ארכעאלאגיע: געפינסן און נייעס
די אחראים: יאנאש,אחראי,געלעגער
- ענדע צדיק!
- שר שמונת אלפים
- תגובות: 8096
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 17, 2013 4:44 pm
- פארבינד זיך:
פלאי פלאים.
צ' כפופה וץ' פשוטה... היינו נאמן כפוף נאמן פשוט. וברש"י: נאמן כפוף - אדם כשר צריך להיות כפוף ועניו וסופו להיות פשוט וזקוף לעולם הבא: (שבת קד.)
בלאג - מיינע ארכיוון
בלאג - מיינע ארכיוון
על נהרות בבל
אין די ענדע פון 19 יאר-הינדערט, האט מען געפונען אין א אלטע בבלישע שטאט "סיפור" צענדליגע טוינזענטער קיוניפורם'ס (איינגעקריצטע טאוולען), וואס זענען געשריבן אין אקקאדיאן (Akkadian) שריפט. שפעטער אין 1920, איז עס געברענגט געווארן צו די 'בריטיש מיוזיאם'.
אין 1991 איז א גרויסע פראפעסער פון די אוניווערסיטעט פון וויען, וואס פארשטייט די אקקאדיאן שריפט, געקומען שטודירן די קיוניפורם. און אין יולי 5 2007 האט ער שטודירט א שריפט וואס איז זייער אינטערעסאנט. נעמליך, א שטר וואס דערמאנט נבו-סרסקים אלץ א הויכער באאמטער אין נבוכדנצר'ס מיליטער. באצאלט גאלד פאר א קירכע אין בבל. די 10טע יאר פון נבוכדנצר, אכט יאר פאר'ן חורבן.
[Regarding] 1.5 minas (0.75 kg) of gold, the property of Nabu-sharrussu-ukin, the chief eunuch, which he sent via Arad-Banitu the eunuch to [the temple] Esangila: Arad-Banitu has delivered [it] to Esangila. In the presence of Bel-usat, son of Alpaya, the royal bodyguard, [and of] Nadin, son of Marduk-zer-ibni. Month XI day 18, year 10 [of] Nebuchadnezzar, king of Babylon.
(איבערטייטש פון גוגל, גיבט דאס אביסל בעסער צו פארשטיין.)
לגבי 1.5 מינוס (0.75 ק"ג) של זהב, קנייני של נבו-שרוסו-יוקין, הסריס הראשי, ששלח אם ערד-בניטו הסריס אל [הטמפל] איסאנגילע: ערד-בניטו מסור [זה] אל טמפל. בנוכחות בל-יוסאט, בנו של אלפיא, שומר הראש המלכותי, [ושל] נדין, בנו של
מרדוק-זר-איבני. XI חודש, יום 18, שנת 10 [של] נבוכדנצר, מלך בבל.
ירמיה לט-ג:
ויבאו כל שרי מלך בבל וישבו בשער התוך, נרגל שראצר סמגר נבו שרסכים רב סריס נרגל שראצר רב מג וכל שארית שרי מלך בבל:
אן אנדער באאמטער געהייסן נרגל שראצר אין ירמיהו לט:ג איז אויך באקאנט אין קונעיפארם קוואלן.
אין דערצו צו נבו-סארסקים, נבוכדנצר און נרגל-שראצר, איז די נאמען נבוזאראדאן אויך דערמאנט אים איינע פון די שריפטן.
אין 1991 איז א גרויסע פראפעסער פון די אוניווערסיטעט פון וויען, וואס פארשטייט די אקקאדיאן שריפט, געקומען שטודירן די קיוניפורם. און אין יולי 5 2007 האט ער שטודירט א שריפט וואס איז זייער אינטערעסאנט. נעמליך, א שטר וואס דערמאנט נבו-סרסקים אלץ א הויכער באאמטער אין נבוכדנצר'ס מיליטער. באצאלט גאלד פאר א קירכע אין בבל. די 10טע יאר פון נבוכדנצר, אכט יאר פאר'ן חורבן.
[Regarding] 1.5 minas (0.75 kg) of gold, the property of Nabu-sharrussu-ukin, the chief eunuch, which he sent via Arad-Banitu the eunuch to [the temple] Esangila: Arad-Banitu has delivered [it] to Esangila. In the presence of Bel-usat, son of Alpaya, the royal bodyguard, [and of] Nadin, son of Marduk-zer-ibni. Month XI day 18, year 10 [of] Nebuchadnezzar, king of Babylon.
(איבערטייטש פון גוגל, גיבט דאס אביסל בעסער צו פארשטיין.)
לגבי 1.5 מינוס (0.75 ק"ג) של זהב, קנייני של נבו-שרוסו-יוקין, הסריס הראשי, ששלח אם ערד-בניטו הסריס אל [הטמפל] איסאנגילע: ערד-בניטו מסור [זה] אל טמפל. בנוכחות בל-יוסאט, בנו של אלפיא, שומר הראש המלכותי, [ושל] נדין, בנו של
מרדוק-זר-איבני. XI חודש, יום 18, שנת 10 [של] נבוכדנצר, מלך בבל.
ירמיה לט-ג:
ויבאו כל שרי מלך בבל וישבו בשער התוך, נרגל שראצר סמגר נבו שרסכים רב סריס נרגל שראצר רב מג וכל שארית שרי מלך בבל:
אן אנדער באאמטער געהייסן נרגל שראצר אין ירמיהו לט:ג איז אויך באקאנט אין קונעיפארם קוואלן.
אין דערצו צו נבו-סארסקים, נבוכדנצר און נרגל-שראצר, איז די נאמען נבוזאראדאן אויך דערמאנט אים איינע פון די שריפטן.
- אטעטשמענטס
לעצט פארראכטן דורך בענקעל אום זונטאג אוגוסט 14, 2016 3:25 pm, פארראכטן געווארן 2 מאל.
- ענדע צדיק!
- שר שמונת אלפים
- תגובות: 8096
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 17, 2013 4:44 pm
- פארבינד זיך:
טענקס בענקל! קיפ אפ יור גוד ווארק!
צ' כפופה וץ' פשוטה... היינו נאמן כפוף נאמן פשוט. וברש"י: נאמן כפוף - אדם כשר צריך להיות כפוף ועניו וסופו להיות פשוט וזקוף לעולם הבא: (שבת קד.)
בלאג - מיינע ארכיוון
בלאג - מיינע ארכיוון
בענקעל האט געשריבן:מען דארף שוין לייגן דיין תגובה אין גניזה.
עס איז דא אסאך אלטע בריוון וואס זענען לכתחילה געשריבן אין כתב אשירות, אפילו מיט תגין.
אבער די שריפט איז אפילו אויסגעשטעלט - אויב איך מאך נישט קיין טעות - ווי אונזערע ספרי תורות ביי די פרשה.
מער אינטערעסאנטע היסטארישע פאקטן איבער בית הכנסת בן עזרא, און אירע געפינסען דא
דאס איז געווען דער איינציגטסער שריפט וואס מ'האט געשריבן מיט דעם אלעס, נישט געווען קיין עקסטערע שריפט פאר שרייבן ווי היינט כתב משיטה, וואס כתב משיטה איז אויך נאר נשתלשל געווארן במשך הונדערטער יארן פון די אריגענעלע כתב אשורית געשריבן באופן סקריפט דוק ותשכח.
און נישט בזמן הבית וואס דעמאלט אין ארץ ישראל האט מען געשריבן בעיקר כתב עברי פאר דברי חול, נאר אין די צייטן פון די גאונים און שפעטער אין די צייטן פון די רמב"ם איז אלץ דער כתב, און נאך שפעטער ביי די תימנים די זעלבע מעשה.
על נהרות בבל שם ישבנו...
די אויסשטעלונג איז באזירט אויף מער ווי 100 קונעיפארם טאבלעטן, יעדעס איינע נישט גרעסער ווי די האנט-פלאך פון אן ערוואקסענעם, וואס דעטאלירן טראנזאקציעס און קאנטראקטן צווישן אידן פארטריבן פון ירושלים.
די שריפטן , וואס איז געשריבן אין אקקאדיאן (Akkadian) שריפט, טוט דעטאלירן, האנדל אין פרוכט, און אנדערע סחורות. באצאלטע שטייערן. חובות און קרעדיט. אין 1970, האט מען געפונען אין היינטיגן איראק, 200 אזוי גערופענע טעבלעטן געשריבן אין אקקאדיאן קיוניפורם שריפט. צווישן די טיגריס און יופרעטעס טייכן.[נהרות בבל]
די שריפטן זענען געשריבן געווארן אין משך פון 95 יאר. די עלטסטע זייענדיג 15 יאר נאכ'ן חורבן בית ראשון.
לעצט פארראכטן דורך בענקעל אום זונטאג אוגוסט 14, 2016 3:27 pm, פארראכטן געווארן 4 מאל.
די אויסשטעלונג דעטאלירט איין משפּחה פון איבער פיר דורות, אנהייבענדיג מיט די פאטער, סאמאק-יאמא, זיין זון, אייניקל און זיין אייניקל'ס פינף קינדער, אַלע מיט בבלישע-אידישע נעמען.
דור 1: סאמאק-יאמה
דור 2: ראפפא-יאמה
דור 3: אחיקם
הדור 4: ניר-יאמה, האגגא, יהו-עזה, יהו-איזרי, יהושו
ארכיוו 7
[x]
2.3.[כור]שעורה, רכוש של המלך, מדמי השכירות של אנליל-שרע-יוסור בן-עיתי-שמש-באלאטו, אשר מנוהלת על ידי נינורתה-אנא-ביטישו, בנו של ריהעטו: (זה) הוא שחוב ראפפא-יאמה, בנו של סאמאק יאמה.
באיערו(אייר), בשער של המחסן באחוזה של ראב מוגי, הוא יעביר את התבואה וסכומה עיקר (כלומר בלא ריבית.)
עדי: [...] אוע, בנו של נבו-זר-לישיר; שמש-עריבא, בנו של זריע; הסופר, שום-יוסור, בנו של סילה.
נכתב באל-יהודה, ביום חמישי של קיסלימו, השנה חמישי של נבונידוס, מלך בבל
ארכיוו 12
שישה שקלים של כסף, חובת אילקו שנת חמישי של שלטונו של כורש, מלך בבל ואת האדמות, אחיקם, בנו של ראפה-יאמה שלם פיליל-יאמה, בנו של יאדי-יאמה, שמתנהג כמו פרוקסי עבור יהו-ע-דיר, בנו של טב-שלם, שליח (אחיקם)שלו (עבור קורווה).
עדי: ... מ, בנו של בל-יובלית, אחוסונו, בנו של רימות; ואת הסופר: ... הבן של נבו
נכתב בכש, ביום חמישי של אדארו,(אדר). שנת חמישי של כורש מלך בבל וארצות.
ארכיוו 44
שישים ושש כור של שעורה מחייבים לבלותה, בנו של מושזיב-נבו, על ידי אחיקם, בנו של ראפה-יאמה.
בדוזו, הוא ימסור שישים ושש אלה כור שעורה המדד 0.1 כור בעיר אל-יהודה, והובלתו (הוצאות) עד התעלה של המושל.
כור שישים ושישה אלה של שעורה הם המקבילה המחיר עד חמש עשר חביות מלאות שכר טובה שנגאלו בבבל.
הוא ישלם עבור המנות של פועלי קורווה
עדי: ... הבן של נדין; ... הבן של פיליל-יאמה; מתן יאמה, בנו של מאלעשו; .. יאמה, בנו של קדתה-יאמה; רופוני-יאמה, בנו של קאזיזי; שולומו, בנו של יהו-לי-איע; ואת הסופר, אידין-בל, בנו של כלבא, צאצא של דבידי.
נכתב באל-יהודה , בשש-עשרה של איערו, שנת חמש-עשרה של דריוס, מלך בבל, מלך הארצות.
הוא ימסור שעורה לבן באיכות גבוהה של הוועדה
ארכיון 45
אלה הם עבדים, חלקה בעיזבון האבהית ניר-יאמה ואת יהו-עזה, בני אחיקם ואת האהא, יהו-איזרי, ואת יעהושו, בני אחיקם חלוקים בינם לבין עצמם: השפחה נענע-ביהי ועשרה .. בורות. הוא שיעור ניר-יאמה ואת יהו-עזה. העבד עאבדי-יהו ושמונה בורות הוא שיעור האגגא, איזרי ואת יעהושו. [הציוד] של הבית ... נשאר הרכוש המשותף שלהם. [...] יחד [...] של אחיקם, אביהם, הרכוש המשותף, ככל שיש, הם ייחלקו.
החובות שחב אחיקם, אביהם, הם ישלמו מרכוש משותף שנערך שלהם.
עדי[נבו]-מיטו-יובלית, ...
נכתב בבבל, יום שביעי של תשריתו, שנת שש-עשר לשלטונו של דריוס, מלך בבל ואת האדמות.
עותק אחד לכל לקח. מכתב בית המשפט של המלך
טבלה 1
10 (סילה של שמן) למלך יהודה, יהויכין.
2 1/2 סילה (שמן) לצאצאים של מלך יהודה,
4 סילה לשמונה גברים של יהודה .
טבלה 2
1 1/2 סילה (שמן) לשלושה עובדי עץ מפני ערבד, 1/2 סילה לכל,
11 1/2 סילה לשמונה עובדי עץ מפני ביבלוס,. . .
3 1/2 סילה לשבע אומנים יווני, סילה 1/2 לכל אחד,
1/2 סילה לנגר, נבואטיר
10 סילה לאיא-קו-קי-נו, מלך בנו של יהודה,
2 1/2 סילה לחמש בניו של מלך יהודה
סדר הדורות פון די סאמאק יאמא פאמיליע דור 1: סאמאק-יאמה
דור 2: ראפפא-יאמה
דור 3: אחיקם
הדור 4: ניר-יאמה, האגגא, יהו-עזה, יהו-איזרי, יהושו
ארכיוו 7
[x]
2.3.[כור]שעורה, רכוש של המלך, מדמי השכירות של אנליל-שרע-יוסור בן-עיתי-שמש-באלאטו, אשר מנוהלת על ידי נינורתה-אנא-ביטישו, בנו של ריהעטו: (זה) הוא שחוב ראפפא-יאמה, בנו של סאמאק יאמה.
באיערו(אייר), בשער של המחסן באחוזה של ראב מוגי, הוא יעביר את התבואה וסכומה עיקר (כלומר בלא ריבית.)
עדי: [...] אוע, בנו של נבו-זר-לישיר; שמש-עריבא, בנו של זריע; הסופר, שום-יוסור, בנו של סילה.
נכתב באל-יהודה, ביום חמישי של קיסלימו, השנה חמישי של נבונידוס, מלך בבל
ארכיוו 12
שישה שקלים של כסף, חובת אילקו שנת חמישי של שלטונו של כורש, מלך בבל ואת האדמות, אחיקם, בנו של ראפה-יאמה שלם פיליל-יאמה, בנו של יאדי-יאמה, שמתנהג כמו פרוקסי עבור יהו-ע-דיר, בנו של טב-שלם, שליח (אחיקם)שלו (עבור קורווה).
עדי: ... מ, בנו של בל-יובלית, אחוסונו, בנו של רימות; ואת הסופר: ... הבן של נבו
נכתב בכש, ביום חמישי של אדארו,(אדר). שנת חמישי של כורש מלך בבל וארצות.
ארכיוו 44
שישים ושש כור של שעורה מחייבים לבלותה, בנו של מושזיב-נבו, על ידי אחיקם, בנו של ראפה-יאמה.
בדוזו, הוא ימסור שישים ושש אלה כור שעורה המדד 0.1 כור בעיר אל-יהודה, והובלתו (הוצאות) עד התעלה של המושל.
כור שישים ושישה אלה של שעורה הם המקבילה המחיר עד חמש עשר חביות מלאות שכר טובה שנגאלו בבבל.
הוא ישלם עבור המנות של פועלי קורווה
עדי: ... הבן של נדין; ... הבן של פיליל-יאמה; מתן יאמה, בנו של מאלעשו; .. יאמה, בנו של קדתה-יאמה; רופוני-יאמה, בנו של קאזיזי; שולומו, בנו של יהו-לי-איע; ואת הסופר, אידין-בל, בנו של כלבא, צאצא של דבידי.
נכתב באל-יהודה , בשש-עשרה של איערו, שנת חמש-עשרה של דריוס, מלך בבל, מלך הארצות.
הוא ימסור שעורה לבן באיכות גבוהה של הוועדה
ארכיון 45
אלה הם עבדים, חלקה בעיזבון האבהית ניר-יאמה ואת יהו-עזה, בני אחיקם ואת האהא, יהו-איזרי, ואת יעהושו, בני אחיקם חלוקים בינם לבין עצמם: השפחה נענע-ביהי ועשרה .. בורות. הוא שיעור ניר-יאמה ואת יהו-עזה. העבד עאבדי-יהו ושמונה בורות הוא שיעור האגגא, איזרי ואת יעהושו. [הציוד] של הבית ... נשאר הרכוש המשותף שלהם. [...] יחד [...] של אחיקם, אביהם, הרכוש המשותף, ככל שיש, הם ייחלקו.
החובות שחב אחיקם, אביהם, הם ישלמו מרכוש משותף שנערך שלהם.
עדי[נבו]-מיטו-יובלית, ...
נכתב בבבל, יום שביעי של תשריתו, שנת שש-עשר לשלטונו של דריוס, מלך בבל ואת האדמות.
עותק אחד לכל לקח. מכתב בית המשפט של המלך
טבלה 1
10 (סילה של שמן) למלך יהודה, יהויכין.
2 1/2 סילה (שמן) לצאצאים של מלך יהודה,
4 סילה לשמונה גברים של יהודה .
טבלה 2
1 1/2 סילה (שמן) לשלושה עובדי עץ מפני ערבד, 1/2 סילה לכל,
11 1/2 סילה לשמונה עובדי עץ מפני ביבלוס,. . .
3 1/2 סילה לשבע אומנים יווני, סילה 1/2 לכל אחד,
1/2 סילה לנגר, נבואטיר
10 סילה לאיא-קו-קי-נו, מלך בנו של יהודה,
2 1/2 סילה לחמש בניו של מלך יהודה
לעצט פארראכטן דורך בענקעל אום זונטאג אוגוסט 14, 2016 3:13 pm, פארראכטן געווארן 1 מאל.
@בענקעל קום אריין,
c/p
שטייענדיג אום תשעה באב, האט מען געהערט די נייעס אז א גרופע ארכעאלאגן, אין שפיץ פון דאקטער מוטי אביעם, האבן אנטדעקט א שוהל אינעם נחל תבור טאל אין גליל ראיאן, וואס לויט די ערשטע שאצונגען, איז דער שוהל נאך געשטאנען אינעם יאר וואס דער צווייטער בית המקדש איז חרוב געווארן.
די ארכעאלאגן האבן שוין אפירגעגראבן טיילן פונעם סטרוקטור, אריינגערעכנט 4 ווענט, עטליכע זוילן וואס האבן אנגעהאלטן דעם דאך פונעם שוהל, און עטליכע בענק געמאכט פון געגאסענע ערד. עס איז די ערשטע אזא סארט שוהל וואס פארשער האבן געטראפן וואס האט איבערגעלעבט די נאכאנאנדע אטאקעס דורך די רוימישע מיליטער בעפאר'ן חורבן פונעם צווייטן בית המקדש.
c/p
שטייענדיג אום תשעה באב, האט מען געהערט די נייעס אז א גרופע ארכעאלאגן, אין שפיץ פון דאקטער מוטי אביעם, האבן אנטדעקט א שוהל אינעם נחל תבור טאל אין גליל ראיאן, וואס לויט די ערשטע שאצונגען, איז דער שוהל נאך געשטאנען אינעם יאר וואס דער צווייטער בית המקדש איז חרוב געווארן.
די ארכעאלאגן האבן שוין אפירגעגראבן טיילן פונעם סטרוקטור, אריינגערעכנט 4 ווענט, עטליכע זוילן וואס האבן אנגעהאלטן דעם דאך פונעם שוהל, און עטליכע בענק געמאכט פון געגאסענע ערד. עס איז די ערשטע אזא סארט שוהל וואס פארשער האבן געטראפן וואס האט איבערגעלעבט די נאכאנאנדע אטאקעס דורך די רוימישע מיליטער בעפאר'ן חורבן פונעם צווייטן בית המקדש.
העראויס מיין חבר דים. לאמיר דיך רופן ד'וד י'צחק מ'שה. אקעי?!
איז אזוי דודי. לאז דערווייל אפ דעם אלטן שוהל. און קום מיט מיר קיין בבל פאר א וויילע.(זארג נישט מ'קומט בקרוב צוריק). לייג דיינע פעקלעך אויפ'ן אייזעל און ויסעו.
זעהסט?! שרייבן אין ארכילאגיע קען זיין קאמפליצירט. אפירזוכן די פאסיגע בילדער, און ריכטיגע אינפארמאציע "ווי ווייט מעגליך." דער עולם גלייכט עס. אבער איך האלט אז עס איז נאך זייער רוי. אבער וואס גייט מיר אהן. פאר אייוועלט איז עס אקעי. דער עיקר עס געהט א חשק עוסק צו זיין אין די אביסל פארנאכלעסיגטע נ"ך.
איך האב אין א פאריגע תגובה געמאכט א שטיקעל לאקשן. דער בילד פון די טאבלעט מיט די פארכאפונג פון יהויכין, מיט די פאראגראף'ן פון "טבליות בית המשפט". פארלאנגען אן עקסטערע באשרייבונג.
אלזא, לאמיר זיך אפשטעלן דא ביי דעם ריזיגן טויער. און הער אויס:
דורכאויס די היסטארישע גראבינגען אין בבל, אין די יארן 1899-1920. האט מען אנדעקט א קעניגליכע צימער פון נבוכדנצר נעבן די 'ישטאר' מויער, מיט שריפטן. די שריפטן זענען געווארן איבערגעזעצט אין די 1930'ס. פיר פון די טאבלעטן אינהאלטן מאס פון אויל און גערשטן, וואס איז געגעבן געווארן צו פארשידענע מענטשן. ווי אויך יהויכין מלך יהודה, דאטירט פינף יאר נאכדעם וואס ער איז געווארן פארטריבן פון ירושלים.
די 'ישטאר'(שם ע"ז) טויער איז געווען די אכטע טויער צו די שטאט פון בבל. עס איז געווארן אויפגעבויעט אויפ'ן באפעל פון נבוכדנצר, אויף די צפון זייט פון דער שטאט.
לאמיר לערנען שטיקעלעך נ"ך.
מלאכים ב' כד-ח: בן שמנה עשרה שנה יהויכין במלכו ושלשה חדשים מלך...
י: בעת ההיא עלה עבדי נבוכדנצר מלך בבל ירושלים...
יב: ויצא יהויכין מלך יהודה על מלך בבל...
טו: ויגל את יהויכין בבלה...
***
(כה-כז: ויהי בשלשים ושבע שנה לגלות יהויכין מלך יהודה בשנים עשר חדש בעשרים ושבעה לחדש, נשא אויל מרדך מלך בבל בשנת מלכו את ראש יהויכין מלך יהודה מבית הכלא:)
(לויט ווי די מפרשים זאגן, רד"ק ועוד. אז ווען נבוכדנצר איז אראפ פון זינען, איז זיין זוהן מרדך געווארן קעניג. און ווען נבוכדנצר איז צוריק געקומען, האט ער אים ארעסטירט פאר מרידה. קען מען פארשטיין, פארוואס אויל מרדך האט באפרייט יהויכין, און אים מכבד געווען. קען זיין אז זיי האבן זיך דארט באפריינדעט.
טבליות מבית המשפט של המלך
טבלה 1
10 (סילה של שמן) למלך יהודה, יהויכין.
2 1/2 סילה (שמן) לצאצאים של מלך יהודה,
4 סילה לשמונה גברים של יהודה .
טבלה 2
1 1/2 סילה (שמן) לשלושה עובדי עץ מפני ערבד, 1/2 סילה לכל,
11 1/2 סילה לשמונה עובדי עץ מפני ביבלוס,. . .
3 1/2 סילה לשבע אומנים יווני, סילה 1/2 לכל אחד,
1/2 סילה לנגר, נבואטיר
10 סילה ליא-קו-קי-נו, מלך בנו של יהודה,
2 1/2 סילה לחמש בניו של מלך יהודה
איז אזוי דודי. לאז דערווייל אפ דעם אלטן שוהל. און קום מיט מיר קיין בבל פאר א וויילע.(זארג נישט מ'קומט בקרוב צוריק). לייג דיינע פעקלעך אויפ'ן אייזעל און ויסעו.
זעהסט?! שרייבן אין ארכילאגיע קען זיין קאמפליצירט. אפירזוכן די פאסיגע בילדער, און ריכטיגע אינפארמאציע "ווי ווייט מעגליך." דער עולם גלייכט עס. אבער איך האלט אז עס איז נאך זייער רוי. אבער וואס גייט מיר אהן. פאר אייוועלט איז עס אקעי. דער עיקר עס געהט א חשק עוסק צו זיין אין די אביסל פארנאכלעסיגטע נ"ך.
איך האב אין א פאריגע תגובה געמאכט א שטיקעל לאקשן. דער בילד פון די טאבלעט מיט די פארכאפונג פון יהויכין, מיט די פאראגראף'ן פון "טבליות בית המשפט". פארלאנגען אן עקסטערע באשרייבונג.
אלזא, לאמיר זיך אפשטעלן דא ביי דעם ריזיגן טויער. און הער אויס:
דורכאויס די היסטארישע גראבינגען אין בבל, אין די יארן 1899-1920. האט מען אנדעקט א קעניגליכע צימער פון נבוכדנצר נעבן די 'ישטאר' מויער, מיט שריפטן. די שריפטן זענען געווארן איבערגעזעצט אין די 1930'ס. פיר פון די טאבלעטן אינהאלטן מאס פון אויל און גערשטן, וואס איז געגעבן געווארן צו פארשידענע מענטשן. ווי אויך יהויכין מלך יהודה, דאטירט פינף יאר נאכדעם וואס ער איז געווארן פארטריבן פון ירושלים.
די 'ישטאר'(שם ע"ז) טויער איז געווען די אכטע טויער צו די שטאט פון בבל. עס איז געווארן אויפגעבויעט אויפ'ן באפעל פון נבוכדנצר, אויף די צפון זייט פון דער שטאט.
לאמיר לערנען שטיקעלעך נ"ך.
מלאכים ב' כד-ח: בן שמנה עשרה שנה יהויכין במלכו ושלשה חדשים מלך...
י: בעת ההיא עלה עבדי נבוכדנצר מלך בבל ירושלים...
יב: ויצא יהויכין מלך יהודה על מלך בבל...
טו: ויגל את יהויכין בבלה...
***
(כה-כז: ויהי בשלשים ושבע שנה לגלות יהויכין מלך יהודה בשנים עשר חדש בעשרים ושבעה לחדש, נשא אויל מרדך מלך בבל בשנת מלכו את ראש יהויכין מלך יהודה מבית הכלא:)
(לויט ווי די מפרשים זאגן, רד"ק ועוד. אז ווען נבוכדנצר איז אראפ פון זינען, איז זיין זוהן מרדך געווארן קעניג. און ווען נבוכדנצר איז צוריק געקומען, האט ער אים ארעסטירט פאר מרידה. קען מען פארשטיין, פארוואס אויל מרדך האט באפרייט יהויכין, און אים מכבד געווען. קען זיין אז זיי האבן זיך דארט באפריינדעט.
טבליות מבית המשפט של המלך
טבלה 1
10 (סילה של שמן) למלך יהודה, יהויכין.
2 1/2 סילה (שמן) לצאצאים של מלך יהודה,
4 סילה לשמונה גברים של יהודה .
טבלה 2
1 1/2 סילה (שמן) לשלושה עובדי עץ מפני ערבד, 1/2 סילה לכל,
11 1/2 סילה לשמונה עובדי עץ מפני ביבלוס,. . .
3 1/2 סילה לשבע אומנים יווני, סילה 1/2 לכל אחד,
1/2 סילה לנגר, נבואטיר
10 סילה ליא-קו-קי-נו, מלך בנו של יהודה,
2 1/2 סילה לחמש בניו של מלך יהודה
לעצט פארראכטן דורך בענקעל אום דינסטאג אוגוסט 16, 2016 12:32 am, פארראכטן געווארן 1 מאל.
- יודל מענדלזאהן
- שר שלשת אלפים
- תגובות: 3111
- זיך איינגעשריבן אום: זונטאג נאוועמבער 09, 2008 4:19 pm
- לאקאציע: ואנה מפניך אברח?
שוין דוד יצחק. אז די ווילסט עמער כאפן א היטש מיט איינעם דא, איך זעה א רייטער יאגט זיך קיין ארץ ישראל, עפעס א אינטערעסאנטע אנדעקונג קומט פאר דארט, עס טוט זיך אויף טישן און בענק.
דא דארפן מיר זיין פארזיכטיג. ווייל מען דארף וויסן וואס צו גלייבן און וואס איז אויסגעהאלטן.
אין 'די' געשעפטן, זענען דא פארשידענע גרופעס מיט אנדערע אינטערעסן. טייל גרופעס ווילן מאכן געלט אויפ'ן שווארצן מארק מיטן פעלשן זאכן. טייל ווילן ברענגן באווייזן צו זייערע פארדרייטע אנשויאינגן. אבער אז מען קוקט גראד שטימט עס מיט די הייליגע תורה. עס איז אינטערעסאנט ווי די פארשער ווערן באגייסטערט יעדעס מאל ווען מען טרעפט עפעס וואס שטימט אזוי שיין מיט די איינציגע הייליגע תורה. און שרייבן מיט שמחה'דיגע אויסדריקן אז דאס איז א באווייז אז די אלטע תורה איז די ריכטיגע.(איך טראכט צו ברענגען די ארגינעלע באריכטן, סתם פאר איטערעסאנטקייט) אבער דאס איז דאך נער'יש גערעדט. מיר ברויכן נישט קיין באווייזן. די תורה איז אמת. און אז מען טרעפט עפעס וואס שטימט איז עס אינטערעסאנט. אבער נישט חלילה צו קאנפורמירן.
(איך זאג דיר עס, פשוט ווייל עס האט מיר אויסגעקוקט ווי די מיינסט אז עס שאקעלט זיך ארויס אזא ערציילונג)
איז לאמיר אויסלייגן די טריקענע פאקטן איבער די יהואש טאבלעט.
די יהואש טאבלעט איז פיל מיט קאנטראווערסיע. עס איז דא א שמועה אז עס איז געפונען געווארן ביי א קאנסטראקציע זאנע. אדער א מוסלים בית-קברות נעבן הב"ת.
די אינסקריפציע באשרייבט פאריכטונגען געמאכט צום היכל דורך יהואש , זון פון מלך אחזיהו.
אבער די יהואש אינסקריפציע, האט געמאכט א שטורם פאר איבער צען יאר. מיט באשולדינגען פון די IAA אז מען האט פרובירט צי באשווינדלען א אנגעזעהנער אנטיק זאמלער פון לאנדאן. און פארדאכטן פון די IAA, אז עס איז פאלש פרודוצירט געווארן דורך עודד גולן.
די IAA 'איזראעלי אנטיק אוטוריטעט' האט געשטעלט א קאמיסיע אויף צו אויספארשן די יואש אינסקריפציע, ווי אויך נאך א גאר טייערע ארכילאגישע געפינס, מיטן נאמען די דזשעימס אסווארי. וואס האט באלאנגט צו גולן.
גולן האט געלייקנט , אז ער איז די אייגענטומער פון די שטיין. און די ריכטיגע אייגענטומער, איז א פאלעסטינער אנטיק הענדלער פון די פאלעסטינע אוטוריטעט, וואס מען קען נישט אידענטיפיצירן.
אין מארטש 2003, האט די איזראעלישע געריכט געעפנט אן אויספארשונג אויף גולן.
אין מארטש 2012, האט די ירושלים געריכט אויפגעגבן די קלאגעס קעגן גולן. אבער נישט געוואלט זאגן קלאר אז די יואש אינסקריפציע איז אטענטיש.
אסאך ארכילאגישע עקספערטן, האבן באטראכט די יהואש אינסקריפציע. און אלע זענען געקומען צום שלוס אז עס איז אטענטיש. די פטינה (Patina), - א נייטראלע כעמיקאלע שיכט וואס פארמירט זיך אויף אלטע, שטיין, האלץ אייזן, אד"ג.- צייגט קלאר ווי אלט דאס איז. אנדערע האבן קאמאנטירט, אז אויב דאס איז ריכטיג פאלש, איז עס געמאכט אויף א אויסערגעוועליכע קונצליכער וועג, וואס איז אומגלויבליך.
אין פברואר 2016 האט פ' עד גרינשטיין געזאגט אז ער פארשטייט פארוואס עס איז געווען צווייפלן אין די אוטענטישקייט. צוליב די אומרעגולאר שפראך אויסדריקן אין א שריפט פון יענע צייט און די מאס פון די אותיות. איין עקספערט האט געזאגט אז די גאלד מיט וואס די קעניגליכע שריפט איז געווארן ארום געשמירט איז פון גאר ריינע טייערע גאלד, וואס איז שווער צו באקומען היינטיגע צייטן.
יעצט דוד יצחק קוק אריין אין
מלאכים ב' יב-ה: ויאמר יהואש אל הכהנים כל כסף... אשר יעלה על לב איש להביא בית ד':
ז: ויהי בשנת... לא חזקו הכהנים את בדק הבית:
ח: ויקרא המלך יהואש... ויאמר אליהם מדוע אינכם מחזקים
את בדק הבית...
טז: ולא יחשבו את האנשים...כי באמנה הם עושים:
(אין קאפיטל כב: שטייט בערך די זעלבע פסוקים אויף יאשיהו המלך.)
[אנכי · יהואש · בן · א]חזיהו . מ[לך י]הדה . ואעש . את . הב[דק...]
ה . כאשר . נמלאה . נדבת . לב אש . בארץ . ובמדבר . ובכל . ערי . יהדה . לתת · כסף · הקדשם · לרב ·לקנת · אבן · מחצב · וברשם . ונחשת . אדמ . לעשת .במלאכה . באמנה . ואעש
את . בדק . הבית . והקרת סבב . ואת . היצע . והשבכם . והלולם. והגרעת . והדלתת . והיה . הים . הזה. לעדת . כי . תצלח . המלאכה
יצו . יהוה . את . עמו . בברכה.
דא דארפן מיר זיין פארזיכטיג. ווייל מען דארף וויסן וואס צו גלייבן און וואס איז אויסגעהאלטן.
אין 'די' געשעפטן, זענען דא פארשידענע גרופעס מיט אנדערע אינטערעסן. טייל גרופעס ווילן מאכן געלט אויפ'ן שווארצן מארק מיטן פעלשן זאכן. טייל ווילן ברענגן באווייזן צו זייערע פארדרייטע אנשויאינגן. אבער אז מען קוקט גראד שטימט עס מיט די הייליגע תורה. עס איז אינטערעסאנט ווי די פארשער ווערן באגייסטערט יעדעס מאל ווען מען טרעפט עפעס וואס שטימט אזוי שיין מיט די איינציגע הייליגע תורה. און שרייבן מיט שמחה'דיגע אויסדריקן אז דאס איז א באווייז אז די אלטע תורה איז די ריכטיגע.(איך טראכט צו ברענגען די ארגינעלע באריכטן, סתם פאר איטערעסאנטקייט) אבער דאס איז דאך נער'יש גערעדט. מיר ברויכן נישט קיין באווייזן. די תורה איז אמת. און אז מען טרעפט עפעס וואס שטימט איז עס אינטערעסאנט. אבער נישט חלילה צו קאנפורמירן.
(איך זאג דיר עס, פשוט ווייל עס האט מיר אויסגעקוקט ווי די מיינסט אז עס שאקעלט זיך ארויס אזא ערציילונג)
איז לאמיר אויסלייגן די טריקענע פאקטן איבער די יהואש טאבלעט.
די יהואש טאבלעט איז פיל מיט קאנטראווערסיע. עס איז דא א שמועה אז עס איז געפונען געווארן ביי א קאנסטראקציע זאנע. אדער א מוסלים בית-קברות נעבן הב"ת.
די אינסקריפציע באשרייבט פאריכטונגען געמאכט צום היכל דורך יהואש , זון פון מלך אחזיהו.
אבער די יהואש אינסקריפציע, האט געמאכט א שטורם פאר איבער צען יאר. מיט באשולדינגען פון די IAA אז מען האט פרובירט צי באשווינדלען א אנגעזעהנער אנטיק זאמלער פון לאנדאן. און פארדאכטן פון די IAA, אז עס איז פאלש פרודוצירט געווארן דורך עודד גולן.
די IAA 'איזראעלי אנטיק אוטוריטעט' האט געשטעלט א קאמיסיע אויף צו אויספארשן די יואש אינסקריפציע, ווי אויך נאך א גאר טייערע ארכילאגישע געפינס, מיטן נאמען די דזשעימס אסווארי. וואס האט באלאנגט צו גולן.
גולן האט געלייקנט , אז ער איז די אייגענטומער פון די שטיין. און די ריכטיגע אייגענטומער, איז א פאלעסטינער אנטיק הענדלער פון די פאלעסטינע אוטוריטעט, וואס מען קען נישט אידענטיפיצירן.
אין מארטש 2003, האט די איזראעלישע געריכט געעפנט אן אויספארשונג אויף גולן.
אין מארטש 2012, האט די ירושלים געריכט אויפגעגבן די קלאגעס קעגן גולן. אבער נישט געוואלט זאגן קלאר אז די יואש אינסקריפציע איז אטענטיש.
אסאך ארכילאגישע עקספערטן, האבן באטראכט די יהואש אינסקריפציע. און אלע זענען געקומען צום שלוס אז עס איז אטענטיש. די פטינה (Patina), - א נייטראלע כעמיקאלע שיכט וואס פארמירט זיך אויף אלטע, שטיין, האלץ אייזן, אד"ג.- צייגט קלאר ווי אלט דאס איז. אנדערע האבן קאמאנטירט, אז אויב דאס איז ריכטיג פאלש, איז עס געמאכט אויף א אויסערגעוועליכע קונצליכער וועג, וואס איז אומגלויבליך.
אין פברואר 2016 האט פ' עד גרינשטיין געזאגט אז ער פארשטייט פארוואס עס איז געווען צווייפלן אין די אוטענטישקייט. צוליב די אומרעגולאר שפראך אויסדריקן אין א שריפט פון יענע צייט און די מאס פון די אותיות. איין עקספערט האט געזאגט אז די גאלד מיט וואס די קעניגליכע שריפט איז געווארן ארום געשמירט איז פון גאר ריינע טייערע גאלד, וואס איז שווער צו באקומען היינטיגע צייטן.
יעצט דוד יצחק קוק אריין אין
מלאכים ב' יב-ה: ויאמר יהואש אל הכהנים כל כסף... אשר יעלה על לב איש להביא בית ד':
ז: ויהי בשנת... לא חזקו הכהנים את בדק הבית:
ח: ויקרא המלך יהואש... ויאמר אליהם מדוע אינכם מחזקים
את בדק הבית...
טז: ולא יחשבו את האנשים...כי באמנה הם עושים:
(אין קאפיטל כב: שטייט בערך די זעלבע פסוקים אויף יאשיהו המלך.)
[אנכי · יהואש · בן · א]חזיהו . מ[לך י]הדה . ואעש . את . הב[דק...]
ה . כאשר . נמלאה . נדבת . לב אש . בארץ . ובמדבר . ובכל . ערי . יהדה . לתת · כסף · הקדשם · לרב ·לקנת · אבן · מחצב · וברשם . ונחשת . אדמ . לעשת .במלאכה . באמנה . ואעש
את . בדק . הבית . והקרת סבב . ואת . היצע . והשבכם . והלולם. והגרעת . והדלתת . והיה . הים . הזה. לעדת . כי . תצלח . המלאכה
יצו . יהוה . את . עמו . בברכה.
החוקר פרופסור חיים כהן ראש המחלקה לשעבר של המחלקה ללשון העברית באונ' בן-גוריון בנגב, הנחשב לאחד המומחים הגדולים בתחום, ניתח את הכתובת והישווה את לשונה הן ללשון המקרא הקלאסית של ימי הבית הראשון והן לשפה האכדית וללשונות שמיות קדומות אחרות והיגיע למסקנה שזוהי שפה אותנטית מתקופת התנ"ך שדרכה אפשר להסיק כללים לשוניים חדשים ולהבין טוב יותר את לשון התנ"ך.למשל, הצירוף 'ואעש את בדק הבית' שבכתובת אין כוונתו "אירגון מחדש" כמו בעברית המודרנית אלא "תקנתי / שפצתי את הסדק(ים) של הבית (= בית המקדש)".
כהן מצא שאוצר המילים של הכתובת וכן הדקדוק והתחביר תואמים לחלוטין את הלשון העברית של ימי הבית הראשון, ואת השפות השמיות האחרות בנות אותה תקופה, ומאפשר לראשונה להבין כללים דקדוקיים ותחביריים ובעיות לשוניות אחרות שהיו בלתי פתורות במקרא.
תוקפי האותנטיות של הכתובת טענו שהמונח "בדק בית " מופיע בה במשמעות העברית המודרנית שלו.לדעתו של פרופסור כהן לעומת זאת אין להשוות את הצירוף 'ואעש את בדק הבית' אל הביטוי המקראי 'לחזק את בדק הבית' ואז להגיע למסקנה שזהו 'האקדח המעשן' המוכיח את הזיוף (מפני שהמחבר המודרני חשב על הביטוי המודרני "לעשות את בדק הבית" והחליף את הפועל המקראי "לחזק" בפועל מהביטוי המודרני "לעשות"). הצירוף 'ואעש את בדק הבית' אינו משמש כביטוי בכתובת זו! הצירוף 'בדק הבית' בכתובת זו הוא המושא הישיר הראשון מבין שבעה מושאים ישירים של הפועל היחידי בהקשר זה בשורות 14-10 – 'ואעש' במובן "תיקנתי / שיפצתי". רק פועל זה במובן זה מתאים לכל שבעת המושאים הישירים. היה בלתי אפשרי להשתמש בביטוי המקראי 'לחזק את בדק הבית' בהקשר זה יחד עם כל המושאים הישירים האחרים. מאידך, הפועל 'עשה' במובן "לתקן, לשפץ, לעשות את מלאכת השיפוצים" נפוץ מאד (הרבה יותר מהפועל 'בנה') בארבעת ההקשרים המקראיים של תיקונים ושיפוצים לבית המקדש בימי יהואש ויאשיהו (מלכים ב פרקים יב,כב; דברי הימים ב פרקים כד,לד). הפועל 'עשה' גם משמש במובן זב במואבית במצבת מישע וכן המקביל הסמנטי האכדי epeshu הוא הפועל הרגיל במובן "לשפץ, לתקן, לבנות מחדש" בכתובות הבניה המלכותיות באכדית (בשימוש הרבה יותר נפוץ מהפועל האכדי banu).
כתוצאה מעדותו של פרופ' כהן בבית המשפט התקבלה מסקנתו שאין בכתובת יהואש שימוש עברי מודרני של מילים שנלקחו מחלקים במקרא.
אלי :פרופסור כהן לאחר המחקרים והניתוחים שעשית בכתובת האם לדעתך אפשר לקבוע שהמדובר בכתובת מודרנית או עתיקה?
פרופסור חיים כהן
פרופסור חיים כהן: אינני יודע אם הכתובת אמיתית או מזויפת. אני רק יכול לקבוע אם העברית נראית אותנטית למאה התשיעית לפני הספירה. לפי דעתי אי אפשר להוכיח בשום אופן שמדובר בכתובת מזויפת. ואם אכן מדובר בזיוף מודרני הרי הוא של מומחה מבריק. לדעתי ייתכן מאוד שמדובר בכתובת אמיתית. כדי להוכיח שזה אכן זיוף יש להביא הוכחות פילולוגיות ברורות שלא נמצאו בידי התביעה במשפט גולן.
במקרה הזה לעניות דעתי לא נמצאו כל הוכחות פילולוגיות קבילות שזה אכן זיוף. כתבתי שני מאמרים מדעיים שלמים (יותר ממאה עמודים בסך הכל) שבהם הראיתי תרומות פילולוגיות חשובות להבנת לשון המקרא שגיליתי בעקבות הלימוד האינטנסיבי שלי בלשון כתובת יהואש במשך כשלוש שנים. אלו חידושים לשוניים שאני לא הכרתי לפני שלמדתי אותם מכתובת יהואש ושאינם מצויים באף ספר דקדוק או תחביר של לשון המקרא. לפי דעתי חידושים אלה באשר ללשון המקרא נכונים בכל מקרה, כלומר גם אם כתובת יהואש אמיתית וגם אם היא מזויפת. זה הרקע להצהרתי בבית המשפט שאינני יודע אם הכתובת אמיתית או מזויפת, אבל אם מדובר בכתובת מזויפת, אז הזיוף הוא מבריק.
כלומר אם היה מדובר בזייפן הוא היה צריך לדעת מראש את כל החידושים שאני גליתי בעקבות שלוש שנות לימוד בכתובת זו.
אלי :אתה מכיר אנשים בתחומך שהם כל כך מבריקים שהם יוכלו ליצור כתובת כזאת שתוכל להתעות אותך ?
כהן : אינני מכיר אדם כל כך מבריק במקצוע שלי.אני אישית אינני מכיר חוקר במקצוע שלי, הפילולוגיה המקראית, שהיה מסוגל לזייף כתובת זו.
אלי :האם בעולם המדעי מקבלים כעת את עמדתך זאת לגבי כתובת יהואש ?
כהן :הויכוח נמשך.ידידי פרופסור אדוארד גרינשטיין מאמין שהכתובת היא זיוף גרוע.לאחרונה פורסם מאמר מדעי שלו ( Edward L Greenstein Methodological Principles in Determining that the So Called Jehoash Inscription is Inauthentic Pp. 83-92 in Puzzling Out the Past: Studies in Northwest Semitic Languages and Literatures in Honor of Bruce Zuckerman, eds. M. Lundberg, S. Fine, W.T. Pitard. Leiden: Brill.O)
שבו הוא מתנגד הן לשיטת המחקר שלי והן למסקנותיי. גרינשטיין טוען שאם כתובת מכל סוג שהוא נמצאת מחוץ לחפירות הארכיאולוגיות הסדירות ומוצאה אינו ידוע, אז אי אפשר להתייחס אליה באותה דרך שמתייחסים לכתובת שאכן נמצאת במסגרת חפירות ארכיאולוגיות סדירות, טענה שאני מתנגד לה בכל תוקף. טענתי היא שההבדל היחידי בין שני המקרים הוא שבמקרה הראשון איננו יכולים להניח מראש שהכתובת אמיתית ואמינותה של הכתובת חייבת להיות הדבר הראשון שבודקים – אולם השיטה הפילולוגית של הבדיקה היא בדיוק אותה שיטה! כנגד דברי גרינשטיין, אין בשום פנים ואופן להניח שהכתובת מזויפת רק מפני שהיא לא נמצאה בחפירות סדירות, אבל יש לקחת בחשבון אפשרות כזאת ולעשות את בדיקת המהימנות ללא משוא פנים לכאן או לכאן. זה תפקידנו כחוקרים מדעיים וההנחה של גרינשטיין שאין מנוס אלא שנהיה משוחדים לכאן או לכאן איננה מקובלת עליי כלל וכלל! אני יכול להגיד לך שכל טענותיו של גרינשטיין כנגד הכתובת ואמינותה אינן מקובלות עלי. לחלק מהן כבר התייחסתי במאמרי הראשון ולאחרים יש התייחסות במאמרי השני (שהוא בעת פרסום רשימה זאת בדפוס).
עד כאן פרופסור חיים כהן.
כהן מצא שאוצר המילים של הכתובת וכן הדקדוק והתחביר תואמים לחלוטין את הלשון העברית של ימי הבית הראשון, ואת השפות השמיות האחרות בנות אותה תקופה, ומאפשר לראשונה להבין כללים דקדוקיים ותחביריים ובעיות לשוניות אחרות שהיו בלתי פתורות במקרא.
תוקפי האותנטיות של הכתובת טענו שהמונח "בדק בית " מופיע בה במשמעות העברית המודרנית שלו.לדעתו של פרופסור כהן לעומת זאת אין להשוות את הצירוף 'ואעש את בדק הבית' אל הביטוי המקראי 'לחזק את בדק הבית' ואז להגיע למסקנה שזהו 'האקדח המעשן' המוכיח את הזיוף (מפני שהמחבר המודרני חשב על הביטוי המודרני "לעשות את בדק הבית" והחליף את הפועל המקראי "לחזק" בפועל מהביטוי המודרני "לעשות"). הצירוף 'ואעש את בדק הבית' אינו משמש כביטוי בכתובת זו! הצירוף 'בדק הבית' בכתובת זו הוא המושא הישיר הראשון מבין שבעה מושאים ישירים של הפועל היחידי בהקשר זה בשורות 14-10 – 'ואעש' במובן "תיקנתי / שיפצתי". רק פועל זה במובן זה מתאים לכל שבעת המושאים הישירים. היה בלתי אפשרי להשתמש בביטוי המקראי 'לחזק את בדק הבית' בהקשר זה יחד עם כל המושאים הישירים האחרים. מאידך, הפועל 'עשה' במובן "לתקן, לשפץ, לעשות את מלאכת השיפוצים" נפוץ מאד (הרבה יותר מהפועל 'בנה') בארבעת ההקשרים המקראיים של תיקונים ושיפוצים לבית המקדש בימי יהואש ויאשיהו (מלכים ב פרקים יב,כב; דברי הימים ב פרקים כד,לד). הפועל 'עשה' גם משמש במובן זב במואבית במצבת מישע וכן המקביל הסמנטי האכדי epeshu הוא הפועל הרגיל במובן "לשפץ, לתקן, לבנות מחדש" בכתובות הבניה המלכותיות באכדית (בשימוש הרבה יותר נפוץ מהפועל האכדי banu).
כתוצאה מעדותו של פרופ' כהן בבית המשפט התקבלה מסקנתו שאין בכתובת יהואש שימוש עברי מודרני של מילים שנלקחו מחלקים במקרא.
אלי :פרופסור כהן לאחר המחקרים והניתוחים שעשית בכתובת האם לדעתך אפשר לקבוע שהמדובר בכתובת מודרנית או עתיקה?
פרופסור חיים כהן
פרופסור חיים כהן: אינני יודע אם הכתובת אמיתית או מזויפת. אני רק יכול לקבוע אם העברית נראית אותנטית למאה התשיעית לפני הספירה. לפי דעתי אי אפשר להוכיח בשום אופן שמדובר בכתובת מזויפת. ואם אכן מדובר בזיוף מודרני הרי הוא של מומחה מבריק. לדעתי ייתכן מאוד שמדובר בכתובת אמיתית. כדי להוכיח שזה אכן זיוף יש להביא הוכחות פילולוגיות ברורות שלא נמצאו בידי התביעה במשפט גולן.
במקרה הזה לעניות דעתי לא נמצאו כל הוכחות פילולוגיות קבילות שזה אכן זיוף. כתבתי שני מאמרים מדעיים שלמים (יותר ממאה עמודים בסך הכל) שבהם הראיתי תרומות פילולוגיות חשובות להבנת לשון המקרא שגיליתי בעקבות הלימוד האינטנסיבי שלי בלשון כתובת יהואש במשך כשלוש שנים. אלו חידושים לשוניים שאני לא הכרתי לפני שלמדתי אותם מכתובת יהואש ושאינם מצויים באף ספר דקדוק או תחביר של לשון המקרא. לפי דעתי חידושים אלה באשר ללשון המקרא נכונים בכל מקרה, כלומר גם אם כתובת יהואש אמיתית וגם אם היא מזויפת. זה הרקע להצהרתי בבית המשפט שאינני יודע אם הכתובת אמיתית או מזויפת, אבל אם מדובר בכתובת מזויפת, אז הזיוף הוא מבריק.
כלומר אם היה מדובר בזייפן הוא היה צריך לדעת מראש את כל החידושים שאני גליתי בעקבות שלוש שנות לימוד בכתובת זו.
אלי :אתה מכיר אנשים בתחומך שהם כל כך מבריקים שהם יוכלו ליצור כתובת כזאת שתוכל להתעות אותך ?
כהן : אינני מכיר אדם כל כך מבריק במקצוע שלי.אני אישית אינני מכיר חוקר במקצוע שלי, הפילולוגיה המקראית, שהיה מסוגל לזייף כתובת זו.
אלי :האם בעולם המדעי מקבלים כעת את עמדתך זאת לגבי כתובת יהואש ?
כהן :הויכוח נמשך.ידידי פרופסור אדוארד גרינשטיין מאמין שהכתובת היא זיוף גרוע.לאחרונה פורסם מאמר מדעי שלו ( Edward L Greenstein Methodological Principles in Determining that the So Called Jehoash Inscription is Inauthentic Pp. 83-92 in Puzzling Out the Past: Studies in Northwest Semitic Languages and Literatures in Honor of Bruce Zuckerman, eds. M. Lundberg, S. Fine, W.T. Pitard. Leiden: Brill.O)
שבו הוא מתנגד הן לשיטת המחקר שלי והן למסקנותיי. גרינשטיין טוען שאם כתובת מכל סוג שהוא נמצאת מחוץ לחפירות הארכיאולוגיות הסדירות ומוצאה אינו ידוע, אז אי אפשר להתייחס אליה באותה דרך שמתייחסים לכתובת שאכן נמצאת במסגרת חפירות ארכיאולוגיות סדירות, טענה שאני מתנגד לה בכל תוקף. טענתי היא שההבדל היחידי בין שני המקרים הוא שבמקרה הראשון איננו יכולים להניח מראש שהכתובת אמיתית ואמינותה של הכתובת חייבת להיות הדבר הראשון שבודקים – אולם השיטה הפילולוגית של הבדיקה היא בדיוק אותה שיטה! כנגד דברי גרינשטיין, אין בשום פנים ואופן להניח שהכתובת מזויפת רק מפני שהיא לא נמצאה בחפירות סדירות, אבל יש לקחת בחשבון אפשרות כזאת ולעשות את בדיקת המהימנות ללא משוא פנים לכאן או לכאן. זה תפקידנו כחוקרים מדעיים וההנחה של גרינשטיין שאין מנוס אלא שנהיה משוחדים לכאן או לכאן איננה מקובלת עליי כלל וכלל! אני יכול להגיד לך שכל טענותיו של גרינשטיין כנגד הכתובת ואמינותה אינן מקובלות עלי. לחלק מהן כבר התייחסתי במאמרי הראשון ולאחרים יש התייחסות במאמרי השני (שהוא בעת פרסום רשימה זאת בדפוס).
עד כאן פרופסור חיים כהן.
-
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 12993
- זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג יוני 06, 2011 11:01 am
- לאקאציע: בתוך עמי אנכי ישבת
בענקעל האט געשריבן:...
טבלה 2
1 1/2 סילה (שמן) לשלושה עובדי עץ מפני ערבד, 1/2 סילה לכל,
11 1/2 סילה לשמונה עובדי עץ מפני ביבלוס,. . .
3 1/2 סילה לשבע אומנים יווני, סילה 1/2 לכל אחד,
1/2 סילה לנגר, נבואטיר
10 סילה ליא-קו-קי-נו, מלך בנו של יהודה,
2 1/2 סילה לחמש בניו של מלך יהודה
ערבד איז ארוד (Arados) 3 ק"מ פון דער פארט טרטוס אויפען מיטעללענדישען ים.
https://en.wikipedia.org/wiki/Arwad
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A8%D7%95%D7%93
עס וועט דערמאנט אין פרשת נח (י', י"ח): וְאֶת-הָאַרְוָדִי וְאֶת-הַצְּמָרִי וְאֶת-הַחֲמָתִי וְאַחַר נָפֹצוּ מִשְׁפְּחוֹת הַכְּנַעֲנִי. און אויך נאכאמאל דערמאנט אין דברי הימים.
אין יחזקאל (כ"ז, ח): יֹשְׁבֵי צִידוֹן וְאַרְוַד, און אויך אין פסוק י"א: בְּנֵי אַרְוַד וְחֵילֵךְ
ביבלוס איז
https://en.wikipedia.org/wiki/Byblos
דער ווארט Bible קומט פון דעם ווייל מען הא געמאכט פאפיר פון papyrus (א געוויקס), און געשריבען אויף זיי (פאר ס'געווען די הייטיגע פאפיר). פארמיט איז געווען טייער.
אבער דער אמת'ע נאמען פון ביבלוס איז גבל (Gebal)
https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%91%D7%9C
דערמאנט 4 מאל אין תנ"ך
אָהֳלֵי אֱדוֹם, וְיִשְׁמְעֵאלִים; מוֹאָב וְהַגְרִים. גְּבָל וְעַמּוֹן, וַעֲמָלֵק; פְּלֶשֶׁת, עִם-יֹשְׁבֵי צוֹר (תהילים פ"ג ב'-ח')
וַיְצַו הַמֶּלֶךְ וַיַּסִּעוּ אֲבָנִים גְּדֹלוֹת אֲבָנִים יְקָרוֹת, לְיַסֵּד הַבָּיִת--אַבְנֵי גָזִית. וַיִּפְסְלוּ בֹּנֵי שְׁלֹמֹה, וּבֹנֵי חִירוֹם--וְהַגִּבְלִים; וַיָּכִינוּ הָעֵצִים וְהָאֲבָנִים, לִבְנוֹת הַבָּיִת (מלכים א', ה', ל"א-ל"ב)
זִקְנֵי גְבַל וַחֲכָמֶיהָ הָיוּ בָךְ, מַחֲזִיקֵי בִּדְקֵךְ; כָּל-אֳנִיּוֹת הַיָּם וּמַלָּחֵיהֶם הָיוּ בָךְ, לַעֲרֹב מַעֲרָבֵךְ (יחזקאל, כ"ז, ט')
מִתֵּימָן כָּל-אֶרֶץ הַכְּנַעֲנִי, וּמְעָרָה אֲשֶׁר לַצִּידֹנִים--עַד-אֲפֵקָה: עַד, גְּבוּל הָאֱמֹרִי. וְהָאָרֶץ הַגִּבְלִי, וְכָל-הַלְּבָנוֹן מִזְרַח הַשֶּׁמֶשׁ (יהושע, י"ג, ד'-ה')
עת לחשות ועת לדבר - קהלת ג ז
די 'עיזיהו טאבלעט' איז געפונען געווארן אין 1931, אין א רוסישע קירכע'ס קאלעקציע פון הר הזיתים. די אפיציעלע פלאץ וואו מען האט עס געטראפן איז נישט דאקומענטירט.
דאס איז איך האב פרובירט. "לכה התות טהבי עוזיה מלך יהודה ולאל מפתח"
ספוזמן טייערע. גיב ביטע א לענגס און א ברייטס איבער די שריפט. איך מוטשע זיך שוין א לאנגע צייט אויף די ערשטע דריי ווערטער. און פארצייל, וואס האט פאסירט מיט עיזיהו המלך. עס איז דאך דא א ווארענונג נישט צו עפענען זיין קבר. "ולאל מפתח" מן הסתם צוליב די שטארקע קרענק.
דאס איז איך האב פרובירט. "לכה התות טהבי עוזיה מלך יהודה ולאל מפתח"
ספוזמן טייערע. גיב ביטע א לענגס און א ברייטס איבער די שריפט. איך מוטשע זיך שוין א לאנגע צייט אויף די ערשטע דריי ווערטער. און פארצייל, וואס האט פאסירט מיט עיזיהו המלך. עס איז דאך דא א ווארענונג נישט צו עפענען זיין קבר. "ולאל מפתח" מן הסתם צוליב די שטארקע קרענק.
- שטאלצער יוד
- שר האלפיים
- תגובות: 2438
- זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג מאי 19, 2016 2:00 pm