מהפסוק "והיה מחניך קדוש ולא יראה בך ערוות דבר" דרשו שיש להימנע גם מערוות דיבור, היא ניבול פה. הרמח"ל בספרו "מסילת ישרים" (פרק י"א) מציין זאת במפורש: "ולא יראה בך ערוות דבר - זה ניבול פה". עוד הוא מציין שאיסור ניבול פה הוא סעיף של איסור זנות. "שניבול פה הוא ערוותו של הדיבור ממש, ומשום זנות הוא שנאסר ככל שאר ענייני הזנות".
אהא בני,
דאס האב איך ביז יעצט נישט געכאפט, אז אפי' דער יסוד איז הרהור איז דער איסור אפי' שלא לשם הרהור, די שאלה איז; אפי' איין אויסדרוק, איין ווארט, וואס האט באמת נישט קיין שייכות צום זאך פון וואס ער וויל דא זאגן, אדער נאר ווען איינער רעדט ממש דברי נבלה, נאר ער איז א גיבור (אדער אימיונט ל"ע) וואס וועט נישט קומען לידי הרהור.
לויט אייער סברא, קומט אפשר אריין דא לא פלוג, איך בין נוטה אז דאס הייסט נישט קיין ניבול פה, נאר עס גייט אריין אין די קאטאריע פון 'מעשוגענער' וואס איז אויך נישט שיין אדער גאר מיאוס, אבער מיט ניבול פה האט דאס נישט קיין שייכות.
דאס וואס דו פרעגסט וועגן ווילדע אויסדרוקן, פון די גמרא אין שבת די ביישפיל דארט, איז עס טאקע נישט דומה, אבער די גמרא מיינט דאך נישט ממש נאר דאס, די רמב"ם ושו"ע רעדן דאך פון אלע דברי חשק און דברי עגבים.
אבער ס'קאן זיין אז דיין שאלה גייט מער אריין אין ריינקייט פון רעדן סתם אזוי, ווי די תורה זאגט והבהמה אשר איננה טהורה, אויך א חז"ל אין פסחים.
אפשר האט עס טאקע נישט מיט ניבול פה, אויב כאפ איך ריכטיג וואס דו מיינסט, ווייל ווי געשמועסט קען מען נישט ברענגן ביישפילן פארשטייט זיך, אבער ווען איינער רעדט ממש דברי נבלה באופן הלציי, אפילו ס'איז נישט מער ווי איינצעלנע ווערטער, וואס איז מעורר שחוק וקלות ראש, וואלט איך יא געזאגט אז ס'גרעניצט זיך מיט דברי ניבול ממש.
איך האב שוין צום וויפילטן מאל אפגעשריבן א תגובה, אן זען די פריערדיגע.
אבער טאקע ממש דאס האב איך געצילט. צו אייערע ווערטער הרב מיללער דידן.
ניבול פה ממש, איז אסור בכל אופן, מדאורייתא, אדער מדרבנן.
ווערטער ווי מעשוגענער, איז א סוגי' פאר זיך.
מיאוס'ע ווערטער וואס איז אויפגעכאפט ליידער ביים המון, אמאל איז דא וואס ס'מיינט שוין ליידער גארנישט מרוב הרגל, האב איך אייך געזאגט גייט עס אריין אין כלל פון הבהמה אשר איננו טהורה.
אבער וויצן אויפן חשבון פון ניבול פה, אפילו מ'מיינט נישט און ס'איז קורצע זאכן, לדעתי לדעתי... איז עס דברי עגבים. און דברי חשק, פון וואס דער רמב"ם רעדט.
אגב, גייט עס אפשר אריין אין דברים בטלים אויך, פון ודברת בם, אויף אנדערע זאכן קען מען דן זיין ווי ווייט ס'איז דברים בטילים ממש.
אויב עפעס א רמב"ם קען דאס גאר זיין אין מורה? און אפשר ניצט דער רמב"ם דעם אויסדריק אויפן גאנצן מענטש, אז דער מענטש איז א כלי שרת נישט דוקא דאס מויל.
*
בני היכלא, גערעכט אווי תמיד!
איך האב דאס תחילת געוואלט מחלק זיין מכח די גמרא אין פסחים פון "אל יוציא אדם דבר מגונה מפיו", און די גמרא רעדט כלל נישט דארט פון זנות ואבזרייהו, נאר פשוט אלץ א מענטש זאל האבן א ריין שפראך. אזוי איז משמע פון די אלע גמראס דארט, איבערהויפט פון די מעשה פון די צוויי תלמידים וואס די גמרא ברענגט דארט אז איינער איז אויסגעוואקסן א גדול און דער צווייטער נישט, משום נקיות הלשון שהי' בו, גארנישט מיט עריות צוטאן.
למעשה, נאכקוקנדיג די גמרא דורך "אי-דף" אינווענדיג, האב איך מיך געכאפט אז די גמרא ניצט דארט כלל נישט דעם אויסדריק פון 'ניבול פה'. די גמרא פון ניבול פה איז אין שבת, און דארט איז טאקע משמע קלאר אז דער פראבלעם איז משום אבזרייהו דעריות.
יאסל האט געשריבן:מהפסוק "והיה מחניך קדוש ולא יראה בך ערוות דבר" דרשו שיש להימנע גם מערוות דיבור, היא ניבול פה. הרמח"ל בספרו "מסילת ישרים" (פרק י"א) מציין זאת במפורש: "ולא יראה בך ערוות דבר - זה ניבול פה". עוד הוא מציין שאיסור ניבול פה הוא סעיף של איסור זנות. "שניבול פה הוא ערוותו של הדיבור ממש, ומשום זנות הוא שנאסר ככל שאר ענייני הזנות".
א ריזיגען שעכוח יאסל, פארען מסילת ישרים
דאס וואס ער ברענקט פון פסוק ולא יראה בך... האט מיר געבוזשעט און קאף, כ'האב מיך נישט געקענט דעמאנן וויא איך האב עס געזעהן.
דאס לשון ולא יראה - זה ניבול פה, קוקט עפעס אויס א גמרא לשון אזוי ווי א דרש. אינטערסאנט. איך גלייב אז ס'האט ערגעץ א מקור, פון עפעס א פארשטיפטע מדרש וכדומה.
נאדיר געטראפען ס'איז א מדרש רבה אין פרשת קדושים.
אמר ר' יודן בשם ר' שמואל בר נחמן משל למלך שהיה לו איפקרסין והיה מצוה את עבדו נערה וקפלה וכו' אמר רבי שמואל בר נחמן משל לכהן גדול שהיה מהלך בדרך נזדמן לו חלוני אחד אמר לו אלך עמך אמר לו בני כהן אני ובדרך טהור אני מהלך ואין דרכי להלוך בין הקברות אם אתה הולך עמי מוטב ואם לאו סוף שאני מניחך והולך לי כך א"ל משה לישראל (דברים כג) כי ה' אלהיך מתהלך בקרב מחניך להצילך מהו להצילך תרין אמוראין חד אמר להגן עליך להיות צל על ראשו וחד אמר לרוקן כל נכסי האומות וליתן לך כד"א (שמות ג) ונצלתם את מצרים על מנת והיה מחניך קדוש ולא יראה בך ערות דבר ערות דבור ר' שמואל בר נחמן אמר זה נבול הפה
זארעך.
דער מסילת ישרים איז דאך מורא'דיג, ער ברענגט אראפ דער איסור מיטן מקור, און די דרש פון פסוק, [וואס איז לכאורה א אסמכתא].
מילער.
ולא יראה בך ערות דבר, ווערט דערמאנט אין די גמרא לגבי דיבורי קודש במקום מטונף, פון דארט איז דאך דער איסור פון גרף של רעי. און דארט שטייט טאקע דיבור אסור הרהור מותר.
אבער דער לשון, דרשו שיש להימנע גם מערוות דיבור, איז זיכער א חז"ל, רבוש"ע וואו? [ווער האט דא מכון ממרא, תקליטור? ווערט געבעטן אפיר צו זוכן יישר כח]
די וויקי'ס זענען נישט אזוי באגלייבט, אבער דער מסילת ישרים זאגט אויך די ווערטער - "זה ניבול פה"
נאך א זוך, קומט ארויף די ווערטער פון קיצור חרדים.
אסור לנבל פיו, שנאמר: "ולא יראה בך ערות דבר", רוצה לומר אפילו דיבור פה. והמנבל פיו ייסורין באין עליו, ומעמיקים לו גהינם.
די ווערטער פון הייליגן רמח"ל
שניבול פה הוא ערוותו של הדיבור ממש, ומשום זנות הוא שנאסר ככל שאר ענייני הזנות.
זאגט אלעס, מ'דארף גארנישט צולייגן, און מ'קען שוין אפשר מיט רעכט זאגן, קעיסט קלאוזט.
אבי מ'זאגט ספרי מוסר, ס'איז ספרי הלכה, און טאקע דייקא אויף די הארבסטע ענינים וואס איז נישט אזוי מבואר אין די ספרי הפוסקים, בכלל מוסר איז עפעס אן ענין וואס האט נישט קיין שייכות מיט די תורה? מוסר איז דאך נאר מעורר אויף זאכן וואס שטייט אין די תורה, איך מיין אז מ'קען נישט טרעפן קיין דברי חדשות אין די תורה, דברי חסידות דאס יא.. די זעלבע מיט רבינו יונה, דאס איז א געהעריגע הלכה ספר, אויף אלע הלכות מדות, וואס איז תלוי בעשין ובלאוין מרובין, אזוי ווי קיינער וועט נישט זאגן אז דער רמב"ם אויף הלכות תשובה איז א מוסר ספר.
איך האב געטראכט אלס א מליצה ישרה, דער בני יששכר זאגט אין דרך פקודיך א לימוד זכות אויף די היינטיגע דורות וואס די איסור פון אל תרבה שיחה איז מען נישט אזוי נזהר, זאגט ער אז היינט מחמת רגילות איז עס נישט אזוי פועל און גורם הרהורים, אזוי ווי אמאל וואס נשים זענען נישט געווען בנמצא אין די געשעפטן אזוי ווי היינט, אפשר קען מען זאגן אז די ווערטער וואס מ'איז שוין אזוי געוואוינט צו זאגן, קען זיין אלס לימוד זכות, זאל עס נישט הייסן ניבול פה ממש וואס איז אסור מדינא, נאר דאס איז זיכער אז השומר נפשו ירחק מהם, ווי דער טייערער סקרענטענאר רב האט שוין געזאגט אין זיין דרשה, און אין כלל פון ידבר אדם בלשון נקי גייט עס זיכער אריין.
אגב, אז מ'רעדט שוין פון דברים בטלים, האב איך געהערט א ווארט פון ר' ברוך בער, ער פרעגט וואס פעלט אויס א נייע דרש פון ודברת בם, ס'שטייט דאך שוין והגית בו יומם ולילה, פארשטיין מען שוין אז מ'קען שוין נישט רעדן קיין דברים בטילים, אזוי ווי ר' ישמעאל האט געענטפערט פאר יענעם וועגן ספרי יונית, גיי קוק אויב ס'איז דא א צייט וואס איז נישט טאג און נישט נאכט, נאר זאגט ר' ברוך בער, אמאל איז דא א איד וואס דארף פאר פרנסה אדער אנדערע עניני הכרחיים מפסיק זיין פון דברי תורה און פונעם והגית, בלית ברירה, מ'האט דאך מתיר געווען עשיית מלאכה בביטול תורה, ווייל ס'שטייט וחי בהם, כמבואר בירושלמי, אבער דעמאלט ווען מ'איז מפסיק פון לערנען, טאר מען אבער נאך אלץ נישט רעדן קיין דברים בטילים. [וואס אן אמת, טייטשט שוין דער גאון, טוב תורה עם דרך ארץ דער באקאנטער טייטש, אז מיט די דרך ארץ זאל אויך זיין תורה, ס'שטייט דאך והגית אפילו במחשבה].
איך האב אמאל געהערט א ווערטל פון אן אלטן איד, אז אינדערהיים אין אוהעל, איז ח"ו נישט געווען קיין קריגערייען ביי די וואלן, נע, דער שמש פלעגט נאר אויפדערנאכט נאך מעריב אויסקערן די בערד פון בית המדרש.
לענינינו: נאכן שרייבן דעם מראה מקום האב איך הערשט באמערקט די בערד וואס ליגן אויסגעשפרייט אויף דער ערד, קענטיג אז דער עולם האט געפילעוועט אין לערנען ווען איך בין נישט דא געווען.
לאמיר טאקע ציטירן דעם ירושלמי במילואו:
(1) תלמוד ירושלמי מסכת תרומות דף ו/ב
אמר אבא בר אבין חד חסיד שאל לאליהו זכור לטוב ערום מהו שיקרא שמע א"ל ולא יראה בך ערות דבר ערות דיבור
עס ווערט אויך געברענגט אין רש"י
תלמוד בבלי מסכת שבת דף כג/א
מתיב רב עמרם הדמאי מערבין בו ומשתתפין בו ומברכין עליו ומזמנין עליו ומפרישין אותו ערום ובין השמשות ואי אמרת כל מדרבנן בעי ברכה הכא כי קאי ערום היכי מברך והא בעינן והיה מחניך קדוש
זאגט רש"י: והיה מחניך קדוש ולא יראה בך ערות דבר - אפילו דבור דהזכרת השם לא יראה בך ערות דבר:
דא האט איר דעם גאנצן לשון הרמח"ל (אין תקליטור שטייט שוין איינגערינגלט די מקור פון ירושלמי):
(9-10) ספר מסילת ישרים פרק יא - בפרטי מדת הנקיות
בענין הדבור עם האשה, בהדיא שנינו (אבות פ"א): כל המרבה שיחה עם האשה גורם רעה לעצמו. ובשמיעה אמרו (ברכות כד): קול באשה ערוה. עוד בענין זנות הפה והאוזן, דהיינו, הדיבור בדברי הזנות או השמיעה לדברים האלה, כבר צווחו ככרוכיא ואמרו (ירושלמי תרומות פ"א): ולא יראה בך ערות דבר (דברים כג): ערות דיבור זה ניבול פה. ואמרו (שבת לג): בעון נבלות פה צרות מתחדשות ובחורי שונאיהם של ישראל מתים. ואמרו עוד (שם): כל המנבל פיו מעמיקים לו גיהנם. ואמרו עוד (שם): הכל יודעים כלה למה נכנסת לחופה, אלא כל המנבל פיו כו', אפילו גזר דין של שבעים שנה לטובה, הופכים לו לרעה. ואמרו עוד (חגיגה ה): אפילו שיחה קלה שבין איש לאשתו, מגידים לו לאדם בשעת הדין. ובענין השמיעה הרעה הזאת גם כן אמרו (שבת לג): אף השומע ושותק, שנאמר (משלי כב): זעום ה' יפול שם. הרי לך שכל החושים צריכים להיות נקיים מן הזנות ומעניינו:
דער ראשית חכמה ברענגט דעם מדרש רבה:
(11) ספר ראשית חכמה - שער הקדושה - פרק אחד עשר
וכן בויקרא רבה (פרשת קדושים) ולא יראה בך וכן ערות דבר, ערות דבור, רבי שמואל בר נחמן אמר זה נבול הפה, עד כאן לשונו. ובזוהר (פרשת אחרי מות דף עה ע"ב) אמר תאנא רמ"ח שייפין בגופא וכלהו אסתאבן כד איהו אסתאב, כלומר דבעי לאסתאב וע"ד והיה מחניך קדוש, מאי מחניך אלין אינון שייפי גופא ולא יראה בך ערות דבר, מאי ערות דבר ערייתא דהאי דבר רמז כמא דאוקימנא וכו' עד כאן לשונו. ושאר המאמר העתקנו בשער היראה בפרק ב עיין שם:
קרעמער,
דער תקליטור מקור ביים מסילת ישרים שטייט 'תרומות פ"א' אנדערש ווי ביז דארט וואס שטייט 'פ"ו', קוק נאכאמאל איבער.
יעצט אז איך זעה דעם מסילת ישרים במילואו איז קלאר אז ער רעדט בעניני זנות והמסתעף, עס איז אבער אינטערעסאנט ווייל לויט די ירושלמי פ"ו און די רש"י אין שבת האט די דרש צוטאן מיט זאגן א אידיש ווארט ערום, גארנישט מיט רעדן וואס מ'ברויך נישט (פארדעם קלער איך אז עס איז דא נאך א ירושלמי, אדער אז תקליטור חלום'ט אויף כח און דער אמת'ער מקור פונעם מסילת ישרים איז דער מדרש רבה אין ויקרא וואס יאסל האט געברענגט און קרעמער בשם דעם ראשית חכמה)
איך האב נעכטן געפונען אן אינטערעסאנטן ט"ז (אין יו"ד רס' קכ"ד וואס ווערט דערמאנט ביים גליון הש"ס אין כתובות ח' ע"ב בשייכות צום ניבול פה) וואס איז מדייק פון דעם כפל הלשון אין גמרא "כל המנבל פיו ומוציא דבר נבלה מפיו אפילו נחתם לו גזר דינו של שבעים שנה לטובה נהפך עליו לרעה" אז דער איסור פון ניבול פה איז דווקא ווען מיינט מען דאס וואס מ'זאגט. קומט אויס אז לויט דעם ט"ז ווען איינער שעלט אנדערן, ר"ל, נוצנדיק נישט שיינע ווערטער (אפילו אויב זייערע אריגינעלע באדייט איז טאקע פארבונדן מיט ענייני זנות) אבער נישט מיינענדיק קיין ענייני זנות, נאר צו שעלטן און צו זידלען יענעם, ר"ל, דאס איז נישט נכלל אינעם גדר פון ניבול פה.
זארעכפעפער האט געשריבן:הלכות לשון הרע איז פאר הונדערט יאר צוריק געווען פונקט אין אזא בחינה ווי דיין היצטיגע פראגע איבער הל' ניבול פה.
איך פארשטיי דיר נישט - רמב"ם אין משנה תורה (הלכות דעות פרק ז) ברענגט גאר קלארע גדרים פון דעם איסור לשון הרע (וואס איז נכלל בלאו "לא תלך רכיל בעמיך").
און אין די שפעטערדיקע פוסקים (ווי צום ביישפיל שועה"ר או"ח ס' קנ"ו) ס'ווערט מפורט נאך מער.
מה שאין כן דער עניין פון ניבול פה, וואס כמעט ווערט נישט דערמאנט אין פוסקים, כאטש אין עטלעכע ערטער אין גמרא שטייט אז דאס איז א גאר הארבע זאך מיט שרעקלעכע תוצאות ר"ל.
ערנסטער,
אן אינטערעסאנטער מראה מקום דער ט"ז ותשוח"ח, לכאורה פון אלע מקורות איז דערווייל אזוי משמע אז דארט ווי דער מכוון איז נישט לשם זנות איז דאס נישט קיין ניבול פה מדינא.
