בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:כ'זע באמת נישט קיין סיבה פארוואס צו פראבירן אפי' צו ענטפערן אויף דיינע ווערטער, לענ"ד דארף מען רייסן קריעה ביים ליינען אזעלכע דברי חוצפה נגד החת"ס ורבו, ווי כאילו זיי האבן נישט מדייק געווען אויפן האר, ובפרט ווען עס רעדט זיך פון א דאורייתא ווי חילול שבת, מען דארף זיי מאכן אומקלאר, און נישט קלארע זעער'ס פשוט וויבאלד מען האט אן אגענדע, און נאך דערצו ווען דער חת"ס האנדל'ט דארט גראדע יא מיט פונקטליכע מינוטן.
און די גרעסטע פלא איז נאך, אז דער מנחת כהן איז מאריך בשיטת הגאונים, און דער חתם סופר איז גאר מעתיק א שטיקל פון מנחת כהן בפירושו על הש"ס, איז פשט ער האט עס געהאט, און כדי ס'זאל דיר שטימען מוזטו זאגן אז פונקט די שטיקל מנחת כהן האט אים געפעלט...
און והבל יפצה פיהם אינעם לעצטן שורה איז א מין עזות צו שרייבן נגד האחרונים - וואס האבן נישט געהאלטן 72 נאר געהאלטן די זמן לילה ביי צאה"כ הנראים, און דאך שרייבן זיי קלאר אז דאס איז א סתירה, און נעמען אן פאר א פשטות אז דאס האט דער חת"ס געשריבן לשיטת הגאונים, און ווי זיי שרייבן האט מען אין פראנקפורט זיך געפירט ווי די גאונים.
---
כ'פראביר נאך צו פארשטיין וואס דא האט פאסירט, פלוצלינג איז די צאה"כ שוין נישט אזא פשוטע מעשה, מען זעט בכלל נישט ריכטיג, ס'איז בכלל נישט אזא פונקטליכע זאך, מיט א משך פון 10-15 מינוט קען מען זיך טועה זיין און נישט זען ריכטיג ווייל ס'איז נישט קיין גרויסע חילוקים, ווידער די שקיעה שטייט דארט אין חת"ס אז מען זעט עס קלאר, נישטא ווער זאל לאכן...
לגבי די מנחת כהן ווער זאגט אז ער האט דאס געהאט ווען ער האט געשריבן די תשובה, און אויב יא איז אדרבה פארוואס ברענגט ער דאס נישט?
גאר א שטארק דוחק דאס צו זאגן [הגם די שטיקל אין חידושים האט ער געשריבן שפעטער ווי די תשובה, אעפ"כ איז דאס גאר א שטארקע דוחק], און די סיבה פארוואס ער ברענגט עס נישט איז וויבאלד אין הלכה דהיינו אין מג"א איז עס אויך נישט געברענגט! על אף וואס דער מג"א האט זיכער יא געהאט דעם מנחת כהן...
בין השמשות האט געשריבן:און איך מיין אז איך האב שוין גענוג מאריך געווען, און יעדע בר דעת פארשטייט אז די נישטיגע חילוק פו 6.5 ביז 7.5 מעלות דארף נאכנישט מאכן קיין גאנצע סתירה, און אין יענע צייטן איז געווען כמעט אוממעגליך מדקדק צו זיין על חוט השערה (עס איז א היינטיגע המצאה מדקדק צו זיין ע"פ חשבון המעלות). אבער איך ווייס אז דו וועסט גארנישט מקבל זיין ווייל דו וועסט בשו"א נישט לערנען קיין אנדערע פשט אין חת"ס נאר 72...
איך בין נאר נייגעריג צו נאך איינער (לא מאותן שמתעקשים על ה72...) האלט אז מען דארף רייסן קריעה אויף דעם.... קאם אן...
אויך דארף מען נישט מאכן א זאך וואס איז נישט מעגליך מדקדק זיין על חוט השערה (ראיית הכוכבים) פאר א פונקטליכע און דייטליכע זאך וויבאלד מען האט אן אגענדע.
אזוי? א היינטיגע המצאה, פששש, אפשר זייט איר אזוי גוט און כאפט א בליק אריין אין דעם לוח
דא (ס'איז דא אויפן בלאט דארט א לינק צו א פייל, זע דעם 4'טן בלאט די ערשטע שטיקל, אגב, די אנטווערפנע לוח איז געווען געבויעט אויף דעם), אדער אין דעם תשובה
דא. דאס אז איר זענט זיך מתעלם דערפון ווייזט אסאך, חוץ אויב איר האט זיך באמת גע'נער'ט אין די ידועות פון די פריערדיגע דור.
און נאך מער פון דעם, אויבן האט איר געהאלטן און איין ברענגן און פארפירן אז כוכבים איז גאר א פונקטליכע זאך, און דא פלוצלונג הער איך אז באמת איז עס גארנישט אזוי פשוט, ווייל די כוכבים קענען שוין לאנג זיין אינדרויסן, נאר מען קען עס נישט זען צוליב פארשידענע סיבות, און האסט זיך דערווייל נישט געקענט מסביר זיין פארוואס דאס זאל זיין אנדערש פון יום המעונן [אין דעם אויבן דערמאנטן אשכול האסטו מיר סך הכל געבעטן א טובה כ'זאל עס פארשטיין, אבער כ'קען נאר טון די טובה אויב איך פארשטיי טאקע..].
בין השמשות האט געשריבן:אויך האב איך געברענגט אז דער חת"ס אליינס שרייבט אז אין פרוסטיץ איז אזוי "בקירוב". און אויך שרייבט ער "בתקופת השנה הזאת" זעהט מען קלאר אז ער רעדט נישט א פונקטליכע מינוט, ולפענ"ד ד"ב.
און לגבי רבו האב איך געמיינט צו זאגן אז ער שרייבט אלץ 5 מינוט נאך, אדער 10 מינוט נאך, און 15 מינוט נאך אא"וו, קיינמאל שרייבט ער נישט קיין פוקטליכע זמן ווי 43 מינוט וכדו', ממילא זעהט מען שוין אז ער האט נישט מדייק געווען אויפן מינוט. (איך האב נישט געחלום'ט אז איך וועל דאס דארפן מסביר זיין...).
ראשית נישט מוכרח אז ער רעדט פון פרוסטיץ, אבער לו יהא אז יא קומט בקירוב אויס א חשבון פון בערך צום מערסטנס 5 מינוט, ביי מיר מיינט דאס אז ער האט געהאט א פונקטליכע חשבון, נאר ווען מען שרייבט א חשבון ביילייפיג פאר יעדע פאר וואכן/חדשים שרייבט מען גראדע נומערן ופשוט הוא. ועוד יותר מזה, אויב "רחוק" מיינט 8 מינוט, בהכרח האט ער געהאט א פונקטליכע חשבון אויף יעדע זאך. [אבער צוריק ווי כ'האב שוין געשריבן, נישטא קיין גרעסערע זלזול קעגן חת"ס ורבו ווי צו זאגן אז זיי האבן נישט געהאט קיין פונקטליכע חשבונות דקה מן הדקה, אז די ווילסט קענסטו זאגן אז "דו" ביזט נישט קלאר מיט די חשבונות, אבער אינעם חת"ס זאלסטו דאס נישט תולה זיין].
און בנוגע וואס ער שרייבט "בתקופות השנה הזאת לעת עתה" און שפעטער נאכאמאל "מצאת הכוכבים הנהוג לעת כזאת" זעט מען פונקט פארקערט, אז ער רעדט דייקא יא פון א פונקטליכע זמן, דהיינו די צייט פון יאר דארף מען קוקן אויף אנדערע כוכבים ווי צב"ש אין די ווינטער, דהיינו ביי 72 איז דא אנדערע שטערנ'ס זוממער פון ווינטער... דארפסט זיך נישט מוטשנען און דארפסט נישט מאכן דעם חת"ס פאר איינער וואס איז נישט קלאר אין די חשבונות...
בין השמשות האט געשריבן:אויך וואלט איך געוואלט וויסן ווער זענען די אחרונים (לא ממחברי זמנינו) וואס איך האב געשריבן עזות'דיג קעגן זיי, לע"ע געדענק איך נישט קיינער, אדרבה אויב דו טרעפסט דאן ציה איך צוריק.
שו"ת קרן לדוד (סי' ע"ט) נשאר בצ"ע על החת"ס שכתב בתשובה זמן מסוים י"ז מינוט לביה"ש, ובשם רבו כתב דתלוי לפי הזמן של השנה [כוונתו דהזמן שכתב שם החת"ס בשם רבו היינו משך זמן ביה"ש].
קנה וקנמון (סי' א' אות ט"ז) שכתב לפסוק כהגאונים וכותב ע"ז שהגם החת"ס בתשובה פסק כר"ת, מ"מ בשם רבו רנ"א פסק כהגאונים ושכן ההלכה למעשה.
שו"ת דעת סופר (חיו"ד סי' פ"ד) שכתב על מה שעורר הגריי"נ שהוא סתירת חת"ס "גם אני אשתומם", וסיים דהעיקר כמש"כ החת"ס בהתשובה.
שו"ת ויען יוסף (סי' ק"ד) שכותב על מה שעורר הגאון הנ"ל הגריי"נ שהוא סתירת חת"ס, דמצינו כזה ויל"ע איזה הוא בתרא, ומסיים שם דיש לדון דהחת"ס דן דווקא לגבי שאיבת מים, אבל לענין מוצאי שבת לא סמך עצמו על חשבון זה, רק כפי מה שכתב בתשובה.
די פאלגענדע רעכנסטו פאר מחברי זמנינו? איך נישט.
ליקוטי הלכות (על החת"ס שם אות ט') באמת אינו תחת ידי לעיין עכשיו בדבריו, אבל נאמנים עלי דברי המנח"י (ח"ו סי' ק"ד) ושו"ת קנה בשם (ח"ב סי' ע"ו), שכתבו בשמו דיש סתירה למש"כ החת"ס בליקוטים, דשם מוכח דס"ל לגמרי כשיטת הגאונים, והי' חילוק מנהגים בין פפ"ד ובין המקומות שהחת"ס ז"ל שמש שם ברבנות.
יעצט לאמיר זען פארקערט, ברענג אפי' נאר איינס פון די פריערדיגע אחרונים וואס ברענגט דעם חת"ס סיי די חשבון בשם רבו און סיי די תשובה לגבי מילה, און זאגט נישט אז ס'איז א סתירה?
בין השמשות האט געשריבן:און לגבי די מנהג אין פפד"מ, איך מיין אז מען ברענגט דאס נאר בשם דער שב יעקב והברית אברהם, אבער פון וואו איז דער מקור אז מהר"נ אדלער האט אזוי געהאלטן? אדרבה דער חת"ס שרייבט קלאר פארקערט אין די תשובה.
וואס הייסט נאר? דער שב יעקב איז דיר נישט גענוג עדות? און כ'פארשטיי נישט דיין שאלה, טאקע דער חת"ס איז די מקור, און די תשובה שטימט טאקע נישט דערמיט ווי די אחרונים זאגן אויבן.
בין השמשות האט געשריבן:די חילוק פון 10 מינוט האב איך שוין געשריבן אז דאס איז אין נוא יארק נאר 6 מינוט. יעצט הגע בעצמך, איך מיין אז א חילוק פון 2 מינוט (א פיפטל פון א דעגרי) וואלטסטו אויך מודה געווען אז דאס איז נישט קיין סתירה (ריכטיג?), איז יעצט וואס טוהט מען בארצות הצפוניות ווען די 2 מינוט (דהיינו די פיפטל דעגרי) ציעהט זיך אויס ביז 10 מינוט? מוז דאס שוין זיך א סתירה?
אוודאי יא! אויפצואווייזן במציאות וועט מען דארפן ווארטן אויף אגאר קלארע נאכט, היינט איז געווען פארוואלקנט, אבער כ'האב גענומען א בילד סתם פונעם הימל פשוט פון די לעכטיגקייט פון הימל, און 6 מינוט שפעטער האב איך ווידער גענומען א בילד, מען דארף זיין בלינד נישט צו זען א חילוק. ס'איז נישט קיין הוכחה אז בכוכבים וועט מען אויך זען אזא חילוק, עמער אויסווארטן אויף א שיינע קלארע נאכט.
בין השמשות האט געשריבן:הוספה
ווען מען קוקט אין אסאך אלטע לוחות וואס זענען גערעכנט געווארן ע"פ האופק (בראיית הכוכבים) קען מען זעהן אז אסאך מאל שטימט נישט פונקטליך מיט די חשבון המעלות די זמן פון איין תקופה און די צווייטע, און עס איז קיינעם נישט בייגעפאלן צו מאכן א סתירה מניה וביה צוליעב די חשבון המעלות, א זאך וואס איז נישט געווען באקאנט בימים ההם נאר לבקיאים בזה.
און וואס דארף מען מעהר פון די שבת צעטל מהעיר סאטמאר שהובא לעיל, מען זעהט דארט אז די זמן מוצ"ש איז 69 מינוט נאכן שקיעה, יעצט וועט קומען אזא איינער ווי למעלה משבעים און רייסן קריעה צו זעהן אז הרה"ק מסאטמאר האט נישט מדקדק געווען ביי א דאורייתא ווי חילול שבת...... אבער באמת האט מען שוין פריער געשריבן אז בימים ההם איז געווען זייער שווער מדקדק צו זיין פונקטליך בחשבון המעלות (שקיעה וצאה"כ), און מען האט גערעכנט ע"פ השערה במציאות, ואין לדיין אלא מה שעיניו רואות ולא ניתנה תורה למלאכי השרת, וז"פ.
אהה פלוצלונג ווייסטו שוין אז ס'איז נישט קיין פרישע המצאה!
אבער לפי האמת וואס די שרייבסט איז שקר וכוזב, די חשבון המעלות לגבי שקיעה האט מען בימים ההם זייער זייער גוט געוויסט [אוודאי נישט יעדער איינער, איך רעד פון די וואס האבן געשריבן לוחות און מחבר געווען ספרים אויף די נושא], און מען איז קלאר געגאנגען ע"פ דעם חשבון, און די ווייסט עס אויך [וואס כ'האב פריער אנגעצייכנט איז געווען לגבי רעכענען צאה"כ ע"פ מעלות נישט נאר די שקיעה], פרעגסט א סתירה אין א לוח, דארפסטו וויסן ווער האט געמאכט די לוח און וואס זיין חשבון איז געווען, וכבר היה לעולמים אז ס'איז געווען גראבע עמי הארצות אין לוחות, פון דיין חסרון ידוע קענסטו נישט בויען גאנצע ראיות מיט הכרחים.
די חשבון אין סאטמאר דארף איך נישט פארענטפערן, ווייל בעצם די אליין האלטסט דאך אויך אז וויבאלד עס פירט דיר צו א חשבון פון ממש 3-4 מינוט חילוק, און א זייגער האבן זיי געהאט צו וויסן פונקטליך די צייט, און ס'איז ברור כשמש אז סאטמאר רב לגבי שבת האט ער געהאלטן אז פאר 72 טאר מען נישט טון קיין מלאכה און ס'איז א זיכערע חילול שבת, דאס איז די גרעסטע הכרח אז ער האט געהאט א חשבון פון 72, נאר ווידער ווילסטו מחסרון ידועה בויען א בנין ווי כאילו זיי האבן נישט געהאט קיין קלארע חשבון אין די שקיעה און אין צאה"כ.
אבער דאס איז ווידער נישט ריכטיג, קודם בנוגע צאה"כ אויב רעכנט מען 72 וואס איז שייך אומקלארקייט? און בנוגע שקיעה, ווער האט דיר איינגערעדט אז זיי זענען נישט געווען קלאר? דוכט זיך אין תולדות שמואל שטייט א פונקטליכע צייט ווען שקיעה איז אין סאטמאר, ניין? די ענטפער דערויף איז יתכן גאר עפעס אנדערש, איינס פון די צוויי, אדער דארפסטו מברר זיין וואס סאטמאר רב האט געהאלטן אינדערהיים ווען די שקיעה איז צו מען רעכנט סי לעוול צו נישט, שנית זיי מברר ווי פונקטליך די באנהויף זייגער איז געגאנגען, יתכן ס'איז פערצופעל געלאפן מיט 2-3 מינוט
[ערגעץ האסטו שוין געשריבן אמאל אז נאר די קליינע זייגער'ס זענען פארפארן, זה טעות גדול], בכל אופן צו בויען דערויף קענסטו נישט.