קאלפיק

[זענדל]

דא האט איר א ספאדיק

C12DB969-DA33-4EA6-8AA1-1AA509DE1F29.jpeg

האמיר גערעדט מיט א בעלזער, טענה׳ט ער אז דער בעלזער רב ז״ל (רבי ישכר בער) איז געגאנגען אינדערהיים - דאס מיינט אין די שטאט בעלז - מיט א ספאדיק, און ווען ער איז אוועק געפארן איז ער געגאנגען מיט א קאלפיק, און ער זאגט אז ס׳איז נישטא קיין איין בילד פון בעלזער רב, אינעם שטאט בעלז,
וועגן דעם זעהט מען אים נאר מיטן קאלפיק.

דא האט איר מיטן קאלפיק

47189E3F-9EC7-4DE7-A4B5-A5694A5C4FC2.jpeg

ער זאגט אז אינעם בילגריא׳ער כתבים שטייט אז דער רב איז געגאנגען א ספאדיק, האט דער בעלזער רב זז״ג געבעטן מ׳זאל אים מאכן א ספאדיק, האבן די עמי הארצים, אים געמאכט א פוילישע שטריימל.

וואלט ער געדארפט בעטן יבלחט''א הרה''ח ר' משה טובי' גרינצווייג ז''ל משב''ק [דער שטריימל מאכער] ער וואלט אזא טעות נישט געמאכט...

נו, ליצנות!...

[אהרן הלוי]

נישט ליצנות, נאר ווייטאגלעך.

---

ולעניננו, כ'האב געקענט א גערער חסיד וואס האט גערופן זיין ספאדיק ''שטריימל'' (אפשר אלע גערער רופן עס אזוי?)

[חמרא טבא]

ולעניננו, כ'האב געקענט א גערער חסיד וואס האט גערופן זיין ספאדיק ''שטריימל'' (אפשר אלע גערער רופן עס אזוי?)

יא אלע רופן עס אזוי וכדאמרן לעיל א פולישע שטריימל

[געדיך אוואש]

אין איינער פון די בעלזער קובצים "עתיקות", איז לעצטענס געווען א הערליכע מאמר וועגן שטריימלעך / ספאדיקעס / קאלפיקעס, די חילוקים און די גאנצע היסטאריע ארום זיי, די פארשידענארטיגע מנהגים פון פארשידענארטיגע מקומות (בעיקר בעלזער, פארשטייט זיך), באגלייט מיט היסטארישע בילדער און דאקומענטן.

[רוצה לדעת]

לייג דאס ביטע ארויף, לזכות את הרבים

[בעל דמיון]

איך קען שוין זעהן אין אזא צוואנציג יאר ארום וועט מען זיך טעהנ'ן דא ציווישן א קאלפיק/ספאדיק/פוילישע שטריימל מיט עפעס אזא נייע מין ברי' "אמעריקאנע שטריימל" דאס איז עפעס אזוי ווי די "כוי" פון די גמרא ספק חי' ספק בהמה"...

[ישראל פאלאק]

איך האב געהאט א גאליציאנע באבע און זי האט גערופן א שטריימל מיטן נאמען קאלפיק'ל, אזוי אויך איז דא א עובדא בשם הרה"ק קדוש אהרן מבעלז וואס האט זיך אנגערופן וועגן די יונגעלייט וואס גייען מיט אויסגעריבענע קאליפיקעס, און דאס איז זיכער אז דערעולם און בעלז איז געגאנגען מיט שטריימלעך, אזוי אז לענ"ד איז נישט דא באמת א חילוק און די נעמען, נאר במשך די יאהרן האבן זיך צוזאם געמישט די אלע נעמען פונעם שטריימל און ס'איז געווארן א חלוקה יעדער אויסזעהן מיט זיין נאמען

[זייער קלוג]

איך ווייס נישט ווי א שטארקע ראי די קענסט נעמען פין דיין באבע ווייל למעשה היינט האט יא יעדע זאך זיין באשטימטע נאמען

[נחום וואהלינער]

ולעניננו, כ'האב געקענט א גערער חסיד וואס האט גערופן זיין ספאדיק ''שטריימל'' (אפשר אלע גערער רופן עס אזוי?)

אין פולין האט 'דאס' געהייסען א שטריימעל.

[חמרא טבא]

לייג דאס ביטע ארויף, לזכות את הרבים

[חיי אריכי]

איך שטעל דא ארויף בילדער פון ספאדיק׳יס, דער עולם זאל כאפן דער געדאנק,
ווי מ׳קען זעהן אויף די בילדער האט דאס אינגאנצן אן אנדער געשטעל פון א קאלפיק.
א ספאדיק, איז געוועהן א וואכן מלבוש, וואס חסידישע אידן, בני עליה, יושבים, (נישט דווקא רבישע קינדער) זענען געגאנגען אינדערוואכן, דאס איז אזוי אנגעגאנגן ביז ימי צאנז - שינווא.
אויף דעם גייט די תנועה פון דער ראפשיצער חבריא, ״מ׳דארף באהאלטן, א ספאדיק אן אלטן״

א קאלפיק איז געוועהן פאר בחורים, א שבת׳דיגער מלבוש, ביז ימי צאנז - שינווא זענען געגאנגען אזוי בחורים, נישט דווקא די רבישע אייניקליך,
די רבישע אייניקלעך זענען אזוי געבליבן, א שטייגער ווי פארן קריג זענען אין געוויסע מקומות געגאנגען מיט שווארצע זאקן, און היינט גייען אזוי נאר רבישע אייניקלעך.
און פאר רבנים ביומי דפגרא׳ס, אדער ווען מ׳האט זיך געוואלט אהערשטעלן, לדוגמא ווען מ׳איז געגאנגען צעווישן גוים.
געוויסע רבנים, מער מעדערענע, זענען אלעמאל געגאנגען קאלפיקעס, און מ׳האט טאקע חוזק געמאכט פון זיי, מ׳פלעגט זיי רופן די ״קאלפיקער רבנים״

קאלפיקעס וועלן נאכקומען.

אלעס וואס מ׳רעדט דא איז נאר פון די געגענטער פון גאליציע און רוסיש פולין,
און רוסלאנד איז מען געגאנגען אן אנדער לבוש.

דא האט איר בעלזא רב ז״ל

0C18E6C5-6956-4E46-9419-5CBB6DF1BC25.jpeg (43.07 KiB) געזען 3077 מאל

9F38A35B-373E-4A95-9FB7-22AAA270CE13.jpeg (70.58 KiB) געזען 3077 מאל

4C195B5D-42D3-4B56-B1F1-75570BB20742.jpeg (111.92 KiB) געזען 3077 מאל

[חיי אריכי]

בעלזא רב ז״ל

5D2CEA49-87F1-413D-91D8-E61250EFD084.jpeg (43.21 KiB) געזען 3065 מאל

[איינס]

סא די גאנצע מעשה מיטן בעלזער אז ער גייט א שווארצע אין ירושלים איז א טעות?!

איך זעה נישט קיין חילוק צווישן די בילדער דא מיט די היינטיגע ספודיקעס
נאר אז די וואס מאכן ספודיקעס האבן זיך צוגעלערנט און מאכן שענערע און ברייטערער ספודיקעס.

אויב זאגסטו פון א מקור איז איין זאך אבער אויב איז דאס מסברא ווייל דו קוסט אויף די בילדער איז שוין א צווייטע מעשה

[חיי אריכי]

דאס איז רבי אלתר׳ל דזיקוב׳ער

563818EE-48A0-40F9-A35F-0F51E2442412.jpeg (63.85 KiB) געזען 3064 מאל

דאס איז דער גראדזיסק׳ער, דער פלאנטש׳ער רב׳ס זוהן.

C77C39AD-915B-47AC-B3BB-65D88F79F0E2.jpeg (177.1 KiB) געזען 3064 מאל

[חיי אריכי]

דאס איז דער נציב

991FD607-70DF-4FDF-9B9B-17C6606282EF.jpeg (83.83 KiB) געזען 3060 מאל

דאס איז רבי חיים בערלין, א זוהן פונעם נציב.

80433D6A-16DA-41DF-AADC-3E2560B75121.jpeg (139.08 KiB) געזען 3060 מאל

[חיי אריכי]

רבי שמואל סאלנט

B23B0280-49DB-49A4-96A8-D987D5E266F6.jpeg (61.59 KiB) געזען 3058 מאל

[חיי אריכי]

סא די גאנצע מעשה מיטן בעלזער אז ער גייט א שווארצע אין ירושלים איז א טעות?!

איך זעה נישט קיין חילוק צווישן די בילדער דא מיט די היינטיגע ספודיקעס
נאר אז די וואס מאכן ספודיקעס האבן זיך צוגעלערנט און מאכן שענערע און ברייטערער ספודיקעס.

אויב זאגסטו פון א מקור איז איין זאך אבער אויב איז דאס מסברא ווייל דו קוסט אויף די בילדער איז שוין א צווייטע מעשה

וואס מיינט א מקור ביי אייך?
אז איך האב אזוי געהערט פון כמה וכמה אידן, איז ביי אייך א מקור?
רבי יענקע׳לע האט אזוי געזאגט,
און רבי נפתלי באבוב׳ער האט געזאגט אז א ספאדיק מיט א קאלפיק זענען ביידע פון פעל, אבער דער חילוק פון די ביידע איז אזוי ווי א קוטשמע מיט א שטריימל...
צווייטענס, אז איר זעהט נישט קיין חילוק פון די ספאדיקעס מיט די קאלפיקעס, ווייסט איר נישט וויאזוי מ׳קוקט אויף א בילד...
א איד האט אמאל געזאגט פארן סאטמאר׳ע רב, חנוכה נאך די תורה, דער רבי האט דאך נעכטן געזאגט דער זעלבע זאך, האט דער סאטמאר׳ע רב געזאגט, איינער וואס קען נישט זינגען מיינט אויך אלע ניגונים זענען די זעלבע, איז איינער וואס קען נישט לערנען מיינט אויך אלעס איז דער זעלבער...

[געדיך אוואש]

סא די גאנצע מעשה מיטן בעלזער אז ער גייט א שווארצע אין ירושלים איז א טעות?!

איך זעה נישט קיין חילוק צווישן די בילדער דא מיט די היינטיגע ספודיקעס
נאר אז די וואס מאכן ספודיקעס האבן זיך צוגעלערנט און מאכן שענערע און ברייטערער ספודיקעס.

אויב זאגסטו פון א מקור איז איין זאך אבער אויב איז דאס מסברא ווייל דו קוסט אויף די בילדער איז שוין א צווייטע מעשה

וואס מיינט א מקור ביי אייך?
אז איך האב אזוי געהערט פון כמה וכמה אידן, איז ביי אייך א מקור?
רבי יענקע׳לע האט אזוי געזאגט,
און רבי נפתלי באבוב׳ער האט געזאגט אז א ספאדיק מיט א קאלפיק זענען ביידע פון פעל, אבער דער חילוק פון די ביידע איז אזוי ווי א קוטשמע מיט א שטריימל...
צווייטענס, אז איר זעהט נישט קיין חילוק פון די ספאדיקעס מיט די קאלפיקעס, ווייסט איר נישט וויאזוי מ׳קוקט אויף א בילד...
א איד האט אמאל געזאגט פארן סאטמאר׳ע רב, חנוכה נאך די תורה, דער רבי האט דאך נעכטן געזאגט דער זעלבע זאך, האט דער סאטמאר׳ע רב געזאגט, איינער וואס קען נישט זינגען מיינט אויך אלע ניגונים זענען די זעלבע, איז איינער וואס קען נישט לערנען מיינט אויך אלעס איז דער זעלבער...

כ'האב נאכנישט געהאט קיין צייט אריינסצוקענען די מאמר פון עתיקות (אויב ס'וועט נאך אמאל געשען, ס'היבש א לאנגע מאמר), אבער דארט איז אלעס ערווענט מיט א קלארקייט, גענוי ווי אזוי יעדער פון זיי ווערט געמאכט, און ווער און ווען מ'האט זיי גענוצט. א שאד זיך צו דינגען דערויף, אז כ'על האבן אביסל צייט וועל איך בל"נ מעתיק זיין אביסל מהנוגע לענינינו.

[איינס]

סא די גאנצע מעשה מיטן בעלזער אז ער גייט א שווארצע אין ירושלים איז א טעות?!
איך זעה נישט קיין חילוק צווישן די בילדער דא מיט די היינטיגע ספודיקעס
נאר אז די וואס מאכן ספודיקעס האבן זיך צוגעלערנט און מאכן שענערע און ברייטערער ספודיקעס.
אויב זאגסטו פון א מקור איז איין זאך אבער אויב איז דאס מסברא ווייל דו קוסט אויף די בילדער איז שוין א צווייטע מעשה

וואס מיינט א מקור ביי אייך?
אז איך האב אזוי געהערט פון כמה וכמה אידן, איז ביי אייך א מקור?
רבי יענקע׳לע האט אזוי געזאגט,
און רבי נפתלי באבוב׳ער האט געזאגט אז א ספאדיק מיט א קאלפיק זענען ביידע פון פעל, אבער דער חילוק פון די ביידע איז אזוי ווי א קוטשמע מיט א שטריימל...

יא דאס מיין איך מקור, אז נישט סתם מסברא ווייל די פיקטשער זעהט אויס אנדערש.
אבער וואס זאגן די בעלזער, איז מעגליך אז זיי האבן געמאכט אזא ביטערן טעות, און אויב יא גייט ער טאקע טוישן צו א ספאדיק?

צווייטענס, אז איר זעהט נישט קיין חילוק פון די ספאדיקעס מיט די קאלפיקעס, ווייסט איר נישט וויאזוי מ׳קוקט אויף א בילד...
א איד האט אמאל געזאגט פארן סאטמאר׳ע רב, חנוכה נאך די תורה, דער רבי האט דאך נעכטן געזאגט דער זעלבע זאך, האט דער סאטמאר׳ע רב געזאגט, איינער וואס קען נישט זינגען מיינט אויך אלע ניגונים זענען די זעלבע, איז איינער וואס קען נישט לערנען מיינט אויך אלעס איז דער זעלבער...

די בילדער זאגט נישט גארנישט ווייל אויב יא גייען מיר בכלל נישט קיין שטריימל נאר עפעס א אנדער מלבוש. די וועג ווי מ'מאכט מלבושים טוישט זיך כסדר, און אויב איז נאר וועגן די בילדער וואלט איך געזאגט אז אמאל האט מען געמאכט נעבעכדיג די ספאדיקעס און די חברה האבן זיך צוגעלערנט.

קוק די חילוק צווישן די ספאדיקעס (איך האף אז אלע זענען ספודיקעס, ס'איז דאך ליטווישע רבנים), זעהט אויס אז די ס'איז אויך געווען ביי די ספודיקעס קרויס און מילער..

ספודיקעס.jpg (118.58 KiB) געזען 2939 מאל

אבער לויט ווי די זאגסט איז דאס פון א מקור און ס'איז יא געווען א צווייטער מלבוש.

[חמרא טבא]

ווער איז דער רב בליטא? קוקט אויס א איידעלע צורה...

[אהרן הלוי]

צו איידל אז מען זאל מעגן ארויסשרייבן זיין נאמען בקרב שלומי אמוני

---

בנוגע דעם 'בעלזער', לבי אומר לי, אז עס איז אויך גענומען געווארן אין באטראכט דאס וואוילזיין פונעם רב שליט''א, וואס א שווערע קאלפיק איז אפשר צו שווער פאר אים

[איינס]

ווער איז דער רב בליטא? קוקט אויס א איידעלע צורה...

איך האב געשריבן למספרם (יש.)

[אדער יא]

אבער ווער אידאס?

[איינס]

הרב קוק

איך מיין אבער אז ס'זאל זיין כאילו איך האב נישט געשריבן און מ'זאל בלייבן צום שמועס פונעם אשכול

[צו געזונט]

די שמועס האט מיר געמאכט אזוי א דראנג זיך איינצוהאנדלען די העל ברוינע סארט, מיט די טונקעלערע שטרייף לויפט אינמיטן ארום. וואס איז דאס (ספאדיק אדער וואטעווער), און וואו קאן מען דאס איינהאנדלען, אבער נאר די עכטע