צדיקים וואס האבן פאראויסגעזאגט דעם חורבן אייראפע

[חייקל אלצווייסער]

דאכצעך כ'האב עס געליינט אין דער סקווערער גליון לקראת שבת .

[חוקר]

הגה"ק ר' אהרן מבעלזא ז"ל.
באלד נאך די התמנות, אום חנוכה תרפ"ז האט ער געזאגט בשם אבותיו אז פאר צדיקים איז מען מודיע א צרה 13 יאר פריער.
ווען היטלער ימ"ש איז ארויף אין מאכט איז הגה"ק געפארן קיין בערלין טענה'נדיג אז ער דארף פארן צו אן אויגן דאקטאר און ער'ט אויסגעוועלט צו וויילן אין א שטוב וואס איז געווען אקעגן איבער דעם אפיס וכדו' פון דעם רשע און ער'ט פארארבעט אויסטערלישע מעשים. כך מספרים. והידענים ירחיבו.

ס'איז אייך נישט באקאנט די דרשה פין בולגרייער רב זצ'ל בשם דעם רב זצ''ל אין פעסט איידער זיי זענען געפארן קיין ארץ ישראל
ח״ו צוזאגן אז ער האט פין פאראויס געוויסט

אז איך ווייס נישט דערפון קען מען עס אפשר איינער פארציילן? א דאנק

[בסתר המדריגה]

[image][/image]

[סידיראם]

אין שומרי אמונים איז דא א בריוו ווי ער שרייבט נאך עטליכע יאר בעפאר די מלחמה, אני מפחד מאוד משנת ת"ש, עיין שם והוא פלא עצום.

דאס מיינט אז זיי האבן עפעס געזעהן, אבער יתכן אז פונקטליך וואס עס גייט קומען האט מען באהאלטן פון די צדיקים, כדי זיי זאלן נישט איינרייסן צו שטארק.

[farshlufen]

נו אויב אזוי פארוואס זענען זיי נישט אלע אנטלאפן באצייטענס?

דער מלאך זצ"ל האט טאקע בשום אופן נישט געלאזט זיין תלמיד ר' זאנוויל גערטנער צוריקפארן קיין יוראפ שוין עטליכע יאר פאר די צווייטע וועלט מלחמה, הגם ער האט דארט געהאט זיין משפחה וכו', ער האט ארויסגעקוקט פון פענסטער, און געזאגט, איך זעה מאוים'דיגע בירורים קומען אויף אייראפע!

[אומאפיציעל]

דאס מיינט אז זיי האבן עפעס געזעהן, אבער יתכן אז פונקטליך וואס עס גייט קומען האט מען באהאלטן פון די צדיקים, כדי זיי זאלן נישט איינרייסן צו שטארק.

אסאך צדיקים האבן געזאגט אז זיי קענען גארנישט טון, איינער האט זיך אפילו אויסגעדריקט אז "מיר זענען ווי די גענעראלן אן די מונדירן". א צווייטער האט געזאגט "עתיד הקב"ה לעשות מחול לצדיקים" אז דער אייבערשטער זאגט פאר די צדיקים דאסמאל דארפט איר מיר מוחל זיין און לאזן טון וואס איך וויל. וכדומה אין דעם ריכטונג איז געווען מימרות פון נאך אסאך צדיקים. איך געדענק נאר נישט קיין נעמען ווער האט געזאגט וואס.

[שטייגען]

האב איך געליינט די אינטעוויא מיט הרה״צ רבי פישל הערשקאוויטש זי״ע, האט עהם די שרייבער געפרעגט צו עס איז וואר וואס מדערציילט היינט אז די אונגארישע אינדטום האט אפגעלאכט פון די שמועות וואס סאיז געקומען פון די פוילשע/גאלצינע איבערלעבערס וואס האבן זיך אריבערגעכאפט קיין אונגארן דערציילן די רציחת פון דעים אותו האיש היטלער שר״י, אין מהאט געלעבט ווייטער רואיג,
האט ער געזאגט סאיז שקר וחזב.

[גלאזער]

דאס מיינט אז זיי האבן עפעס געזעהן, אבער יתכן אז פונקטליך וואס עס גייט קומען האט מען באהאלטן פון די צדיקים, כדי זיי זאלן נישט איינרייסן צו שטארק.

אסאך צדיקים האבן געזאגט אז זיי קענען גארנישט טון, איינער האט זיך אפילו אויסגעדריקט אז "מיר זענען ווי די גענעראלן אן די מונדירן". א צווייטער האט געזאגט "עתיד הקב"ה לעשות מחול לצדיקים" אז דער אייבערשטער זאגט פאר די צדיקים דאסמאל דארפט איר מיר מוחל זיין און לאזן טון וואס איך וויל. וכדומה אין דעם ריכטונג איז געווען מימרות פון נאך אסאך צדיקים. איך געדענק נאר נישט קיין נעמען ווער האט געזאגט וואס.

מי אמר זאת

[סאדאם חוסעין]

דאס מיינט אז זיי האבן עפעס געזעהן, אבער יתכן אז פונקטליך וואס עס גייט קומען האט מען באהאלטן פון די צדיקים, כדי זיי זאלן נישט איינרייסן צו שטארק.

אסאך צדיקים האבן געזאגט אז זיי קענען גארנישט טון, איינער האט זיך אפילו אויסגעדריקט אז "מיר זענען ווי די גענעראלן אן די מונדירן". א צווייטער האט געזאגט "עתיד הקב"ה לעשות מחול לצדיקים" אז דער אייבערשטער זאגט פאר די צדיקים דאסמאל דארפט איר מיר מוחל זיין און לאזן טון וואס איך וויל. וכדומה אין דעם ריכטונג איז געווען מימרות פון נאך אסאך צדיקים. איך געדענק נאר נישט קיין נעמען ווער האט געזאגט וואס.

מי אמר זאת

עס קען נישט זיין ווייל לא איש קל די באשעפער איז נישט בעל בית טיישט די חוזה, דעי וואך ובן אדם ויתנחמם א מענטש קען אים טוישען מיינונג, ההוא אמר ער קען זאגן ולא יקום אבער ער קען עס נישט מקיים זיין, ווען נישט די חוזה שרייבט עס דעי וואך וואלט מיר עס נישט געקענט זאגן,
אדון עולם אשר מלך די אייבערשטער איז נאר געווען א מלך בטרם כל יציר נברא פאר די כללות יציר [הצדיק] נברא, ווייל אזי משעה שנברה, מלך שמו שנקרא הייסט די צדיק מלך.

[גלאזער]

יש מאות מימרות מחז"ל ומצדיקים נגד זה, ואדרבה כשאמר הקב"ה הניחה לי ידע משה להתאמץ בתפלה, וזה ביארו תלמידי בעש"ט הכרוז ששמע אחר שובו בנים חוץ מאחר, כי למה שמע, רק שידע להתקרב.
על כאן שאלתי מי אמר כן.

[שלומעלע]

מתוך הקדמת הרה"צ ר' יחיאל מאיר מארגענשטערן, לומאז'ער רבי פון בני ברק, לספר זקינו הרה"ק מראדזימין 'ביכורי אביב'.
איך האב גראדע געהערט פון א ישיש וואט האט עם געדענקט פון לאדז', האט פארציילט, אז ער האט טאקע אין יעדער געלעגינהייט נישט אויפגעהערט רעדען שווארצע חזיונות לגבי עתידם של יהדות פולין, אבער דער עולם האט עם בשעתו אנגעקוקט ווי א משוגענע.

[שלומעלע]

מתוך א באשרייבונג פון ל. פיינגולד אויף הרה"ק ר' ישראל מגראדזיסק זצ"ל הי"ד. דער רבי איז אומגעקימען אין קריג. הגם אז ער האט געהאט דעם מעגליכקייט אנטלויפען, אבער מצד זיין געטרייהקייט פאר זיין חסידים, האט ער נישט מסכים געווען. ער האט דערקלערט, אז אפי' ער אליינס וועט ווערען געראטעוועט, אבער וואס טויג א לעבידיגער רבי מיט טויטע חסידים. א צווייטע סיבה האט ער געגעבען, אז כל זמן ס'איז דא באוויסטע רבנים אין געטא, וועלען גיטע אידען פון אויסלאנד שיקען פעקעלעך, עסעןווארג מיט קליידער, אין אזוי וועט דערוויילע זיין וואס צו עסען. אבער אז ס'עט נאר בלייבען פשוטע אידען, וועט נישט קומען קיי פעקעלעך, אין זיי וועלען חלילה אויסגיין פון הינגער.

[בראשית ברא]

גאנץ א שיינער ליקוט דיזער אשכול

[בראשית ברא]

ר' אברהם בן ר' נחמן (טולטשינער) ז"ל, וואס איז געווען פון די גאר געהויבענע ברסלב'ע חסידים פאר די ערשטע וועלט מלחמה, שרייבט אין זיין ספר כוכבי אור (שי"ל בפעם הראשון שנת תרנ"ו): "ע"פ הצירופים שראיתי כליה באה לעולם" עכ"ל בערך עפ"י הזכרון.

גם הי' אומר לאנשיו שיזהרו מפני צרו"ת, היינו שנת תרצ"ו.

[שלומעלע]

עדות פון דער איידעם פון הרה"ק בעל הדברי ישראל ממאדז'יץ, הרה"ח ר' יעקב עמנואל קאפעל (קאפעלושניק)

1.jpg (22.02 KiB) געזען 3673 מאל

[תורתו אמת]

פאריאר איז ארויסגעקומען א ספר "יפה נוף" פון הרב יואל פריעד הי"ו (וומס"ב)
ווי ער באשרייבט די גאנצע נושא פון די 2'טע וועלט מלחמה.
1 וועלעכע צדיקים האבן פאר אויסגעזאגט די מלחמה.
2 צו דייטשלאנד איז עמלק און גרממיא של אדום.
3 פארוואס איז געקומען די חורבן.
4 צו מען זאל קובע זיין א צענית (ער"ח סיון) פאר די שמדיות.
5 די פעולות הצלה.
6 צדיקים וואס האבן געטון פעולות צו מבטל זיין די בלוטי'גע גזירה.
און נאך....

ליין עס וועסטו הנאה האבן....

[אין כל חדש]

in moishiun Shel Yisroel there is a sayingof satmar ruv ZY"U what he said in Switzerland (I think) that when hashem is sending such a tzure he is hiding it
from the Tzadikim, they shouldn't pray to repeal it,

Sorry for writing in English

[אומאפיציעל]

דאס מיינט אז זיי האבן עפעס געזעהן, אבער יתכן אז פונקטליך וואס עס גייט קומען האט מען באהאלטן פון די צדיקים, כדי זיי זאלן נישט איינרייסן צו שטארק.

אסאך צדיקים האבן געזאגט אז זיי קענען גארנישט טון, איינער האט זיך אפילו אויסגעדריקט אז "מיר זענען ווי די גענעראלן אן די מונדירן". א צווייטער האט געזאגט "עתיד הקב"ה לעשות מחול לצדיקים" אז דער אייבערשטער זאגט פאר די צדיקים דאסמאל דארפט איר מיר מוחל זיין און לאזן טון וואס איך וויל. וכדומה אין דעם ריכטונג איז געווען מימרות פון נאך אסאך צדיקים. איך געדענק נאר נישט קיין נעמען ווער האט געזאגט וואס.

מי אמר זאת

איך געדענק נישט זיכער, אבער מיר דאכט זיך אז איך האב דאס געזעהן אין א ביכל איבער דעם קרעטשניפער רבי זצ"ל רד"מ, אז זיין טאטע הרה"ק ר' אליעזר זאב האט דאס געזאגט.

[שלומעלע]

איינער האט מי מעיר געווען לגבי דער ארטיקל אויב'ן געבראכט פון פיינגולד, זיין עדות אויפ'ן גראדזיסקער רבי זצ"ל הי"ד, אז פיינגולד איז נישט קיין פארלעסלעכער מקור, א באקאנטער שקרן בעל דמיון, אפילו יד ושם נעמט נישט אן זיינע עדות'ן וכו' וכו'.
שטעל איך דא א בריף פונם זון פון גראדזיסקער רבי, ווי ער דערמאנט דעם ארטיקל, אין ס'זעט אויס ער האט זיך יא פארלאזט

[ארי וואהרמאן]

האב איך געליינט די אינטעוויא מיט הרה״צ רבי פישל הערשקאוויטש זי״ע, האט עהם די שרייבער געפרעגט צו עס איז וואר וואס מדערציילט היינט אז די אונגארישע אינדטום האט אפגעלאכט פון די שמועות וואס סאיז געקומען פון די פוילשע/גאלצינע איבערלעבערס וואס האבן זיך אריבערגעכאפט קיין אונגארן דערציילן די רציחת פון דעים אותו האיש היטלער שר״י, אין מהאט געלעבט ווייטער רואיג,
האט ער געזאגט סאיז שקר וחזב.

וואס ? וואס ? במחילת כבודכם ווייסט דו נישט וואס דו רעדסט ! אין תש״ד איז דער באבובער רב זצ״ל געקומען קיין אונגארן נאכדעם וואס ער האט זיך געראטעוועט פין גאליצא אין האט גאהאלטען דרשות אין שולען אז מען זאל זיך ראטעווען אין אנטלויפען ווייל דער רשע ימ״ש קומט באלד צו זיי , נישט נאר מען האט עם אויסגעלאכט נאר מען האט עם ארויסגעיאגט פין בית מדרש ווייל ער רעד שטותים אין מאכט סתם א פאניק !! ער מיט זיין משפחה האבען זיך באהאלטען אין א בונקער אין גרויסוורדיין אין זיך געראטוועט אין ליידער האט מען רוב פין די אידען וואס האבען נישט געפאלגט געפירט קיין אוושוויץ כצאן לטבח הי״ד !

[שטייגען]

האב איך געליינט די אינטעוויא מיט הרה״צ רבי פישל הערשקאוויטש זי״ע, האט עהם די שרייבער געפרעגט צו עס איז וואר וואס מדערציילט היינט אז די אונגארישע אינדטום האט אפגעלאכט פון די שמועות וואס סאיז געקומען פון די פוילשע/גאלצינע איבערלעבערס וואס האבן זיך אריבערגעכאפט קיין אונגארן דערציילן די רציחת פון דעים אותו האיש היטלער שר״י, אין מהאט געלעבט ווייטער רואיג,
האט ער געזאגט סאיז שקר וחזב.

וואס ? וואס ? במחילת כבודכם ווייסט דו נישט וואס דו רעדסט ! אין תש״ד איז דער באבובער רב זצ״ל געקומען קיין אונגארן נאכדעם וואס ער האט זיך געראטעוועט פין גאליצא אין האט גאהאלטען דרשות אין שולען אז מען זאל זיך ראטעווען אין אנטלויפען ווייל דער רשע ימ״ש קומט באלד צו זיי , נישט נאר מען האט עם אויסגעלאכט נאר מען האט עם ארויסגעיאגט פין בית מדרש ווייל ער רעד שטותים אין מאכט סתם א פאניק !! ער מיט זיין משפחה האבען זיך באהאלטען אין א בונקער אין גרויסוורדיין אין זיך געראטוועט אין ליידער האט מען רוב פין די אידען וואס האבען נישט געפאלגט געפירט קיין אוושוויץ כצאן לטבח הי״ד !

איך האב נאר נאכגעשריבן ווערטער פון א צייטונג וואס זיי שרייבן איבער הרה״צ הגאון רבי פישל ז״ל, קען זיין אין יעדע געגענט איז געווען אנדערשט.

[בלעטל]

דער אמת איזו אינמיטן, מ'האט נישט געלאכט, ס'איז נישט געווען וואס צו לאכן אחוץ פון די צרות, דער מצב אין אונגארן פרי-דעפארטאציע איז אויך געווען איום ונורא. נאר מ'האט נישט געקענט קיין סך זיך העלפן און מ'האט נישט געוואלט טראכטן פונ'ם ערגסטען און זיך נעמען פשוט לויפן אין וואלד אריין. נאר האפן אז דער דייטש וועט נישט אנקומען.

[aal]

דאכט זיך אז דער מאמר שובה ישראל איז געדרוקט אינעם נהרי אש.

ומענין לענין דערמאן מיך וואס איך האב געזעהן [און ספר הייסט נהרי אש] באשריבען פון קראסנעען רב אז ווען מען איז אים געקומען באפרייען פון לאגער האט ער זייער געוויינט, האבן די ארומיגע געפרעגט רבי יעצט דארף מען וויינען?, האט ער גענטפערט אז ער איז געווען זיכער אז משיח קומען באפרייען - נישט אמעריקאנער סאלדאטן.

איך ווייס נישט וויאזוי דער ספר הייסט אבער נהרי אש האט אויך גאר אסאך אינטערסאנטע ענינים. בזכרוני שטייט דארט אז ה׳ אייר תש״ח וועט משיח קומען זעט אויס אז דאן איז געווען אן עת פקודה וואס איז ליידער נתהפך געווארן צום צרה וואס איז דאן געווען

עס שטייט תש"ח ה' אייר איז שוין א בארד צוגעלייגט

קען איינער צוברענגן דאס שטיקל פונעם ספר נהרי אש?

[בן בוזי]

עי' משך חכמה פרשת בחקותי

[רבי מיילעך]

איך האב געהערט יארן צורוק פון אן עלטערע יוד שנעק (דאכציך רבי יענקל) פון בארא פארק, אז ער איז געווען ביים שימאני רב הגה"ק ר' שעפטל ווייס זצ"ל בעפאר די קריג, נאך איידער מ'האאט געחלמ'ט וואס עס קומט. איך געדענק נישט פונקטליך די גאנצע מעשה, נאר אזויפיל, אז די הייליגע רב האט אים ארויסגענומען אינדרויסן און געוויזן אויפ'ן קלארן הימל און געזאגט 'דו זעסט די שווארצע וואלקענעס' (ואיני זוכר על מה הסתובב השיחה וההמשך). ס'איז אים דעמאלטס געווען א פלא וואס די רב האט געמיינט אבער ליידער האט ער שפעטער שוין גוט פארשטאנען.