בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:אזוי? א היינטיגע המצאה, פששש, אפשר זייט איר אזוי גוט און כאפט א בליק אריין אין דעם לוח
דא (ס'איז דא אויפן בלאט דארט א לינק צו א פייל, זע דעם 4'טן בלאט די ערשטע שטיקל, אגב, די אנטווערפנע לוח איז געווען געבויעט אויף דעם), אדער אין דעם תשובה
דא. דאס אז איר זענט זיך מתעלם דערפון ווייזט אסאך, חוץ אויב איר האט זיך באמת גע'נער'ט אין די ידועות פון די פריערדיגע דור.
און נאך מער פון דעם, אויבן האט איר געהאלטן און איין ברענגן און פארפירן אז כוכבים איז גאר א פונקטליכע זאך, און דא פלוצלונג הער איך אז באמת איז עס גארנישט אזוי פשוט, ווייל די כוכבים קענען שוין לאנג זיין אינדרויסן, נאר מען קען עס נישט זען צוליב פארשידענע סיבות, און האסט זיך דערווייל נישט געקענט מסביר זיין פארוואס דאס זאל זיין אנדערש פון יום המעונן [אין דעם אויבן דערמאנטן אשכול האסטו מיר סך הכל געבעטן א טובה כ'זאל עס פארשטיין, אבער כ'קען נאר טון די טובה אויב איך פארשטיי טאקע..].
אה דו מיינסט טאקע אז איך האב נישט געוואוסט אז די "חשבון האלכסון" איז שוין שוין געווען באקאנט אין יענע צייטן? דער חת"ס ורבו הק' האט נישט געמוזט רעכנען מיט דעם חשבון זיי האבן פשוט געקוקט אויף די שטערנס.
א היינטיגע המצאה איז זיך איינצורעדן אז אויב אויף דער לוח שטייט א זמן צאה"כ (לפי האופק), מיינט דאס אז א מינוט פארדעם איז נאכנישט געווען צאה"כ און פונקטליך אין דיא מינוט איז געווארן צאה"כ. אבער פאר איינער וואס קוקט אויף די שטערנס ווייסט אז מען קען נישט אנצייגן אויף א פונקטליכע מינוט ווען די כוכבים קומען ארויס.
וואס די חת"ס האט באמת געטון ווייס איך נישט, אבער בנוגע דיין טענה אז ס'איז א היינטיגע המצאה, כ'פארשטיי נישט, כ'האב דיר דאך אנגעוויזן צוויי לוחות [באמת דריי, די אנטווערפענע לפי דעם חשבון] וואס האבן יא גערעכנט אויפן מינוט לפי דעם חשבון, זיי שרייבן די זמן אויפן מינוט גארנישט בערך, נאר די צווייטע לינק זאגט ער דארט אז ער האט גערעכנט 7 דעגרי מיט פינף מינוט [דאס מיינט 7.084 דעגרי] וויבאלד עס קען זיין אפגעריקט ביז מערסטנס 3 מינוט, דהיינו דיין טענה אז מען קען עס נישט רעכענען ממש פונקטליך אויפן מינוט, זעסטו אז די מערסטע איז סך הכל נאר 3 מינוט, דהיינו ער האט געוויסט ווען עס דארף אויסקומען לויטן חשבון דעגרי, און געזען מיט די אויגן אז די חילוק וואס מען קען זיך "טועה" זיין דורך רעכענען דעגרי איז נאר 3 מינוט.
קלארצושטעלן, דאס וואס די טענה'סט אז מען דארף עס זען מיט אויגן, ער האט כנראה אויך אזוי געהאלטן, נאר ער האט געזען במציאות אז צווישן זען מיט די אויגן און די חשבון פון דעגרי איז נאר דא א חילוק פון 3 מינוט, דאס איז די צווייטע לינק, אבער דער ערשטער לינק האט ער קלאר נישט אזוי געהאלטן נאר אויב לויטן חשבון פון ווי ער שטייט קומט אויס די און די מינוט די זמן פון ג' כוכבים, האט ער געמאכט דעם חשבון לפי"ז איבעראל אויפן וועלט, און ע"פ זה האט מען אוועקגעשטעלט די אנטווערפענע לוח ווי כ'האב אנגעצייכנט.
בכל אופן א היינטיגע המצאה איז עס זיכער נישט.
בין השמשות האט געשריבן:און איך ווייס נישט צי דו פארשטייסט טאקע נישט, צי דו מאכסט זיך ווי דו פארשטייסט נישט, אויבן האב איך גערעדט אז איינמאל מען זעהט שוין די ג' כוכבים איז דאס א קלארע סימן אז ס'איז שוין נאכט, אבער דאס איז זיכער אז מען קען נישט מדקדק זיין אין די חשבון המעלות אדער מינוטען ווען די ג' כוכבים ווערן געזעהן.
און וויבאלד צאה"כ איז א זאך וואס איז נישט אנגאנצן תלוי אין די מעלות (עי' בספר אור היום) ממילא אוודאי דארף מען רעכנען לפי המציאות (עס איז נישט קיין עיכובים, נאר פונקט ווי די ראיית הכוכבים איז תלוי בהתרחקות השמש מהאופק איז דאס אויך תלוי אין נאך זאכן), ואינו דומה ליום המעונן וואס מען קען בכלל נישט זעהן קיין כוכבים, וואס דאן דארף מען ווארטן ביז מען איז זיכער אז יעצט וואלט מען שוין געקענט זעהן.
אבער אז מען וויל נישט פארשטיין פארשטייט מען נישט, בדוק ומנוסה......
ניין איך פארשטיי באמת נישט, דאס וואס די האסט אן אפהאלט פון זען די כוכבים מאכט נישט אז במציאות זאל נאכנישט זיין צאה"כ, די סיבה פארוואס ביום המעונן קענסטו עס נישט זען איז וויבאלד ס'איז צוגעדעקט מיט געדוכטע וואלקענעס, און די סיבה פארוואס געוויסע טעג זאל מען עס זען שפעטער איז אויך די זעלבע, נאר נישט אז די וואלקענעס וועלן אפהאלטן פון עס זען, נאר פארקערט, וויבאלד די לופט איז נישט קלאר, מאכט דאס אז די ריפלעקשן פון די זון זאל נאך דא זיין, און פארשטייט זיך אז שטערנס קען מען נאר זען ווען די ריפלעקשן פון די זון ווערט נעלם ביי א געוויסע פונקט.
ווען די זאלסט מיר זאגן אז די זון איז במציאות שטיין געבליבן, אדער במציאות האבן זיך די שטערן נישט געריקט לפי זייער מהלך, הער איך וואס די זאגסט, אבער די מציאות איז נישט אזוי, נאר ס'איז דא געוויסע גורמים וואס האלטן מיר אפ פון במציאות זען מיט די אויגן די כוכבים, פארוואס זאל דאס זיין אנדערש ווי יום המעונן, וואס איז די חילוק צווישן די צוויי? דהיינו וואס איז א חילוק צו ס'איז צוגעדעקט און פארדעם זע איך עס נישט, צו וויבאלד עפעס ריפלעקט נאך פון די זון און צוליב דעם זען איך עס נישט, כ'וועל דיר עס פרעגן מיט א דוגמא, וואס גייסטו זאגן אויב מען גייט אויסטרעפן אן המצאה פון שטעלן א ריזן שפיגל גאר הויך וואס דארט קען מען נאך זען די ליכטיגקייט פונעם זון, און דאס זאל אפשפיגלען העכער מיין קאפ, און דאס גייט מיר אפהאלטן פון זען די כוכבים, גייסטו אויך האלטן אז ס'איז נאך פאר צאה"כ? אין מיינע אויגן איז די ריפלעקשן ממש דאס, כ'פרעג באמת אז כ'פארשטיי נישט.
נאך מער דער אור היום אליין וויל טאקע נישט אננעמען נאר די חשבון האלכסון ווי די זאגסט, אבער ער ברענגט פון צוויי אנדערע וואס האבן עס קלאר יא אנגענומען, און איך האב דיר געברענגט אויבן נאך צוויי, בכל אופן זאגן אז ס'איז היינטיגע חידושים איז שקר וכוזב, ווייל אויב גייט מען מיט די חשבון המעלות האט עס א פונקטליכע מינוט. ועוד יותר, דער אור היום אליין פארלאזט זיך יא אויף די חשבון המעלות ביים רעכענען די זמנים אין ווילנא, און טאקע מיט פונקטליכע מינוטן.
בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:ראשית נישט מוכרח אז ער רעדט פון פרוסטיץ, אבער לו יהא אז יא קומט בקירוב אויס א חשבון פון בערך צום מערסטנס 5 מינוט, ביי מיר מיינט דאס אז ער האט געהאט א פונקטליכע חשבון, נאר ווען מען שרייבט א חשבון ביילייפיג פאר יעדע פאר וואכן/חדשים שרייבט מען גראדע נומערן ופשוט הוא. ועוד יותר מזה, אויב "רחוק" מיינט 8 מינוט, בהכרח האט ער געהאט א פונקטליכע חשבון אויף יעדע זאך. [אבער צוריק ווי כ'האב שוין געשריבן, נישטא קיין גרעסערע זלזול קעגן חת"ס ורבו ווי צו זאגן אז זיי האבן נישט געהאט קיין פונקטליכע חשבונות דקה מן הדקה, אז די ווילסט קענסטו זאגן אז "דו" ביזט נישט קלאר מיט די חשבונות, אבער אינעם חת"ס זאלסטו דאס נישט תולה זיין].
און בנוגע וואס ער שרייבט "בתקופות השנה הזאת לעת עתה" און שפעטער נאכאמאל "מצאת הכוכבים הנהוג לעת כזאת" זעט מען פונקט פארקערט, אז ער רעדט דייקא יא פון א פונקטליכע זמן, דהיינו די צייט פון יאר דארף מען קוקן אויף אנדערע כוכבים ווי צב"ש אין די ווינטער, דהיינו ביי 72 איז דא אנדערע שטערנ'ס זוממער פון ווינטער... דארפסט זיך נישט מוטשנען און דארפסט נישט מאכן דעם חת"ס פאר איינער וואס איז נישט קלאר אין די חשבונות...
ער שרייבט דאך דאס אין פרוסטיץ, נישט מוכרח? אפשר איז נישט מוכרח אז די זמן וואס ער שרייבט אין די תשובה איז אין מטערסדארף...
אין די תשובה שרייבט ער זיך אונטער פה ק"ק מ"ד, אבער אויף די זמנים וואס ער שרייבט איבער פון זיין רבי'ן שרייבט ער נישט ווי ער האט דאס געשריבן, נאר וואס יא, פארוואס האב איך געזאגט נישט מוכרח, וויבאלד אויפן אנדערן תשובה שרייבט ער "כל זה כתבתי מפי מרן נ"י מפיו יקרא אלי ואני כותב על הספר בדיו בעת הפרדי ממנו בפיורדא יום ה' ג' כסליו תקו"ם לפ"ק והעתקתיו בכאן פרוסטיץ אור ליום ג' ח' ניסן תקמ"ח לפ"ק", און ס'איז דא וואס ווילן זאגן ס'גייט ארויף אויף דעם, אלץ דעם האב איך געשריבן אז ס'איז נישט מוכרח, בכל אופן אפי' ווען זאל עס ווען יא ארויפגיין אויף דעם איז דאס אויך נישט מוכרח, וויבאלד ער האט דאך עס מעיקרא געשריבן אין פיורדא, און אפי' ווען יא, שטימט עס נאך אלץ וויל ס'איז "בקירוב" דהיינו ביז בערך פינף מינוט. [אגב, עפעס שטימט נישט מיט די דאטום יום ה' ג' כסליו תקמ"ו, וויבאלד ג' כסליו איז דאן געווען שבת].
בין השמשות האט געשריבן:וליטעמיך אדרבה ווי קען דאס זיין אז ער זאל נישט מדקדק זיין מיט 5 מינוט [געוואלד! דאורייתא'ס!......]? הייסט ער האט נישט מקדק געווען דקה מן הדקה?
בקיצור מען זעהט קלאר אז מהר"נ אדלער האט געשריבן א זמן ביילייפיג פאר יעדע פאר וואכן/חדשים (שבהכרח זה משתנה בכמה מינוטען ואינו מדוקדק על חוט השערה), און אויך תלמידו מרן החת"ס שרייבט א זמן וואס איז "בתקופת השנה הזאת לע"ע", און נישט מדקדק געווען שרייבן א פונקטליכע מינוט.
וואס הייסט ער האט נישט מדקדק געווען, ער שרייבט דאך "בקירוב" און דאס מיינט ביז בערך 5 מינוט חילוק פון פראנקפוירט.
בין השמשות האט געשריבן:האסט א פיינע פשעטל, אבער אפשר קען מען שוין זאגן אז דער חת"ס האט געהאלטן די זמן וואס ער האט מקבל געווען פון זיין רבי'ן, נאר ער האט געהאלטן אז דא דארף מען רעכנען מיט אנדערע שטערנס..... (כ"ז לשיטתך)
כנראה האסטו בכלל נישט פארשטאנען וואס איך האב געשריבן, לויט ר"ת דארף מען בכלל נישט קוקן אויף די שטערנס, נאר די זמן איז 72 מינוט נאכן שקיעה, אבער במציאות ווען די גייסט קוקן אויף שטערנס 72 מינוט נאכן שקיעה, גייסטו זען אסאך אנדערע כוכבים אין די ווינטער ווי אין די זומער, יעצט איינער וואס האט נישט קיין זייגער, אבער ער ווייסט ווי אזוי די כוכבים זעען אויס ביי 72 יעדע תקופה פון יאר, קען דאך דאס פשוט וויסן פון קוקן אויף די שטערנס, זאג איך אז ווער זאגט אז נישט דאס איז געווען זייער מהלך צו זיכער מאכן אז ס'איז שוין 72 מינוט.
בין השמשות האט געשריבן:און איך זאג נישט ח"ו אז דער חת"ס איז נישט געווען קלאר, דער חת"ס איז געווען זייער קלאר מעהר פון אונז ביידע, איך זאג אז מציאות פון ראיית הכוכבים איז נישט אזוי קלאר מיט דיינע "חשבונות".
און אויב דו ווילסט קענסטו זיך מחולק זיין און האלטן אז די ג' כוכבים מוזן אלץ געזעהן ווערן אין די זעלבע דעגרי אויפן האר... אבער זאלסט מיך נישט חושד זיין מיטן זאגן אז דער חת"ס איז ח"ו נישט געווען קלאר.
און ב"ה איך מוטשע זיך גארנישט, ביי מיר איז אלעס קלאר, נאר דו מוטשעסט זיך אפצואווענדן...
נו נו, איך בין טאקע מחולק, ווייל במציאות איז עס פארהאן, כ'האב נאר א ליכטיגע מסך המבדיל, וואס איז נישט אנדערש פון א טינקעלע מסך המבדיל הנקרא וואלקן.
בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:שו"ת קרן לדוד (סי' ע"ט) נשאר בצ"ע על החת"ס שכתב בתשובה זמן מסוים י"ז מינוט לביה"ש, ובשם רבו כתב דתלוי לפי הזמן של השנה [כוונתו דהזמן שכתב שם החת"ס בשם רבו היינו משך זמן ביה"ש].
קנה וקנמון (סי' א' אות ט"ז) שכתב לפסוק כהגאונים וכותב ע"ז שהגם החת"ס בתשובה פסק כר"ת, מ"מ בשם רבו רנ"א פסק כהגאונים ושכן ההלכה למעשה.
שו"ת דעת סופר (חיו"ד סי' פ"ד) שכתב על מה שעורר הגריי"נ שהוא סתירת חת"ס "גם אני אשתומם", וסיים דהעיקר כמש"כ החת"ס בהתשובה.
שו"ת ויען יוסף (סי' ק"ד) שכותב על מה שעורר הגאון הנ"ל הגריי"נ שהוא סתירת חת"ס, דמצינו כזה ויל"ע איזה הוא בתרא, ומסיים שם דיש לדון דהחת"ס דן דווקא לגבי שאיבת מים, אבל לענין מוצאי שבת לא סמך עצמו על חשבון זה, רק כפי מה שכתב בתשובה.
די פאלגענדע רעכנסטו פאר מחברי זמנינו? איך נישט.
ליקוטי הלכות (על החת"ס שם אות ט') באמת אינו תחת ידי לעיין עכשיו בדבריו, אבל נאמנים עלי דברי המנח"י (ח"ו סי' ק"ד) ושו"ת קנה בשם (ח"ב סי' ע"ו), שכתבו בשמו דיש סתירה למש"כ החת"ס בליקוטים, דשם מוכח דס"ל לגמרי כשיטת הגאונים, והי' חילוק מנהגים בין פפ"ד ובין המקומות שהחת"ס ז"ל שמש שם ברבנות.
יעצט לאמיר זען פארקערט, ברענג אפי' נאר איינס פון די פריערדיגע אחרונים וואס ברענגט דעם חת"ס סיי די חשבון בשם רבו און סיי די תשובה לגבי מילה, און זאגט נישט אז ס'איז א סתירה?
דער קרן לדוד און דער דעת סופר זאגן נישט אז דארט איז מוכח ווי די גאונים, זיי רעדן נאר פון די שיעור ביה"ש וואס איז א סתירה, אויף דעם ענטפערן זיי כנ"ל.
ענטפערן וואס? זיי ענטפערן גארנישט! זיי בלייבן מיטן סתירה.
אבער אפי' לגבי די ווארט "גאונים", מילא דער קרן לדוד קענסטו נאך זאגן אז ער האט געהאלטן אז פשט אין חת"ס בדעת רבו הוא כשיטת ר"ת נאר די גאנצע זמן פון שקיעה ביז צאה"כ איז א לאנגע ביה"ש לפי אותו מקום, און די סתירה איז טאקע דאס ווי אזוי איך רעכן, רעכן איך לפי המקום והזמן, צו נישט [ער איז דאך געווען איינע פון מיינע ראיות דהבין דגם החת"ס אזל בחשבון ע"ב, ומ"מ ביה"ש הוא י"ז דקות ראה לעיל], אדער ווי אזוי די ווילסט נארנישט אפלערנען די סתירה איז, בכל אופן א סתירה איז עס, און ער בלייבט אז ס'איז א סתירה.
אבער דער דעת סופר, וואס פינקטליך ביזטו מסביר איז די סתירה, אז ער גיבט א פיר אויס אז למעשה דארף מען אננעמען כמו שנהגו כשיטת המנחת כהן, ווער זאגט אנדערש? בהכרח איז דאס די סתירה, אז פון דארט קומט אויס כדעת הגאונים, היות שמצריך להדליק קודם השקיעה, ובתשובה נראה שאזל כהמנחת כהן, וע"ז כתב דבאמת קשה והוא סתירה, והעיקר כמו שכתב בהתשובה, רק חשבון הזמנים שמובא בסוף פסחים הוא לפי חשבון הזמנים בפראנקפורט, דהיינו די ווייסט דאך וואס די חשבון הזמנים איז דארט געווען, כהגאונים. ובכל אופן אזוי צו אזוי, איז ער געבליבן אז ס'איז א סתירה און גארנישט געענטפערט דערויף.
בין השמשות האט געשריבן:און דער קנה וקנמון וויל בעיקר ברענגען א ראי' לפסוק כשיטת הגאונים ממילא איז דאס א שוואכע ראי'.
ווער איז שוואך? אין פאקט זאגט ער אז ר"נ אדלער הלך כשיטת הגאונים, צו נישט?
בין השמשות האט געשריבן:און דער ויען יוסף אדרבה ער שרייבט דארט אז מען קען זאגן אז דאס וואס שטייט דארט צו צינדען קודם השקיעה, איז נאר לכתחילה (און דאס איז פונקטליך וואס איך שרייב אז באמת זענען ביידע כשיטת ר"ת, נאר דארט שרייבט ער צו צינדען לכתחילה קודם השקיעה, משא"כ לגבי מילה בזמנה).
ממש וואס דו שרייבסט? די האסט פארגעסן אז די האסט געזאגט אסאאך מער פון דעם, די האסט געזאגט אז די זמנים אין מאטערסדארף שטימט מיט די זמנים פון פראנקפוירט, ער זאגט דאס בכלל נישט, און זיינע ווערטער הייבן נישט אן צו שטימען אויב האט ער יא אזוי געלערנט.
און אויף למעשה אז וועסט גוט לערנען וועסטו זען אז ס'איז ברור כשמש אז ער האט אפגעלערנט דעם חת"ס סוף פסחים אז דאס שטימט נישט מיט ר"ת [נאר? מיט די גאונים], און למעשה פירט ער אויס אז דער חת"ס אליין סוף פסחים האט זיך אויך נישט פארלאזט לענין שבת אויף די "חשבון", לדבריך קענסט מיר זאגן וועלכע חשבון האט ער גערעכנט אנדערש בזמנים דפראנקפוירט אנדערש פון די תשובה? ס'איז דאך די זעלבע ווי אין די תשובה לדבריך, ניין?
בין השמשות האט געשריבן:און דער מנח"י האב איך נישט געדענקט אז ער שרייבט דארט אז עס איז א סתירה, און דער קנה בשם האב איך יעצט געזעהן צום ערשטן מאל, און אוודאי האב איך ח"ו נישט זיי געמיינט מיטן שרייבן כנ"ל, ווייל באמת זאג איך אויך אז במושכל ראשון זעהט מען דארט אז ער האלט כשיטת הגאונים און עס קוקט אויס ווי א סתירה, אבער נאך אביסל התבוננות זעהט מען אז גארנישט איז שווער.
אהא הייסט זיי האבן דאס געשריבן נאר במושכל ראשון, רח"ל!
בין השמשות האט געשריבן:און אויף דעם ארויף זאג איך "והבל יפצה פיהם", אויף די אלע וואס עקש'נען זיך אז ס'זאל זיין א סתירה בתורת מש"ה, און זוכן נאך מגדיל צו זיין די סתירה, אפי' נאכן זעהן אז קושיא מעיקרא ליתא.
אויף וועם אויף דער קרן לדוד, דעת סופר, קנה וקנמון, מנח"י, און קנה בשם, וואס בלייבן למעשה! אפי' נאך אביסל התבוננות אז ס'איז א סתירה? [כ'גלייב נישט אז די האלטסט זיי האבן געשריבן שלא בהתבוננות, דאס איז נאך אסאך א גרעסער חוצפה צו זאגן!].
בין השמשות האט געשריבן:אויך איז אינטערעסאנט פארוואס דער מנח"י און דער דעת סופר און רחמ"ד ווייסמאנדעל ועוד זענען נישט נאמן עליך ווען זיי פארשטייען בדברי החת"ס אז ער האט נישט געהאלטן 72, נאר ג' כוכבים הנראים באופק, נאר אויב מען זאגט אז עס איז דא א סתירה זענען זיי נאמן....
כ'ווייס נישט צו די ווייסט, מיין גאנצע ציל דא איז סך הכל געווען אנצומערקן צוויי זאכן, איינס אז ס'איז נישט במציאות צו אפלערנען דעם חת"ס און זאגן אז ער רעכנט לאחור ווי דער מהרי"ץ דושינסקי, און שנית אז ס'איז בכלל נישט "מוכרח" אז ער גייט דא נישט מיט א חשבון פון 72, דהיינו כ'האב נישט קיין שום פראבלעם ווען איינער לערנט אפ דעם חת"ס אז ער האט געקוקט אויף כוכבים הנראים, כ'האב אבער יא א פראבלעם ווען איינער פראבירט אים צו צווינגן קעגן 72, אדער ווען איינער פראבירט אים צוצושטעלן צום חשבון רבו [וואס דאס וועל איך בשום אופן נישט מסכים זיין אפי' כ'זאל אננעמען אז ער האט נישט געהאלטן 72].
בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:וואס הייסט נאר? דער שב יעקב איז דיר נישט גענוג עדות? און כ'פארשטיי נישט דיין שאלה, טאקע דער חת"ס איז די מקור, און די תשובה שטימט טאקע נישט דערמיט ווי די אחרונים זאגן אויבן.
דאס אז דער שב יעקב האט אזוי געהאלטן איז נאכנישט קיין ראיה אז מהר"נ אדלער האט איך אזוי געהאלטן.
וחוץ מזה האט דאך זיין תלמיד רבי יואל ענגרש חולק געווען אויף זיין פסק.
האסט בכוונה אויסגעלאזט אויף וואס איך האב דאס געשריבן? האסט געשריבן "לגבי די מנהג אין פפד"מ, איך מיין אז מען ברענגט דאס נאר בשם דער שב יעקב והברית אברהם", אויף דעם האב איך געשריבן "וואס הייסט נאר?".
ובנוגע זיין תלמיד, מיין דיין ענטפערט אויף אזעלכע סארט ראיות, יא תלמידו האט חולק געווען, אבער למעשה האט דער שב יעקב אזוי גע'פסק'נט! אבער כ'פארשטיי נישט וואס די פראבירסט דא אוועק צו דרייען, דער שב יעקב שרייבט קלאר אן עדות אז אזוי האט מען זיך געפירט אין פראנקפוירט, וואס גייט מיר אן אז זיין תלמיד האט זיך געקריגט אין "הלכה"? ער קריגט זיך נישט ווי אזוי מען האט זיך געפירט, דאס איז א מציאות.
בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:אוודאי יא! אויפצואווייזן במציאות וועט מען דארפן ווארטן אויף אגאר קלארע נאכט, היינט איז געווען פארוואלקנט, אבער כ'האב גענומען א בילד סתם פונעם הימל פשוט פון די לעכטיגקייט פון הימל, און 6 מינוט שפעטער האב איך ווידער גענומען א בילד, מען דארף זיין בלינד נישט צו זען א חילוק. ס'איז נישט קיין הוכחה אז בכוכבים וועט מען אויך זען אזא חילוק, עמער אויסווארטן אויף א שיינע קלארע נאכט.
פון דיינע בילדער קען מען נישט ברענגען קיין ראיה, איך קען דיר ברענגען בילדער פון צוויי באזונדערע פלעצער וואס ביידע זענען געכאפט געווארן פונקטליך ביי דעם זעלבן חשבון פון דעגריס [למשל 6.5], און מען וועט דארפן זיין בלינד נישט צו זעהן א חילוק... אדרבה פון דעם מען קען מען ברענגען א ראיה אז צאה"כ מוז נישט געשעהן ביי א פונקטליכע דעגרי.
און שטארקע ראיה צו דעם אז די חילוק פון 6.5 מיט 7.5 מעלות זענען נישט קיין סתירה, רוב ספרים ופוסקים וואס שרייבן א זמן פאר צאת הכוכבים ווען מען מאכט די חשבון וויפיל דאס איז בחשבון המעלות, וועט מען זעהן אז ע"פ רוב וועט דאס אויסקומען ערגעץ צווישען 6.5 און 7.5 מעלות. אוודאי וועט למעלה משבעים מאכן א גאנצע מחלוקת בין הפוסקים, ביי וויפיל מעלות מען דארף רעכנען צאה"כ, אבער כפי מה שכתבתי לא יש שום מחלוקת, נאר יעדער איינער האט געשריבן די זמן וואס ער האט געזעהן די כוכבים במקומו ושעתו, און דאס מוז נישט זיין אז אין א אנדערע פלאטץ וואלט ער געזעהן די כוכבים ביי די זעלבע דעגרי אויפן האר, ופשוט.
קלאר אז נישט, די האסט עפעס זייער א מאדנע בילד אויף מיין מהלך, קוקט אויס דארפסט מיר מאכן עקסטריעם כדי צו קענען אפפרעגן...
כ'האלט נישט אז 'יעדער' האט גערעכנט מעלות, מקובלני קלאר אויף כאטש א טייל פלעצער איז מען פשוט כפשוטו ארויסגעגאנגען אפאר מאל א יאר [דהיינו יעדע תקופה] כדי צו זען אין גאר גאר א קלארע נאכט וויפיל שפעטער פון שקיעה מען קען שוין זען די כוכבים, און לפי זה קובע געווען א גראדן מספר פאר צאה"כ [און במציאות איז די חילוק צווישן זומער און ווינטער נישט געווערן מער ווי 5 מינוט], און טאקע די זמן פון 60 איז געבויעט אויף דעם.
כ'האלט אבער אויך אז ס'איז פשוט שקר צו זאגן אז 'קיינער' האט זיך נישט גערעכנט מיט די חשבון המעלות, און נאך א נקודה, די חילוק צווישן ראיית כוכבים און חשבון המעלות איז נישט אזויפיל, און זיכער נישט קיין 10 מינוט.
בין השמשות האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:אהה פלוצלונג ווייסטו שוין אז ס'איז נישט קיין פרישע המצאה!
אבער לפי האמת וואס די שרייבסט איז שקר וכוזב, די חשבון המעלות לגבי שקיעה האט מען בימים ההם זייער זייער גוט געוויסט [אוודאי נישט יעדער איינער, איך רעד פון די וואס האבן געשריבן לוחות און מחבר געווען ספרים אויף די נושא], און מען איז קלאר געגאנגען ע"פ דעם חשבון, און די ווייסט עס אויך [וואס כ'האב פריער אנגעצייכנט איז געווען לגבי רעכענען צאה"כ ע"פ מעלות נישט נאר די שקיעה], פרעגסט א סתירה אין א לוח, דארפסטו וויסן ווער האט געמאכט די לוח און וואס זיין חשבון איז געווען, וכבר היה לעולמים אז ס'איז געווען גראבע עמי הארצות אין לוחות, פון דיין חסרון ידוע קענסטו נישט בויען גאנצע ראיות מיט הכרחים.
די חשבון אין סאטמאר דארף איך נישט פארענטפערן, ווייל בעצם די אליין האלטסט דאך אויך אז וויבאלד עס פירט דיר צו א חשבון פון ממש 3-4 מינוט חילוק, און א זייגער האבן זיי געהאט צו וויסן פונקטליך די צייט, און ס'איז ברור כשמש אז סאטמאר רב לגבי שבת האט ער געהאלטן אז פאר 72 טאר מען נישט טון קיין מלאכה און ס'איז א זיכערע חילול שבת, דאס איז די גרעסטע הכרח אז ער האט געהאט א חשבון פון 72, נאר ווידער ווילסטו מחסרון ידועה בויען א בנין ווי כאילו זיי האבן נישט געהאט קיין קלארע חשבון אין די שקיעה און אין צאה"כ.
אבער דאס איז ווידער נישט ריכטיג, קודם בנוגע צאה"כ אויב רעכנט מען 72 וואס איז שייך אומקלארקייט? און בנוגע שקיעה, ווער האט דיר איינגערעדט אז זיי זענען נישט געווען קלאר? דוכט זיך אין תולדות שמואל שטייט א פונקטליכע צייט ווען שקיעה איז אין סאטמאר, ניין? די ענטפער דערויף איז יתכן גאר עפעס אנדערש, איינס פון די צוויי, אדער דארפסטו מברר זיין וואס סאטמאר רב האט געהאלטן אינדערהיים ווען די שקיעה איז צו מען רעכנט סי לעוול צו נישט, שנית זיי מברר ווי פונקטליך די באנהויף זייגער איז געגאנגען, יתכן ס'איז פערצופעל געלאפן מיט 2-3 מינוט [ערגעץ האסטו שוין געשריבן אמאל אז נאר די קליינע זייגער'ס זענען פארפארן, זה טעות גדול], בכל אופן צו בויען דערויף קענסטו נישט.
יא יא פון דעם רעדט מען דאך, נאר דיא וואס האבן געטוהן אין דעם האבן געוואוסט פון דעם, אבער איינער וואס האט נישט געטוהן אין דעם, נאר איז ארויסגעגאנגען קוקן אויף די שטערנס האט דאס נישט געוואוסט, און האט נישט געקענט אויסרעכנען צו זעהן די שטערנס אלעמאל פונקטליך ביי דעם זעלבן דעגרי....
ריכטיג, נאר זיך געקענט טועה זיין מיט 3 מינוט...
בין השמשות האט געשריבן:און פון תולדות שמואל איז א ראיה להיפך, ווייל אויב מען רעכנט די שקיעה אין סאטמאר עפ"י זיין חשבון קומט אויס אז די זמן אויפן צעטיל איז געווען 69 מינוט נאכן שקיעה.
ולשיטתך קען מען מאכן א גאנצע סתירה בדעת הרה"ק מסאטמאר אז דארט האט ער גערעכנט מיט אן אנדערן שקיעה ווי דא...
און איך בוי נישט דערויף, איך ברענג נאר ארויס אז פונקט ווי דו קענסט נישט בויען קיין סתירה בדעת הרה"ק מסאטמאר ווייל אין יענע צעטיל זעהט מען אנדערש ווי דא, די זעלבע קען מען נישט בויען קיין סתירה בדברי החת"ס.
און דער "טעות גדול" האב איך געהערט פון מיין זיידן וואס געלערנט דארט עטליכע יאהר.
נאכאמאל ס'איז נישט במציאות עס צו זאגן אויפן סאטמאר רב, ווייל אפי' זאלסט ווען אננעמען אז באמת האט ער יא געהאלטן די זמן כפי ראיית הכוכבים, נאר לחומרא האט ער געהאלטן 72, איז דאך עס ברור כשמש אז לגבי מוצאי שבת האט ער מחמיר געווען אויף 72, ממילא איז בהכרח מוזטו פארענטפערן ווי איינע פון די צוויי וועגן געשריבן אויבן [חוץ אויב די האסט א דריטע מהלך, וואס זאל שטימען מיטן זייגער 72 מינוט].
וואס פונקטליך האסטו געהערט פון זיידן, אז מען פלעגט אנשטעלן לויטן זייגער ביים באן? ווער זאגט אנדערש, איך זאג ערבך ערבא צריך, אז די באן זייגער פלעגט אויך פארפארן און מען האט עס כסדר געדארפט צוריק אנשטעלן, און נישט יעדע באן זייגער האט מען אנגעשטעלט יעדן טאג, ממילא יתכן אז ער האט געוויסט אז לפי חשבון איז עס 69 מינוט.
בין השמשות האט געשריבן:______________________________
סוף דבר
בהא נחתינן ובהא סלקינן, ווען מען קוקט אריין זעהט מען אז דער חת"ס דערמאנט נישט אין ערגעץ פון קיין שיטת הגאונים, אויך דארט אין די חידושים שרייבט ער כשיטת ר"ת (לגבי שאיבת מים שלנו), און ער שרייבט בשם רבו אז די הלכה איז כשיטת ר"ת ולאפוקי משיטת היראים, און עס שטימט זייער גוט די תושבה מיט די חידושים.
אויך זעהט מען אז אין דער תשובה שרייבט ער דעם זעלבן זמן צאה"כ אין דעם זעלבן תקופה [8:55] וואס ער שרייבט אין די חידושים בשם רבו, ממילא זעהט מען נאך עפעס וואס שטימט זייער גוט די תשובה מיט די חידושים, ובפרט אז דארט זעהט מען אז דער חת"ס האט גענוצט די זמנים פון זיין רבי'ן אויך אין פרוסטיץ. (און די קליינע נישטיגע חילוק פון איין דעגרי קען מען זייער גרינג פארענטפערן כנ"ל).
נאך מעהר פון דעם קען מען פארשטיין פארוואס דער חת"ס שרייבט אז מען טוהט מלאכות ביז א שעה אדער א דריי פערטל שעה קודם צאה"כ (און פארוואס האט מען געדארפט מרחיק זיין אזויפיל), ווייל לפמש"כ בחידשים האט ער דאך מקבל געווען פון זיין רבי'ן אז מען דארף צינדען קודם השקיעה (וכל כוונתו שם הוא לאופקי משיטת היראים כנ"ל), און לפי חשבון איז דאך זמן צאה"כ במקומות ההם קרוב צו א דריי פערטל שעה אדער שעה נאכן שקיעה [וכן נראה ממנהג הרה"ג מאונסדארף, וכ' ע"ז תלמידו שזה ע"פ שי' החת"ס], ממילא שטימט זייער גוט וואס דער חת"ס שרייבט אין דער תשובה מיט וואס ער שרייבט בחי' בשם רבו.
בקיצור, לפי הנראה שטימט אלעס זייער גוט, ואין כאן שום סתירה בתורת מש"ה.
אבער עס איז דא אן אנדערן מהלך, אז מען זוכט יא אז עס זאל למען השם זיין א סתירה (ווייל מ'איז נישט הולם אז דער חת"ס האט געהאלטן עפעס אנדערש ווי 72...). און איי ער שרייבט דאך אין ביידע פלעצער דעם זעלבן זמן צאה"כ, נישט קיין פראבלעם... אין פראנקפורט האט ער געהאלטן אז צאה"כ איז ביי 6.5 מעלות, און אין מאטערסארף האט ער געהאלטן 7.5 מעלות...... צוויי אנדערע שיטות.......
הבוחר יבחר וועלכע מהלך שטימט בעסער, והלב יודע וכו'.....
כ... שב על.. דיין מאדנע מהלך צו פארענטפערן די סתירה האט נישט קיין שום שייכות צו מען האלט אז דער חת"ס האט גערעכנט 72 צו נישט, ווייל ס'איז א סתירה אפי' אויב איך זאג אז ער האט גערעכנט בראיית כוכבים, ווי כ'האב שוין אויבן געברענגט א ליסטע פון אחרונים, און כ'ווארט נאך אויף אחרונים וואס ברענגן ביידע און זאגן אויף למעשה אז ס'איז נישט קיין סתירה!
-----
ווייסטו וואס לאמיר אויך לאזן פארן הבוחר יבחר, און טון וואס כ'וואלט באמת געדארפט שוין טון אין ערשטן תגובה, פשוט צונעמען די פונקטליכע זמנים וואס דארט שטייט, און זען צו במציאות קען מען זאגן אז דער חת"ס האט געהאלטן אז מאטערסדארף האט די זעלבע זמנים ווי פראנקפוירט, גייענדיג לפי די מהלך וואס די ווילסט מיר נעמען [היות די ווילסט דאך עס לאזן פארן הבוחר יבחר, וועל איך קלאר שטעלן וואס איך מיין מען זאל טאקע קענען בוחר זיין, און זען פארוואס לא עלה על דעת פון קיינע פון די אויבן דערמאנטע אחרונים אזוי צו מסביר זיין דעם חת"ס].
דהיינו, דיין טענה איז דאך אז ווען מען רעדט פון א געוויסע דעגרי, לדוגמא 6 מעלות, וועט מען אין די זוממער זען שפעטער די כוכבים וויבאלד ס'איז נאך דא די שטראלן פון די זון וואס האלט אפ פון זען די כוכבים, און אין ווינטער איז יתכן עס צו זען פריער צוליב די פארקערטע, וויבאלד די שטראלן האבן זיך נישט אין וואס צו שפיגלן ווערט שנעלער נעלם די שטראלן פון די זון, און מען קען שוין זען די כוכבים.
ראשית, לפי החשבון וועט די חילוק פון רעכענען אייביג 6 מעלות, צו די חשבון פון חת"ס זיין אפגעריקט אין פראנקפורט אליין מיט צום מערסטנס בערך 5 מינוט, ווילסטו זאגן אז דער חת"ס האט טאקע נישט גערעכנט מעלות, אבער ער האט גערעכנט די זעלבע "חשבון" דהיינו די זעלבע זייגער'ס לויט פראנקפוירט, דהיינו אז לדוגמא ביום תקופת תמוז האט ער געהאלטן די זמן 8:55 וויבאלד דאן זעט מען די זעלבע כוכבים וואס מען זעט אין פראנקפורט אויף די זעלבע זייגער, נו לאמיר זען, לאמיר נעמען תקופת תמוז יולי 6.
לויטן ווי די חתם סופר שרייבט איז אין פראנקפוירט די זמן תקופת תמוז אום 8:55, ווען מען רעכנט 6 דעגרי אין פראנקפוירט קומט אויס יענעם טאג בערך 8:50, דאס שטימט בעצם וויבאלד יולי איז טאקע די שווערסטע חודש מיט די קלארקייט אין די אויר [עכ"פ ווי ווייט איך פארשטיי].
יעצט לאמיר זען לגבי מאטערסדארף, אויב רעכנט מען דארט אויך 6 דעגרי וועט די זמן אויסקומען יענעם טאג בערך 8:35... דאס איז אפגעריקט פון די חשבון וואס דער חתם סופר שרייבט אויף פראנקפוירט מיט א חשבון פון בערך 20 מינוט... דהיינו, אז עס גייט נעמען מיט 15 מינוט! לענגער צו קענען במציאות זען די כוכבים וואס מען זעט אין פראנקפורט 8:55, כ'דארף נאך ווייטער שרייבן?
עמער גיין ווייטער, ס'איז פארהאן א סייט וואס גיבט דיר די אינפארמאציע אלעס ארום די וועטער, שטודירט געווארן דורך די יארן פון 1980-2016,
די ספעציפישע לינק איז פאר פראנקפורט, און
די ספעציפישע לינק איז פאר מאטערסדארף, און
די לינק קאמפערט ביידע, כאפט ביטע א בליק און זאגט מיר מיט וויפיל חילוק דאס איז, אז מען זאל זאגן אז עס גייט נעמען נאך 15! מינוט לענגער ביז מען זאל קענען זען מיט די אויגן כוכבים... און יעצט קאמפער עס צו מאנסי
דא לויט די חשבון וואלט מען אין מאנסי געדארפט קענען זען די כוכבים ערשט ביי בערך 30 מינוט שפעטער פון די חשבון המעלות, פראביר מיר אפי' נישט איינצורעדן אז די מציאות איז אזוי.
נאר וואס דען, אמת טאקע אז פארשידענע זאכן האלטן אפ פון זען די כוכבים מיט די אויגן, אבער ס'איז נאר ממש געציילטע מינוטן, און לכאורה נישט לענגער ווי בערך 5 מינוט.
כ'בין נאכנישט פארטיג... לאמיר גיין ווייטער, אין די ווינטער וויבאלד אלעס איז דאך ציכטיג און קלאר, איז יתכן אז מען זאל גאר קענען זען די כוכבים ממש כפי חשבון המעלות, אדער א משהו שפעטער, נו, לאמיר זען די זמנים פון חתם סופר אין די ווינטער, זאגט דער חתם סופר אז 4 וואכן פאר תקופת טבת ביז תקופת טבת איז די זמן 4:40.
תקופת טבת איז אום יאנואר 5, לפי די חשבון פון 6 מעלות, וועט די זמן צאה"כ זיין 4 וואכן פארן תקופה, און אזוי אויך ביום התקופה בערך 4:45, און 2 וואכן פארן תקופה וועט עס זיין בערך 4:40, איז קודם אויב זאג איך אז די חשבון פון 4:40 מיינט דער חת"ס דווקא, וועט מען מוזן זאגן אז אין די ווינטער איז אויך דא עפעס וואס האלט אפ פון קענען זען די כוכבים פאר בערך 5 מינוט, איי ווי אזוי שטימט עס, לכאורה אין די זוממער וואלט לפי זה געדארפט זיין נאך אסאך לענגער, קושיא [אדער וועט מען ענטפערן אז וויבאלד במציאות נאך פינף מינוט קען שוין די זון שטראלן נישט אנקלאפן, קען מען עס שוין זען אויך אין די זוממער, אדער וועט מען זאגן אזי די מספר פון 4:40 מיינט אז עס גייט ארום די זייגער און ס'איז טאקע אזוי, ממילא איז עס א בערך'דיגע זמן, קענסט מיר נישט ענטפערן לאז זיך אפ פון די מעלות, וויבאלד די חשבון המעלות איז בעצם א מציאות, נאר די איינציגסטע סיבה פארוואס מען קען נישט זען דעם מציאות איז וויבאלד די וועטער ערלויבט נישט, דארף מען פארענטפערן פארוואס ווינטער איז אויך אזוי, ס'איז באמת נישט קיין קושיא, כ'שמועס עס סך הכל אויס].
יעצט לאמיר זען אין מאטערסדארף, דארט לפי די חשבון פון 6 מעלות וועט די זמן צאה"כ זיין 4 וואכן פארן תקופה און אזוי ביום התקופה בערך 4:53, און 2 וואכן פארן תקופה וועט עס זיין בערך 4:48, דאס מיינט עס לויפט אפגעריקט פון פראנקפורט אין די ווינטער! מיט צווישן 8-13 מינוט! שפעטער, און דאס על אף וואס אין די ווינטער איז כמעט נישטא קיין חילוק אין די וועטער לגבי די צוויי פלעצער! און זיכער נישט אויף אזא גרויסע חילוק.
יעצט נאך א נקודה, פשוט צו הערן וואס מען וויל דא זאגן.. צוריק צום חתם סופר אין די תשובה, וואס שרייבט בנוגע דעם קינד שנולד כ"ח סיון תקס"ג דהיינו יוני 18, וואס דאס איז כמעט 3 וואכן פארן תקופה, דאס מיינט ע"פ חשבון פון דעם חת"ס סוף פסחים איז נאכט אין פראנקפוירט געווען בערך 9:00. שרייבט ער אין די תשובה אז זמן לילה איז ה' מינוטין קודם גמר קשקש ניין אוהר, דהיינו 8:55, קודם דאס אליין שטימט שוין נישט, אבער לאמיר זאגן אז וויבאלד מען גייט דארפן דן זיין לגבי ממש מינוטן צו ס'איז שוין ביה"ש צו נישט, האט ער געברענגט די פונקטליכערע זמן, אדער ער האט געוואלט גיין מיטן חשבון אז אפי' ס'זאל ווען זיין פריער.
לאמיר אבער כאפן א בליק וויפיל אפגעריקט די זמן וואס דער חת"ס שרייבט איז פון די חשבון המעלות, בערך 3 מינוט, וויבאלד די זמן לילה לפי המעלות איז 8:57, ווידער אין מאטערסדארף איז די זמן לפי חשבון 6 מעלות בערך 8:41, דאס מיינט אז ס'איז אפגעריקט מיט 15 מינוט! האט דאס דען אפי' א משהו אמת אין זיך אזוי צו לערנען?
ואחרי ככלות הכל, טראכט א רגע, קוק אויפן
מעפ און זאג מיר די אמת, די האלטסט באמת אז ס'איז דא א מציאות צו זאגן אז דער חתם סופר האט געהאלטן אז די מציאות זמן צאה"כ אין מאטערסדארף, איז די זעלבע ווי אין פראנקפורט? לענ"ד איינער וואס איז חייש לכבוד התורה קען אויף דעם נישט ענטפערן יא.
ווי זאגט ער והבוחר יבחר...
