עניני ניטל והמסתעף

[שיק יונגל]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

[ווערעצקי]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

בשורש האט עס נישט מיט קהילות, נאר מיט לענדער.
עס ווענדט זיך אין וועלכע לאנד מ'וואוינט, וויאזוי די גויים פירן זיך דארטן צו פראווען די חאגע.
דערפאר האט מען אין פוילן, מערב גאליציע, אונגארן, רומעניע וכו' געהאלטן דעצעמבער 24
און דערפאר האט מען אין רוסלאנד, אוקריינע, מזרח גאליציע וכו' געהאלטן יאנואר 6

בדרך כלל איז עס אזוי געווען, חוץ - מסתמא - חסידים פון אונטערלאנד וועלכע זענען געפארן צו רבי'ס קיין אוקריינע, אדער מערב גאליציע, איז יתכן אז זיי האבן געטוהן אזוי ווי זייערע רבי'ס, מיינענדיג אז אין דעם איז דא מנהגים, און מ'מוז דאך טוהן די מנהג וואס דער רבי טוהט, בו בזמן וואס דאס האט באמת צוטוהן נאר מיט די לענדער.

היינטיגע צייטן - נאכן קריג, ווען אלע אייראפעאישע אידן האבן זיך אריבערגעצויגן קיין אמעריקע, ארץ ישראל, ענגלאנד וכו', איז געבליבן איינגעווארצלט, אז יעדער האלט ניטל ווען מ'האט געהאלטן אין זיין פלאץ אינדערהיים. - שווער צו זאגן אז ס'איז נישט ריכטיג, ווייל למעשה האבן גדולי ישראל דא אין אמעריקע אזוי געטוהן, הגם ס'איז לכאורה א דבר פלא, ווייל אויב די אלגעמיינע גויים אין אמעריקע האלטן די חאגע דעצעמבער 24, האט דאך נישט קיין פשט צו האלטן ניטל א צווייטער דאטום, אבער למעשה כך נהגו.

[נודה לך]

איך מיין אז מהאט אין געוויסע קהילות דוקא יא געהאלטן די נאכט פון די תקופה אפילו ווען אין די געגענט האבן די גוים געהאלטן די חאגע די 25סטן ווייל באמת איז עס די געריקט מיט 11 טעג די גויאישע קאלענדער כידוע. און די כח הטומאה איז געבליבן די נאכט וואס סאיז משורשו געווען.

[שיק יונגל]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

בשורש האט עס נישט מיט קהילות, נאר מיט לענדער.
עס ווענדט זיך אין וועלכע לאנד מ'וואוינט, וויאזוי די גויים פירן זיך דארטן צו פראווען די חאגע.
דערפאר האט מען אין פוילן, מערב גאליציע, אונגארן, רומעניע וכו' געהאלטן דעצעמבער 24
און דערפאר האט מען אין רוסלאנד, אוקריינע, מזרח גאליציע וכו' געהאלטן יאנואר 6

בדרך כלל איז עס אזוי געווען, חוץ - מסתמא - חסידים פון אונטערלאנד וועלכע זענען געפארן צו רבי'ס קיין אוקריינע, אדער מערב גאליציע, איז יתכן אז זיי האבן געטוהן אזוי ווי זייערע רבי'ס, מיינענדיג אז אין דעם איז דא מנהגים, און מ'מוז דאך טוהן די מנהג וואס דער רבי טוהט, בו בזמן וואס דאס האט באמת צוטוהן נאר מיט די לענדער.

היינטיגע צייטן - נאכן קריג, ווען אלע אייראפעאישע אידן האבן זיך אריבערגעצויגן קיין אמעריקע, ארץ ישראל, ענגלאנד וכו', איז געבליבן איינגעווארצלט, אז יעדער האלט ניטל ווען מ'האט געהאלטן אין זיין פלאץ אינדערהיים. - שווער צו זאגן אז ס'איז נישט ריכטיג, ווייל למעשה האבן גדולי ישראל דא אין אמעריקע אזוי געטוהן, הגם ס'איז לכאורה א דבר פלא, ווייל אויב די אלגעמיינע גויים אין אמעריקע האלטן די חאגע דעצעמבער 24, האט דאך נישט קיין פשט צו האלטן ניטל א צווייטער דאטום, אבער למעשה כך נהגו.

ישר כוחכם!
ווען האלט מען און סאטמאר וואס זיי קומען פון אונגארן אדער רומעניע?

[תחשוב טוב]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

וויזניץ האלט מען ביידע מאל, חב"ד האלט אויך היינט, קען זיין אויך ביידע בין איך נישט זיכער, היינט האלטן זיי זיכער, דאס איז וואס איך ווייס אפשר איז דא נאך,

[תחשוב טוב]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

בשורש האט עס נישט מיט קהילות, נאר מיט לענדער.
עס ווענדט זיך אין וועלכע לאנד מ'וואוינט, וויאזוי די גויים פירן זיך דארטן צו פראווען די חאגע.
דערפאר האט מען אין פוילן, מערב גאליציע, אונגארן, רומעניע וכו' געהאלטן דעצעמבער 24
און דערפאר האט מען אין רוסלאנד, אוקריינע, מזרח גאליציע וכו' געהאלטן יאנואר 6

בדרך כלל איז עס אזוי געווען, חוץ - מסתמא - חסידים פון אונטערלאנד וועלכע זענען געפארן צו רבי'ס קיין אוקריינע, אדער מערב גאליציע, איז יתכן אז זיי האבן געטוהן אזוי ווי זייערע רבי'ס, מיינענדיג אז אין דעם איז דא מנהגים, און מ'מוז דאך טוהן די מנהג וואס דער רבי טוהט, בו בזמן וואס דאס האט באמת צוטוהן נאר מיט די לענדער.

היינטיגע צייטן - נאכן קריג, ווען אלע אייראפעאישע אידן האבן זיך אריבערגעצויגן קיין אמעריקע, ארץ ישראל, ענגלאנד וכו', איז געבליבן איינגעווארצלט, אז יעדער האלט ניטל ווען מ'האט געהאלטן אין זיין פלאץ אינדערהיים. - שווער צו זאגן אז ס'איז נישט ריכטיג, ווייל למעשה האבן גדולי ישראל דא אין אמעריקע אזוי געטוהן, הגם ס'איז לכאורה א דבר פלא, ווייל אויב די אלגעמיינע גויים אין אמעריקע האלטן די חאגע דעצעמבער 24, האט דאך נישט קיין פשט צו האלטן ניטל א צווייטער דאטום, אבער למעשה כך נהגו.

ישר כוחכם!
ווען האלט מען און סאטמאר וואס זיי קומען פון אונגארן אדער רומעניע?

רוסלאנד יאנעווער 6? קימט נישט חב"ד פין רוסלאנד ? האלטן היינט

[שיק יונגל]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

וויזניץ האלט מען ביידע מאל, חב"ד האלט אויך היינט, קען זיין אויך ביידע בין איך נישט זיכער, היינט האלטן זיי זיכער, דאס איז וואס איך ווייס אפשר איז דא נאך,

ישר כוחכם! אקעי איך מיין איך ווער א וויזניצער... ביי ועלכע וויזניץ האלט מען ביידע מאל?...

[ווערעצקי]

איך מיין אז מהאט אין געוויסע קהילות דוקא יא געהאלטן די נאכט פון די תקופה אפילו ווען אין די געגענט האבן די גוים געהאלטן די חאגע די 25סטן ווייל באמת איז עס די געריקט מיט 11 טעג די גויאישע קאלענדער כידוע. און די כח הטומאה איז געבליבן די נאכט וואס סאיז משורשו געווען.

כ'האב נישט קיין צייט צו מאריך זיין, אבער כידוע זענען ביידע ניטל'ס ביי די תקופה, נאר די צווייטע ניטל איז ביי תקופת שמואל, און די ערשטע איז (בערך) ביי תקופת רב אדא. - ניטל איז אייביג געווען דעצעמבער 24, א וואך פאר די נייע יאר למספרם, און ס'האט אויך געדארפט אויסקומען ביי די תקופה.
אבער די גויים פלעגן גיין מיט תקופת שמואל ביז ערגעץ סוף 1400, וואס זיי האבן איינגעזעהן אז ס'שטימט נישט מיט די מציאות, און די ניטל ווערט אפגערוקט פון די תקופה, האבן זיי דאן געריקט די לוח כידוע, און איינגעשטעלט א סיסטעם וויאזוי ס'זאל זיך אויסגלייכן יעדע הונדערט יאר מיט תקופת רב אדא.
(אין די ראשונים שטייט שוין אז די אמת איז ווי תקופת רב אדא, נאר שמואל האט געגעבן א חשבון הממוצע, און מיר רעכענען תקופת שמואל לגבי ותן טל ומטר, קידוש החמה, מים מגולים ועוד, אבער די יאר לויפט באמת לויט תקופת רב אדא, ואכמ"ל).
רוב קאטוילישע וועלט האט אנגענומען דעם טויש, אבער די וועלכע האבן נישט אנגענומען די טויש, זענען געבליבן מיט די אלטע לוח, וואס רוקט זיך אפ יעדע הונדערט יאר פון די אלגעמיינע לוח, און פראווענען איצט ניטל יאנואר 6, ווייל ביי די אומגעטוישטע לוח איז דאן דעצעמבער 24, ודוק כי קצרתי.
ממילא קומט אויס, אז באמת זענען ביידע ניטלס ביים תקופה, און אדרבה, די מער אקוראטע תקופה איז ביי די ערשטע ניטל.

[תחשוב טוב]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

וויזניץ האלט מען ביידע מאל, חב"ד האלט אויך היינט, קען זיין אויך ביידע בין איך נישט זיכער, היינט האלטן זיי זיכער, דאס איז וואס איך ווייס אפשר איז דא נאך,

ישר כוחכם! אקעי איך מיין איך ווער א וויזניצער... ביי ועלכע וויזניץ האלט מען ביידע מאל?...

האסטיך אויפגעוועקט? איך בין שוין א פאר יאר א וויזניצער אין חב"דסקער מיר האלטען ביידע נעכט........

[עין טובה]

פיין געשריבן ווערעצקי. איך בין כמעט זיכער אז ערגעצוואו אויפן וועלטל האט מען געשריבן באריכות דערוועגן.
כאפ א בליק אין די ערשטע פאר בלעטער פון די אשכול

[ווערעצקי]

ניטל היינט ביי כמה קהלות

ביי וועלכע קהילות?

בשורש האט עס נישט מיט קהילות, נאר מיט לענדער.
עס ווענדט זיך אין וועלכע לאנד מ'וואוינט, וויאזוי די גויים פירן זיך דארטן צו פראווען די חאגע.
דערפאר האט מען אין פוילן, מערב גאליציע, אונגארן, רומעניע וכו' געהאלטן דעצעמבער 24
און דערפאר האט מען אין רוסלאנד, אוקריינע, מזרח גאליציע וכו' געהאלטן יאנואר 6

בדרך כלל איז עס אזוי געווען, חוץ - מסתמא - חסידים פון אונטערלאנד וועלכע זענען געפארן צו רבי'ס קיין אוקריינע, אדער מערב גאליציע, איז יתכן אז זיי האבן געטוהן אזוי ווי זייערע רבי'ס, מיינענדיג אז אין דעם איז דא מנהגים, און מ'מוז דאך טוהן די מנהג וואס דער רבי טוהט, בו בזמן וואס דאס האט באמת צוטוהן נאר מיט די לענדער.

היינטיגע צייטן - נאכן קריג, ווען אלע אייראפעאישע אידן האבן זיך אריבערגעצויגן קיין אמעריקע, ארץ ישראל, ענגלאנד וכו', איז געבליבן איינגעווארצלט, אז יעדער האלט ניטל ווען מ'האט געהאלטן אין זיין פלאץ אינדערהיים. - שווער צו זאגן אז ס'איז נישט ריכטיג, ווייל למעשה האבן גדולי ישראל דא אין אמעריקע אזוי געטוהן, הגם ס'איז לכאורה א דבר פלא, ווייל אויב די אלגעמיינע גויים אין אמעריקע האלטן די חאגע דעצעמבער 24, האט דאך נישט קיין פשט צו האלטן ניטל א צווייטער דאטום, אבער למעשה כך נהגו.

ישר כוחכם!
ווען האלט מען און סאטמאר וואס זיי קומען פון אונגארן אדער רומעניע?

רוסלאנד יאנעווער 6? קימט נישט חב"ד פין רוסלאנד ? האלטן היינט

מאך א שנעלע סוירטש אויף די בריוון פון הרבי מלך המשיח, וועסטו זעהן אז אין חב"ד - אין אמעריקע האט מען געטוישט אויף דעצעמבער 24, וויבאלד די גוים דא אין אמעריקע האלטן דעמאלטס די חאגע. אויב וועלעך האבן צייט וועלעך עס אהער ברענגן.

[עין טובה]

בכלל איבער די תקופת
viewtopic.php?f=5&t=32850

דורך משה זוך מיר

[תחשוב טוב]

מאך א שנעלע סוירטש אויף די בריוון פון הרבי מלך המשיח, וועסטו זעהן אז אין חב"ד - אין אמעריקע האט מען געטוישט אויף דעצעמבער 24, וויבאלד די גוים דא אין אמעריקע האלטן דעמאלטס די חאגע. אויב וועלעך האבן צייט וועלעך עס אהער ברענגן.

אהא הער איך, פאר אינטערעסאנטקייט די ריי"ץ האט דאס נאך געטוישט ? אין האלטן זיי אויך ביידע ?

[ווערעצקי]

מאך א שנעלע סוירטש אויף די בריוון פון הרבי מלך המשיח, וועסטו זעהן אז אין חב"ד - אין אמעריקע האט מען געטוישט אויף דעצעמבער 24, וויבאלד די גוים דא אין אמעריקע האלטן דעמאלטס די חאגע. אויב וועלעך האבן צייט וועלעך עס אהער ברענגן.

אהא הער איך, פאר אינטערעסאנטקייט די ריי"ץ האט דאס נאך געטוישט ? אין האלטן זיי אויך ביידע ?

שוין האביך אליינס געמאכט דעם סוירטש.

אין אגרת ד'שצ"א (כ"ט אייר תשט"ז), שרייבט ער אז באמת וואלט ער פארשטאנען אז מ'זאל האלטן ביי די צווייטע, אבער קען זיין אז ביי אזא זאך דארף מען גיין לויט די גויים, "וכן אומרים בשם כ"ק מו"ח אדמו"ר שבארצה"ב אמר לנהוג הנ"ל עפ"י מנין המדינה כאן".

און אגרת ה'קכ"ד (י"ג שבט תשי"ז) שרייבט ער שוין מיט א ברירות, "נראה לי שבכל מדינה יש לנהוג בהנ"ל ע"פ לוח האינם יהודים שבמדינתם".

זיי האלטן נישט ביידע, נאר דעצעמבער 24

[zugurnish]

http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... &pgnum=144

אזוי האט דער רבי געזאגט אויך צום דברי יואל ווען ער האט עם מנחם אבל געווען אין תשי"ד

[קניידל פארעם]

כ'האב יעצט אדורך געבלעטערט דעם אשכול, האב איך עטליכע זאכן צו מוסיף זיין.

א) ביי דעם שמועס וואס ווערט דערמאנט דא אין ערשטן בלאט פון ר' יענקעלע זי"ע איבער די צוויי ניטל'ס, רעדט ער זיך זייער אפ אז דאס וואס בעלזא אין א"י האלט ניטל פון 5'טן צום 6'טן איז א טעות מיסודו, און ס'שטימט נישט לויט קיין איין שיטה, דאס האט נאר פאסירט ווייל מ'איז געקומען פרעגן דעם בעלזא'ר רב זי"ע ווען צו האלטן ניטל, און מ'האט איהם דערביי געזאגט אז די גלחים זענען שוין געקומען צו דעם מקום וואו זיי האלטן אז ער איז באגראבן, שוין אין די נאכט פון 5'טן צום 6'טן, האט אויף דעם דער בעלזא'ר געזאגט אז אויב אזוי זאל מען האלטן ניטל פון 5'טן צום 6'טן.

ר' יענקעלע זאגט דארט במתק לשונו "דער בעלזא'ר רב איז דאך געווען אזא מין איש קדוש אז איך קען ענק נישט זאגן, אזא הייליגער איד, אזוי דבוק אינעם רבש"ע יעדע רגע, פון איהם פרעגט מען אזא שאלה ווען צו האלטן ניטל וועגן עטליכע גלחים?? דאס דארף מען פרעגן דעם גלח!....".

ב) איבער דאס ווארט ניטל, צי ס'מיינט געבוירן צי געהאנגען, אין אלגעמיין שטומט בעסער צו זאגן אז דאס מיינט געבוירן, לויט דעם וועט מען מוזן זאגן אז דאס וואס שטייט אין בני יששכר אז ניטל מיינט ליל נטילתו ועקירתו מן העולם, אז ער רעדט בלשון קללה אויף זיין געבורט, אבער ס'שטומט זייער גוט מיט די גמרא פון חסרונות הש"ס אז מ'האט איהם גע'הרג'עט ערב פסח, און פאר א שטארקע ראי' צו דעם צד, איז באקאנט די ווייטאמין וואס מ'נעמט אין געוויסע אומשטענדן וואס רופט זיך "פרינעיטאל", וואס טייטשט אפ געבוירן אין בוכשטעבליכן זין פון ווארט, דאס שטימט זייער גוט אז ניטל הייסט וועגן דעם ווייל אין לאטייניש מיינט דאס געבוירן.

ג) דאס וואס @ווערעצקי האט געשריבן איז טאקע ריכטיג אויפן טאג, דהיינו, די עכטע תקופה געפאלט אין דעם 25'טן, אבער קיין פונקטליכע צייט ווען דאס איז ווייסט מען נישט.

[קניידל פארעם]

לויט וואס מונאוויטש שרייבט דא, שטומט עפעס נישט פארוואס גרעגורי האט באשלאסן אז מ'האט פארלוירן צען טאג, לויט דעם חשבון קומט אויס אז מ'האט נישט פארלוירן מער ווי כמעט 5 טאג פון שנת 1 למס'?

אין דעם טעיפ וואס כ'האב פריער דערמאנט פון ר' יענקעלע זי"ע, זאגט ער דארט אז תקופת רב אדא איז קלענער מיט 11 מינוט פון תקופת שמואל, האט מען זיך דערזעהן לויט די יארן אז מ'האט פארפעלט 10 טאג, אבער דאס שטומט אויך נישט, ווייל לויט דעם האט מען פארלוירן כמעט 13 טעג פון שנת 1 למס', איז פון ווען רעכנט מען דאס וואס מ'האט פארלוירן? און א מקור ביטע וואס צייכנט אן פונקטליך וויפיל תקופת רב אדא איז קלענער פון תקופת שמואל.

[בטיש בטישין]

בוזי, די ליטווישע האבן בכלל געלערנט ווי געהעריג נישט נאר אום ניטל, נאר אפי' תשעה באב, ווי דער ראגאטשאבער זצ"ל, דער חזון איש זצ"ל, און נאך. אזוי אויך די ספרדים האלטן נישט ניטל. אויך איז געווען א גרויסער אויבערלענדישער גדול הגאון ר' יוסף צבי דושינסקיא זצ"ל וואס פלעגט לערנען ברבים בליל ניטל. (מ'דארף צו וויסן צו ער האט דאס געטוהן נאר אין ארץ ישראל, ווייל דעמאלט'ס קען זיין אז דאס איז ווייל ער האט געהאלטן אז אין א"י איז נישט שייך ניטל - לויט דעם רמב"ן פר' אחרי)

זיידל, וועגן ביטול תורה אום ניטל ברענגט דער ערוגת הבושם סוף פ' שמות אז דאס איז מעלה די אלע ביטולי תורה במשך דעם יאר וואס זענען געווען באיסור. און בענין זאגן תורה בליל שב"ק שחל בו ניטל, ווערט געברענגט פון הייליגן בעלזער רב זי"ע, אז ער האט געזאגט "אונזערע תורות זענען תפלות", ווייל ער האט דעמאלט'ס ממליץ טוב געווען אויף כלל ישראל, און כמונח בזכרוני האט מרן רביה"ק זי"ע איינמאל נאכגעזאגט די ווערטער פון בעלזער רב זי"ע, און האט אויך געזאגט תורה בליל שב"ק.

דער חתם סופר זאגט אבער (אגרות סופרים ס"ב) מ'זאל נישט בטל'ען די צייט, זענען טאקע געווען צדיקים וואס האבן דעמאלט'ס געמאכט אלע חשבונות פונעם יאר, ס'איז געווען וואס האבן געלערנט ספרי התולדות ווי שם הגדולים וכדו', מ'דארף נאר וויסן דא אין קרעטשמע וואס מ'מעג קוקן און וואס מ'טאר נישט. (דא אין "ידיעות התורה" אפשר וועט דער דיין פסק'ען אז מ'טאר נישט)

געהערט האב איך פין א איד (איני זוכר כעת שמו) וואס האט געלערנט אין ישיבה אין קלעצק פוילן וואב כמעט אלע זענען געוועהן ליטווישע אין ניטל איז געוועהן א מערהייט פין בחורים וואס האבן נישט געלערנט אין אזוי ווי מזעהט אז דאס האט לאו דוקא איינגעשטעקט מיט חסידים כגון מ''ש המהרש''א והחת''ס (אלא לאו כ''א קיבל מסורה זה או לא כ''א שמר מסרה זה ודי)

[הצעיר באלפי]

איך הער אז אין ויז'ניץ (ב"ב עכ"פ) פיהרט מען זיך פון צאת הכוכבים (פארשטייט זיך די ויז'ניצע זמן).
ביז יעצא האב איך געהערט צוויי שיטות א' שקיעה, ב' זעקס אזייגער, היינט בין איך געוואר געווארען אז דער אמרי חיים אין ישועות משה זצ"ל האבען זיך געפיהרט פון די צאה"כ.

[קניידל פארעם]

ביינונז אין סאטמאר האלט מען אויך דאכצעך פון צאה"כ (די עכטע...).

[הצעיר באלפי]

ביינונז אין סאטמאר האלט מען אויך דאכצעך פון צאה"כ (די עכטע...).

אמת ווייל נאר סאטמאר זענן די "עכטע" יודען !! ודי ודו"ק היטב......

[איטשע]

לויט וואס מונאוויטש שרייבט דא, שטומט עפעס נישט פארוואס גרעגורי האט באשלאסן אז מ'האט פארלוירן צען טאג, לויט דעם חשבון קומט אויס אז מ'האט נישט פארלוירן מער ווי כמעט 5 טאג פון שנת 1 למס'?

אין דעם טעיפ וואס כ'האב פריער דערמאנט פון ר' יענקעלע זי"ע, זאגט ער דארט אז תקופת רב אדא איז קלענער מיט 11 מינוט פון תקופת שמואל, האט מען זיך דערזעהן לויט די יארן אז מ'האט פארפעלט 10 טאג, אבער דאס שטומט אויך נישט, ווייל לויט דעם האט מען פארלוירן כמעט 13 טעג פון שנת 1 למס', איז פון ווען רעכנט מען דאס וואס מ'האט פארלוירן? און א מקור ביטע וואס צייכנט אן פונקטליך וויפיל תקופת רב אדא איז קלענער פון תקופת שמואל.

1. אין יאר 1 האט שוין נישט געטויגט דער לוח.
2. יאר 1 איז נישט דאס ערשטער יאר וואס מען האט איינגעפירט דער סיסטעם, ס׳איז פיל עלטער, ס׳האט קיין שייכות.

[קניידל פארעם]

לויט וואס מונאוויטש שרייבט דא, שטומט עפעס נישט פארוואס גרעגורי האט באשלאסן אז מ'האט פארלוירן צען טאג, לויט דעם חשבון קומט אויס אז מ'האט נישט פארלוירן מער ווי כמעט 5 טאג פון שנת 1 למס'?

אין דעם טעיפ וואס כ'האב פריער דערמאנט פון ר' יענקעלע זי"ע, זאגט ער דארט אז תקופת רב אדא איז קלענער מיט 11 מינוט פון תקופת שמואל, האט מען זיך דערזעהן לויט די יארן אז מ'האט פארפעלט 10 טאג, אבער דאס שטומט אויך נישט, ווייל לויט דעם האט מען פארלוירן כמעט 13 טעג פון שנת 1 למס', איז פון ווען רעכנט מען דאס וואס מ'האט פארלוירן? און א מקור ביטע וואס צייכנט אן פונקטליך וויפיל תקופת רב אדא איז קלענער פון תקופת שמואל.

1. אין יאר 1 האט שוין נישט געטויגט דער לוח.
2. יאר 1 איז נישט דאס ערשטער יאר וואס מען האט איינגעפירט דער סיסטעם, ס׳איז פיל עלטער, ס׳האט קיין שייכות.

דער לוח האט יוליאוס איינגעפירט 46 B.C., דאס איז 1628 יאר פאר גרעגורי האט איבער געמאכט דעם לוח, קומט נאך אלס אויס ווייט פונעם חשבון, נאכנישט קיין 5 טאג, לויט וואס דער רמב"ם זאגט וויפיל תקופת רב אדא איז קלענער פון תקופת שמואל, און לויט ווי ר' יענקעלע זי"ע זאגט אז ס'איז 11 מינוט א יאר, (וואס איך ווייס נישט פון וואו ער נעמט זיין חשבון) איז דאס פיל מער.

איין זאך וואס איך טראכט, אז דער LEAP יאר רעכנט מען נישט פון די יארן וואס מ'האט איבער גערעכנט צופיל, ס'איז מיר שווער צו מסביר זיין פארוואס, אבער אפילו אזוי איז דאס נאך אלס נישט מדויק.

[מונאוויטש]

איך האב נישט געהערט דעם קאסעטע פון הרה"ק רבי יענקעלע זצ"ל. אבער אויב ער ערווענט תקופת רב אדא לגבי דעם ענין פון ניטל, וואלט איך געזאגט אז לכאורה לא דק און ער מיינט פילייכט די גוי'שע קאלענדער. די צוויי חשבונות פון ניטל-תקופת טבת נעמט זיך פון דעם וואס אונזער חשבון התקופות, וואס איז באזירט אויף תקופת שמואל, ווערט כסדר אפגערוקט פון די גרעגאריאנישער קאלענדער, די אנגענומענע לוח מיט וואס די פעלקער באניצן זיך כהיום. תקופת רב אדא קומט לכאורה נישט אריין דא בכלל.

עס איז כדאי צו באמערקן אז די היסטאריע פון די גרעגאריאנישער קאלענדער - וואס האט אין יארע 1582 איבערגענומען דעם יוליאנישן קאלענדער - האט א דירעקטע קשר מיט ניטל, נישט בלויז לגבי דעם חשבון התקופות, נאר צום עצם ענין פון ניטל (דהיינו זייער אמונה טפילה). אבער קודם א קורצע הקדמה, און להשלמת הענין וועלן מיר אויך אריינכאפן א שטיקל חזרה אויפן נושא.

שיטת שמואל:
א שנת החמה איז 365 טעג און 6 שעה. די תקופות אין הלכה - ותן טל ומטר, קידוש החמה, ועוד - װערן גערעכענט אויף דעם חשבון.

שיטת רב אדא:
א שנת החמה איז 365 טעג, 5 שעה און בערך 55 און א האלב מינוט. די חשבון התקופות וואס איז נוגע לעיבור השנים איז געווען געבויעט אויף תקופת רב אדא.

די גרעגאריאנישער קאלענדער:
א שנת החמה איז 356 טעג, 5 שעה און בערך 49 און א פערטל מינוט. איינגעשטעלט אין יארע 1582 למספ', עס איז כהיום די אנגענומענע לוח ביי די אומות העולם.

א דורכשניטליכע אסטראנאמישער שנת החמה:
356 טעג, 5 שעה און בערך 48 און א האלב מינוט. (איך בין מדגיש 'דורכשניטלעך', ווייל אין מציאות לויפט א שנת החמה עטוואס אנדערש יעדעס יאר. אמאל גרעסער און אמאל קלענער; אבער דאס איז די ממוצע.)

איצט צום נושא.

אין די קנאפע ערשטע 1,600 יאר פון דעם קאלענדער - דאן אנגערופן די יוליאנישן קאלענדאר, אויפן נאמען פון יוליוס קיסר וועלכער האט איינגעשטעלט דעם זון-באזירטן לוח מיט איבער 2,000 יאר צוריק - זענען די חשבון השנים געלאפן אויפן זעלבן יסוד ווי תקופות שמואל; 365 טעג איז געווען א לוח יאר, און כדי אויסצוגלייכן די איבעריגע 6 שעה האט מען יעדע 4'טע יאר געמאכט א ליעפּ יאר, דהיינו מען האט צוגעלייגט נאך א טאג צום מאנאט פעברואר. פארשטייט זיך אז די לוח איז נישט געווען מדיוק, ווייל די אסטראנאמישע זון-יאר איז ביילייפיג 11 מינוט קלענער ווי 365 און א פערטל. אבער די גרעסערע דילעמא איז געווען די זמן פונעם קריסטליכן איסטער חגא, וואס ווערט יערליך געפייערט אינעם יארטאג ווען זייער אפגאט האט געציילטע טאג נאך זיין הריגה זיך אנגעבליך מלבש געווען מיט מיסטישע חִיוּת, זיך ארויסגעדראפעוועט פונעם ערדענעם מתים שטיבל, און א רייזע געטוהן צו די הויכע ספערן...

אין די ערשטע פאר הונדערט יאר האט געהערשט א גרויס צומישעניש אין וועלכן טאג מען זאל סעלעברעיטן דעם שמייליגן חאלידעי. ווייל היות ער איז גע'הרג'עט געווארן ערב פסח וואס געפאלט אינמיטן חודש ניסן, האבן זיי פראבירט צו פייערן די חגא אינמיטן חודש ווען די לבנה איז גאנץ. אבער דער יוליאנישער קאלענדער איגנארירט גענצליך די סדר הלבנה, און מען האט געמוזט אויפקומען מיט אלטערנאטיווער מעטאדן. טייל קירכעס האבן זיך טאקע צוגעבינדן צום אידישן לוח און געפייערט דעם חגא אין סאמען פסח ווען די ירח שיינט מיט איר פולן פראכט; און אויב איז געווען אן עיבור יאר, איז דער חגא מיטגעפארן א חודש. די אידישע לוח האט געהאט א געוואלדיגע מעלה אז זי איז באזירט סיי אויף די לבנה און סיי אויף די חמה, אבער די כומרים זענען כמובן נישט געווען אנציקט אז דער אידל דיקטוטירט די זמן פון זייערע חגאות.

אין יארע 325 למספרם, האבן די קריסטליכע קירכעס אפגעהאלטן א גרויסע קאנפרענץ אין טערקיי וואו מען האט דעבאטירט פארשידענע ענינים. בתוך הדברים אויף די אגענדע איז טאקע געווען פולמוס זמן החגא. בלייבן מיט די אידן איז א פראבלעם, ווייל די אידישע קאלענדער איז פאלש, און די אידן רעכענען נישט ריכטיג דעם עיבור השנה... ווידעראום אריבערפירן דעם חגא צום אייגענעם קאלענדער טויגט אויך נישט, ווייל די איסטער חגא מוז געפאלן ווען די לבנה איז גאנץ, און די יוליאנישער קאלענדער לויפט דאך לפי גלגול החמה. די קאצענסוס איז געווען אז קודם זאל מען זיך דערקלערן זעלבסשטענדיג, אפטיילן דעם חגא פונעם אידישן לוח און איר צוטשעפען צו די גוי'שן קאלענדער. שפעטער האט מען איינגעשטעלט אז עס זאל געפאלן זונטאג נאכן ערשטן גאנצע לבנה אין תקופת ניסן (*Vernal Equinox), וואס איז יענע יארן געפאלן אין מערץ 21. אזוי האט מען פארזיכערט אז די חגא וועט געפאלן בערך די זעלבע צייט, סיי אין סעזאן און סיי אין די חודש הלבנה. (טייל קירכעס האב קודם גענומען א באזונדערע מהלך, אבער אין די ענדע זענען אלע מיטגעפארן מיט דעם סיסטעם.)

(* Equinox איז די צוויי נקודות אינעם יאר - אנפאנג פרילינג און הערבסט - ווען די זוהן שטייט פונקט אינמיטן די וועלט, און נאכט און טאג זענען די זעלבע לאנג. Vernal Equinox איז תקופת ניסן-פרילינג.)

למעשה האט דאס געשאפן א גרויסן פראבלעם אויפן עתיד. ווייל ווי געשמועסט פאלט דאך אוועק 11 מינוט יעדעס יאר, און די מערץ 21 פונעם קומענדיגן יאר איז 11 מינוט שפעטער אינעם סעזאן ווי דער זעלבער קאלענדער-טאג פונעם פארגאנגענעם יאר. ופרוטה לפרוטה מצטרפת, און נאך בערך 130 יאר קומט אויס אז מען פארלירט איין גאנצע טאג. און 1,300 יאר שפעטער האט מען שוין פארלוירן גאנצע 10 טעג פונעם סעזאן.

(די פראבלעם איז טיפער ווי בלויז 10 טאג. ווייל היות די חגא איז געווען צוגעבונדען סיי צו די טאג פון די וואך, סיי צו די לבנה, און סיי צו די חמה, האט געקענט פאסירן אז די קאמבינאציע פון א זונטאג נאך א גאנצע לבנה נאך מערץ 21, זאל פאסירן הערשט א חודש שפעטער.

צב"ש. לאמיר משער זיין אז אין א געוויסע יאר האט זיך די פולע לבנה באוויזן אום פרייטאג, מערץ 20, איין טאג בעפאר דעם איין און צוואנציגסטן. קומט אויס אז מען וועט איצט מוזן ווארטן מיטן חגא נאך א חודש - ביז זונטאג אפריל 19 - אז די לבנה זאל האבן צוריקקומען צו איר פולן שיין, בשעת די 'ריכטיגע' תקופת פרילינג איז שוין געפאלן אין מערץ 11. אין אנדערע ווערטער, א פארצעגערטע חגא, 5 וואכן טיף אריין אינעם פרילינג סעזאן!)

געבליבן אויפן טיש זענען די פאלגענדע אפציעס:

0) גיין מיטן אידישן לוח.
1) אויסמעקן דעם חגא פונעם קאלענדער. (ונזכה ונחיה ונראה, בהתגלות כבוד שמים עלינו במהרה בימינו!)
2) לאזן דעם קאלענדאר לויפן כמו שהוא. (ביז די מיטעלע 1500 יארן איז מען געגאנגען מיט דעם דאזיגן מהלך.)
3) פאררעכטן דעם קאלענדאר.

במשך די יארן איז פארגעקומען מערערע דיסקוסיעס און ויכוחים צו אדרעסירן דעם דאזיגן פראבלעם, אבער אלע האבן זיך אויסגעלאזט מיט זילטש. אזוי האט זיך די זאך פארצויגן פאר לאנגע יארן ביז עס איז אויפגעשטאנען פויפסט גרעגארי, ער האט אראפגעשטעלט א פיס ער און פארלאנגט אז די קאלענדער ברויך פארראכטן ווערן איינמאל און פאר אלעמאל. און אזוי האט מען טאקע געטון. אין יארע 1582 האט די קאטוילישע קירכע ארויסגעשטעלט אן הכרזה אז דעם קומענדיגן אקטאבער 5 (חוה"מ סוכות שנת ה' אלפים שמ"ג לפ"ג) וועט דער קאלענדער ווערן איבערגעמאכט. זיי האבן איינגעטיילט דעם טויש אין צוויי שלבים; 1) מען וועט פאררעכטן דעם קאלענדאר אינעם הוה מיטן אראפשניידן 10 טאג פונעם לוח, 2) א נייעם סיסטעם פארן עתיד.

1) מען וועט אויסמעקן אקטאבער 14-5, 1582 פונעם לוח. ווען דער עולם האט זיך געלייגט שלאפן אקטאבער 4 אויפדערנאכט, איז מען דעם קומענדיגן אינדערפרי אויפגעשטאנען מיט 10 טאג שפעטער. והנה, היום יום אקטאבער 15, 1582. אין אנדערע ווערטער, קומענדיגע יאר, 1583, וועט חגיגת איסטער זיין באזירט אויפן ריכטיגן יום התקופה כמאז ומקדם, וואס וועט געפאלן אין מערץ 21 (נעכטיגע מערץ 11) אזוי ווי 1,300 יאר צוריק.

2) כדי איז דער תיקון זאל בלייבן געזונט און פריש פאר לאנגע יארן, האט מען איינגעשטעלט דעם פאלגנדן טויש.

ווי געשריבן אויבן איז דער אלטער לוח פארפארן פונעם סעזאן 1 טאג פאר בערך יעדע 130 יאר, ד.ה. אז אומגעפער יעדע 400 יאר פארלירט מען 3 טעג. דערפאר האט מען אנגעשטעלט אז מכאן ולהבא וועט מען אין 400 יאר מאכן בלויז 97 ליעפ יארן אנשטאט 100. מען האט עס איינגעטיילט ווי פאלגנד: יעדע 4'טע יאר איז א ליעפ יאר; יעדע 100'סטע יאר איז נישט קיין ליעפ יאר (טויש); אבער יעדע 400'סטע יאר איז ווייטער א ליעפ יאר.

אלזא, צוריק צו אונזער ניטל.

פארן גלח איז איצט פיין און וואויל, אבער - להבדיל אא"ה - פאר אונז אידעלעך האט די טויש געשאפן א גרויסן פראבלעם. ווייל ביז 1582, ווען אלע זענען געפארן מיטן תקופת שמואל סיסטעם, האבן מיר געוויסט אז מען קען זיך פארלאזן אויפן גוי'שן קאלענדער. און אויב די קאלענדער זאגט אז היינט איז דעצעמבער 25, האט מען געוויסט אז היינט איז תקופת טבת, אא"וו פאר די אנדערע 3 תקופות. אבער איצט אז דער גוי'שער לוח האט זיך אפגעריקט פון תקופת שמואל, האבן מיר געמוזט פארגרייזן דעם יום התקופה לויט וויפול זיי האבן געטוישט.

א צווייטע פראבלעם איז געווען, אז נישט אלע מקומות האבן זיך גלייך צוגעשטעלט צום נייעם קאלענדער; עס האט גענומען א פאר הונדערט יאר ביז אלע אנדערע קריסטליכע מדינות האבן זיך מיטגעכאפט. דערפאר איז אויסגעקומען אז די קהילות וואס האבן זיך געפונען אין א מקום וואס איז געבליבן מיטן אלטן לוח, האבן ווייטער אנגעהאלטן דעצעמבער 25 אלץ יום התקופה. ווידעראום די קהילות אין די מקומות וואס האבן אנגענומען די נייע קאלענדער האבן געמוזט ריקן דעם טאג.

(מען מוז קלארשטעלן אז ביידע האבן געהאלטן דעם תקופה אינעם זעלבן "טאג", לאמיר זאגן יום ג' פרשת שמות. די שאלה איז נאר געווען וויאזוי דער דאזיגער טאג פיגורירט אויפן גוי'שן קאלענדער. אין די אלטע מקומות האט עס געהייסן דעצעמבער 25, און אין די נייע לוחות האט די זעלבע טאג געהייסן יאנעווער 4 והלאה.)

פאלגנד איז די טבלה פון די טוישונגען:

תקופה - אלטע לוח/נייע לוח:
1500 - דעצעמבער 25/דעצעמבער 25
1582 - דעצעמבער 25/יאנעווער 4
1600 - דעצעמבער 25/יאנעווער 4
1700 - דעצעמבער 25/יאנעווער 5
1800 - דעצעמבער 25/יאנעווער 6
1900 - דעצעמבער 25/יאנעווער 7
2000 - דעצעמבער 25/יאנעווער 7
2100 - דעצעמבער 25/יאנעווער 8

[קניידל פארעם]

.

הערליך! הערליך קלאר! אזא תגובה קומט נישט צופוסנס.

דאס וואס איך האב געשריבן איבער תקופת רב אדא, איז ווייל אזוי האב איך געהערט פון פארשידענע דרשנים, און אזוי אויך דא אויפן וועלטל האט מען אזוי ערווענט, און אז דער מהלך איז באמת מער פונקטליך פון תקופת שמואל, און דאס האט מיר נישט געשטימט, אלזא, זאגסטו אז זיי גייען טאקע אויך נישט מיט תקופת רב אדא, נאר מיט זייער אייגענעם חשבון.

וואס איז מיר שווער געבליבן איז:

1) איז זייער חשבון מיט די תקופות ריכטיג? האט עס א מקור בדברי חז"ל? לכאורה ברענגט קיינער נישט א שיטה וואס האלט אז ס'איז מיט אזויפיל קלענער פון תקופת שמואל?

2) דאס וואס כ'האב שוין געפרעגט אויבן, אויב האט מען שוין נאך 1300 הונדערט יאר פארלוירן צען טאג, וואלט מען שוין אין ביז 1582 געדארפט פארלירן 12 טאג, און פארוואס האט מען נאר אויסגעשניטן צען טאג? אז מ'שניידט שוין, שנייד וויפיל מ'דארף.

3) אויפן לוח געפאלט איסטער אויף זונטאג, אפריל 21, ווען האט זיך דאס גערוקט פון מערץ צו אפריל? איז דאס אלעמאל אויף א זונטאג?


יישר כח פארן אויסקלארן.