שליו ודגים האט געשריבן:איין זאך לאמיך ענק זאגן אידן ידעתי אז כל זמן מ'וועט דא מערבב זיין גרינגע חקירה שווערערע חקירה אמונה פשוטה אמונה מיט אביסל טעם דערצו וועט מען זיך דא נישט אויסגראדן
שטייט אין מדרש [פרעג מיך נישט וועלכע....], אז ביים דור הפלגה האט די מענטשהייט קאמיוניקירט דורך אייוועלט....
אין כל חדש האט געשריבן:עס איז דא אסאך צו שרייבן ואולי עוד חזון למועד אבער איין קליינע תגובה'לע, עס איז דא שש זכירות נישט נאר איין, עס איז גאר נישט ווייניגער חיוב צו רעדן פון זכירת מעשה מרים, אדער פון אשר הקצפת ה"א במדבר
נאר וואסזשע דען איר ווילט מ'זאל מרחיב זיין הדיבור איבער מעמד הנבחר, וויאזוי דאס באווייזט די ריכטיגקייט פון אמונתנו הצרופה, נו בין איך היבש מסופק צו אבותינו ורבותינו האבן אזוי געהאלטן מחנך צו זיין תמימות'דיגע תשב"ר
You're entitled to your mind, but I'm entitled to my
מסופק איבער וואס? מסופק צו מ'האט געהאלטן אז מ'דארף מחנך זיין אידישע קינדער צו זיין אידן? אהן מתן תורה איז מען נישט קיין איד! אהן זכירת מעשה מרים איז מען נאכנישט אנגעקומען צום סוף פרשת בהעלותך! (טאקע רוב מלמדים קומען נישט אהן אהין)!
אויב איהר ווילט אריינגיין בכלל אין די נושא פון י"ג עיקרים, איהר ווילט אננעמען ווי דעם חת"ס בשו"ת יו"ד סי' שנ"ו, געזונטערהייט! אבער לדידן אז ס'איז נתפשט געווארן ביי כלל ישראל די י"ג עיקרים מאכט עס א גרויסן חילוק!
איהר זענט בארעכטיגט צו האבן אייער מיינונג, אבער אייער מיינונג דארף שטימען מיט וואס ס'שטייט אין חומש'ל, און מיט וואס די פריערדיגע האבן אונז אויסגעלערנט!
בוודאי קען מען אריין גיין אין דעם און זיך מתוכח זיין צו דעס איז די ריכטיגע אנטווארט אבער פון די אנדערע זייט ליגט אין דעם א שטארקע אמת און מ'קען עס אפלערנען בכמה אופנים
אבער דער עיקר פוינט פון דעם שמועס איז אז מ'קען געבן א שכלדיגע ענטפער וואס עס איז בעסער ווי אט דעס יונגערמאן דו פרעגסט ? ניט גענוג דעס אז דיין טאטע האט מקבל געווען
אין כל חדש האט געשריבן:עס איז דא אסאך צו שרייבן ואולי עוד חזון למועד אבער איין קליינע תגובה'לע, עס איז דא שש זכירות נישט נאר איין, עס איז גאר נישט ווייניגער חיוב צו רעדן פון זכירת מעשה מרים, אדער פון אשר הקצפת ה"א במדבר
נאר וואסזשע דען איר ווילט מ'זאל מרחיב זיין הדיבור איבער מעמד הנבחר, וויאזוי דאס באווייזט די ריכטיגקייט פון אמונתנו הצרופה, נו בין איך היבש מסופק צו אבותינו ורבותינו האבן אזוי געהאלטן מחנך צו זיין תמימות'דיגע תשב"ר
You're entitled to your mind, but I'm entitled to my
מסופק איבער וואס? מסופק צו מ'האט געהאלטן אז מ'דארף מחנך זיין אידישע קינדער צו זיין אידן? אהן מתן תורה איז מען נישט קיין איד! אהן זכירת מעשה מרים איז מען נאכנישט אנגעקומען צום סוף פרשת בהעלותך! (טאקע רוב מלמדים קומען נישט אהן אהין)!
אויב איהר ווילט אריינגיין בכלל אין די נושא פון י"ג עיקרים, איהר ווילט אננעמען ווי דעם חת"ס בשו"ת יו"ד סי' שנ"ו, געזונטערהייט! אבער לדידן אז ס'איז נתפשט געווארן ביי כלל ישראל די י"ג עיקרים מאכט עס א גרויסן חילוק!
איהר זענט בארעכטיגט צו האבן אייער מיינונג, אבער אייער מיינונג דארף שטימען מיט וואס ס'שטייט אין חומש'ל, און מיט וואס די פריערדיגע האבן אונז אויסגעלערנט!
א לייוו דוגמא פון צוויי אידן וואס פארשטייען זיך נישט.....
אין כל חדש האט געשריבן:עס איז דא אסאך צו שרייבן ואולי עוד חזון למועד אבער איין קליינע תגובה'לע, עס איז דא שש זכירות נישט נאר איין, עס איז גאר נישט ווייניגער חיוב צו רעדן פון זכירת מעשה מרים, אדער פון אשר הקצפת ה"א במדבר
נאר וואסזשע דען איר ווילט מ'זאל מרחיב זיין הדיבור איבער מעמד הנבחר, וויאזוי דאס באווייזט די ריכטיגקייט פון אמונתנו הצרופה, נו בין איך היבש מסופק צו אבותינו ורבותינו האבן אזוי געהאלטן מחנך צו זיין תמימות'דיגע תשב"ר
You're entitled to your mind, but I'm entitled to my
שליו ודגים האט געשריבן:איין זאך לאמיך ענק זאגן אידן ידעתי אז כל זמן מ'וועט דא מערבב זיין גרינגע חקירה שווערערע חקירה אמונה פשוטה אמונה מיט אביסל טעם דערצו וועט מען זיך דא נישט אויסגראדן
שטייט אין מדרש [פרעג מיך נישט וועלכע....], אז ביים דור הפלגה האט די מענטשהייט קאמיוניקירט דורך אייוועלט....
ס'איז שווער אריינצורעדן אין א דעבאטע וואס די חילוקים זענען זייער פארנעפלט, און עס איז זייער מעגליך אז מען טענה'ט זיך ממש איבער א דינע ליניע, וואס איז במילא נישט פאר אונז צו באשליסן, נאר פאר גדולי ישראל.
בנוגע דעם "ידעתי" דזשורנאל האב איך שוין געשריבן – אינאיינעם מיט מיין פאזיטיווע ריוויו – אז עס וואלט יא געדארפט האבן נעמען פון רבנים, און ווי מען האט שוין דא געמאלדן איז עס טאקע אין פלאן צוגעלייגט צו ווערן. אידאך גוט.
-
בנוגע הגה"צ רבי אביגדור מיללער זצ"ל וואס עס איז געווען א דיסקוסיע. ער פלעגט טאקע נישט פארלערנען "שער היחוד" ביי זיינע חובת הלבבות שיעורים, און נישט קיין מורה נבוכים, טראצדעם וואס ער ברענגט אסאך נאך דעם מורה אין זיינע ספרים. אבער ער פלעגט יא אסאך זיך אפגעבן אפצואווענדן די טענות פון עוואלוציאניסטן און בייבל קריטיקס. עס איז לייכט אנצונעמען אז די גדולי ישראל פון די חסיד'ישע קרייזן וואלטן נישט מסכים געווען צו רעדן זיין שפראך פאר "זייער" עולם. אבער אפילו פאר אונז בלייבט נאך איבער רובא דרובא פון זיינע וואונדערליכע שיעורים און ספרים צו לערנען און מקבל זיין.
-
בנוגע די גדר פון אמונה\חקירה – מי אנכי צו מאכן א ליניע, איך וויל נאר צולייגן איין נקודה צום שמועס.
עס זענען דא הייליג-אמת'ע און וויכטיגע מושגים, וואס ווערט אבער אסאך מאל "מיס-פלעיסד" און גענוצט אין די נישט-ריכטיגע ארט.
- "דו האסט תירוצים, נישט קשיות"
האט געזאגט דוכצעך ר' חיים פאר אן אפיקורס בשעתו. די באדייט איז זייער פשוט. אויב האט עמיצער ח"ו איבערגעלאזט תורה ומצות צוליב "קשיות", איז א סימן אז ער האט געוואלט פרייהייט, און ער פריידט זיך צו האבן א.ג. קשיות אלס א תירוץ אויף זיינע מעשים.
א הייליג ווארט פונעם בעשטה"ק, וואס רעדט פון די נקודה הפנימיות פון א איד, אז בתוך תוכיות איז יעדער איד א מאמין בשם בכל לב ונפש. די נפש פון א איד איז א חלק אלקי ממעל, און דאס איז למעלה מהשכל, און דערפאר זעהט מען אז אפילו פושעים וחטאים האבן זיך געלאזט הארגענען אין א מינוט פון קידוש השם. דאס ווערט אויסגעשמועסט באריכות אין תניא, און אין אסאך ספרי חסידות (זרע קודש, ישמח משה, ועוד).
און אודאי דארף מען אים זאגן אז ווען ער וועט הארעווען אין די תורה הק', וועט עס אראפנעמען אלע מחיצות המפסקת און ער וועט זוכה זיין אויך צו שפירן מיט א בהירות די נשמה אלקית וואס ליגט אין אים.
בקיצור, יעדער דא האט וויכטיגע און אמת'ע נקודות, מ'דארף נאר וויסן ווען און וואו, און דערפאר דארף ידעתי דורכגיין א שטארקע השגחה פון תלמידי חכמים פון אלע היימישע קרייזן.
זאגט דער הייליגער חובת הלבבות: על כן הזהר שלא תטה אשורך מדרך האבות ונתיב הראשונים אל הבדיאות ותסמוך על שכלך ותתיחד בעצתך ותתבודד בסברתך, ואל תחשוד אבותיך במה שמסרו לך מאופני טובותיך, ואל תסתור עצתם במה שהורו אותך כי אין עצה שתעלה בדעתך שלא קדמוך לדעתה ועמדו על כל מה שמביאה אליו מטוב ורע ואפשר שקדם לדעתך אופן יושר המחשבה ההיא בתחלתה ונעלם ממך אופן ההפסד אשר יהיה ממנה באחריתה ואתה במיעוט ישובך תראה יושרה ולא תראה טעותה ואופני הפסדה ואמר החכם (משלי כב) אל תסג גבול עולם ואמר (שם א) שמע בני מוסר אביך ואמר במי שמאשים אבותיו (שם ל) דור טהור בעיניו ומצואתו לא רוחץ דור אביו יקלל ואמר (שם) עין תלעג לאב.
שליו ודגים האט געשריבן:גאר א קליינע דוגמה וואס איך האב אמאל מיטגעהאלטן א שמועס צווישן א מגיד שיעור אין ביהמ"ד מיט א תלמיד א נארמאלע ערנסטע חסידישע יונגערמאן
שואל : עס קומט יו"ט פסח איך דארף מיך זעצן צום סדר אבער די גאנצע מעשה מיט מצרים פרעה שיינט מיר ווי א פאנטאזיע פ"וו עפעס זאל איך עס גלייבן
בוודאי קען מען אריין גיין אין דעם און זיך מתוכח זיין צו דעס איז די ריכטיגע אנטווארט אבער פון די אנדערע זייט ליגט אין דעם א שטארקע אמת און מ'קען עס אפלערנען בכמה אופנים
אבער דער עיקר פוינט פון דעם שמועס איז אז מ'קען געבן א שכלדיגע ענטפער וואס עס איז בעסער ווי אט דעס יונגערמאן דו פרעגסט ? ניט גענוג דעס אז דיין טאטע האט מקבל געווען
וקצרתי במקום שיש להאריך
א שטארקע משל -
און כדאי דאסמאל זאל מען עטוואס פארשטיין, וועל איך פרובירן כפי יכלתי אביסעלע מסביר זיין.
דער מגיד שיעור האט אויף יענעם רגע געגעבן די שטערקסטע תשובה וואס ער האט פארמאגט, און ס'איז גאנץ פיין.
אבער, לאמיר אנערקענען די ביטערע מציאות, דער אינגערמאן גלייבט לכאורה נישט אין יציאת מצרים !!
יא, האסט איהם אפשר געגעבן ערשטע הילף, אבער פון א כופר (בעסער געזאגט 'קיינמאל קיין אמונה נישט געהאט') ווערט מען נישט קיין מאמין פון א תירוץ פון א מגיד שיעור! סאו ווארשיינליך ביסטו מסכים אז ס'דרייען זיך ארום אינגעלייט וואס גלייבן נישט אין גארנישט!
דער ערשטער מהלך איז שוין פארגעשלאגן געווארן דורך טראכט איבער,
טראכט איבער האט געשריבן:צוקוקנדיג צו די העפטיגע משא מתן וואס גייט דא פאר אויף הויכע טענער וואלט געעוווען כדאי ארויסצוברענגען אז דאס איז קלאר אז עס האט געהערשט א געוואלדיגע צומישעניש און די גאנצע נושא צום ביישפיל וואס איז אמונה און וואס איז חקירה .? און רוב מענטשן מישען דאס און איין טשאלענט טאפ ווי זיי ווייסן שוין נישט וואס איז פליישיג אדער פאראווע צו גאר טרייף אשר על כן אויב עס קען אפיר קומען א טאלאנטפלוער איי וועלט ניצער[זיצער] און מאכען א שטיקעל קלארע סך הכל וואס זענען די שיטות זה בכה וזה בכה וואלט דאס געעווען א געוולדיגע תועלת הרבים צו זען כאטש א שטיקעל קלארקייט על מה אנו דנין און וואס זאגט ער און וואס זאגט יענער אזוי אז עס זאל זיין אביסעל קלארער וואס מ'ווייסט יא און וואס איז נאך מסופק..... וואס איז לויט יש אומרים זיכער בגדר אמונה און וואס עס איז פארהאן א ספק חקירה.?? צו חוקר זיין איז מעמד הר סיני די זעלבע הדרגה צו דער וועלט איז ח'ו א קדמון ...? ווייל כולי עלמא מודה אז אמונה איז א סענסעטיווע און פארפלנטערטע טאפיק וואס קען ניצען אסאך בהירות אפילו וואס איז די שאלה און וואס הייסט וואס ואולי לעת כזאת הגעת ידעתי למלכות צו קענען אויסגלייכן די געדרייטע סבך בקרניו פון דעם איה השה לעולה יישר כח מעומק הלב לההוא גברא
----------
זעה איך אז הרב גלייכגילטיג האט אריין געהאקט, ש'כח פארן זיין דער מתחיל במצוה אויסצוקלארן דער מצב.
גלייכגילטיג האט געשריבן:ס'איז שווער אריינצורעדן אין א דעבאטע וואס די חילוקים זענען זייער פארנעפלט, און עס איז זייער מעגליך אז מען טענה'ט זיך ממש איבער א דינע ליניע, וואס איז במילא נישט פאר אונז צו באשליסן, נאר פאר גדולי ישראל.
בנוגע דעם "ידעתי" דזשורנאל האב איך שוין געשריבן – אינאיינעם מיט מיין פאזיטיווע ריוויו – אז עס וואלט יא געדארפט האבן נעמען פון רבנים, און ווי מען האט שוין דא געמאלדן איז עס טאקע אין פלאן צוגעלייגט צו ווערן. אידאך גוט.
-
בנוגע הגה"צ רבי אביגדור מיללער זצ"ל וואס עס איז געווען א דיסקוסיע. ער פלעגט טאקע נישט פארלערנען "שער היחוד" ביי זיינע חובת הלבבות שיעורים, און נישט קיין מורה נבוכים, טראצדעם וואס ער ברענגט אסאך נאך דעם מורה אין זיינע ספרים. אבער ער פלעגט יא אסאך זיך אפגעבן אפצואווענדן די טענות פון עוואלוציאניסטן און בייבל קריטיקס. עס איז לייכט אנצונעמען אז די גדולי ישראל פון די חסיד'ישע קרייזן וואלטן נישט מסכים געווען צו רעדן זיין שפראך פאר "זייער" עולם. אבער אפילו פאר אונז בלייבט נאך איבער רובא דרובא פון זיינע וואונדערליכע שיעורים און ספרים צו לערנען און מקבל זיין.
-
בנוגע די גדר פון אמונה\חקירה – מי אנכי צו מאכן א ליניע, איך וויל נאר צולייגן איין נקודה צום שמועס.
עס זענען דא הייליג-אמת'ע און וויכטיגע מושגים, וואס ווערט אבער אסאך מאל "מיס-פלעיסד" און גענוצט אין די נישט-ריכטיגע ארט.
- "דו האסט תירוצים, נישט קשיות"
האט געזאגט דוכצעך ר' חיים פאר אן אפיקורס בשעתו. די באדייט איז זייער פשוט. אויב האט עמיצער ח"ו איבערגעלאזט תורה ומצות צוליב "קשיות", איז א סימן אז ער האט געוואלט פרייהייט, און ער פריידט זיך צו האבן א.ג. קשיות אלס א תירוץ אויף זיינע מעשים.
א הייליג ווארט פונעם בעשטה"ק, וואס רעדט פון די נקודה הפנימיות פון א איד, אז בתוך תוכיות איז יעדער איד א מאמין בשם בכל לב ונפש. די נפש פון א איד איז א חלק אלקי ממעל, און דאס איז למעלה מהשכל, און דערפאר זעהט מען אז אפילו פושעים וחטאים האבן זיך געלאזט הארגענען אין א מינוט פון קידוש השם. דאס ווערט אויסגעשמועסט באריכות אין תניא, און אין אסאך ספרי חסידות (זרע קודש, ישמח משה, ועוד).
און אודאי דארף מען אים זאגן אז ווען ער וועט הארעווען אין די תורה הק', וועט עס אראפנעמען אלע מחיצות המפסקת און ער וועט זוכה זיין אויך צו שפירן מיט א בהירות די נשמה אלקית וואס ליגט אין אים.
בקיצור, יעדער דא האט וויכטיגע און אמת'ע נקודות, מ'דארף נאר וויסן ווען און וואו, און דערפאר דארף ידעתי דורכגיין א שטארקע השגחה פון תלמידי חכמים פון אלע היימישע קרייזן.
אזוי דורכבלעטערנדיג דעם אשכול, זה אומר בכה וזה בכה, וויל איך נאר מעתיק זיין וואס איך האב אמאל געהערט פון א מגיד, א מורא'דיגע רעיון.
זאגט ער אזוי, מיר הערן כסדר פון גרים וועלכע זענען צוריקגעקומען פון די גוי'אישע וועלט, און זיי האבן איינגעזעהן דעם אמת, אז דער אמת לאמיתו שטעקט ביי די אידן און די אנדערע זאכן איז אלעס א שטיק שקר, והא ראי' ווען זיי האבן געהאט קשיות ביי יענע אמונות טפילות האט מען ביי זיי געדרייעט מיט'ן נאז און זיך ארויסגעדרייט מיט פארשידענע אויסריידן אן קיין קלארע תשובות, דער כומר איז בכלל נישט געווען צופרידן אז מען פרעגט צופיל, משא"כ להבדיל ביי אונז אידן איז אלעס קלאר, מען קען פרעגן וואס אימער ווען וויל, מען שרייעט דיר נישט אן, אדרבה, עס איז פאראן א קלארע תשובה אויף אלעם, און אזוי האבן זיי זיך איבערגעצייגט אז דא שטעקט דער ריינער אמת און עס איז יש מנהיג לבירה.
פרעג איך אייך, איז דאס נישט אין קעגנזאץ צו וואס טייל ווילן דא מחדש זיין, אז ביי אידן פרעגט מען נישט? אודאי זוכט מען נישט צו פרעגן, און מען דארף גלייבן אפילו מען פארשטייט נישט, אבער פארשליסן די מויל פון די וואס פרעגן? אודאי האט דער בעש"ט געזאגט איך בין א נאר און איך גלייב, נישט ווייל עס איז נישט דא קיין תשובות אויף די קשיות און שאלות, אדער ווייל ער האט נישט געוואוסט די תירוצים, נאר אדרבה, ווייל אמונה איז העכער און חשוב'ער ווי ידיעה, אבער מיינט דען דאס אז מען מוז בלייבן בלויז א נאר? און טאמער א בחור'ל אדער יונגערמאן וויל נישט בלייבן קיין נאר, איז ער מחוייב מיתה און מען מוז אים אויסשליסן פון כלל ישראל צוליב א מימרא פון בעש"ט? וואס גייט פאר מיט אונז? [---יהיה כן האקט ענליך]. (אגב, קען איינער טראכטן וואס וואלט געווארן פון אברהם אבינו ווען ער פרעגט נישט אויפ'ן טאטן תרח נאר גייט נאך די מסורה? אז מען זוכט, מען איז א דורש את האלקים, ווערט נתגלה דער "אני הוא בעל הבירה"!)
עס איז לאו דוקא מיט אזעלכע מושגים פון עוואלוציע (וואס איך האב נישט קיין דעה דערויף און כ'לאז עס פאר די גדולים). אבער פשוט'ע עבודת ה', ס'קינד פרעגט, וואס איז דאס דאווענען, מה העבודה הזאת, וואס וויל דער רבש"ע פון מיר מיט אזא עבודה וואס איך האב נישט קיין געדולד? איך זעה אפילו נישט מיינע תפלות זאלן נתקבל ווערן? וואס איז בעצם דער תכלית פון דער וועלט? פונעם גלות? כ'זעה נישט קיין סוף דערצו! פשוט'ע שאלות אויף ענינים וואס מאכן ביי אים נישט קיין סענס, דער הסתר פנים איז דאך ביטער גרויס, קוים וואס מיר עלטערע האלטן זיך ביי די אמונה, די גאס רייצט, מעשה שטן הצליח, איז מה יעשה הבן שלא יחטא? זייער יצר הרע איז ליידער גרעסער ווי אונזערס, ווי א דור ווייטער אלס נידריגער און מער מגושם ווערט מען! אלזא היינטיגע צייטן אויב א קינד פרעגט אזעלכע קשיות וואלט מען אים געדארפט צוקושן, מ'זעהט אז זיין קאפ ליגט אים אין העכערס, ער וויל פארשטיין, ער איז ווי דער חכם פונעם בעל הגדה, פארוואס ווילן אים טייל ענטפערן ווי דעם רשע? ווילן מיר אויסקוקן ווי די אומות העולם וואס קענען נישט ענטפערן פאר זייערע שואלים נאר מען הייסט זיי בלייבן שטיל?
ס'איז נישט קיין סוד אז אין די אלע קירוב ארגאניזאציעס (ווי ערכים, הידברות) ווייסט מען אסאך מער ווי מען לערנט ביי אונז, און די בעלי תשובה – וועלכע ווערן נישט געבוירן מיט אונזער אמונה פשוטה – ווערן אויסגעקאכט מיט די יסודות הדת ויהדות מיט א שטארקע קלארקייט, און זייערע קשיות ווערט פארענטפערט כמין חומר, א"כ שטעלט זיך די פראגע, למה נגרע?
יא, מען דארף רעדן פון אמונה כסדר, אן אויפהער. "האמנתי כי אדבר" האבן צדיקים געטייטשט, נאר אז מען רעדט פון אמונה איז מען זיך מחזק מיט די אמונה. האמנתי, איך וויל גלייבן, כי אדבר, אז איך וועל רעדן דערפון.
אייער תגובה דערמאנט מיך א ווערטל וואס פלעגט זאגן הג"ר לייב חסמאן משגיח דישיבת חברון זצ"ל, איינמאל האט ער אנגעטראפן א בעל תשובה וועלכער האט געדאוונט מיט א מורא'דיגן ברען און התלהבות, נאכן דאווענען גייט ר' לייב צו צו דעם בעל תשובה און פרעגט אים בלשון הקודש, מאיפה הגיע לך עבודת התפלה כזה, כלומר ביזט דאך סך הכל א פשוטער בעל תשובה, ענטפערט עם יענער, עה, מה אתה מבין? אתה תינוק שנשבה!.....
שמעק_טאביק האט געשריבן:אזוי דורכבלעטערנדיג דעם אשכול, זה אומר בכה וזה בכה, וויל איך נאר מעתיק זיין וואס איך האב אמאל געהערט פון א מגיד, א מורא'דיגע רעיון.
זאגט ער אזוי, מיר הערן כסדר פון גרים וועלכע זענען צוריקגעקומען פון די גוי'אישע וועלט, און זיי האבן איינגעזעהן דעם אמת, אז דער אמת לאמיתו שטעקט ביי די אידן און די אנדערע זאכן איז אלעס א שטיק שקר, והא ראי' ווען זיי האבן געהאט קשיות ביי יענע אמונות טפילות האט מען ביי זיי געדרייעט מיט'ן נאז און זיך ארויסגעדרייט מיט פארשידענע אויסריידן אן קיין קלארע תשובות, דער כומר איז בכלל נישט געווען צופרידן אז מען פרעגט צופיל, משא"כ להבדיל ביי אונז אידן איז אלעס קלאר, מען קען פרעגן וואס אימער ווען וויל, מען שרייעט דיר נישט אן, אדרבה, עס איז פאראן א קלארע תשובה אויף אלעם, און אזוי האבן זיי זיך איבערגעצייגט אז דא שטעקט דער ריינער אמת און עס איז יש מנהיג לבירה.
פרעג איך אייך, איז דאס נישט אין קעגנזאץ צו וואס טייל ווילן דא מחדש זיין, אז ביי אידן פרעגט מען נישט? אודאי זוכט מען נישט צו פרעגן, און מען דארף גלייבן אפילו מען פארשטייט נישט, אבער פארשליסן די מויל פון די וואס פרעגן? אודאי האט דער בעש"ט געזאגט איך בין א נאר און איך גלייב, נישט ווייל עס איז נישט דא קיין תשובות אויף די קשיות און שאלות, אדער ווייל ער האט נישט געוואוסט די תירוצים, נאר אדרבה, ווייל אמונה איז העכער און חשוב'ער ווי ידיעה, אבער מיינט דען דאס אז מען מוז בלייבן בלויז א נאר? און טאמער א בחור'ל אדער יונגערמאן וויל נישט בלייבן קיין נאר, איז ער מחוייב מיתה און מען מוז אים אויסשליסן פון כלל ישראל צוליב א מימרא פון בעש"ט? וואס גייט פאר מיט אונז? [---יהיה כן האקט ענליך]. (אגב, קען איינער טראכטן וואס וואלט געווארן פון אברהם אבינו ווען ער פרעגט נישט אויפ'ן טאטן תרח נאר גייט נאך די מסורה? אז מען זוכט, מען איז א דורש את האלקים, ווערט נתגלה דער "אני הוא בעל הבירה"!)
עס איז לאו דוקא מיט אזעלכע מושגים פון עוואלוציע (וואס איך האב נישט קיין דעה דערויף און כ'לאז עס פאר די גדולים). אבער פשוט'ע עבודת ה', ס'קינד פרעגט, וואס איז דאס דאווענען, מה העבודה הזאת, וואס וויל דער רבש"ע פון מיר מיט אזא עבודה וואס איך האב נישט קיין געדולד? איך זעה אפילו נישט מיינע תפלות זאלן נתקבל ווערן? וואס איז בעצם דער תכלית פון דער וועלט? פונעם גלות? כ'זעה נישט קיין סוף דערצו! פשוט'ע שאלות אויף ענינים וואס מאכן ביי אים נישט קיין סענס, דער הסתר פנים איז דאך ביטער גרויס, קוים וואס מיר עלטערע האלטן זיך ביי די אמונה, די גאס רייצט, מעשה שטן הצליח, איז מה יעשה הבן שלא יחטא? זייער יצר הרע איז ליידער גרעסער ווי אונזערס, ווי א דור ווייטער אלס נידריגער און מער מגושם ווערט מען! אלזא היינטיגע צייטן אויב א קינד פרעגט אזעלכע קשיות וואלט מען אים געדארפט צוקושן, מ'זעהט אז זיין קאפ ליגט אים אין העכערס, ער וויל פארשטיין, ער איז ווי דער חכם פונעם בעל הגדה, פארוואס ווילן אים טייל ענטפערן ווי דעם רשע? ווילן מיר אויסקוקן ווי די אומות העולם וואס קענען נישט ענטפערן פאר זייערע שואלים נאר מען הייסט זיי בלייבן שטיל?
ס'איז נישט קיין סוד אז אין די אלע קירוב ארגאניזאציעס (ווי ערכים, הידברות) ווייסט מען אסאך מער ווי מען לערנט ביי אונז, און די בעלי תשובה – וועלכע ווערן נישט געבוירן מיט אונזער אמונה פשוטה – ווערן אויסגעקאכט מיט די יסודות הדת ויהדות מיט א שטארקע קלארקייט, און זייערע קשיות ווערט פארענטפערט כמין חומר, א"כ שטעלט זיך די פראגע, למה נגרע?
יא, מען דארף רעדן פון אמונה כסדר, אן אויפהער. "האמנתי כי אדבר" האבן צדיקים געטייטשט, נאר אז מען רעדט פון אמונה איז מען זיך מחזק מיט די אמונה. האמנתי, איך וויל גלייבן, כי אדבר, אז איך וועל רעדן דערפון.
זאגט ער
משה סויבל האט געשריבן: זאגט דער הייליגער חובת הלבבות: על כן הזהר שלא תטה אשורך מדרך האבות ונתיב הראשונים אל הבדיאות ותסמוך על שכלך ותתיחד בעצתך ותתבודד בסברתך, ואל תחשוד אבותיך במה שמסרו לך מאופני טובותיך, ואל תסתור עצתם במה שהורו אותך כי אין עצה שתעלה בדעתך שלא קדמוך לדעתה ועמדו על כל מה שמביאה אליו מטוב ורע ואפשר שקדם לדעתך אופן יושר המחשבה ההיא בתחלתה ונעלם ממך אופן ההפסד אשר יהיה ממנה באחריתה ואתה במיעוט ישובך תראה יושרה ולא תראה טעותה ואופני הפסדה ואמר החכם (משלי כב) אל תסג גבול עולם ואמר (שם א) שמע בני מוסר אביך ואמר במי שמאשים אבותיו (שם ל) דור טהור בעיניו ומצואתו לא רוחץ דור אביו יקלל ואמר (שם) עין תלעג לאב.
איך פלאן זיך צו געזעגענען פון דעם אשכול, און נאכגיין בעקבות די אלע וואס האבן שוין געווינטשן צאתכם לשלום, פשוט ווייל ס'האט נישט מיט ידעתי, און בנוסף לזה פעהלט אויס א ריינע קלארקייט און א קראנטע יסוד פאר די גאנצע נושא.
איך זעה אז קיינער האט זיך למעשה נישט אנגערופן איבער מאכן אן אשכול מיוחד צו מברר זיין דעם סוגי' עמוקה.
הגם די צייט איז מיר זייער טייער, דאך מחמת נחיצות הענין האב איך א הו"א צו זיין דער מתחיל במצוה, און און גיין פתיחה אויף אן אשכול ווי מ'וועט מקיים זיין דעם 'בינו שנות דור ודור', 'שאל אביך ויגדך', זעהן וואס די פריערדיגע האבן געהאלטן אויף די נושא, זעהן די פראבלעמען פון היינט, און צו ס'טאקע נישטא עפעס א מקום פאר תיקון, מתבונן זיין די מהלכים פון אונזערע רבי'ס, און די תכסיסי מלחמה בכל מצב וזמן, וכו', וכו', און אזוי ווייטער אלס וואס אנבאלאנגט דעם ענין אויסדרוקליך קראנט, און פארשטייט זיך קלאר און צום זאך.
מחמת די געוואלדיגע סענסעטיווקייט פון די זאך וויל איך הערן דעם דעת הקהל. וואס זאגט דער עולם?
ידיעות שונות האט געשריבן:איך פלאן זיך צו געזעגענען פון דעם אשכול, און נאכגיין בעקבות די אלע וואס האבן שוין געווינטשן צאתכם לשלום, פשוט ווייל ס'האט נישט מיט ידעתי, און בנוסף לזה פעהלט אויס א ריינע קלארקייט און א קראנטע יסוד פאר די גאנצע נושא.
איך זעה אז קיינער האט זיך למעשה נישט אנגערופן איבער מאכן אן אשכול מיוחד צו מברר זיין דעם סוגי' עמוקה.
הגם די צייט איז מיר זייער טייער, דאך מחמת נחיצות הענין האב איך א הו"א צו זיין דער מתחיל במצוה, און און גיין פתיחה אויף אן אשכול ווי מ'וועט מקיים זיין דעם 'בינו שנות דור ודור', 'שאל אביך ויגדך', זעהן וואס די פריערדיגע האבן געהאלטן אויף די נושא, זעהן די פראבלעמען פון היינט, און צו ס'טאקע נישטא עפעס א מקום פאר תיקון, מתבונן זיין די מהלכים פון אונזערע רבי'ס, און די תכסיסי מלחמה בכל מצב וזמן, וכו', וכו', און אזוי ווייטער אלס וואס אנבאלאנגט דעם ענין אויסדרוקליך קראנט, און פארשטייט זיך קלאר און צום זאך.
מחמת די געוואלדיגע סענסעטיווקייט פון די זאך וויל איך הערן דעם דעת הקהל. וואס זאגט דער עולם?
דאס באלאנגט נישט פאר א דעת בעה"ב אויף אייוועלט - אפי' אויב ס'דארף באמת א תיקון באיזה אופן, גיי אריבער צו אייער רב און זייט אים מעורר, און ער וועט טון ווייטער כפי הענין. דאס איז א גרויס חלק פין אונזער פראבלעם, יעדער איז א מאן דאמר, און נאך א 'בא בטענה' אויך..
ידיעות שונות האט געשריבן:איך פלאן זיך צו געזעגענען פון דעם אשכול, און נאכגיין בעקבות די אלע וואס האבן שוין געווינטשן צאתכם לשלום, פשוט ווייל ס'האט נישט מיט ידעתי, און בנוסף לזה פעהלט אויס א ריינע קלארקייט און א קראנטע יסוד פאר די גאנצע נושא.
איך זעה אז קיינער האט זיך למעשה נישט אנגערופן איבער מאכן אן אשכול מיוחד צו מברר זיין דעם סוגי' עמוקה.
הגם די צייט איז מיר זייער טייער, דאך מחמת נחיצות הענין האב איך א הו"א צו זיין דער מתחיל במצוה, און און גיין פתיחה אויף אן אשכול ווי מ'וועט מקיים זיין דעם 'בינו שנות דור ודור', 'שאל אביך ויגדך', זעהן וואס די פריערדיגע האבן געהאלטן אויף די נושא, זעהן די פראבלעמען פון היינט, און צו ס'טאקע נישטא עפעס א מקום פאר תיקון, מתבונן זיין די מהלכים פון אונזערע רבי'ס, און די תכסיסי מלחמה בכל מצב וזמן, וכו', וכו', און אזוי ווייטער אלס וואס אנבאלאנגט דעם ענין אויסדרוקליך קראנט, און פארשטייט זיך קלאר און צום זאך.
מחמת די געוואלדיגע סענסעטיווקייט פון די זאך וויל איך הערן דעם דעת הקהל. וואס זאגט דער עולם?
אויב דו גייסט אנצייכענען א מקור פון פריעדיגע אויף יעדע ענין וואס דו שרייבסט, וועל איך זיין מער ווי פריילעך עס צו ליינען.
אַבּערוואַס האט געשריבן:דאס באלאנגט נישט פאר א דעת בעה"ב אויף אייוועלט - אפי' אויב ס'דארף באמת א תיקון באיזה אופן, גיי אריבער צו אייער רב און זייט אים מעורר, און ער וועט טון ווייטער כפי הענין. דאס איז א גרויס חלק פין אונזער פראבלעם, יעדער איז א מאן דאמר, און נאך א 'בא בטענה' אויך..
איך האב ב"ה מיין רב/רבי, און איך בין 'נישט' דער וואס גייט 'איהם' מעורר זיין, ער איז דער וואס איז 'מיך' מעורר.
פון איהם בין איך מקבל וואס יא און וואס נישט, ולא אפנה על ימין או על שמאל בעזהי"ת.
נאר וואס דען, איך גלייב אז רוב עולם דא פרעגט נישט זייער רב/רבי אויף דעם ענין בכלל, איש כל הישר בעיניו יעשה, חינוך לאזט מען פאר די מלמד אין חדר, (די מלמד איז ניטאמאל דורכגעגאנגען די לאגער'ן), פון וואו ער האט גענומען זיין חינוך און השקפה איז בכלל נישט אזוי קלאר, ווייל דער מלמד פרעגט דאך אויך נישט אויף יעדן ריהר.
איך זאג נישט אז ס'דארף דוקא דא ווערן אויסגעשמוסט, און וועגן דעם האב איך געפרעגט, אבער לאמיר זיך נישט נאריש מאכן, וויפיל שטותים מיט לאקשן ווערט דא אויסגעשמוסט איבער נושאים וואס באלאנגען פאר א דעת תורה? אינטערסאנט, פונקט עפעס וואס אנבאלאנגט די דורות העתידים און די עיקר פון כלל ישראל, פונקט דא איז ארויפגעשווימעןן דעם טענה.
און בכלל האב איך קלאר ארויסגעברענגט אז דער אשכול זאל זיין דיירעקט נאר געבויט על אדני רבותינו הקדושים, ארויסצוברענגען זייערע דעות און שיטות, און פשוט זיך באטראכטן צו אונז גייען אין שפאן מיט זייערע אנווייזונגען, ותו לא מידי.
------- ר' שמואל איך מיין איך האב שוין גע'ענטפערט פאר אייך אויך, וחדא מיתרצת בחבירתה.
אגב איך רעד נישט פון אן אשכול ווי איך זאל זיין דער שרייבער, נאר בלויז דער פותח, הערן וויל מען פון יעדעם צוגלייך.
ידיעות שונות האט געשריבן:וויפיל שטותים מיט לאקשן ווערט דא אויסגעשמוסט איבער נושאים וואס באלאנגען פאר א דעת תורה? אינטערסאנט, פונקט עפעס וואס אנבאלאנגט די דורות העתידים און די עיקר פון כלל ישראל, פונקט דא איז ארויפגעשווימעןן דעם טענה.
מיין פערזענליכע מיינונג איז אז אדרבה הוא הנותנת נישט צו שרייבן דא.
ידיעות שונות האט געשריבן:איך פלאן זיך צו געזעגענען פון דעם אשכול, און נאכגיין בעקבות די אלע וואס האבן שוין געווינטשן צאתכם לשלום, פשוט ווייל ס'האט נישט מיט ידעתי, און בנוסף לזה פעהלט אויס א ריינע קלארקייט און א קראנטע יסוד פאר די גאנצע נושא.
איך זעה אז קיינער האט זיך למעשה נישט אנגערופן איבער מאכן אן אשכול מיוחד צו מברר זיין דעם סוגי' עמוקה.
הגם די צייט איז מיר זייער טייער, דאך מחמת נחיצות הענין האב איך א הו"א צו זיין דער מתחיל במצוה, און און גיין פתיחה אויף אן אשכול ווי מ'וועט מקיים זיין דעם 'בינו שנות דור ודור', 'שאל אביך ויגדך', זעהן וואס די פריערדיגע האבן געהאלטן אויף די נושא, זעהן די פראבלעמען פון היינט, און צו ס'טאקע נישטא עפעס א מקום פאר תיקון, מתבונן זיין די מהלכים פון אונזערע רבי'ס, און די תכסיסי מלחמה בכל מצב וזמן, וכו', וכו', און אזוי ווייטער אלס וואס אנבאלאנגט דעם ענין אויסדרוקליך קראנט, און פארשטייט זיך קלאר און צום זאך.
מחמת די געוואלדיגע סענסעטיווקייט פון די זאך וויל איך הערן דעם דעת הקהל. וואס זאגט דער עולם?
איך מיין אז דאס שרייבן דא וועט נישט אויפטון דאס וואס עס דארף אויפטון, און אויב עפעס פארקערט, אויב עס שטורעמט נישט גענוג אין קאפ, וועט עס נאר מער שטורעמען, און ווער עס דארף האבן קלארקייט און חיזוק איז דא גענוג וואו עס צו באקומען, און ע"פ רוב די וואס דארפן עס האבן ווייסן שוין וואו צו גיין, און אז נישט קען מען זיך נאכפרעגן.
ידיעות שונות האט געשריבן:איך פלאן זיך צו געזעגענען פון דעם אשכול, און נאכגיין בעקבות די אלע וואס האבן שוין געווינטשן צאתכם לשלום, פשוט ווייל ס'האט נישט מיט ידעתי, און בנוסף לזה פעהלט אויס א ריינע קלארקייט און א קראנטע יסוד פאר די גאנצע נושא.
איך זעה אז קיינער האט זיך למעשה נישט אנגערופן איבער מאכן אן אשכול מיוחד צו מברר זיין דעם סוגי' עמוקה.
הגם די צייט איז מיר זייער טייער, דאך מחמת נחיצות הענין האב איך א הו"א צו זיין דער מתחיל במצוה, און און גיין פתיחה אויף אן אשכול ווי מ'וועט מקיים זיין דעם 'בינו שנות דור ודור', 'שאל אביך ויגדך', זעהן וואס די פריערדיגע האבן געהאלטן אויף די נושא, זעהן די פראבלעמען פון היינט, און צו ס'טאקע נישטא עפעס א מקום פאר תיקון, מתבונן זיין די מהלכים פון אונזערע רבי'ס, און די תכסיסי מלחמה בכל מצב וזמן, וכו', וכו', און אזוי ווייטער אלס וואס אנבאלאנגט דעם ענין אויסדרוקליך קראנט, און פארשטייט זיך קלאר און צום זאך.
מחמת די געוואלדיגע סענסעטיווקייט פון די זאך וויל איך הערן דעם דעת הקהל. וואס זאגט דער עולם?
איר האט קיינמאל נישט באלאנגט אין די אשכול.
א איד ווי אייך קען אויפטון סאך מער דורך עשה טוב, דהיינו מבאר זיין די ענינים באמונה מפי ספרים הקודמונים, ווי איידער מבאר זיין וואס עס איז יעצט נישט גוט, לענד"ת זאלט אויסלאזן די אלע הקדמות: (זעהן וואס די פריערדיגע האבן געהאלטן אויף די נושא, זעהן די פראבלעמען פון היינט, און צו ס'טאקע נישטא עפעס א מקום פאר תיקון, מתבונן זיין די מהלכים פון אונזערע רבי'ס, און די תכסיסי מלחמה בכל מצב וזמן) און גלייך צי טרעטן צי די זאך אליין.
אין די שוהל ווי מען וועט ארומרעדן איבער פראבלעמען ותיקונים וועט איר האבן אסאך מתפללים און מקוה זיצערס, וועט זיין דארט הייס און קאלט, א ריתחא דאורייתא לשם... , מען וועט אביסל קאליע מאכן (לויט מיין השערה) און גארנישט אויפטון. ווידעראום אין די עשה טוב שוהל שטייט איר אויס צי האבן א קליינער עולם, אבער איך זע דארט יעדעם איינעם מיט א ערענסטער געזיכט, צימאל האבן די מתפללים אפענע מיילער פון התפעלות, דא איז אלעמאל די זעלבע טעמפראטור, קשיות ווערן געפרעגט כדאי צי פארשטיין, ועל כולם טוט מען אויף!
ביטע רעדט זיך דורך מיט א איד וואס לערענט תורה לשמה -לפי ערך דורינו- איך רעד עמילות בתורת הנגלה, ש"ס ופוסקים, פארלאזט אייך נישט אויף רעקאמעדאציעס פון אייוועלטערס
שליו ודגים האט געשריבן:גאר א קליינע דוגמה וואס איך האב אמאל מיטגעהאלטן א שמועס צווישן א מגיד שיעור אין ביהמ"ד מיט א תלמיד א נארמאלע ערנסטע חסידישע יונגערמאן
שואל : עס קומט יו"ט פסח איך דארף מיך זעצן צום סדר אבער די גאנצע מעשה מיט מצרים פרעה שיינט מיר ווי א פאנטאזיע פ"וו עפעס זאל איך עס גלייבן
בוודאי קען מען אריין גיין אין דעם און זיך מתוכח זיין צו דעס איז די ריכטיגע אנטווארט אבער פון די אנדערע זייט ליגט אין דעם א שטארקע אמת און מ'קען עס אפלערנען בכמה אופנים
אבער דער עיקר פוינט פון דעם שמועס איז אז מ'קען געבן א שכלדיגע ענטפער וואס עס איז בעסער ווי אט דעס יונגערמאן דו פרעגסט ? ניט גענוג דעס אז דיין טאטע האט מקבל געווען
וקצרתי במקום שיש להאריך
א שטארקע משל -
און כדאי דאסמאל זאל מען עטוואס פארשטיין, וועל איך פרובירן כפי יכלתי אביסעלע מסביר זיין.
דער מגיד שיעור האט אויף יענעם רגע געגעבן די שטערקסטע תשובה וואס ער האט פארמאגט, און ס'איז גאנץ פיין.
אבער, לאמיר אנערקענען די ביטערע מציאות, דער אינגערמאן גלייבט לכאורה נישט אין יציאת מצרים !!
ווי זעיסטו אז דער יונגערמאן גלייבט ניט אין יציאת מצרים ? איך מיין דיר איז נאך קיינמאל בייגעפאלן א ענליכע קשיא ? איך פארשטיי נישט וואס דו רעדסט דא בכלל
דער יונגערמאן גלייבט פונקט ווי דיר ער פירט די סדר פונקט ווי דיר און מיט די זעלבע מחשבות ווי דיר אז כך מקובלני און אזוי גלייבן מיר באמת און אזוי טוען מיר ווייטער ער שמועסט נאר אויס א מחשבה וואס קוועטשט אים
די ערשטע און די עיקר טעות ביי דיר יעדער איינער וואס פרעגט א געדאנק ווערט א כופר ער פארלייקנט ער גלייבט נישט א מין משוגעת