות שונות]

חיי אריכי זייער קלאר ארויסגעברענגט.

וואס דו דערמאנסט בדרך אגב וועגן דעם עיר הבירה 'וויען', דארף מען אויסקלארן אז כאטש רבי'ס האבן דארט געוואוינט פאר געוויסע תקופות, האט עס געוויס נישט באקומען א חותם פון חסידות, נאר בלויז אן ערי מקלט (בבחי' אמעריקא), אבער בכלל נישט א מציאות פאר זיך.

[חיי אריכי]

איך ברענג נאר ארויס מ׳זאל פארשטיין וואס עסטרייך אונגערין איז געוועהן

[ידיעות שונות]

יא יא, כ'האב בלויז מוסיף געווען דרך אגב.

--------------

יש לצרף לכאן אשכול אילן של חסידות הבעל שם טוב ותלמידיו

אבער ס'נישט איינגעטיילט לויט די מדינות.

דער אילן איז געוואלדיג, א גרויסן ייש"כ רב נא שכל.

----
דער כוונת האשכול איז בכלל נישט געשטעלט אויף א מאפע, ס'איז געשטעלט אויף די חילוקים צווישן די פילע פארשידנארטיגע חסידות'ן, פון נאהנט און פון ווייט, דער מאפע איז בלויז א פראקטישע מהלך צו מאכן זאכן מעהר קלאר, ווייל פאקטיש האט די וואוינארט געשפילט א גרויסן ראלע אין דער אויסברייטערונג פון חסידות אויף אזויפיהל ענפים שונים זה מזה. (ע"ד אשכנז - ספרד).

[יצחק פון ישיבה]

איז לאמיר עס מסדר זיין, לפי דעם סדר וואס מדארף מאכן דא:
קודם כל מסדר זיין דער צורה און דער שיטה פון יידער איינער פון תלמידי המגיד, לפי זייערע לאנד וכו'.
שפעטר ממשיך זיין מיט חילוקים צווישן דער דורות הבאים.
וכן הלאה והלאה.

[ידיעות שונות]

מיר פערזענטליך איז גרינגער צו גיין פון אינטן ארויף, פשוט וויבאלד מ'האט מעהר א נענטערע השגה פון וואס מ'רעדט.
אבער אדרבה זאל יעדער שרייבן נאטורליך ווי אזוי ס'איז איהם געשמאק.

[יצחק פון ישיבה]

מיר פערזענטליך איז גרינגער צו גיין פון אינטן ארויף, פשוט וויבאלד מ'האט מעהר א נענטערע השגה פון וואס מ'רעדט.
אבער אדרבה זאל יעדער שרייבן נאטורליך ווי אזוי ס'איז איהם געשמאק.

דער פראבלעם מיט דעם גאנג איז, אז פון אינטן איז צו מתפשט, און סי העט זיין אסאך שווערר צו דער הבנת הבנת האדם הפשוט, וואס איז דער צורה, און ווי אזוי איז גווען סדר השתלשלות העניינים.
אובער איר זענט גרעכט מיט דיין טענה, מדארף זיך מיישב זיין און דעם.

[ידיעות שונות]

איך הער די נקודה, אבער אין מיינע אויגן איז דער אשכול נישט אזוי ווייט געשטעלט אויף היסטאריע באשרייבונגען, נאר מעהר אויף חסידישע שמועסן בדרך אין מוקדם ומאוחר, יעדער לויט ווי ס'איז איהם בטעמ'ט.

די נקודת הדברים איז, אז יעדער קען דא שמועסן וואס ער וויל, אלעס וואס האט נאר א שייכות צום ענין האשכול, און מ'דארף זיך בכלל נישט זארגן וועגן א סדר.
יעדער קען פרעגן און זאגן, און דער וואס וועט וויסן צו ענטפערן און מגיב זיין וועט זיך זיכער ווארעם אנרופן.

אויב איינער קומט און איז מסדר אויף א שיינעם אופן, הנה מה טוב ומה נעים, אבער וויזוי ס'איז איז גוט.

[באקסער בוים]

לאמיר אביסל קלארער מאכן די זאך אביסל, איך זעה דער עולם האט נישט אזוי ארויס די מאפע,

חסידות האט זיך אנגעהויבן בימי הבעש״ט אין אוקריינא, דאכט זיך אז דעמאלטס איז נאך רוסלאנד מיט אוקריינא געוועהן איין מלוכה,

חסידות אין גאליציע, האט זיך אנגעהויבן מיטן רבי ר׳ אלימלך, דעמאלטס איז שוין די מלוכה פון פוילין געוועהן האלב צישפיליטערט, יעדער האט געריסן שטיקער פון איר,

דערנאך מיטן רבי׳ן פון לובלין האט זיך חסידות אנגעהויבן אין פולין, דאס הייסט, דעמאלטס איז שוין פולין נישט געוועהן קיין מלוכה, ס׳איז געוועהן אינטער רוסלאנד,
און גאליציע איז געוועהן אונטער די מלוכה פון עסטרייך אונגערין, (דאס ווייס איך נישט גענוי ווען ס׳האט זיך אנגעהויבן) דאס הייסט סיי מזרח גאליציע, דאס מיינט בעלז, זידיטשוב, לעמבערג, און סיי מערב גאליציע,
דאס מיינט צאנז, ליזענסק, ראפשיץ, און אזוי אויכט וויען, און די חלק וואס מ׳רופט טשעכן, און אונגערין, איז געוועהן איין לאנד,
איבער דעם האט מען ממש נישט געהאט קיין שייכות צעווישן גאליציע מיט פוילין, מ׳האט נישט געהאט קיין אנונג וואס טוט זיך אינעם אנדערן לאנד, ס׳איז אזאך וואס מ׳קען נישט היינט פארשטיין,
וועגן דעם זענען די פוילישע אידן געוועהן אינגאנצן אנדערש ווי די גאליציאנע,אונגערישע, אידן סיי במוהותו, און סיי מיט חסידות.
דערנאך זענען געווועהן רבי׳ס וואס האבן געוואוינט אין אונגערין, ווי למשל ר׳ אייזיקל קאלובער, און דער ישמח משה,
למעשה, איז קיינמאל דארט נישט געוועהן אזעלעכע חסידישע אידן ווי אין גאליציע, פארוואס ווייס איך נישט.

הערליך שיין צולייגט הרב חיי, אויב מ'קען ווען צולייגן א מאפע וואלט עס געווען א דבר השלם.

שכח הרב ידיעות שונות פארן אשכול.

[סידיראם]

יישר כח ידיעות פאר'ן עפענען אזא אשכול אונז אלע צו בארייכען די ידיעות. שוין לאנג וואס עס הערשט א צומישעניש ביים עולם איבער די נושא.

אבער איך האלט אז די זאלסט יא אריינגיין אביסל אין די געגנטער פון רוסלאנד אליין, וואס מיינט ווייס רוסלאנד, וואס מיינט צענטראל רוסלאנד, אין וועלכע געגנט האט דער תניא געפירט זיין מלוכה, און אין וועלכע געגנט אנדערע צדיקים, אא"וו.

[סידיראם]

אונגארן איז טאקע צוקומען היפש שפעטער, אבער ס'דאך כדאי עקסטער צו באשרייבן וויאזוי חסידות האט דארט געלאנדעט אויף די אידן וואס האבן געלעבט מער א קהל'ישע סארט לעבן מיט א רב מיט א כח הרבנות, פון וועלכע פון די 4 לענדער וועסטו אריינלייגן אונגארן?

אוקריינא איז בעצם די וויגעלע פון חסידות נאך עד היום ליגן דארט די מערסטע פון די פריערדיגע תלמידי בעל שם פון די אנפאנג פון איר צושפרייטונג, אפשר וואלט געווען כדאי צו געבן מער א מכובד'יגע פלאץ פאר אוקריינא

כמוסיף על דברי ר' יצחק. די אנדערע לענדער האבן יעדער איינער פאר זיך אוועק געשטעלט שרשים וענפים מיט א גאנצע קומה שלימה, און יעדע לאנד האט פארנומען א מציאות בפני עצמה סיי בכמות און בפרט באיכות.... משא"כ די חסידות און אונגארן אונגארן איז מעהר ווייניגער געווען עטליכע ענפים, וואס זייערע שרשים זענען געווען אין פוילן אדער גאליציא.
לדוגמא: סיגוט - יש"מ - איז א תלמיד פון לובלין (פוילן). מונקאטש איז דינוב (גאליציא). א.א.וו.
ס'וועט זיכער זיין אינטערסאנט אויסצושמועסן באריכות, און ס'איז אוודאי דא פארשידענע אינטערסאנטע זאכן איבער די באדייט פון חסידות אין אונגארן, און אדרבה זאל יעדער אריינקומען זאגן/פרעגן/ענטפערן וכדו', אבער כ'פיל נישט אז ס'פארנעמט ממש א שטיק פאר זיך.

לענ"ד איז די סיבה פון די שינוי פון די חסידות אין אונגארן לגבי די חסידות אין פוילן געקומען נישט אזוי ווייט צוליב די צדיקים נאר צוליב דעם עולם. א יעדער צדיק ווי גרויס ער זאל נאר זיין ווען ער איז געקומען קיין אונגארן האט ער זיך אראפגעלאזט צו דעם שטייגער פון יענע ציבור אידן, סיי רבי אייזיקל קאלובער, דער מראה יחזקאל וואס איז געווען רב אין זיבענבערגן (געווען בעפאר זייער א פראסטע פלאץ), און אזוי אלע צדיקים וואס זענען געקומען אין פלעצער ווי דער ציבור איז געווען אנדערש, האט מען זיך אוועקגעשטעלט לויט די ציבור.

דאס מיינט אבער נישט אז די צדיקים תלמידי הבעל שם טוב וואס האבן געוואוינט אין אונגארן זענען געווען כי הוא זה ווייניגער שורש'דיג מיט'ן דרך החסידות, זיי זענען געווען די זעלבע גרויס ווי די רוסישע צדיקים, און זיי האבן פונקט אזוי געהאט דעם דרך הבעל שם טוב, און טאקע מיט'ן שורש! נאר היות די אונגארישע ציבור זענען געווען איינגעוואוינט אויף א לעבן מיט היבש אן אנדערע שטייגער, ממילא האט מען נישט געזיכט צו טוישן זייערע יסודות, נאר אדרבה מען האט אריינגעשיינט אין זייער בחינה דעם פייערדיגן אור החסידות, ודו"ק כי קצרתי מאוד לעת עתה, ואי"ה עוד חזון למועד.

[ידיעות שונות]

ריכטיג - די סך הכל איז, אז בשעת וואס אין די אנדערע מדינות האט חסידות באקומען א פולשטענדיגע 'מהות' ('מענטעליטי' בלע"ז), און ס'איז געווארן א מציאות פון "רוסישע חסידים", "פוילישע חסידים", א.א.וו. איז אבער אונגארן מעהר ווייניגער געבליבן מיט די זעלבע הנהגה ווי פאר חסידות, און כאטש ס'האבן דארט געוואוינט א שיינע פאהר גרויסע חסידישע מנהיגים, איז עס קיינמאהל נישט געווארן א צענטער פון חסידות ווי אין אנדערע פלעצער.

[סידיראם]

אוודאי איז דאס געווען א צענטער פון חסידות, נאר עס איז געווען א צענטער פון חסידות אויף דעם אונגארישן שטייגער. אלע וועגן אין אינטערלאנד זענען געווען פיל פון חסידים וואס זענען געפארן צו צדיקים, און ביי די חסידים איז געווען א קאכעניש און א פלאמעניש, נאר עס איז געווען געבויעט מיט די יסודות פון דעים אלטן שטייגער, דהיינו אז מען האט נאך געקענט זעהן ביי זיי די יסודות פונעם אלטן שטייגער, משא"כ אין רוסלאנד פולין איז די מענטאליטי געווארן אינגאנצן איבערגעדרייט.

[יצחק פון ישיבה]

אונגארן איז טאקע צוקומען היפש שפעטער, אבער ס'דאך כדאי עקסטער צו באשרייבן וויאזוי חסידות האט דארט געלאנדעט אויף די אידן וואס האבן געלעבט מער א קהל'ישע סארט לעבן מיט א רב מיט א כח הרבנות, פון וועלכע פון די 4 לענדער וועסטו אריינלייגן אונגארן?

אוקריינא איז בעצם די וויגעלע פון חסידות נאך עד היום ליגן דארט די מערסטע פון די פריערדיגע תלמידי בעל שם פון די אנפאנג פון איר צושפרייטונג, אפשר וואלט געווען כדאי צו געבן מער א מכובד'יגע פלאץ פאר אוקריינא

כמוסיף על דברי ר' יצחק. די אנדערע לענדער האבן יעדער איינער פאר זיך אוועק געשטעלט שרשים וענפים מיט א גאנצע קומה שלימה, און יעדע לאנד האט פארנומען א מציאות בפני עצמה סיי בכמות און בפרט באיכות.... משא"כ די חסידות און אונגארן אונגארן איז מעהר ווייניגער געווען עטליכע ענפים, וואס זייערע שרשים זענען געווען אין פוילן אדער גאליציא.
לדוגמא: סיגוט - יש"מ - איז א תלמיד פון לובלין (פוילן). מונקאטש איז דינוב (גאליציא). א.א.וו.
ס'וועט זיכער זיין אינטערסאנט אויסצושמועסן באריכות, און ס'איז אוודאי דא פארשידענע אינטערסאנטע זאכן איבער די באדייט פון חסידות אין אונגארן, און אדרבה זאל יעדער אריינקומען זאגן/פרעגן/ענטפערן וכדו', אבער כ'פיל נישט אז ס'פארנעמט ממש א שטיק פאר זיך.

לענ"ד איז די סיבה פון די שינוי פון די חסידות אין אונגארן לגבי די חסידות אין פוילן געקומען נישט אזוי ווייט צוליב די צדיקים נאר צוליב דעם עולם. א יעדער צדיק ווי גרויס ער זאל נאר זיין ווען ער איז געקומען קיין אונגארן האט ער זיך אראפגעלאזט צו דעם שטייגער פון יענע ציבור אידן, סיי רבי אייזיקל קאלובער, דער מראה יחזקאל וואס איז געווען רב אין זיבענבערגן (געווען בעפאר זייער א פראסטע פלאץ), און אזוי אלע צדיקים וואס זענען געקומען אין פלעצער ווי דער ציבור איז געווען אנדערש, האט מען זיך אוועקגעשטעלט לויט די ציבור.

דאס מיינט אבער נישט אז די צדיקים תלמידי הבעל שם טוב וואס האבן געוואוינט אין אונגארן זענען געווען כי הוא זה ווייניגער שורש'דיג מיט'ן דרך החסידות, זיי זענען געווען די זעלבע גרויס ווי די רוסישע צדיקים, און זיי האבן פונקט אזוי געהאט דעם דרך הבעל שם טוב, און טאקע מיט'ן שורש! נאר היות די אונגארישע ציבור זענען געווען איינגעוואוינט אויף א לעבן מיט היבש אן אנדערע שטייגער, ממילא האט מען נישט געזיכט צו טוישן זייערע יסודות, נאר אדרבה מען האט אריינגעשיינט אין זייער בחינה דעם פייערדיגן אור החסידות, ודו"ק כי קצרתי מאוד לעת עתה, ואי"ה עוד חזון למועד.

סאיז דא נאך אסאך זאכן וואס דער אונגערישע רביים האבן גיעהאט ביי דער הנהגה, וואס סאיז נישט גווען ביי אנדערע פלעצער, למשל דער גאנצע פיר'ן איז גווען [אסאך מער פון אנדערע פלעצער] מיט אגוויסע סארט התרגשות והתלהבות, א שבת, א תפילה, דער פראווען וכו', אזאך וואס סאיז נישט מצוי ביי אנדערע רביים פון אנדערע פלעצער, והלא דבר הוא.
און ממילא איך פארשטיי נישט כמובן השגות הצדיקים, אובער לענ"ד ווי באלד אז 'יש ארץ שמגדלת לבנים וכו'', האט יידע לאנד און דער וועלט, אנ אנדערע סארט טבעים, ועל כן דער אויבישטער האט געפירט אז יידער צדיק זאל אנקומען צו זיין ריכטיגע פלאץ, המתאים לאופן הנהגתו בקודש.
דער זעלבע זאך איז דא אין רוסלאנד, דער סארט הנהגהה פון חב"ד פאסט באמת אסאך מער צו די טבע פון דער רוסישער עולם, אודער דרך הנהגת קאצק, האט דער פוילישע עולם, האט גיקענט אסאך מער מתחבר זיין צו דער סארט הנהגה, פון אנדערע פלעצער.
איך זאג נישט ח"ו סיבות אויף דרכי הנהגת הצדיקים, איך זאג נאר אז סאיז גווען מאת ה', אז דער אויבישטער האט אזוי געפירט את משכן הצדיקים.

[סידיראם]

אונגארן איז טאקע צוקומען היפש שפעטער, אבער ס'דאך כדאי עקסטער צו באשרייבן וויאזוי חסידות האט דארט געלאנדעט אויף די אידן וואס האבן געלעבט מער א קהל'ישע סארט לעבן מיט א רב מיט א כח הרבנות, פון וועלכע פון די 4 לענדער וועסטו אריינלייגן אונגארן?

אוקריינא איז בעצם די וויגעלע פון חסידות נאך עד היום ליגן דארט די מערסטע פון די פריערדיגע תלמידי בעל שם פון די אנפאנג פון איר צושפרייטונג, אפשר וואלט געווען כדאי צו געבן מער א מכובד'יגע פלאץ פאר אוקריינא

כמוסיף על דברי ר' יצחק. די אנדערע לענדער האבן יעדער איינער פאר זיך אוועק געשטעלט שרשים וענפים מיט א גאנצע קומה שלימה, און יעדע לאנד האט פארנומען א מציאות בפני עצמה סיי בכמות און בפרט באיכות.... משא"כ די חסידות און אונגארן אונגארן איז מעהר ווייניגער געווען עטליכע ענפים, וואס זייערע שרשים זענען געווען אין פוילן אדער גאליציא.
לדוגמא: סיגוט - יש"מ - איז א תלמיד פון לובלין (פוילן). מונקאטש איז דינוב (גאליציא). א.א.וו.
ס'וועט זיכער זיין אינטערסאנט אויסצושמועסן באריכות, און ס'איז אוודאי דא פארשידענע אינטערסאנטע זאכן איבער די באדייט פון חסידות אין אונגארן, און אדרבה זאל יעדער אריינקומען זאגן/פרעגן/ענטפערן וכדו', אבער כ'פיל נישט אז ס'פארנעמט ממש א שטיק פאר זיך.

לענ"ד איז די סיבה פון די שינוי פון די חסידות אין אונגארן לגבי די חסידות אין פוילן געקומען נישט אזוי ווייט צוליב די צדיקים נאר צוליב דעם עולם. א יעדער צדיק ווי גרויס ער זאל נאר זיין ווען ער איז געקומען קיין אונגארן האט ער זיך אראפגעלאזט צו דעם שטייגער פון יענע ציבור אידן, סיי רבי אייזיקל קאלובער, דער מראה יחזקאל וואס איז געווען רב אין זיבענבערגן (געווען בעפאר זייער א פראסטע פלאץ), און אזוי אלע צדיקים וואס זענען געקומען אין פלעצער ווי דער ציבור איז געווען אנדערש, האט מען זיך אוועקגעשטעלט לויט די ציבור.

דאס מיינט אבער נישט אז די צדיקים תלמידי הבעל שם טוב וואס האבן געוואוינט אין אונגארן זענען געווען כי הוא זה ווייניגער שורש'דיג מיט'ן דרך החסידות, זיי זענען געווען די זעלבע גרויס ווי די רוסישע צדיקים, און זיי האבן פונקט אזוי געהאט דעם דרך הבעל שם טוב, און טאקע מיט'ן שורש! נאר היות די אונגארישע ציבור זענען געווען איינגעוואוינט אויף א לעבן מיט היבש אן אנדערע שטייגער, ממילא האט מען נישט געזיכט צו טוישן זייערע יסודות, נאר אדרבה מען האט אריינגעשיינט אין זייער בחינה דעם פייערדיגן אור החסידות, ודו"ק כי קצרתי מאוד לעת עתה, ואי"ה עוד חזון למועד.

סאיז דא נאך אסאך זאכן וואס דער אונגערישע רביים האבן גיעהאט ביי דער הנהגה, וואס סאיז נישט גווען ביי אנדערע פלעצער, למשל דער גאנצע פיר'ן איז גווען [אסאך מער פון אנדערע פלעצער] מיט אגוויסע סארט התרגשות והתלהבות, א שבת, א תפילה, דער פראווען וכו', אזאך וואס סאיז נישט מצוי ביי אנדערע רביים פון אנדערע פלעצער, והלא דבר הוא.

רבי איד אויף וועלכע פלאנעט לעבט איר? ווי עס קוקט אויס האט איר ווייניג געקוקט תולדות הצדיקים אדמור"י פולין ואוקריינא. אין אונגארן איז געווען מער התרגשות התלהבות ווי אין פוילן? די ווייסט וואס עס האט זיך אפגעטוהן א דאווענען ביי פוילישע צדיקים וחסידים? (איך רעד נישט אין חב"ד וואס איז לכתחילה געווען מער געבויעט אויף מח, א דרך וואס איז אויך נישט געווען ביים תניא אזוי שטארק, דער תניא אליין פלעגט זיך ווארפן ביים דאווענען ביז ער איז געווען אינטערן טיש כידוע, וכן הי' דרך תלמידו הרה"ק רבי אהרן מסטראשעלע שתפילתם היתה בהתרגשות ובהתפעלות בצעקות ובתנועות גדולות מכח התלהבותם)

צומאל קען מען שטוינען פון אזויפיל אומפארשטענדליכע רייד. ר' ידיעות קום טאקע דא גיסן ידיעות פאר'ן עולם, ווייל עס איז שוין כלו כל הקיצין.

[ידיעות שונות]

מ'גייט נישט אנקומען צו אלעס על רגל אחת, איך גלייב אז ס'וועט זיך דא טוהן א א שיינע פאהר בלעטער ביז די שטויב וועט זיך זעצן, און אדרבה נאר אויף דעם אופן וועט ארויסקומען א שלימות'דיגע בילד.

אגב, כ'האב מיך נאכנישט ממש אריינגעלייגט דא, אבער די פלאן איז אנצוהייבן מיט די גאליציא'נע מקומות, ווייל דארט בין דאס מערסטע באקאנט. נאכדעם קומט פוילן, א.א.וו.

פארשטייט זיך אז יעדער קען פרעגן וואס מ'וויל, און אויב כ'וועל זיין ביכולת וועל איך ענטפערן כמיטב ידיעתי.

[ממעתיקי השמועה]

טרם אענה חלקי ברויך מען דאנקן הרב ידיעות פאר זיין אוצרות און ידיעות בכלל, און פארן אהערשטעלן דיזע אשכול בפרט, ויה"ר שתזכה להשקות צמאי חסידיך מיט ידיעות מתוך סיעתא דשמיא וכט"ס.

די נושא איז גאר ברייט און האט זיך ב"ה פיין אנגעהויבן, איבער די שאלה פון וואו אנצוהייבן בין איך מיך מצרף צו די קריאה אנצוהייבן מראש צורים אזוי אז מען זאל האבן עטוואס אן השגה, און הערשט דערנאך וועט מען קענען ציען א יעדע זאך צום שורש, ואי אפשר לענפים בלי שורש ופירות.

און אדרבה עס איז דוקא שטארקובדאי כך הוא דרכה של תורה אז יעדער זאל צולייגן זיין חלק און אזוי ווערט א קומה שלימה אבער עס איז נויטיג א סדר מסודר להעמיד הדברים על נכון אויף יעדען שטאפל באזונדער און הערשט דערנאך וועט מען פיל גרינגער פארשטיין די ענפים און די תולדות.

היינט איז א בחינה פון והי' כל מבקש ה' יצא אל האהל און מען נעמט צאם פון איבעראל יעדער כפי זיין הרגשה, וכשם שאין פרצופיהן שוות איז געווארן א שטיקל בלבול המוחין אז בזמנינו איז שוין די צומישעניש אויף אזא הויכע שטאפל אזש מען האלט שוין ביי דעם אז אין אונגארן איז געווען דער עיקר התרגשות והלהבות אין א שבת וכן הלאה, (מען מיינט בכלליות נישט ח"ו קיינעם פעזענטליך), הגם עס איז נישט קיין שלעכטע זאך צו נעמען א גוטע זאך פון סיי וואו אבער עכ"פ זאל מען כאטש וויסן ממי יצא הדבר, און נישט יעדע חסידיש ווארט מוז שטימען מיט וואס עס שטייט אין תניא, און אמאל קען אפילו זיין א סתירה צווישן צוויי חסידישע ספרים.

אפגערעדט אז די נתיבות שלום אדער אנדערע מלקטים מוז אינגאנצן נישט אויסקומען ווי אלעס, כאטש עס נעמט נישט אוועק פון די שיינקייט פון די ספרים און טייטשן, איז עס אבער שוין נאך די ערבוב פון סנחרב און עס מוז נישט גיין אין איינקלאנג מיט די פלאץ פון וואס עס קומט. משא"כ אלע חסידישע ספרים פון הונדערט יאר צוריק, קען מען זען דעם מאן דאמר אפילו אויב דער שער בלאט איז אויסגעריסן, ובכן מה נהדר המקום צו אויסשמועסן די יסודות און שרשים און אזוי ארום וועט מען גרינג קענען פארשטיין אויך דעם הוה וואס מיר האבן א שטיקל השגה אין דעם דרך העבודה הקרובה אל ליבינו, וירא שמים יוצא ידי שניהם.

איינע פון די הויפט טיילונגען איז דאס פירען טיש, וואס איז כידוע געווען איינס פון די סאמע שטערקסטע יסודות פון רבוה"ק תלמידי בעש"ט הקדוש, (ואולי יש לחקם לשתיים, איינס - דאס גיין צו א טיש, צוויי – זיצן מיט אידן ליל שב"ק) דאס האט זיך געטוישט אין חב"ד צו א פארברענג ולאו דוקא בשב"ק. איז אינטערסאנט צו וויסן צו דאס האט אויך מיט די לאנד וואו זיי זענען געווען.


אגב עס איז לעצטנס ארויס א נייע מאפע ובשם ינקב "אידישע שטעטלעך" (קען זיין עס ווערט שוין דערמאנט ערגעץ דא ואנכי לא ידעתי) זיי האבן געמאכט א וואדערבארע ארבעט מיטן צוטיילן די לענדער מיט קאלירן, אזוי אז מען כאפט גאר אסאך נקודות, און פיל מעשיות באקומען אנדערעע פארבן, וישלם ה' שכרם.

[סידיראם]

אגב אז די רעדסט פון פרייטאג צונאכט'ס האב איך געזעהן אין די תולדות פון גאלאנטער רב אין די ספר נחלי יהושע אז הגה"ק מגאלאנטע זצוק"ל פלעגט רעדן מיט געגועין פון זיינע אינגע יארן ווי ער האט געוואוינט אין אוהעל נאך די חתונה, דארט פלעגן זיך יעדע פרייטאג צונאכט'ס זיך צוזאמענקומען א גרופע דערהויבענע אידן ווי מען פלעגט פארברענגען מיט ניגוני התעוררות ודביקות בדיבוק חברים כדרכי החסידים תלמידי הבעל שם טוב.

ער האט פארציילט וויאזוי עס איז געווען אין אוהעל, אבער אזי פלעגט אזוי זיין אז מען פלעגט זיך צוזאמעקומען חסידישע אידן פרייטאג צונאכט'ס אפילו אן קיין רבי, און ווי האט דער שואל ומשיב געזאגט פאר דעם בארדיובער רב ווען ער איז געקומען דריקן די תשובות ד"ח, אז איין זאך האבן ענק חסידים אויפגעטוהן אז ווי מען טאנצט רננו צדיקים פרייטאג צונאכטס האבן נישט די משכילים דארט קיין פלאץ...