וואס טוט מען מיט א מתנגד'ישע שטיקל אין א כתב יד?

[יידישע קהילות]

א ייד א מו"ל פון א ספר פון א פריערדיגע גדול פרעגט, ער האט געטראפן א שטיקל וואו דער מחבר דריקט זיך אויס גאר שארף אנטקעגן "חסידים". די טעג זענען געווען דער זמן פון די חרמות און מלחמות וואס אסאך גדולי ישראל האבן געפירט קעגן חסידים וחסידות. כידוע איז דאך געווען כלערליי טענות און חששות וחשדות. רוב שלומי אמוני ישראל בזמנינו האלטן אז די חששות זענען געווען אומבאזירט, אבער א פאקט איז דאך אז גאר גרויסע לייט האבן זיך אנטקעגנגעשטעלט קעגן חסידות. איז אצינד די שאלה, נאכן זעהן דעם שטיקל, זאל ער דאס משמיט זיין? זאל ער מער נישט דרוקן דעם גאנצן חיבור כתב יד? זאל ער עס יא דרוקן? זאל ער עס דרוקן און צולייגן עפעס א הבהרה?
איזה דרך ישרה שיבור לו האדם?

[מיסטעריעז]

איך וואלט איהם געראטן זיך צו ווענדן צו גרעסערע דיינים ווי די פון אייוועלט...

[עין טובה]

אז דו פרעגסט מיר, וואלט איך געזאגט אז אויב דרוקט ער דעם ספר מוז עס זיין בשלימות. אז די מחבר איז געווען א מתנגד איז א דבר ידוע, דו דארפסט איהם נישט מאכן פאר א חסיד.
העכסטנס, אז ער וויל קען ער קלאר שרייבן אין די הקדמה אז די מחבר האט נישט געהערט פאר די חסידים, ווי מ'קען קלאר זעהן ווי ער דרוקט זיך שארף אויס קעגן זיי.

[מטעמים]

כעין טובה, לאז ארגינעל.

[שוועמל]

ער זאל מעתיק זיין דברים כהווייתן, און *נישט* צושרייבן אייגענע סברות און טוישן פאקטן לפי ראות עיניו.
דאס נעמט נישט אוועק פון די גדלות פון א מחבר. והבוחר יבחר

[עין טובה]

שוועמל, וואס שאדט אריינצולייגן אן הקדמה וואס זאל עס מסביר זיין, אזוי דרך אגב'דיג?

[פרשיסחא]

ברענג אהער דעם שטיקל, קודם כל.

[יידישע קהילות]

איר האלט אז א באיאנער חסיד וואלט געלאזט א שטיקל פון א צאנזער חסיד (אדער פארקערט) אין א ספר וואס ער איז מוציא לאור?
אויב נישט, דאן וואס איז דא אנדערש?

[פאמיליעמירעלס]

מבהיר זיין? . שתיקתו יפה מדיבורו.
נישט דרוקן דעם חיבור צוליב דעם,? אז די רעדע איז פון א גדול אוודאי יא דרוקן.
משמיט זיין אדער לאזן? , גוטע שאלה.
איך וואלט משמיט געווען, אז בשעתו איז געווען גדולים וואס האבן געמיינט לשם שמים איז דאך אבער קלאר נתברר געווארן אז טעות היתה. טא וואסערע זין איז איבערצולאזן השמצות נגד יראים ושלמים אין א חיבור פון א גדול, (נאכן עס דורכליינען כמובן).

[הלשון]

תן לחכם - גיב עס פאר א ערליכע איד איבערצוקוקן. ויחכם עוד - וועסטו בעז"ה קלוגער ווערן!


דעתי הקלושה: צו דריקן כמות שהוא איז נישט אויסגעהאלטן. במציאות האט זיך די מחלוקת אפגעשטילט, ממילא וואס האמיר אונז אנשים פשוטים זיך צו מישן אין יענע ענינים. ווידער, צו משנה זיין יענעמ'ס לשונות כאילו לא הי' איז אוודאי נישט אויסגעהאלטן.

[כתר ישועה]

איך וואלט איהם געראטן זיך צו ווענדן צו גרעסערע דיינים ווי די פון אייוועלט...

גערעכט, דאס איז גאר א הארבע שאלה מפני כבודן של המחבר ומאידך גיסא של שרפי מעלה תלמידי הבעשה"ק. וצע"ג דייקא עפ"י דעת תורה של גדול.

[נחוניא]

לענ"ד זאל ער אויסלאזן דעם שטייקל און לייגן דארט דריי פינטעלעך... ווי למשל די שטיקל איז אויסגעריסן פון כתב יד. [מען קען עס באמת אויסרייסן... יעצט איז שוין דער מחבר אויפן עולם האמת].
אויב דרוקט מען דעם שטיקל, איז לענ"ד זייער נישט ריכטיג צוצולייגן אייגענע סברות אדער הסברים וכדומה אין יענעמס ספר.

[farshlufen]

תן לחכם - גיב עס פאר א ערליכע איד איבערצוקוקן. ויחכם עוד - וועסטו בעז"ה קלוגער ווערן!


דעתי הקלושה: צו דריקן כמות שהוא איז נישט אויסגעהאלטן. במציאות האט זיך די מחלוקת אפגעשטילט, ממילא וואס האמיר אונז אנשים פשוטים זיך צו מישן אין יענע ענינים. ווידער, צו משנה זיין יענעמ'ס לשונות כאילו לא הי' איז אוודאי נישט אויסגעהאלטן.

[כרמי]

לפי דעתי הקלושה, אזוי ווי שוועמל זאגט:

ער זאל מעתיק זיין דברים כהווייתן, און *נישט* צושרייבן אייגענע סברות און טוישן פאקטן לפי ראות עיניו.
דאס נעמט נישט אוועק פון די גדלות פון א מחבר. והבוחר יבחר

---
יידישע קהילות טענה'ט:

איר האלט אז א באיאנער חסיד וואלט געלאזט א שטיקל פון א צאנזער חסיד (אדער פארקערט) אין א ספר וואס ער איז מוציא לאור?
אויב נישט, דאן וואס איז דא אנדערש?

טאקע נישט אנדערש, און אויב פארדרייט ער פאקטן פון היסטאריע איז עס אן אומרעכט.
---

דעתי הקלושה: צו דריקן כמות שהוא איז נישט אויסגעהאלטן. במציאות האט זיך די מחלוקת אפגעשטילט, ממילא וואס האמיר אונז אנשים פשוטים זיך צו מישן אין יענע ענינים. ווידער, צו משנה זיין יענעמ'ס לשונות כאילו לא הי' איז אוודאי נישט אויסגעהאלטן.

ווען מיר נעמען אראפ אדער לייגן צו אפילו א ווארט, דאס הייסט זיך געמישט.

[farshlufen]

מ'טוט נישט קיין שום שריט אין אזא האקעלע נושא אן אנפרעגן א רעכטן גדול בתורה ובמעשים בדעת ובתבונה.

[גערעכטער]

מ'טוט נישט קיין שום שריט אין אזא האקעלע נושא אן אנפרעגן א רעכטן גדול בתורה ובמעשים בדעת ובתבונה.

וכן נראה לענ''ד.

[מומחה יוחס]

חס ושלו' אריין צו לייגן אזא שטיקל
עס קען גורם זיין אסאך זאכן ואי אפשר לפורטם...

אבער פארשטייט זיך אז מען זאל אנפרעגן א דעת תורה פין א גדול אין א ערליכע יוד ווי אזוי מען זאל יא באהאנדלען דער זאך
אבער אזוי פשוט אריין לייגן זיכער נישט

[אלף בית]

ס׳איז ידוע די עובדא פונעם מדפיס וואס האט משנה געווען דעם לשון פונעם נודע ביהודה וואס איז שרייבט אויף די חסידים בנוגע אמירת לשם יחוד (יו"ד, סימן צ"ג).

למעשה, דרוקט מען היינט צוטאג דעם נודע ביהודה מיטן ארגינעלן לשון.

[יאפין]

מ'טוט נישט קיין שום שריט אין אזא האקעלע נושא אן אנפרעגן א רעכטן גדול בתורה ובמעשים בדעת ובתבונה.

וכן נראה לענ''ד.

נאך איין נקודה, ס'ווענט זיך אויך "וואס" ער שרייבט,
ס'איז א חילוק צו האקען אויף א חסידישע מנהג, צו האקען אויף חסידים בכלל, אדער א געוויסע רבי וכו' וכו' חרמות,מנזיפות, וכו' וכו' .
איז בעצם קען מען נישט דן זיין נאר אויב מ'זעהט עס, און פארשטייט זיך פאר א גדול.

[יוםטובערליך]

בס"ד

נאר אזוי.

מ'טוט נישט קיין שום שריט אין אזא האקעלע נושא אן אנפרעגן א רעכטן גדול בתורה ובמעשים בדעת ובתבונה.

וכן נראה לענ''ד.

[מיסטעריעז]

עס איז דאך נישט נאר א שאלה פאר די כבוד פונעם מחבר, עס איז דאך אויך דער דרוקער וואס פאלט אריין אין א פראבלעם, ער דרוקט שקרים/לשה"ר/הוצאת שם רע אויף חסידים.
פשוט וברור ווי איך האב נעכטן געשריבן אז עס דארף א דעת תורה, און ווי פארשלאפן לייגט עס אראפ

מ'טוט נישט קיין שום שריט אין אזא האקעלע נושא אן אנפרעגן א רעכטן גדול בתורה ובמעשים בדעת ובתבונה.

[מי חכם]

כ'יאפין, אויב ער שרייבט פריוואט קעגן א רבי'ן מיט א נאמען, איז דאך עס מעיקרא זיכער נישט נועד געווען לדפוס. אבער אויב שרייבט ער קעגן חסידים און חסידות, האט ער אזוי געהאלטן און ס'איז נישטא קיין שום מקום משמיט צו זיין. (בפרט אלס סאטמארע ווייסן מיר דאך אז די התנגדות איז יא געווען גערעכט ע"ש העתיד ווען די רבי'ס פארפירן אידן כמבואר בס' זכר צדיק לברכה ועוד מקומות).

און בר מן דין, ווער האט געזאגט אז היינט איז שוין קלאר אז די התנגדות איז געווען א טעות? יתכן אז דער גר"א בימינו אלה וואלט נישט איבער געמאכט דעם ח' נאכאמאל, מיינט דאס נאכנישט ער וואלט געלאפן כאפן שיריים ביי רבי'שע טישן. התנגדות צו חסידות איז. לאו דוקא געבויט אויף א חשש אז חסידים וועלן עווענטועל ווערן גוים, עס איז געבויט אויף א שיטה, א מסודר'דיגער דרך און השקפה וואס איז שולל חסידות מכל וכל, הן אין די רעיונות והן אין די פאקטישע התנהגות.

דאס זענען זאכן וואס האבן זיך נישט געטוישט ביז היינט. דרוקן ספרים און משמיט זיין וואס איז נישט לרוחו פונעם מהדיר איז א עוון פלילי, און שוין בעסער נישט צו דרוקן.

[מי חכם]

ס׳איז ידוע די עובדא פונעם מדפיס וואס האט משנה געווען דעם לשון פונעם נודע ביהודה וואס איז שרייבט אויף די חסידים בנוגע אמירת לשם יחוד (יו"ד, סימן צ"ג).

למעשה, דרוקט מען היינט צוטאג דעם נודע ביהודה מיטן ארגינעלן לשון.

וואס איז די עובדא?

די דרוקער פונעם נוב"י'ס דרשות האבן אויכעט משמיט געווען א האלבע דרשה זיינע וואו ער קריטיקירט זייער שארף דעם גאנצן ענין פון לימוד הקבלה און עוסק זיין דערין , דער נוב"י איז אליין געווען שטארק אין קבלה און עוסק געווען דערין אין די יונגע יארן אינעם קלויז, ווי דער סדר איז געווען בימים ההם. למעשה אבער האט ער שפעטער קורא תגר געווען אויפן גאנצן מהלך, און געהאלטן אז דאס איז געאייגנט נאר פאר יחידי סגולה ממש, און אז איינער וואס קען עס נישט על בוריה און זאגט סתם לשם יחוד'ס און אדער פארארבעט מעשים ע"פ קבלה, אין זה מתקן אלא מקצץ בנטיעות.

[farshlufen]

איך זע אז מ'פארמאגן דאהי א איד וואס קלערט אז אים פאסט די שוך פון:

א רעכטן גדול בתורה ובמעשים בדעת ובתבונה.

[יידישע קהילות]

פאר די אלע וועלכע ענטפערן "דעת תורה":
לאמיר זיך נישט נארען, מיר ווייסן גאנץ גוט וואס הגר"ח קנייבסקי שליט"א וועט ענטפערן אויף אזא שאלה, און מיר ווייסן אויך אויף אנדערע ת"ח וואס וועלן ענטפערן ההיפוך ממש. סא, דעת תורה ווייסן מיר שוין. איך וויל הערן דווקא דעת בעל הבית, וויאזוי קוקן דאס אן געווענטליכע פשוט'ע חסיד'ישע יידן וואס זעהן א נייע ספר און דארט שטייט א שטיקל קעגן חסידים וחסידות. דעת תורה איז א חשבון וואס דער מוציא לאור דארף מאכן בינו לבין קונו, איך פרעג וויאזוי קוקן מיר דערויף? וואס האלטן מיר פשוט'ע מענטשען איז דער ריכטיגער זאך צו טוהן.

פשסיחא, אויב עס איז דא ספר צו מ'זאל דריקן דעם ספר צוליב דעם שטיקל, אדער עכ"פ משמיט זיין, ווילסטו אז מ'זאל דא ארויפלייגן דעם שטיקל?