תר"ל (1870) דריטער און לעצטער קווארטאל, העררענמארקט Herrenmarkt 40, היינט הערנגאססע שוהל 21 אין תרכ"א (1861) האבן די אידן באקומען רעכטן זיך צו באזעצן וואו אימער אין די שטעט פון באוואריע. די ערשטע אידן זיך צו באזעצן אין ראטענבורג נאך הונדערטער יארן זיין פארוואוסט אן קיין קול תורה ותפלה, איז געווען אין תר"ל (1870). די 'הוימאנן' און 'שטרויס' פאמיליעס פון 'נידערשטעטטען' זענען געווען די ערשטע צו קומען וואוינען אין ראטענבורג. אין תרמ"ח (1888) האבן די אידן אפגעקויפט א געביידע פול מיט צימערן - היינטיגע הערנגאססע נומער 21 herrngasse. און געמאכט דארט א בית הכנסת, א קהילה צענטער און א מקוה. די אידן האבן געוואוינט דארט גאנץ רואיג און געווען גוטע איינקויפער.
הערנגאססע 21 פאר'ן קריגהערנגאססע 21 היינט.אין תרל"ה האבן די אידן פארבעטן 'הר"ר משה האפמאנן ז"ל' פון 'זעקענדארף', קוים א יאהר פארהייראט, פון פריעדיגע תלמידים פונעם ווירצבורג'ער רב אין זיין סעמינאר
בית המדרש למורים, צו זיין דער אפיציעלער משפיע און וועג ווייזער. ער האט בעפאר געווען עטליכע יאהר רב אין 'זעקענדארף' און דערנאך אין די ראטענבורג'ער קהילה פאר פופציג יאהר. ער איז געווען דער מלמד תינוקות; שוחט, חזן און פרנס. הר"ר משה האט געוואוינט אויף העררענמארקט Herrenmarkt 40, היינט הערנגאססע 21. דארט איז אויך געווען זיין תלמוד תורה וואו ער האט געלערנט מיט קליינע קינדער.
אין תרפ"ז (1926) איז פון 24 הענדלער'ס אין ראטענבורג, זענען 14 געווען קיה הענדלער. עס זענען געווען טעקסטיל-הענדלער (הוימאנן, שטרויס, מאנן, און קירשבוים פאמיליעס אין הערנגאססע 2), לעדער-הענדלער (וועסטהיימער פאמיליע), א בוטשער, און א ארכיטעקט. די אידן זענען אויך געווען איינגעשטעלט אין רעגירונגס איינגעלעגענהייטן. דער פארזיצער פון די קולטור געמיינדע 'קארל ווימפהיימער' איז געווען אויך א מיטגליד אין די שטאטישע ארמעניע'ן ראט.
הערנגאססע 2 הוימאנן און שטרויס טעקסטיל געשעפט.הערנגאססע 2 היינט.מעצגעריי לעהמאנן געשעפט Schmiedgasse 5מעצגעריי לעהמאנן געשעפט היינט.דאס האט אנגעהאלטן ביז אין יאהר תרפ"ג (1923) ווען די נאציאנאליסטישער כאריזמאטישער רעדנערין 'אנדריא עללענדט' שר"י, האט געהאלטן א דריי שעה'יגע רעדע ביי א ריזיגע צוזאמענקום פאר די אנטיסעמיטישע 'רייכספלאגגע'. באשולדיגענדיג די אידן אין פינאנציעלע פראבלעמען און מלחמות.
('אנדריא עללענדט' איז געווען א מעקסיקאנער געבוירענער וואס האט אימיגרירט קיין דייטשלאנד - אן אויסגערופענער אנטיסעמיט מיט א זעלטענע פלאמעדיגע האסס אויף אידן. און דערצו א גאר כאריזמאטישער רעדנערין פאר די נאצישע באוועגונג, וואס האט געצויגן טויזנטער צוהערער וואו אומער איבערן לאנד זי האט געהאלטן רעדעס. זי איז געווען דער ערשטער ארויפצוברענגען היטלער ימש"ו אויף די נאציאנאלע ארענע. אין איינע פון אירע רעדעס אין מאי 1922, ארגאניזירט דורך די טרויעריגע 'ענ-עס-די-ע-פי' (NSDAP) האט זי געשריגן מיט גיפט:
"איך אפעליר צו אייך אלע: צייגט מוט, שליסט אייך פעסטער צוזאמען, די צייט ערפאדערט עס! מיר פאדערן אויסשאלטונג און בעזייטיגונג פון די יודן. נישט מיט ווערטער קאנען מיר די יודן באקעמפן, מיר מוזן פילמעהר צו טאט שרייטען. דערום זיינט איהר אבער אלע בארופן, איהר אלע די וואס זענען דא. זייט אייניג, ווען עס גילט, ראך אן דעם יודן צו אבערן".
רבי משה האפמאן איז געווען זייער געשעצט ביי די דייטשן. ער האט פרובירט אפצושטילן די האס קעגן די אידן. ער האט געשיקט בריוון און געשריבן ארטיקלן אין די צייטונגען ווי אין די 'פראקוניע גאזעט', - אפצושלאגן די העסליכע רעדעס. א קריסטליכער פראפעסאר אין ראטענבורג 'היינריך לייבלער' א פריינד פון רבי משה - א גרויסע ידען און רעדנער, האט אויך געשריבן אין צייטונגן פרובירענדיג צו אפשלאגן און איינשטילן די געמיטער פון די טאגליכע העסליכע רעדעס.
און די קומענדיגע יאהר האט א גלח מיטן נאמען 'ווילהעלם פאברי' געהאלטן א לעקציע איבער די "יודנפראגע" וואו ער האט אויפגעפרישט אלע פארצייטישע באשולדיגונגן קעגן די אידן. טאג נאך טאג האבן זיך פארמערט אנטיסעמיטישע אטאקעס אויף אידן אין ראטענבורג.
אין תרצ"ז (1937) האט זיך אנגעהויבן א סיסטעמאטישע פארטרייבונג אויף די אידן פון ראטענבורג. אין כ"ז תשרי שנת תרצ"ט (1938) איז געווען די ענדגילטיגע - ביז צום היינטיגן טאג פון א לאנגע היסטאריע פון אידן אין ראטענבורג. היטלער יונגן האבן אינוואדירט דעם אידישע קווארטל און געשאסן מיט ביקסן אין די לופטן אנזייענדיג א שרעק פאר די לעצט זיבעצן פאמיליעס וואס האבן געוואוינט אין ראטענבורג. די אידן זענען אנטלאפן מיט זייער זעק און פעק דורך הינטער געסלעך מורא האבענדיג צו פארן מיט די באנען. דער חזן פונעם ביהכ"נ ר' שמשון ווארצינגער האט צום לעצטן מאהל פארשלאסן די שוהל און איבערגעגעבן די שליסלן צו די ראטהויז. פינף טאג שפעטער איז די ביהכ"נ געווארן געפלונדערט, און ראטענבורג האט געפייערט א 'פריידנפעסט' איבער די 'באפרייאונג פון די אידן'. דאס איז געווען בעפאר די נאציאנאלע באקאנטע 'רייכספאגראמנאכט' אדער קריסטלנאכט שפעטער אין דעם יאהר.
נאך פופציג יאהר לערנען מיט אידישע קינדער אין ראטענבורג, האט רבי משה אויף דער עלטער זיך אריבערגעצויגן קיין ווירצבורג וואו ער איז אוועק אין ט"ז אב תרפ"ט אין עלטער פון אכט און זיבעציג יאהר און באערדיגט אין די 'האכבערג' ביה"ח. ווי א שרייבער אינעם "באווארישן איזרעלישן געמיינדעצייטונג" האט דאן געקלאגט אויף ר' משה. "ער איז געווען אין א געבענטשטע עלטער פון 78 יאהר, מיט רויזן באקן און שנייאיגע זילבערנע בארד מיט נאך געזונטע יארן צוגיין האט פלוצלינג עטליכע מאנאטן צוריק געשלאגן געווארן מיט א לעבער קרענק וואס האט פארשנעלערט זיין לייכטן טויט".
ר' משה האט געהאט דריי טעכטער אין ראטענבערג. 'עממא' איז פארכאפט געווארן אין 1942 און ערמארדערט געווארן אין די מעדאנעק טויט לאגער. 'גרעטשען' מיט איהר מאן 'יוסף אנסבאכער' זענען אין 1939 אנטלאפן קיין ניו יארק וואו זי האט אויסגעלעבט אירע יארן. זיי האבן געהאט דריי קינדער. לינע, מעקס, און ליאו. משה'ס יונגע טאכטער 'רויזא' איז געווארן ערמארדערט ביים קריג.
[align=center]
פט
האיש החסיד הרר משה בר יוסף
המכונה האפמנן מלמד תינוקת
בעיר של מהרם מרוטענבורג
מורה צדק רועה עדרו
שליח ציבור בקהילתו
הנהיג באמונה את בני ביתו
נדרש לישיבה של מעלה
ביום טו מנחם תרפט לפק
ת נ צ ב ה[/align]
אין מערץ 31 1945 האבן אמעריקאנע מיליטערישע פליגערס באמבארדירט און פארניכטעט פערציג פראצענט פון די שטאט ראטענבורג ווי אויך א גרויס טייל פון איהר מויער. ראטענבורג איז געווארן כמעט ווי פארוואוסט.
א מאפע פון פונעם אידישן קווארטל אין ראטענבורג