סה"ק חובת הלבבות (שער היחוד)

[קרעמער]

קען מיר איינער זאגען די מסורה איבער יא אדער נישט לערנען דעם ערשטן שער פון ספר הקדוש חובת הלבבות?

[קארל]

אין חובת הלבבות מיט'ן פירוש "לב טוב" פון הרב פנחס יהודה ליבערמאן ז"ל איז דא א לענגערע מבוא איבער דעם ענין. כמדומה אז ער ברענגט דארטן נאך פון דעם גר"א אז אנשטאט שער היחוד זאל מען לערנען דעם ספר הכוזרי.
אבער ווי פארשטענדליך האבן רוב גדולי ישראל יא געלערנט דעם שער היחוד. דוכט זיך מיר אז דער "לב טוב" איז דער ערשטער פאפולערער פירוש וואס האט נישט מפרש געווען דעם שער.

[והוא פלאי]

איך גיי מיך נישט שפארן איבער א זאך וואס איז אויסגעדראשן, ורוב תלמידי בעש"ט כאטש זיי האבן אליין געלערנט האבן זיי נישט געלאזט די תלמידים לערנען, וכן הגם דער חת"ם סופר האט פארגעלערנט אף שער היחוד, אבער די תלמידים האבן עס נישט נאכגעמאכט
ולכל הפחות בפשטות שייך לטיול בפרד"ס המובא ברמ"א הל' ת"ת עיי"ש ובש"ך התנאים לזה
אולם מה שכתבת שהוא הראשון שמפרש בלי שער היחוד, לידיעתך, יש שני קיצורים על חובת הלבבות מגדולי ישראל, א' מבעל צידה לדרך, קרוב לזמן הראשונים, וקיצר השער היחוד כל כך, עד שממש ניכר שלא רצה שלימדו בו, וכן במרגליות טובה שהוא ג"כ לפני ש"נ שנה, ודו"ק

[שיך]

אפילו אויב אמאל איז געווען חילוקי דעות דערין - וואס רוב צדיקים, איבערהויפט חסידישע רבי'ס, זענען אבער קלאר געווען קעגן דאס לערנען און אפילו אזעלכע ווי דער גר"א האבן נישט געהאלטן דערפון - אבער אויב זאלסטו פרעגן סיי וועלכן ערליכן [חסידישן] איד, רבי אדער מדריך, היינט צו טאג וועלן דיר אלע אפרעדן דערפון.
איך גלייב אז דו האסט נישט קיין שום ספיקות, דעריבער גלייב איך שווער אז עס וועט דיר עפעס פארשטערקערן די אמונה אינעם בורא עולם. דו ברויכסט דען פילאסאפישע הוכחות? ממילא איז זיכער נישטא קיין סיבה דאס צו לערנען. 

[פינטעל]

בקונטרס תהלה למשה, תולדות מהרה"ק בעל ישמח משה כתב שם שמרן הישמח משה אמר פעם, וזל"ק: ופעם אחת בהיותו בקהלה קדושה לובלין ואמר רבינו הק' מליבלין כי לא נכון בהעיתים הללו ללמוד שער היחוד בספר חובות הלבבות ואם אמנם כי המחבר הקדוש עשה השער ההוא לזכות את הרבים אולם אך לדורו נעשה אמנם בדורות הללו שנתמעטו הלבבות ולאו כל מוחא סביל להבין סברות דקות כאלה לקשר נימה בנימה להבין הדברים לאמיתן יהיה הנזק יותר מן התועלת על כן יותר יקבל שכר על הפרישה מן הדרישה

[קארל]

מה שכתבת שהוא הראשון שמפרש בלי שער היחוד, לידיעתך, יש שני קיצורים על חובת הלבבות מגדולי ישראל, א' מבעל צידה לדרך, קרוב לזמן הראשונים, וקיצר השער היחוד כל כך, עד שממש ניכר שלא רצה שלימדו בו, וכן במרגליות טובה שהוא ג"כ לפני ש"נ שנה, ודו"ק

כ'האב געשריבן אז דער "לב טוב" איז דער ערשטער "פאפולערער פירוש" וואס האט בכלל נישט מפרש געווען דעם שער.
דער קיצור אין "מרגליות טובה" האב איך נישט געזען, אבער אין דעם קיצור פון דעם בעל "צידה לדרך" האב איך בכלל נישט באמערקט אז ער זאל זוכן ספעציעל שטארק מקצר צו זיין ביי שער היחוד.

אפילו אזעלכע ווי דער גר"א האבן נישט געהאלטן דערפון

הערשט אזעלכע ווי דעם גר"א! ווי באקאנט איז דער גר"א געווען שטארק אויסגעשפראכן קעגן חקירה און פילאזאפיע, אפילו מער ווי דורכשניטליכע חסיד'ישע רבי'ס. ער האט אפילו געשריבן אויף דעם רמב"ם אז "הפילוסופיה הארורה הטעתו" (אין יו"ד הל' מעונן ומכשף).

[שיך]

אפילו אזעלכע ווי דער גר"א האבן נישט געהאלטן דערפון

הערשט אזעלכע ווי דעם גר"א! ווי באקאנט איז דער גר"א געווען שטארק אויסגעשפראכן קעגן חקירה און פילאזאפיע, אפילו מער ווי דורכשניטליכע חסיד'ישע רבי'ס. ער האט אפילו געשריבן אויף דעם רמב"ם אז "הפילוסופיה הארורה הטעתו" (אין יו"ד הל' מעונן ומכשף).

דער "אפילו" איז אז ער איז נישט קיין חסידישער רבי, און אויך איז ער פון די וואס האבן, ווי באקאנט, אויך געלערנט אנדערע חכמות, ממילא קען מען אים נישט לייגן אין קאטעגאריע פון "עקסטרעם" און ער דארף זיין איבער גענוג צו פסק'ענען דערויף.

למעשה, זאג מיר 1) דו וואלסט יא געראטן דעם שואל אז ער זאל עס לערנען?
2) דיין ראיה איז דאס אז יעדער פאפולערער פירוש אויף חובת הלבבות האט דאס נישט אויסגעלאזט? דאס ווייזט אז דער יונגערמאן קען עס רואיג לערנען?

[שטארק זיך]

עס לוינט אריינצוקוקען אינעם מבוא פון הח' בעל 'לב טוב' וואס קארל האט דערמאנט , ער ברענגט דארט פילע מראה מקומות אויף די מסורה פון נישט לערנען שער היחוד.

בכלל קומט ארויס דארט זייער קלאר דער אפטייטש פון 'אמונה פשוטה'.

לערנט עס דורך, איר וועט הנאה האבן.

[שוועמל]

איך האב עס געלערנט אלס בחור'ל און איך קען מעיד זיין אז עד היום לייד איך דערפון.
מיין שכל איז נאכנישט געווען גענוג רייף דאן, קען זיין היינט וואלט געווען אנדערש נישט ווייל ס'יז שוין רייפער נאר ווייל כ'אב שוין מער עקספיריענס אין לעבן, בכל אופן איז זיכער ס'האט מיר געשאדט.

אויב איז מילא כריסו בשס ופוסקים ממילא, אבער סתם אזוי פעלט עס נישט אויס אויב דאס לעבן איז גוט אזוי אויך. ועי' מש"כ הרב הפלאי.

[והוא פלאי]

קארל עי' בהקדמתו של בעל צידה לדרך, ועוד יותר בשער יחוד המעשה, התחבילות של היצר הראשונות ששייכים לשער היחוד וכו' לא העתיק בכלל

[קארל]

קארל עי' בהקדמתו של בעל צידה לדרך, ועוד יותר בשער יחוד המעשה, התחבילות של היצר הראשונות ששייכים לשער היחוד וכו' לא העתיק בכלל

אין דער הקדמה האט איך גארנישט געפינען הנוגע לענינינו. דאס וואס ער שרייבט אין שער יחוד המעשה איז בכלל נישט קיין סתירה צו שער היחוד, און טראצדעם וואס איך האב א גאר שטארקן דראנג מאריך צו זיין אין דעם, האלט איך מיר צוריק לעת עתה.

איך האב עס געלערנט אלס בחור'ל און איך קען מעיד זיין אז עד היום לייד איך דערפון.
מיין שכל איז נאכנישט געווען גענוג רייף דאן, קען זיין היינט וואלט געווען אנדערש נישט ווייל ס'יז שוין רייפער נאר ווייל כ'אב שוין מער עקספיריענס אין לעבן, בכל אופן איז זיכער ס'האט מיר געשאדט.

ס'איז מיר שווער צו גלייבן דיין באהויפטונג. אויב האסטו עס געלערנט און פארשטאנען, גלייב איך נישט אז עס איז שייך צו זאגן אז דו ליידסט דערפון.

למעשה, זאג מיר 1) דו וואלסט יא געראטן דעם שואל אז ער זאל עס לערנען?
2) דיין ראיה איז דאס אז יעדער פאפולערער פירוש אויף חובת הלבבות האט דאס נישט אויסגעלאזט? דאס ווייזט אז דער יונגערמאן קען עס רואיג לערנען?

איך האב אנגעמערקט א הערה בעלמא, און איך בין נישט דער וואס פסק'נט אויס דעם דרך לילך בה.

[שוועמל]

קארל ס'יז באקאנט אז דער הייליגער רב זצ"ל האט געלערענט מורה נבוכים, טראץ דעם וואס זיין גרויסער שווער דער ברוך טעם האט עס באהאלטן פון אים פלעגט ער הינקעדיגערהייט קריכן אויפן שאנק צו קענען לערנען די הייליגע ספר.
האט דער רב איין מאל געזאגט איר מיינט טאקע? קודם לערן איך די תירוצים הערשט דערנאך די קושיות, כדי ס'זאל אויף א רגע נישט בלייבן קיין ספק ספיקא.

ואנן מה נענה אבתריה.
אפילו כ'אב געלערענט און פארשטאנען לויפן די סארט מחשבות נאך דעם מענטש (שאני מינות דמשכי), עס איז בעסער ווען איך וואלט קיינמאל נישט געוואוסט דערפון.

[קארל]

קארל ס'יז באקאנט אז דער הייליגער רב זצ"ל האט געלערענט מורה נבוכים, טראץ דעם וואס זיין גרויסער שווער דער ברוך טעם האט עס באהאלטן פון אים פלעגט ער הינקעדיגערהייט קריכן אויפן שאנק צו קענען לערנען די הייליגע ספר.
האט דער רב איין מאל געזאגט איר מיינט טאקע? קודם לערן איך די תירוצים הערשט דערנאך די קושיות, כדי ס'זאל אויף א רגע נישט בלייבן קיין ספק ספיקא.

עס איז מאדנע וויפיל צענדליגער און מעגליך הונדערטער יארן אזא לעגענדע קען זיך ארומדרייען אן דעם וואס איינער זאל נעמען די מי אריינצוקוקן אין מורה און באמערקן אז ס'איז בכלל נישט אויסגעשטעלט אויף א קושיא-און-תירוץ פארמאט...

ס'דערמאנט מיר פון אריסטו'ס באהויפטונג אז פרויען האבן ווייניגער ציין ווי מענער וואס איז געגלויבט געווארן איבער טויזנט יאר, ביז איינער האט פאקטיש גענומען די מי אפצוציילן די ציינער אין א מאן און אין א פרוי און מען איז געוואויר געווארן אז להד"ם...

[והוא פלאי]

קארל עי' בהקדמתו של בעל צידה לדרך, ועוד יותר בשער יחוד המעשה, התחבילות של היצר הראשונות ששייכים לשער היחוד וכו' לא העתיק בכלל

אין דער הקדמה האט איך גארנישט געפינען הנוגע לענינינו. דאס וואס ער שרייבט אין שער יחוד המעשה איז בכלל נישט קיין סתירה צו שער היחוד, און טראצדעם וואס איך האב א גאר שטארקן דראנג מאריך צו זיין אין דעם, האלט איך מיר צוריק לעת עתה.

זאגט ער נישט דארט אז די ערשטע דריי שערים האט ער מקצר געווען וכו', ודו"ק
און יחוד המעשה ברענגט ער אלע ספקות בקיצור וואס דער יצר מאכט אן א מענטש אויסער די צווייטע ביז די פיפטע ווייל זיי זענען נוגע לשער היחוד ודו"ק
בנוגע המעשה להמורה, אתה חושב שהעולם שהם לפי דעתך אידיאטן לא יסתכלו שם, ואלו שיסתכלו סוברים כמותך ודי
המורה בכל פרק ופרק יש לו קושיא רק אינו בדרך קשיא
פרק א' מתחיל כבר חשבו בני אדם, ואומר טעות ואומר שאינו כן
פרק ב' מתחיל הקשה לי איש חכם
פרק ג' מתחיל תמונה תבנית יחשב ואומר שאינו כן
פרק ד' מתחיל עם הטעות של בני אדם בענין הראות וכו'
פרק ה' מתחיל אחר כל ההקדמות בענין טעות בני אדם בענין הראות
והכוונה של המעשה הי' שלמד אתו המסקנות שהמורה שולל קודם שלמד עמו מה ששולל
ואם אתה שטחי כל כך תוכל ללמוד מורה והכל ולא יזיק אותך כלל וכלל

[והוא פלאי]

ולשלימות הענין אודות השיניים ידוע המדרש תלפיות אודות מספר השיניים של גוי

[סאדע_באטל]

קארל עי' בהקדמתו של בעל צידה לדרך, ועוד יותר בשער יחוד המעשה, התחבילות של היצר הראשונות ששייכים לשער היחוד וכו' לא העתיק בכלל

אין דער הקדמה האט איך גארנישט געפינען הנוגע לענינינו. דאס וואס ער שרייבט אין שער יחוד המעשה איז בכלל נישט קיין סתירה צו שער היחוד, און טראצדעם וואס איך האב א גאר שטארקן דראנג מאריך צו זיין אין דעם, האלט איך מיר צוריק לעת עתה.

זאגט ער נישט דארט אז די ערשטע דריי שערים האט ער מקצר געווען וכו', ודו"ק
און יחוד המעשה ברענגט ער אלע ספקות בקיצור וואס דער יצר מאכט אן א מענטש אויסער די צווייטע ביז די פיפטע ווייל זיי זענען נוגע לשער היחוד ודו"ק
בנוגע המעשה להמורה, אתה חושב שהעולם שהם לפי דעתך אידיאטן לא יסתכלו שם, ואלו שיסתכלו סוברים כמותך ודי
המורה בכל פרק ופרק יש לו קושיא רק אינו בדרך קשיא
פרק א' מתחיל כבר חשבו בני אדם, ואומר טעות ואומר שאינו כן
פרק ב' מתחיל הקשה לי איש חכם
פרק ג' מתחיל תמונה תבנית יחשב ואומר שאינו כן
פרק ד' מתחיל עם הטעות של בני אדם בענין הראות וכו'
פרק ה' מתחיל אחר כל ההקדמות בענין טעות בני אדם בענין הראות
והכוונה של המעשה הי' שלמד אתו המסקנות שהמורה שולל קודם שלמד עמו מה ששולל
ואם אתה שטחי כל כך תוכל ללמוד מורה והכל ולא יזיק אותך כלל וכלל

על אחריותך שבאופן שטחי מותר ללמוד ולא יזיק ?

[והוא פלאי]

א' השאלה אינו נוגע למעשה, כי הרי למד
ב' ואם אקבל אחריות, יהי' מותר לעשות נגד הנפסק בפי' בהפוסקים הל' ת"ת
ג' כוונתי הי' על דרך המליצה, כי ידוע מהמדרש פינחס, כי שיהי' בבית סגולה ליר"ש, ואם תינוק בן יומו יסתכל בו ללמוד א' ב' הכי לזה לימוד יקרא
ואני ג"כ איננו מעיז ללמוד נגד המקובל אצל כלל ישראל, רק קבלתי מרבותי שכאשר הענין מובא בספרים להבנת הנלמד גרידא מותר (ג"כ בתנאים שנמסרים מפה לאזן), ולכן מניתי שיניים, ובלי עיון ראיתי ששולל וכו'
וכידוע שפי" הד"ח בזה בדרך צחות למה אומרים מי כאלקני קודם אין כאלקני, וכי מי כאלקנו היא קשיא?

[קארל]

איך האב שוין געהאט אפגעשריבן א לענגערע תגובה, און צום באדויערן האט זיך עס פארמעקט. וועל איך אנפאנגען פונדאסניי... ויהי נועם ה' עלינו ומעשי ידינו כוננה עלינו.

זאגט ער נישט דארט אז די ערשטע דריי שערים האט ער מקצר געווען וכו', ודו"ק

די הקדמה וואס איך האב געזען איז נישט פון דעם מחבר זעלבסט נאר פון דעם מו"ל. דארטן האב איך גארנישט געזען איבער דעם ענין. עס ערשיינט נישט דארטן קיין הקדמה פון דעם מחבר אליין. מעגליך אז אין אן אנדערן דרוק עקזיסטירט אזא זאך.

בנוגע המעשה להמורה, אתה חושב שהעולם שהם לפי דעתך אידיאטן לא יסתכלו שם

"אידיאטן"? ח"ו! עס איז פשוט מאדנע וויאזוי אזא לעגענדע קען זיך דרייען אזויפיל יארן, און צום ברייטן ציבור איז קיינמאל נישט ארויסגערינען דעם פאקט אז עס איז נישט שייך אזוי צו לערנען דעם מורה. קען זיין אז דו האסט מדייק געווען אין מיינע ווערטער "אן דעם וואס איינער זאל נעמען די מי," דאס איז אבער זעלבסטפארשטענליך בלויז א רעטארישע אויסדרוק.
איך גלייב אויך אז אין לויף פון דער 1500-יעריגער אריסטו-הערשאפט זענען געווען צאן-דאקטוירים וועלכע האבן באמערקט אז אריסטו'ס באהויפטונג שטימט עפעס נישט. דער פאקט איז אבער נישט ארויסגערינען צום ברייטן ציבור ביז דער שפעטערדיגער וויסנשאפטליכער תקופה.

המורה בכל פרק ופרק יש לו קושיא רק אינו בדרך קשיא

אמת אז דער רמב"ם באנוצט זיך א סך מיט קושיות כדי ארויסצוברענגען זיינע נקודות און שיטות, עס איז אבער נישט באופן קושיא ותירוץ אז עס זאל זיין שייך צו ציען א ליניע: ביז אהער איז די קושיא, און פון דא און ווייטער איז עבדים היינו.

והכוונה של המעשה הי' שלמד אתו המסקנות שהמורה שולל קודם שלמד עמו מה ששולל

די מעשה ווערט געווענליך נישט דערציילט אויף א פאל ווען איינער האט געלערנט דעם צווייטן (וואס אויף דעם אופן איז אפשר יא מעגליך צו רעדן באלד פון דער מסקנא), נאר פון א יחיד וואס האט מחליט געווען צו לערנען, וואס אין אזא פאל, ווי פריער געזאגט, איז נישט שייך צו לערנען "קודם די תירוצים און הערשט דערנאך די קושיות."

ואלו שיסתכלו סוברים כמותך ודי

ואם אתה שטחי כל כך תוכל ללמוד מורה והכל ולא יזיק אותך כלל וכלל

אני לא מבין למה אתה צריך להשתמש בשפה משפילה בדיון נחמד כזה. האם אין לך הכשרון לנהל שיחה נימוסית?

[סאדע_באטל]

לדעתי לא בא אלא למחות על הפגיעה בכבודו של מרן הדברי חיים זי"ע, ומתוך מחאה בא ללמד זכות שלא העמקת יותר מדאי באמיתת הסיפור

[קארל]

איפה הפגיעה? בסך הכל העלתי פקפוק על מעשה'לע על שמו של הד"ח (שכבר שמעתי על כמה גדולי ישראל).

[סאדע_באטל]

עס איז מאדנע וויפיל צענדליגער און מעגליך הונדערטער יארן אזא לעגענדע קען זיך ארומדרייען אן דעם וואס איינער זאל נעמען די מי אריינצוקוקן אין מורה און באמערקן אז ס'איז בכלל נישט אויסגעשטעלט אויף א קושיא-און-תירוץ פארמאט...

אולי קראתי אותו בנוסחת טאטע שיק מיר הויזן, אבל במשמעות יוצא מזה זלזול גדול, כאילו המספרים על הדברי חיים, היו קליינע קעפלעך שלא עיינו במורה ולא ידעו בין ימינם לשמאלם, ופטפטו בסיפורים שאינו שייך במציאות

[קארל]

נו, טוב עין הוא יבורך.

[קארל]

ולשלימות הענין אודות השיניים ידוע המדרש תלפיות אודות מספר השיניים של גוי

[דא איז געווען א לינק צו א שיינעם מאמר איבער דעם מדרש תלפיות. אויף דער בקשה פון איינער פון חשוב'ע לומדי בית-מדרשינו האב איך עס אראפגענומען.]

[יהיה כן]

לענ"ד איז די מעשה מיטן ד"ח מער פאסיג אויפן כוזרי, וועלכער איז יא בדרך שאלה ותשובה (השערה בעלמא שלי)

[מאטעס]

ל'קארל' העיון בבלוג הנ"ל אסור מכ"ש מהאיסור ללימוד חקירה, ודי