איך פראביר צו פארשטיין, עס זעהט אויס ווי מען דארף שימוש צו וויסן די קאליר, וויפיל בלוי און פורפל, עס גייט מיר נישט אין קאפ. שטייט ערגעץ בפירוש אדער דאס איז ממש אן אייגענע סברא?
אויך האב איך נישט פארשטאנען וואס איר שרייבט:
מצפים לישועה האט געשריבן: נאר היינט איז דא פאטענטן וואס מקען מאכן בלויע קאליר פון יענע מיורעקסן איז די שאלה צו דאס איז כשר.
ביי די פארשטעלונג חוה"מ האט מען געוויזן א לעקטער וואס מאכט די תכלת בלוי? איז דאס א נייע פאטענט? וואס איז געווען די אלטע פאטענט? ארבעט די פאטענט נאר אויף די איין מורקס? וואס פאסירט ווען מען טוט די זעלבע מיט די אנדערע?
מצפים לישועה האט געשריבן:און דאס איז מסתמא פשט אין דעם חוות יאיר אז די דם פון דער חילזון איז פורפעל, ער קומט נישט חולק זיין קעגן וואס איז מקובל און קעגן רוב ראשונים און אחרונים וואס זאגן אז תכלת איז בלוי, ער מיינט נאר צו זאגן אז די קאליר פורפעל איז אויך כשר פאר תכלת ווייל אלע קאלירן וואס קומען פון דעם חילזון איז כשר זיי בלוי און סיי פורפעל.
וז"ל החות יאיר: ובחידושים כתבתי דדם חלזון שבו צובעין תכלת אינו בלו"א, רק צבע פורפור שנעשה מדם דג שנקרא הדג פורפור. הרי מפורש דבריו דלא כדבריך. ודו"ק.
מצפים לישועה האט געשריבן:און דאס איז מסתמא פשט אין דעם חוות יאיר אז די דם פון דער חילזון איז פורפעל, ער קומט נישט חולק זיין קעגן וואס איז מקובל און קעגן רוב ראשונים און אחרונים וואס זאגן אז תכלת איז בלוי, ער מיינט נאר צו זאגן אז די קאליר פורפעל איז אויך כשר פאר תכלת ווייל אלע קאלירן וואס קומען פון דעם חילזון איז כשר זיי בלוי און סיי פורפעל.
וז"ל החות יאיר: ובחידושים כתבתי דדם חלזון שבו צובעין תכלת אינו בלו"א, רק צבע פורפור שנעשה מדם דג שנקרא הדג פורפור. הרי מפורש דבריו דלא כדבריך. ודו"ק.
ער זאגט אז דער דם איז נישט בלוי נאר פורפל, רש"י זאגט דם ירוק און דער רמב"ם זאגט שחור, זאגט אז אז סאיז נישט ממש בלוי נאר פורפעל, אבער דאס איז אלץ אויף דער עצם דם, אבער כדאי צו פארבן מיטל דעם דם גייט דאס דורך את פראסעס און אמאל בלייבט ער פורפל און אמאל טוישט ער אוף בלוי און בכל אופן איז עס כשר.
לדעת השוללים את המיורקס, ווי אזוי זענען זיי מסביר די תוספתא התכלת אינו כשרה אלא מן החילזון הביא שלא מן החילזון פסולה, איז דאך משמע אז יעדע חילזון איז כשר
מצפים לישועה האט געשריבן:לדעת השוללים את המיורקס, ווי אזוי זענען זיי מסביר די תוספתא התכלת אינו כשרה אלא מן החילזון הביא שלא מן החילזון פסולה, איז דאך משמע אז יעדע חילזון איז כשר
א) וואס מיינט יעדע חלזון?
ב) שטייט דאך נישט תכלת כשרה מכל חלזון.
ג) אויב איז ביי אייך אזוי קלאר אז די מיורעקס איז די חלזון, וואס דארפט איר צוקימען צו אלע אנדערע חלזונות?
והמצוה השנית לתת חוט של צמר תכלת כרוך על אותן הציצית והחוט הזה נקרא תכלת שנאמר ונתנו על ציצית הכנף פתיל תכלת ואינו נמצא בידינו היום לפי שאין אנו יודעים לצובעו שאין כל מין תכלת בצמר נקרא תכלת אלא תכלת ידועה שאי אפשר לעשותה היום ועל כן אנו עושים בלבן לבדו
מצפים לישועה האט געשריבן:לדעת השוללים את המיורקס, ווי אזוי זענען זיי מסביר די תוספתא התכלת אינו כשרה אלא מן החילזון הביא שלא מן החילזון פסולה, איז דאך משמע אז יעדע חילזון איז כשר
א) וואס מיינט יעדע חלזון?
ב) שטייט דאך נישט תכלת כשרה מכל חלזון.
ג) אויב איז ביי אייך אזוי קלאר אז די מיורעקס איז די חלזון, וואס דארפט איר צוקימען צו אלע אנדערע חלזונות?
אויב עס איז דא צוויי חלזונות, איינס וואס איז כשר פאר תכלת און איינס איז די מיורעקס וואס איז פסול לויט די שוללים פון די מיורעקס, פארוואס זאגט נישט די תוספתא אז נאר יעני חילזון איז כשר און די אנדערע איז פסול, אלא מאי איז משמע אז ע"ס איז נישטא קיין חילזון ואס מקען מאכן פון דעם תכלת וואס איז פסול
דממה דקה האט געשריבן:נישט פארשטאנען, די שוללים האלטן אז די מיורעקס איז נישט די חלזון.
רבינו גרשום און רש״י לויט טייל גירסאות און דער מתרגם זאגן אז חילזון איז לימיץ אין פראנצויזיש, לימיץ אין פראנצויזיש איז א סנעיל, און אזוי זאגן כמה אחרונים אז דער חילזון איז א חומט ימי, יעצט מהיכי תיתי זאגן אזא מאדנע דוחק אז חילזון מיינט עפעס א בריה וואס נאר דאס איז כשר פאר תכלת, אזוי וי סדא דגים צפרדעים נחשים תולעים וואס ידע איינע איז א מין בריה אזוי איז דא א מין בריה וואס הייסט חילזון וואס איז כולל אלע סנעילס, יעצט אז דער תוספתא זאגט א כלל וועלעכע תכלת איז כשר און ןןעלעכע נישט, אז םון א חילזון איז כשר און פון נישט א חלזון איז פסול קען דאך נישט זיין אז סדא א חילזון וואס איז כשר פאר תכלת און א אנדערע וואס איז פסול, בפרט אז דער חילזון איז געווען א דבר נפוץ צו פארבן פון דעם, און אפילו מען וועט טרעפן עפעס א דוחק פשט אין דעם תוספתא, פארוואס דוחק זיין בחינם ווען מקען לערנען כפשוטו, בפרט אז אז כמה גדולי אחרונים האבן אנגענומען פאר א פשטות אז דאס איז דער חילזון התכלת, וועסטו זאגן אז עס שטימט נישט מיט די סימנים אין די גמרא, אין למדים מהאגדות, וועסטו זאגן אז עס איז נישט קיין אגדה נאר א הלכה, קענסטו מיר טרעפן נאך אזא הלכה וואס ווערט נישט דערמאנט אין ריף וראש און ווארט יא גע ברענגט אין עיין יעקב?,און אפילו אויב סאיז א ספק איז דאך ספיקא דאורייתא לחומרא
די אגדה ווערט געברענגט אין רמב"ם הלכות ציצית להלכה, נישט אזוי?
איך זאג נישט אז דער חילזון האט נישט די סימנים וואס שטייט אין די גמרא, איך זאג נאר אז דע גמרא קומט נישט דא זאגן א הלכה אז נאר א חילזון מיט די סימנים איז כשר, ווייל אויב די גמרא וואלט גמיינט דא צו זאגן א הלכה וואלט דאס דער ריף און דער ראש אראף געברענגט.
אויך אין ספרי דבי רב שטייט בשם הארי אז עס איז דא כמה חלזונות וואס איז כשר לתכלת און נישט אלע סארט האבן די סימנים פון די גמרא.
