שעטנז אין טערקישע טליתים

[מעיין2]

יא יא, אבער דא האט רוח נכאה מעורר געווען אז איינער האט בודק געווען די נייע סארט וואס האט די עדה“ח הכשר און יענער טענה'ט אז ס'איז קוים 50% וואל!!!! רח"ל!!!

[יונה]

וועכע מאטריאלן איז די אנדערע פופציג פראצענט?

[פאטעטא קוגל]

שעטנז - וואס דארף מען בודק זיין? גאר א אינטערעסאנטע וויכטיגע שיעור
https://goo.gl/RdFoJH

[אהער און אהין]

אינעם מאמענט מאגאזין איז אין די סוכות אויסגאבע ערשינען א רייכע באשרייבונג איבער די טערקישע טליתים, מוראדיג געשמאק און פראפעסיאנאל אראפגעלייגט.
איז ווער ס'האט געליינט דעם ארטיקל וואונדערט זיך אודאי: וואס גייט דא פאר?! לויט דעם ארטיקל איז אלעס בהשגחה, מיט א סדר וכדו'.
אויב איינער פארשטייט וואס דא קומט פאר זאל ביטע אויפקלערן די זאץ אין די אינטערסאנטע נושא וואס ציעט זיך שוין אלע יארן זינט די צווייטע וועלט קריג ווען ''טערקישע טליתים'' זענען געווען כסדר אונטער'ן ראדאר, נישט אלץ מיט אזא שיינעם קאליר.

[שמואל בארג]

זייענדיג אין לאנדאן א שטיק צייט צוריק, האב איך קענען געלערנט דעם ר' בעריש זז"ג פון די טערקישע טליתים, א דורכגעווייקטע מאכנובקא-בעלזא חסיד, דאס פארשפרייטן דעם טערקישן טלית איז גלייך אריינגעקומען שוין ביים ערשטן שמועס - גראדע זייער א תוכן'דיגע - עס פארגליסט זיך מיר שוין דאס איינצוהאנדלען.

[חובב_ספרים]

איך פארשטיי נישט בכלל וואס פאר א ענין איז דאס א טערקישע טלית מיט א הכשר פון שעטנז. דער גאנצ'ע ענין פון טערקישע טליתים איז וואס זיי האבין נישט קען פראבלעם פון שעטנז. אמאל חסידים האבין שטארק מחמיר געווען פון חשש שעטנז, און אסאך פלעגין נישט אנטאן א בגד מיט צמר צוליב דעם. זיי האבין נישט געקענט דאוואנען אן א טלית, דערפאר פלעגט זיי נעמען א טערקישע טלית, וויל זיי האבין נשיט געהאט קען חשש פון שעטנז. היינט אז איז יא א חשש שעטנז איז אראפ דער גאנצע ענין פון טערקישע טליתים. איך האך גארנישט קעגען דער הכשירים, מסתמא זענען זיין גוט. אבער דער ענין פון א טערקישע טלית האבין נישט. דאס איז נישט געווען א ענין פון מאדע, נאר א הרחקה פון שעטנז, און אויב מיר דארפ'ן אויף דעם א הכשר, איז דאס נשיט בעסער פון קען אנדערע טלית.

[געדיך אוואש]

איך פארשטיי נישט בכלל וואס פאר א ענין איז דאס א טערקישע טלית מיט א הכשר פון שעטנז. דער גאנצ'ע ענין פון טערקישע טליתים איז וואס זיי האבין נישט קען פראבלעם פון שעטנז. אמאל חסידים האבין שטארק מחמיר געווען פון חשש שעטנז, און אסאך פלעגין נישט אנטאן א בגד מיט צמר צוליב דעם. זיי האבין נישט געקענט דאוואנען אן א טלית, דערפאר פלעגט זיי נעמען א טערקישע טלית, וויל זיי האבין נשיט געהאט קען חשש פון שעטנז. היינט אז איז יא א חשש שעטנז איז אראפ דער גאנצע ענין פון טערקישע טליתים. איך האך גארנישט קעגען דער הכשירים, מסתמא זענען זיין גוט. אבער דער ענין פון א טערקישע טלית האבין נישט. דאס איז נישט געווען א ענין פון מאדע, נאר א הרחקה פון שעטנז, און אויב מיר דארפ'ן אויף דעם א הכשר, איז דאס נשיט בעסער פון קען אנדערע טלית.

נישט ריכטיג.
די טלית דארף נישט קיין הכשר אז עס האט נישט קיין שעטנז, די אלטע מסורה אז די וואל פון טוניס האט נישט קיין שעטנז איז חי וקים, במציאות וואקסט נאך עד היום נישט קיין פלאקס אינעם גאנצן געגענט, עס דארף בלויז א הכשר אז דאס איז טאקע געמאכט פון דארטיגע וואל, און ס'נישט אריינגעמישט קיין שום אנדערע וואל, ווייל די אלע פראבלעמען פון שעטנז איז טאקע נאר געווען מיט די טליתים וואס זענען געווען פארמישט דערין וואל פון די פרעמד, אויף די דארטיגע וואל איז ב"ה נישטא קיין שום חשש.

[חובב_ספרים]

איך פארשטיי נישט בכלל וואס פאר א ענין איז דאס א טערקישע טלית מיט א הכשר פון שעטנז. דער גאנצ'ע ענין פון טערקישע טליתים איז וואס זיי האבין נישט קען פראבלעם פון שעטנז. אמאל חסידים האבין שטארק מחמיר געווען פון חשש שעטנז, און אסאך פלעגין נישט אנטאן א בגד מיט צמר צוליב דעם. זיי האבין נישט געקענט דאוואנען אן א טלית, דערפאר פלעגט זיי נעמען א טערקישע טלית, וויל זיי האבין נשיט געהאט קען חשש פון שעטנז. היינט אז איז יא א חשש שעטנז איז אראפ דער גאנצע ענין פון טערקישע טליתים. איך האך גארנישט קעגען דער הכשירים, מסתמא זענען זיין גוט. אבער דער ענין פון א טערקישע טלית האבין נישט. דאס איז נישט געווען א ענין פון מאדע, נאר א הרחקה פון שעטנז, און אויב מיר דארפ'ן אויף דעם א הכשר, איז דאס נשיט בעסער פון קען אנדערע טלית.

נישט ריכטיג.
די טלית דארף נישט קיין הכשר אז עס האט נישט קיין שעטנז, די אלטע מסורה אז די וואל פון טוניס האט נישט קיין שעטנז איז חי וקים, במציאות וואקסט נאך עד היום נישט קיין פלאקס אינעם גאנצן געגענט, עס דארף בלויז א הכשר אז דאס איז טאקע געמאכט פון דארטיגע וואל, און ס'נישט אריינגעמישט קיין שום אנדערע וואל, ווייל די אלע פראבלעמען פון שעטנז איז טאקע נאר געווען מיט די טליתים וואס זענען געווען פארמישט דערין וואל פון די פרעמד, אויף די דארטיגע וואל איז ב"ה נישטא קיין שום חשש.

דאס זעט מיר אויס א תרתי דסתרי זאגען די טלית דארף נישט קיין הכשר, און מודה זיין אז איז יא דא פראבלעמען מיט טליתים וואס זענען געווען פארמישט.
איך האב געפונען וואס ב"ד מחזיקי הדת אין א"י זאגען וועגען דעם.

2.PNG (297.49 KiB) געזען 3100 מאל

[נקודת האמת]

הרב חובב,

איר זענט לגמרי נישט גערעכט.
ווייז מיר איין מקור (חוץ דנהגו כן באיזה קהילות) אז דאינו צריך הכשר כלל כיון שהוא טערקישע טלית. א הכשר/קאנטראל דארף מען נאך אלס.
הרב געדיך אוואש האט זייער שיין מסביר געווען אז כהיום זענען די אלע מעלות נאך אלס דא! ס'דארף טאקע א גוטע הכשר נאכדערצו אז ס'קומט פון אזא פארשטויסענע פלאץ און א גוי'שע פאבריצירער - ועוד אין א וועלט פון אימפארט/עקספארט וואו מ'ברענגט וואל אזש פון אסטראליע, דארף מען אכט געבען אז ס'טאקע טוניס'ער וואל.
שמעתי פון א מקור מוסמך אז רביה"ק מסאטמאר הפסיק מללבוש טערקישע טלית כששמע אז ס'איז נישטא דארט מער קיין רב אדער מ'האט נישט געקענט מער מברר זיין.
אין די ארטיקל וואס דו ברענגסט שטייט נישט קיין ווארט אז בי"ד מחזיקי הדת זאגט עפעס לגריעותא אויף די טערקישע טליתים מיט א הכשר.
אדרבא, פון די ארטקל זעהט מען אז ווילאנג ס'איז געמאכט געווארען דורך אידען איז נישט געווען קיין שום פראבלעם. ווי מסביר געווען אויבן וכמעשה רב מרביה"ק מסאטמאר זי"ע.
וכן רואים אז כמה רבי'ס וחסידים וואס עד היום זענען נישט געגאנגען, אבער מיט די נייע חידשו המנהג הישן. און ס'ווערט מער אין מער.

די פליאה איז גאר אויף די וואס האבען אלע יארען יא גענוצט די טליתים ווען ס'איז געווען זירא קאנטראל. נאר מ'קען מליץ טוב זיין אז מחמת רוב חביבות המנהג קלקלו השורה.

[חובב_ספרים]

הרב חובב,

איר זענט לגמרי נישט גערעכט.
ווייז מיר איין מקור (חוץ דנהגו כן באיזה קהילות) אז דאינו צריך הכשר כלל כיון שהוא טערקישע טלית. א הכשר/קאנטראל דארף מען נאך אלס.
הרב געדיך אוואש האט זייער שיין מסביר געווען אז כהיום זענען די אלע מעלות נאך אלס דא! ס'דארף טאקע א גוטע הכשר נאכדערצו אז ס'קומט פון אזא פארשטויסענע פלאץ און א גוי'שע פאבריצירער - ועוד אין א וועלט פון אימפארט/עקספארט וואו מ'ברענגט וואל אזש פון אסטראליע, דארף מען אכט געבען אז ס'טאקע טוניס'ער וואל.
שמעתי פון א מקור מוסמך אז רביה"ק מסאטמאר הפסיק מללבוש טערקישע טלית כששמע אז ס'איז נישטא דארט מער קיין רב אדער מ'האט נישט געקענט מער מברר זיין.
אין די ארטיקל וואס דו ברענגסט שטייט נישט קיין ווארט אז בי"ד מחזיקי הדת זאגט עפעס לגריעותא אויף די טערקישע טליתים מיט א הכשר.
אדרבא, פון די ארטקל זעהט מען אז ווילאנג ס'איז געמאכט געווארען דורך אידען איז נישט געווען קיין שום פראבלעם. ווי מסביר געווען אויבן וכמעשה רב מרביה"ק מסאטמאר זי"ע.
וכן רואים אז כמה רבי'ס וחסידים וואס עד היום זענען נישט געגאנגען, אבער מיט די נייע חידשו המנהג הישן. און ס'ווערט מער אין מער.

די פליאה איז גאר אויף די וואס האבען אלע יארען יא גענוצט די טליתים ווען ס'איז געווען זירא קאנטראל. נאר מ'קען מליץ טוב זיין אז מחמת רוב חביבות המנהג קלקלו השורה.

איך האב אויך נישט געשריב'ן קען איין ווארט קעגען טערקישע טליתים מיט א הכשר. נאר, דער גאנצע מעלה פון טערקישע טליתים איז געווען וואס זיי דארפ'ן נישט קען הכשר בכלל. היינט אז זיי דארפ'ן יא א הכשר, פארשטיי איך נישט וואס איז בעסערע א טערקישע טלית פון קען אנדערע טלית. דער אלטער מנהג איז נישט געווען אלץ דער מאדע פון טלית, און נישט מצד דער לאנד ווו דאס טלית אין פאבריצירט. דער מנהג איז געווען א טלית וואס האט נישט קען חשש שעטנז.
ואת"ל א הכשר נעמט אראפ דאס חשש שעטנז, און דאס קריגט צוריק דער אלטער מעלה, אבער דאס איז פארט נישט בעסער פון קען אנדערע טלית מיט א הכשר.

[געדיך אוואש]

נאכדעם וואס איך האב שוין גענטפערט אויף דיין שאלה, איז מיר שוין זייער שווער צו פארשטיין פונקטליך וואס עס באדערט דיר נאך, סיידן אויב האסטו נישט געליינט וואס כ'האב געשריבן, אבער לאמיר עס נאכאמאל אויסשמיסן.

די מעלה פון "טערקישע טליתים" איז קיינמאל "נישט" געווען ווייל עס דארף נישט קיין הכשר, די מעלה איז געווען ווייל די טערקישע טליתים זענען במציאות געווען די מערסטע אפגעהיטן פון שעטנז, ווייל במציאות וואקסט נישט קיין פשתן אין יענער לענדער צוליב די טריקענקייט וכדו', און דערפאר האט עס פשוט נישט געדארפט קיין הכשר.
די וואס האבן מקפיד געווען אויף טערקישע טליתים, האבן נישט געוואלט ניצן קיין אנדערע טליתים אפילו מיט א הכשר, פארוואס, ווייל די מציאות פון פשתן איז אז אין א געגענט ווי עס וואקסט פשתן פליען ארום פיצלעך פעדימער פון פשתן אין די לופטן, און עס איז כמעט לא ימלט אז ס'זאל זיך נישט אריינכאפן א משהו אין א בגד בשעת'ן שפינען, מה שאין כן אין די געגענטער ווי עס וואקסט נישט, דארף בדרך הטבע נישט צוקומען קיין פשתן ביים טווי' און אריגה. און דאס איז געווען אלעמאל די מעלה פון א טערקישע טלית מער ווי אן אנדערן טלית מיט א הכשר, ווייל מען האט זיך נישט געוואלט פארלאזן אפילו אויף א הכשר ווען במציאות קען מען נישט זיין דארט אינגאנצן נזהר מחשש משהו, און די בעלי מכשירים האבן נישט געקענט מדקדק זיין דערויף און זיך געמוזט סומך זיין לקולא.

דעם מציאות, איז דא ב"ה עד היום הזה, גארנישט האט זיך געטוישט, אין טוניס וואקסט נישט קיין פשתן, און די חששות פון פליהעדיגע פשתן איז נישטא אין די טערקישע טליתים.

וואס האט זיך יא געטוישט? אזוי ווי היינט ברענגט מען דארט אריין וואל פון אנדערע מקומות, איז דא חששות קרובות וואס האט ליידער טאקע פאסירט, אז די פאבריצירערס פון די טערקישע טליתים האבן געניצט יענער וואל, וואס האט טאקע צוגעפירט צו ניצן געמישטע וואל מיט אנדערע מינים, און ליידער אויך געוויסע מיט שעטנז. און אויף דעם דארף מען אן השגחה אז עס זאל נישט נאכאמאל פאסירן.

אבער נאכאמאל, די מעלה פון ניצן וואל פון טוניס, האט זיך איבערהויפט גארנישט געטוישט, און יענער וואל איז עד היום דאס מערסטע פארזיכערט אז זיי זענען ריין פון שעטנז, גענוי ווי אמאל.

יעצט בנוגע די השגחה, יא, עס דארף אן השגחה אז מ'ניצט טאקע נאר יענער וואל, און די פאבריצירערס ניצן נישט קיין שום אנדערע וואל, אבער דאס טוישט גארנישט די מציאות פונעם דארטיגן וואל. און פונקט ווי אמאל האט מען אויך נישט געטראסט יעדער פון די גאס וואס האט געמאלדן אז ער פארקויפט טערקישע טליתים, מען האט געדארט קלאר מברר זיין אז די טלית וואס יענער פאקויפט איז א טערקישער, גענוי אזוי דארף מען היינט מברר זיין אז די טערקישער טלית איז טאקע פון דארט און נישט געמישט, און דאס איז די הכשר וואס די טלית האט.

אבער לאמיר נישט פארגעסן, אויסער די מעלה פון שעטנז האט די טערקישע טלית נאך מעלות בספרי קדמונינו ווי שוין ערווענט דא, וואס לכאורה איז דאס אלעס אויסער די הלכה'דיגע מעלה פון שעטנז.

[טעם וריח]

הרב געב דיך א וואש, איר גייט ארום אין סורקעלס, "די מעלה פון טערקישע טלית איז ווייל דארט איז במציאות נישט דא קיין שעטנז" - די השגחה איז טאקע אז סאיז ארגינעל אז סאיז נישט דא קיין שעטנז" בקיצור איני יודע וואס איר ברענגט ארויס, מיט א הכשר איז לענ"ד גארנישט אנדערש ווי אנדערע טלתים, חוץ פון די "נאסטאלגיע" פון גיין מיט א "טערקישן טלית" ווי די "מנהג" איז אזוי.....

[געדיך אוואש]

ליין (איבער) וואס איך האב געשריבן,
אןן דערנאך ליין איבער וואס דו האסט געשריבן,
און זאג מיר אויב דו רעדסט צום זאך

[נקודת האמת]

הרב חובב והרב טעם וריח,

ווייז מיר איין מקור אז "דער גאנצע מעלה פון טערקישע טליתים איז געווען וואס זיי דארפ'ן נישט קען הכשר בכלל"..
היעלה על הדעת אז א טלית מן השוק וואס א גוי פאבריצירט בלי שום קאנטראל (אויב ס'איז אפילו בכלל געמאכט געווארען אין טוניזיע), זאל זיין בעסער פון א טלית מיט א גוטע הכשר? אין טוניזע אפילו אמאל האט מען דען במציאות נישט געקענט מאכ'ן שעטנז... נאר ווי א.ד. אז דארט וואקסט נישט קיין פשתן ממילא איז טוניזער וואל ריין
ווי א.ד. מעשה רב מרביה"ק מסאטמאר זי"ע, אין די שפעטערדיגע מציאות האט זיך ארויסגעוויזען אז ער איז גערעכט געווען...
געדיך אוואש האט זייער קלאר מבאר געווען אז די עיקר הכשר איז טאקע אז ס'איז ריין טוניזיער וואל, ממילא האט עס ווייטער אלע מעלות וואס צדיקים האבען משבח געווען א טערקישע טלית..
האבען זיך דען די צדיקים טועה געווען חס ושלום?

אין יא!! "די נאסטאלגיע פון גיין מיט א טערקישן טלית ווי די מנהג איז אזוי" (קוואוט) געווען פאר אזויפיל דורות איז גאר א חשוב'ע זאך!

[טעם וריח]

אין יא!! "די נאסטאלגיע פון גיין מיט א טערקישן טלי" ווי די מנהג איז אזוי" געווען פאר אזויפיל דורות איז גאר א חשוב'ע זאך!

נו נו פאר דעי חצירות׳ער וואס איז געבויעט אויף די זאכן כל הכבוד!

[דממה דקה]

גוגל, טענהט אז טוניס איז דריט גרעסטע עקספארטירער פון פשתן

[פומפדותא]

ווער זאגט אז טערקיי מיינט טוניס?

מען האט אויף געבויט א גאנצער בנין אז טערקיש מיינט אונטער די טערקישע הערשאפט (אטמאן עמפייער), און טוניס איז געווען אונטער די טערקן.

יעצט אז דממה דקה האט געברענגט אז טוניס איז די דריט גרעסטע עקספארטירער פון פלאקס, איז שווער צו גלייבן אז מען רעדט פון טוניס, ווייל געווענדליך ווען א לאנד האט גארנישט פון א פראדוקט און דערנאך הייבן זיי דאס אן צו פלאנצן ווערן זיי די צוואנציגסטע אויף די ליסטע, וואו אזוי איז זיי געלונגען צו ווערן די דריטע?

מיין סברה זאגט מיר, אז טערקיש מיינט כפשוטו "טערקיי".

[געדיך אוואש]

טערקישע טליתים האט מען אלץ גענומען פון טוניס, און נישט פון טערקייא.

און מדינת טוניס איז דא א שטאט וואס הייסט טוניס, און לפי ידיעתי הדלה דאכט זיך אז פון דארט קומען די טערקישע טליתים. דארט קען נישט וואקסן קיין פלאקס צוליב די טריקנקייט פון די לופט, און וואקסט נאך עד היום הזה נישט קיין פלאקס.

דאס וואס 'דממה דקה' צייגט אן אז די עקספארט פון פלאקס איז זייער גרויס אין טוניס, מעגליך אז דאס איז פון מדינת טוניס אין אנדערע געגענטער ווי די לופט איז יא מער נאס, אבער אין די געגענט פון ווי מען האט אלעמאל גענומען און מ'נעמט נאך היינט די טליתים, קען קיין פלאקס נישט וואקסן, און איז נישטא דארט צו באקומען קיין פלאקס נאר פון אינפארטס פון אנדערע מקומות.

[נקודת האמת]

אני הקטן האב איך נישט קיין ספעציעל נגיעה צום טערקישען טלית. איך בין א סאטמארער מימים ימימה, ווי דא אין אמעריקא איז א טערקישע טלית בכלל נישט געווען קיין קפידא... אידען וואס זענען אסאך עלטער ווי מיר געדענקען שוין נישט דעם רבין זי"ע מיט א טערקישען טלית.
אבער דאס איז קלאר אז דאס איז געווען די מנהג אין גאר אסאך פלעצער! חוץ חסידי בעלזא, האבען חסידי צאנז, שינאווא, סיגעט, סאטמאר, מונקאטש לכתחילה געזוכט א טערקישען טלית. אנדערע מקומות אויך, כ'האב נאר דערמאנט די מקומות ווי רוב אבותינו ורבותינו זענען געווען מקושר.
די וואך האט מיר א איד דערציילט אז ער געדענקט אדמו"ר מהר"א מסאטמאר אלס אינגערמאן מיטען טלית וואס ער האט באקומען פון חותנו הישועות משה מוויז'ניץ, א טערקישען טלית. ווייס איך נישט ווי אזוי מ'איז געגאנגען אין וויזניץ, קען זיין אז מ'האט זיך אזוי אויסגענומען. אדמו"ר מהר"א האט טאקע צירוק מחדש געווען די מנהג אין גייט היינט מיט די נייע טערקישע טליתים.
ערליכע אידען ובפרט חסיד'שע אידען האבען אלעמאל געהאט א ברען צו מנהגי ישראל. מ'רעדט דאך דא פון א גאר שטארקע מנהג מיט מקורות פון רבותינו תלמידי בעש"ט הקדוש ביז די גר"א און רעק"א... די עלטערע וואס געדענקען גוט די דור שארית הפליטה, ווייסען צו זאגען אז ס'געווען אסאך טערקישע טליתים - לאו דווקא בעלזא'ע חסידים..

געדיך אוואש איז גערעכט. פונקט ווי טערקיש מיינט נישט גאנץ טערקיי - נאר טוניס וואס האט באלאנגט פאר טערקיי - איז פונקט אזוי דא חלקים אין טוניס גופא. כ'מיין אז איינער האט אפילו דערמאנט דא אז דאס איז דזשערבא (וואס איז א אינזעל) וואו דארט האבען די אידען בעיקר געוואוינט. בין איך נישט זיכער.

אויב ס'איז ווי דממה דקה האט צוגעברענגט.. דאן איז מעיקרא ... ח"ו - אין אויף די פריערדיגע צדיקים האב איך נישט קיין קשיות.

כ'האב שוין געהערט פון געוויסע חכמים אז די גאנצע זאך האט זיך אנגעהויבען וויל מ'האט געברענגט טליתים ווייל ס'געווען דארטען גוטע פאבריקאנטען.. אין בימים ההם איז דאס געווען די שענסטע טלית...

פאקט איז, אז אבותינו ורבותינו האבען מקפיד געווען אדער לכה"פ מהדר געווען נאך א טערקישען טלית.
די אנדערע טליתים זענען אלע נאכגעמאכט דעם טערקישען דיזיין.

אפילו די אלע ערעורים זאלען זיין אמת.. אבער א מנהג ישראל ווערט נישט בטל. כמה וכמה הלכות ומנהגים איז דא, וואס די טעמים ונימוקים זענען שוין היינט נישט שייך, אין מ'איז דאך מקיים די מנהגים בדחילו ורחימו.

[נקודת האמת]

אין יא!! "די נאסטאלגיע פון גיין מיט א טערקישן טלי" ווי די מנהג איז אזוי" געווען פאר אזויפיל דורות איז גאר א חשוב'ע זאך!

נו נו פאר דעי חצירות׳ער וואס איז געבויעט אויף די זאכן כל הכבוד!

פארוואס האסטו אויסגעלאזט די (קוואוט)? סך הכל האב איך אייך ציטירט..

מתחילה האב איך געמיינט אז משמועסט זיך דא אויס איבער די נייע עכט טערקישע טליתים, צו ס'האט נאך די אלע מעלות, זה בכה וזה בכה. דערווייל זעה איך אז ס'דא עפעס טיפערס. פאר געוויסע שטערט עפעס געפערליך.
אויב אזוי, איז א שאד די וויכוח. מ'קען עס לאזען אזוי..

[נקודת האמת]

אין יא!! "די נאסטאלגיע פון גיין מיט א טערקישן טלי" ווי די מנהג איז אזוי" געווען פאר אזויפיל דורות איז גאר א חשוב'ע זאך!

נו נו פאר דעי חצירות׳ער וואס איז געבויעט אויף די זאכן כל הכבוד!

איז אזוי, לאמיר זאגען אלע טענות איז אמת, אז אויב ס'דארף א הכשר איז נישטא קיין שום מעלה.
קומט א אינגערמאן אן קיין שום חשבון פון מאכן געלט, נעמט די הילף פון חשוב'ע אידען ובראשם א חשוב'ע דיין וואס ס'ברענט אין זיי מנהגי ישראל ולדעתם איז עס החזרת עטרה ליושנה - דאס רופט איר כ'וועל אייך ציטירען "נו נו פאר דעי חצירות׳ער וואס איז געבויעט אויף די זאכן כל הכבוד!"

אויב אזוי, ווי אזוי רופט איר א טלית special edition מעיד ביי טליתניה אין די אלע מוקירי כבוד ה'בית' מאכען שאר נאר צו גיין מיט דעם טלית...
ווי אזוי הייסט דאס?

[דממה דקה]

געדיך אוואש איז גערעכט. פונקט ווי טערקיש מיינט נישט גאנץ טערקיי - נאר טוניס וואס האט באלאנגט פאר טערקיי - איז פונקט אזוי דא חלקים אין טוניס גופא. כ'מיין אז איינער האט אפילו דערמאנט דא אז דאס איז דזשערבא (וואס איז א אינזעל) וואו דארט האבען די אידען בעיקר געוואוינט. בין איך נישט זיכער.

און מדינת טוניס איז דא א שטאט וואס הייסט טוניס, און לפי ידיעתי הדלה דאכט זיך אז פון דארט קומען די טערקישע טליתים.

די צוויי שטעט זענע אנדערע עקן פון טוניס, אויב קען דא איינער קלארשטעלן פאקטן וואלט געווען א תועלת.

בכלליות זעה איך אז סיי איר און סיי געדיך אוואש שרייבן אז עס דאכט זיך, כמיין, לפי ידיעתי, אם כן קען מען דאך נישט אזוי מברר זיין די ענין לאמתו.

בנוסף צו דאס וואס הרב פומפדותא האט געפרעגט צו סאיז דא א פריערדיגע מקור אז די טערקישע טליתים פלעגט קומען פון טוניס.

אויב ס'איז ווי דממה דקה האט צוגעברענגט.. דאן איז מעיקרא ... ח"ו - אין אויף די פריערדיגע צדיקים האב איך נישט קיין קשיות.

איך האב נישט געשריבען אז פאר 100 יאר צוריק איז געוואקסן פשתן אין טוניס, איך האב געשריבן אז היינט צוטאגס זענען זיי די דריט גרעסטע עקספארטירער פון חוטי ובגדי פשתן, קען זיין אז בימים ההם ווען די טערקישע רעגירונג האט געהערשט דארט איז נישט געווען קיין פשתן.

בכלל האב איך נישט גענומען קיין שטעלונג אין דעם ענין, איך האב נאר געברענגט וואס איך האב געזעהן אויף גוגל, איך זאג נישט למעשה וואס מען זאל זיך פירן

[נקודת האמת]

כ'בין בכלל נישט ספעציעל באהאווענט אין די מציאות הדברים. קען זיין אז געדיך אוואש ווייסט בעסער. כ'זאג נאר נאך וואס כ'האב געליינט אדער געהערט, כ'געדענק נישט אייביג פונקטליך. אדרבא, אז איר ווילט באמת וויסען קאל אן הרב בראנדער אדער דעם סקווירא'ער דיין און כ'שטעל זיך פאר אז זיי וועלען גערען ענטפערען.

מיין עיקר פוינטס מיין איך האב איך שוין קלאר מסביר געווען. עיין לעיל.

לפענ"ד, אויב היינט צוטאגס זענען זיי די דריט גרעסטע עקספארטירער פון חוטי ובגדי פשתן, האט בימים ההם אויך געקענט וואקסען פשתן. אלא מאי, איז עס לכאורה פון אן אנדער געגענט. קען איינער אפשר מברר זיין?

[געדיך אוואש]

פון א רעפארט אינעם אמעריקאנעם Commerce Reports פון יארע 1919, זעהט אויס, אז דעמאלטס האט זיך געגרינדערט אין טוניס א ריזן פאבריק אויף צו "אויסארבעטן" פלאקס, אלץ א ברענטש פון א גוט גייענדיגן פאבריק אין פראנקרייך, וואס האט פיל צוגעגעבן צום טויניז'יער אקאנעמיע.

מסתבר, אז פון דעם באשטייט די היינטיגע גרויסע עקספארט פון "פלאקס-פעדימער" (ווי די א"ד גוגל באריכט באטאנט "Flax-Yarn"), ד"ה אז די פלאקס ווערט געברענגט רויערהייט פון אייראפע און ווערט בלויז "אויסגעארבעט" אין טוניס.

Commerce Reports.jpg (194.07 KiB) געזען 2684 מאל

[דממה דקה]

יישר כח, וויפיל איך פארשטיי פון וואס איר ברענגט האט מען דעמאלט אנגעהויבן פלאנצען פשתן אין טוניס, דאס איז זייער אינטערסאנטע נקודה וואס איר ברענגט, ווייל בערך אין יאר 1881 תרמ"א האט פראנקרייך איבערגענומען טוניס, און אין יאר 1919 תרע"ט איז די טערקישע מלוכה אינטערגעגאנגען, פונקט דאן האט מען אנגעהויבן פלאנצען פשתן דארט, און די ווארט פון ערשטן בעלזער רב שטימט כמין חומר, אז בשעת די טערק האט געהערשט איז קיין פשתן נישט געוואקסן דארט, און דער פראנצויז האט דאס שפעטער געפלאנצט.

די שאלה איז נאר צו עס איז דא אן ענין אנצוהאלטן די זאך נאך וואס די טעם עפ"י נגלה ועפ"י חסידות איז בטל געווארן.