אידישע וועלט פארומס

אויפריכטיג האט געשריבן:וואס טוט זיך אין די צייטונג פון די וואך, קען מען עפעס באמערקן דארט?

פריילאך האט געשריבן:

אויפריכטיג האט געשריבן:וואס טוט זיך אין די צייטונג פון די וואך, קען מען עפעס באמערקן דארט?

א מאמר פון הרב י.מ. סופר וועגן "שמירת עינים פון אייפאדס"

מי יודע האט געשריבן:איך האב שוין נישט אריינגעקוקט אין בוצינא קדישא זינט דאס יאר וואס איז ארויסגעקומען און טאקע דערפאר איז מיר שווער יעצט צו ברענגן דוגמאות, אבער ווען ס'איז ארויסגעקומען האב איך עס דורכגעליינט מדאשקע לדאשקע מיט גרויס דארשט, און איך געדענק זייער גוט ווי אזוי די גאס האט דאן גערעדט דערפון און וויפיל מען איז נתפעל געווארן פונעם געוואלדיגן אוצר וואס ער פארמאגט

מאז ועד עתה האבן שוין זייער אסאך גענאשט אינפארמאציע פון אים, יש מיט א מקור פון אים און יש אן א מקור פון אים, ממילא האב איך מורא אז נייעס האט עס לעצטענס געליינט, נאכן זיך אנליינען מיט אנדערע, קלערט ער ביי זיך וואס האט דא ר' סענדר מגלה געווען

און איך זאג נאכאמאל, זיין ספר איז א סעמפל ווי א עכטער חסיד באשרייבט זיין רבין, אן קיין הפרזות און אן קיין גוזמאות אן אן קיין שינויים

ער שטעלט אראפ דעם רבין ווי דער מנהיג הדור והדרו, נישט ווי יענער וואס שטעלט אראפ דעם רבין ווי א איד וואס האט ליב געהאט צו זאגן שטעכעדיגע ווערטלעך א גאנצן טאג ודי

מי יודע האט געשריבן:נייעס'ל, די רעדסט און דו רעדסט אויף א אופן וואס בלשונינו ווערט דאס אנגערופן געקייט וואסער

וואס האסטו געוואלט ער זאל אנטדעקן?
וואס האסטו געקלערט ער גייט שרייבן?
פרשת מונקאטש? בעלזא? קראלי? קלז"ב?
דער איד האט געשריבן כמעט אלעס וואס ער האט מיטגעהאלטן ביים רבין וואס איז געווען ראוי להוציא לאור עולם, אלע מערכות וואס מען האט געקענט שרייבן דערפון האט ער געשריבן, און וואס נישט נישט, איך האב אמאל געזען גאנצע שטיקער וואס מען האט געשניטן פונעם בוצינא על פי בקשתו (או בקשת בניו לאחר פטירתו)
עולמו של אבא האט געשריבן אלעס וואס ער האט געהערט
ר' סענדר האט געהאט דעם כלל נישט אלעס וואס מען דערציילט דארף מען אפשרייבן

נייעס1 האט געשריבן:
דו פרעגסט אפ וואס איך שרייב? אדער פארענפערסטו פארוואס 'בוצינא קדישא' איז נישט אזוי געלונגן דורך ערקלערן אז מען האט געדארפט שניידן גאנצע שטיקער?

איך האב געהערט א שיינעם חלק פון 'בוצינא קדישא' נאך בע"פ. טאקע פון ר' סענדער אליין. איך האב עס געליינט בכתב ווען עס איז ערשינען. איך האב נישט געזוכט צו טרעפן די אלע דערמאנטע מערכות הנ"ל (בעלז וכו')

צום פינטל. קיינער וועט נישט פארגלייכן ר' סענדער'ס 'בוצינא קדישא' צו 'במחיצתם' פון שלמה לארענץ. אדער די 8 בענדער פון מנחם פרוש. וואס דארט האט ר' סענדער לכאורה באלאנגט. נאר ענדערש צו רעזמאוויטש'ס זכרונות איבער דעם וויזניצער רבי'ן זצ"ל וכדומה.

דאס איז מיין לעצטע ווארט איבער 'בוצינא קדישא'. איך האב עס נאר דערמאנט אלס א הוכחה אז נישט יעדער בעל כשרון קען דעליווערן וואס ער וויל. אצינד צוריק צו די צייטונגען בזמנינו.

טהור-עיניים האט געשריבן:דער אשכול איז זיך אינגאנצן פארפארן, אבער אזוי ווי מען האלט שוין דא וויל איך אריינווארפן א ווארט. איבער דאס צוגלייכן דעם בוצינא קדישא צום במחיצתם פון שלמה לארענץ. עס איז טאקע נישט קיין פארגלייך. און דאס ערשטע און וויכטיגסטע איז מיט דעם וואס במחיצתם ווייסט יעדער איז נישט זייער קראנט, מען קען נישט צופיל בויען אויף וואס דארט שטייט, און דער בוצינא קדישא ווייסט יעדער איינער איז דוקא יא זייער קראנט. נישט ווי אנדערע וועלכע באשרייבן דעם סאטמאר רבין זצ"ל, ודי.

נייעס1 האט געשריבן:איך קוק צו די טענה'רייען אהער און אהין איבערן 'צייטונג' און איר רעדאקטער ר' אברהם פרידמאן נ"י. די גאנצע שמועס האט אויסגעלאזט די הקדמה 'וואס דארף א אידישע צייטונג צושטעלן פאר די ליינער?'

ווען מען האט אפגעקויפט דעם 'איד' (פון ראזמארין) איז דער רעדאקטער געווען ר' אלבערט'ס ברודער, ר' בערל נ"י. דער עולם איז נישט געווען צופרידן (לפי זכרונות ילדותי). מען האט געהאלטן אז ער שרייבט צופיל גויאישע נייעס. מען האט געהאלטן אז א אידישע צייטונג דארף אויסזען ווי די אידישע צייטונגען אין דער אלטער היים. מער היימישע נייעס און געמאסטענע וועלטליכע נייעס.

ר' סענדער דייטש ע"ה האט יא פארשטאנען צו א צייטונג. ער האט מערערע מאל געזאגט פאר מענטשן אז ער וויל אז דער 'איד' זאל אויסקוקן ווי דער 'אלגעמיינער'. ווי וועלטליכע נייעס פארנעמט א קליינע ארט. אלעס איז דארט ארום די 'פארטיי' (ליובאוויטש) און אירע פערזענליכקייטן.

ר' סענדער האט געהאלטן אז ר' חיים משה שטאובער פארשטייט צו דעם און ער וועט באלענסירן די גויאישע נייעס. ר' חיים משה האט טאקע פארשטאנען. ער האט אבער געמאכט טעותים ביי דעם (הסתלקות בעל ב"י מגור יוכיח) און ער איז געפלויגן.

דערנאך האט ר' אברהם פרידמאן געהאט א פרייע האנט מיט נייעס באריכטן און פאליטישע אפשאצונגען. דער עולם האט געהאט טענות ביז איבערן קאפ. (דער פרומער עולם האט גענוצט די זעלבע קריטיק ווי מען הערט היינט קעגן 'שטערן' און אנדערע מעגאזינס) זיינע אפשאצונגען זענען געווען איבער קארטער און מענטשן האבן געהאלטן אז דאס דארף זיין איבער די רוסישע אידן. אנדערע האבן געוואלט אז אפילו דאס אויכנישט.

ווען ר' אברהם האט געפענט זיין אייגענע 'צייטונג' אין תשמ"ח האב איך געהערט פון ר' סענדער א מיינונג אז עס וועט נישט האלטן קיין גאנצע יאר אדער וועט עס ווערן א אידיש-ענגלישע גויאישע צייטונג. (אלבערט האט א צייט געוואלט מאכן האלב ענגליש)

די 'צייטונג' איז טאקע קריטיקירט געווארן אלס זייער גויאיש (ווער געדענקט דעם שטורעם נאך די קלערענס טאמעס דיבעיטס?) דערפאר האט ער עס שפעטער באלענסירט מיט אומבאלאנגטע אידישע ארטיקלן און תורות פאר קינדער ווי מען האט אין די 'באלייכטונגען' און 'אידישע ליכט'.

דער 'איד' האט אנפאנג געטרייט נאכצומאכן אלבערט'ס צייטונג מיט גויאישע נייעס. לעצטנס איז א גרויסע שינוי לטובה. עס איז שטארק אידישלעך. די 'איד' איז איינגעטיילט אין פיר טיילן. בלויז איינס איז וועלטליך.
דער 'בלאט' איז פון די ערשטע טאג אומבאלענסירט. פון איין זייט האט עס מער אידישע נייעס (אסאך סענזאציעס) אבער עס האט אויך רייצערישע פאליטישע נייעס (ווי בחורים זוכן). עס איז אבער מער א אידישע צייטונג ווי אלבערט'ס צייטונג וואס איז געבליבן א ריינע אידישע איבערזעצונג פון די גויאישע צייטונגען (מיט אביסל פון די "באלייכטונגען' כנ"ל)

אויב מען רעדט פון פארקויפן דעם 'צייטונג' דארף מען אנעליזירן צי עס איז דא א מקום פאר אן עכטע 'אידישע' צייטונג. לדעתי איז עס דא. די וואס זוכן נייעס האבן ווי עס צו טרעפן. עס איז אויך דא 'קול מבשר'. עס פעלט אן אומפארטיישע אידישע צייטונג וואס זאל דינען ווי 'המודיע' 'מחנה חרדי' און 'המבשר' פאר אונזערע קרייזן.

ר' אברהם איז זיכער נישט געמאכט אלס רעדאקטער פון אזא צייטונג. זיין עקספערטיז מימי בחרותו איז ליבעראלע פאליטיק ותו לא מידי.

אויב איינער וויל אפקויפן אזא צייטונג און האפט צו מאכן געלט וועט ער עס דארפן טוישן מקצה אל הקצה. ער וועט דארפן א רעדאקטער און שרייבערס וואס וועלן צושטעלן אידישע ארטיקלן און נייעס. לויט די סעילס פון די 'משפחה' און 'שעה טובה' איז דא א מארקעט פאר דעם.

איינער האט געשריבן:[quote=נייעס1,

דאס איז דיין מיינוג, ותו לא מידי!
איך מיט אסאך אנדערע קויפן "איין" צייטונג א יעדע וואך וואס הייסט "די צייטונג" יא פאר די סיבה אז עס האט, דעס וואס די ריפסט גוישיע נייעס, איך וויל נישט ליינען און אויך וויל איך נישט מיינע קינדער זאלן ליינען די פראפגאנדע צייטונגען וואס די ריפסט אן אידישע נייעס, איך מיט אסאך אנדערע גלייכן "די צייטונג" פאר די פלעינע טרוקענע נייעס וואס ער שרייבט אין "מאמע לשון", יעצט צו מען קען עס פארבעסערן? זיכער, א יעדע גוטע זאך קען ווערן נאך בעסער און די צייטונג אליין איז געווען אסאך בעסער פאר 15 יאר צוריק, אבער אויב איינער וועט עס אפקויפן און טוישן די סטייל צו "נייעס1 אידישע נייעס" איז פשוט א שאד ער קען פאר דעם געלט אנהייבן פון פריש ווייל מערסטע פון די יעצטיגע ליינער וועלן ער מער נישט קויפן.

ארעסטאנט האט געשריבן:ביי דע וועי ווייסט איינער ווער דער יצחק קלאר איז?
איך גיי ניסלעך פאר אים!

קרעמער האט געשריבן:יצחק קלאר איז א היימישער

ותו לא מידי