חשבון מהלך המזלות והמסתעף

[שוטה]

דאס אז זמן איז א בריאה זאגט נאכנישט ווי אזוי און ווי שנעל ס'זאל ארבעטן.

ואדרבה דוקא איינשטיין האט מוכיח געווען אז זמן איז א בריאה, דאס האב איך געשריבן אין א אנדערע אשכול:

אין זמן איז דא צוויי חלקים:

א) דער עצם מציאות פון צייט, דהיינו למשל אז איך הייב אויף מיין האנט פון איין פלאץ און איך וויל עס אראפלייגן א פיס ווייטער נעמט עס א געוויסע מאס צייט און ס'וועט נישט געשעהן בבת אחת אויפגעהויבן און אראפ געלייגט.

ב) דער חלק ההסכמי פון זמן, דהיינו כדי מען זאל זיך קענען צונויפרעדן וכו' [און אלע דוגמאות וואס דו האסט דערמאנט] האט מען 'מחליט' געווען אז כך וכך זמן זאל מען רופען א רגע און זעכציג דערפון א מינוט אא"וו, אבער מיט'ן אמת'ן מציאות פון זמן האט עס גארנישט, צייט זאגט ס"ה אז זאכען געשעהן נישט בבת אחת, ס'איז דא א עבר און א עתיד.

[ובזה יובנו מש"כ התוס' בב"ק דף ל"ז ע"ב סוד"ה יום ט"ו, גבי שור המועד לסירוגין היינו שמועד לנגוח כל שור שני או לסירוגי ימים דיום א' מנגח וביום שאח"ז לא וביום שלישי שוב וכן הלאה, והקשו מאי שנא דגבי דילוגי ימים לכו"ע אין היום הראשון מן המנין [ג' פעמים להעשות מועד] מפני שצריך לשלש בדילוג והנגיחה הראשונה לא היתה ע"י דילוג, משא"כ גבי מועד לסירוגי שוורים דהיינו ראה שור ונגח ראה שור ולא נגח וכו' דהשור הראשון מן המנין, וכתבו דצריך לחלק בין סירוגין של ימים לסירוגין של שוורים ולא פירשו במה הוא החילוק.

ולהנ"ל יובן היטב, דבשלמא גבי דילוגי שוורים שפיר יש למנות גם השור הראשון כיון דשור דבר מסויים הוא וכיון שנגח השור הרי נודע לנו שיש לו טבע לנגוח שוורים, וכיון שאת השור השני לא נגח והשלישי כן נגח שפיר הוחזק מועד לשוורים בדילוג, משא"כ גבי דילוגי ימים מכיון שהתחלקות הזמן דבר הסכמי הוא ולא ענין עצמי הרי פשוט שאת הנגיחה ביום הראשון א"א להכניס בהמנין שנאמר שעי"ז יתוודע לנו שבכל יום שני יגח, דמאן יימר לן שבפעם הא' נגח בתורת יום, אולי בתורת פעם אחת בשנה היתה הנגיחה [כנ"ל דזמן מצד עצמה הוא דבר המתמשך], לזה שפיר צריכין שתשלש בדילוג דוקא היינו שתגח ד' פעמים דעי"ז יהי' לנו הפסק של יום ג"פ בין הנגיחות].

עכ"פ, מיר ווייסען אז אויך דער עצם מציאות פון צייט איז א נברא, אבער מיט שכל אנושי איז עס זייער שווער משיג צו זיין ווייל לכאורה איז עס נישט עפעס אן אפשינעל מציאות ס'קען יא זיין אדער נישט - מקען עס בייגען אהער אדער אהין, ס'איז לכאורה א דבר מוכרח יעצט איז נישט באלד און באלד איז נישט פריער.

האט דער אייבערשטער אונז מזכה געווען בעקבתא דמשיחא און ס'איז געפענט געווארן די תרעין דחכמתא נפתחו השמים און איינשטיין האט מוכיח געווען בראיות שאין עליהם תשובה און מיט פיזישע הוכחות אז מיט צייט קען מען זיך ארומשפילן, און דער גאנצער מושג פון זמן איז גארנישט קיין אומבייגעדיגער מציאות נאר איז ס"ה רעלעטיוו צו אנדערע פאקטארן.

[והוא פלאי]

דאס אז זמן איז א בריאה זאגט נאכנישט ווי אזוי און ווי שנעל ס'זאל ארבעטן.

ואדרבה דוקא איינשטיין האט מוכיח געווען אז זמן איז א בריאה, דאס האב איך געשריבן אין א אנדערע אשכול:

אין זמן איז דא צוויי חלקים:

א) דער עצם מציאות פון צייט, דהיינו למשל אז איך הייב אויף מיין האנט פון איין פלאץ און איך וויל עס אראפלייגן א פיס ווייטער נעמט עס א געוויסע מאס צייט און ס'וועט נישט געשעהן בבת אחת אויפגעהויבן און אראפ געלייגט.

ב) דער חלק ההסכמי פון זמן, דהיינו כדי מען זאל זיך קענען צונויפרעדן וכו' [און אלע דוגמאות וואס דו האסט דערמאנט] האט מען 'מחליט' געווען אז כך וכך זמן זאל מען רופען א רגע און זעכציג דערפון א מינוט אא"וו, אבער מיט'ן אמת'ן מציאות פון זמן האט עס גארנישט, צייט זאגט ס"ה אז זאכען געשעהן נישט בבת אחת, ס'איז דא א עבר און א עתיד.

[ובזה יובנו מש"כ התוס' בב"ק דף ל"ז ע"ב סוד"ה יום ט"ו, גבי שור המועד לסירוגין היינו שמועד לנגוח כל שור שני או לסירוגי ימים דיום א' מנגח וביום שאח"ז לא וביום שלישי שוב וכן הלאה, והקשו מאי שנא דגבי דילוגי ימים לכו"ע אין היום הראשון מן המנין [ג' פעמים להעשות מועד] מפני שצריך לשלש בדילוג והנגיחה הראשונה לא היתה ע"י דילוג, משא"כ גבי מועד לסירוגי שוורים דהיינו ראה שור ונגח ראה שור ולא נגח וכו' דהשור הראשון מן המנין, וכתבו דצריך לחלק בין סירוגין של ימים לסירוגין של שוורים ולא פירשו במה הוא החילוק.

ולהנ"ל יובן היטב, דבשלמא גבי דילוגי שוורים שפיר יש למנות גם השור הראשון כיון דשור דבר מסויים הוא וכיון שנגח השור הרי נודע לנו שיש לו טבע לנגוח שוורים, וכיון שאת השור השני לא נגח והשלישי כן נגח שפיר הוחזק מועד לשוורים בדילוג, משא"כ גבי דילוגי ימים מכיון שהתחלקות הזמן דבר הסכמי הוא ולא ענין עצמי הרי פשוט שאת הנגיחה ביום הראשון א"א להכניס בהמנין שנאמר שעי"ז יתוודע לנו שבכל יום שני יגח, דמאן יימר לן שבפעם הא' נגח בתורת יום, אולי בתורת פעם אחת בשנה היתה הנגיחה [כנ"ל דזמן מצד עצמה הוא דבר המתמשך], לזה שפיר צריכין שתשלש בדילוג דוקא היינו שתגח ד' פעמים דעי"ז יהי' לנו הפסק של יום ג"פ בין הנגיחות].

עכ"פ, מיר ווייסען אז אויך דער עצם מציאות פון צייט איז א נברא, אבער מיט שכל אנושי איז עס זייער שווער משיג צו זיין ווייל לכאורה איז עס נישט עפעס אן אפשינעל מציאות ס'קען יא זיין אדער נישט - מקען עס בייגען אהער אדער אהין, ס'איז לכאורה א דבר מוכרח יעצט איז נישט באלד און באלד איז נישט פריער.

האט דער אייבערשטער אונז מזכה געווען בעקבתא דמשיחא און ס'איז געפענט געווארן די תרעין דחכמתא נפתחו השמים און איינשטיין האט מוכיח געווען בראיות שאין עליהם תשובה און מיט פיזישע הוכחות אז מיט צייט קען מען זיך ארומשפילן, און דער גאנצער מושג פון זמן איז גארנישט קיין אומבייגעדיגער מציאות נאר איז ס"ה רעלעטיוו צו אנדערע פאקטארן.

שנה הוא למעלה בעולם
ומבואר בספרי קודש בפי' שבעולם אין מושג של למעלה מהזמן, כי הזמן הוא למעלה מהעולם
ומבואר במהר"ל באחת מהקדמותיו

[רשכבהג]

וועגן די בריאה פון זמן איז שוין דא דא אן ארטיקל אין אן אנדערע אשכול.

איך גיי נאכאמאל איבער פרעגן מיין קשיא מיט אנדערע ווערטער.

עטליכע האבן געשריבן דא, אז דאס אז די וועלט דרייט זיך ארום די זין איז א פאקט און מ'קען נישט מחולק זיין, ווער ס'זאגט אנדערש וועט מען מאכן א משכנתא (אנהאקן די ביינער).

יעצט איז מיין שאלה, איז די סיבה צו די פעסטע מיינונג וואס מען טאר נישט אפפרעגן, ווייל ס'איז א זאך וואס מ'זעט מיט די אויגן, אדער ווייל אנביא אמת האט אזוי מגלה געווען, אדער ווייל די חשבונות שטימען בעסער?

נאכעמאל, דעס אז די וועג שטימט, אפילו ס'איז אויסגעהאלטן על פי תורה און על פי שכל, איז נאך אלץ נישט מכריח אז די פאקט איז אזוי! יא איך קריג מיך אויפן פאקט!

יעצט ענטפער מיר וואס איז די הוכחה אויף די נייע וועג איבער די אלטע?

(היינט ווייסט שוין יעדער אדער קיינער איז נישט מחולק וכדו' איז געמאכט פאר קטני הדעת, פליז ענטפער צו די זאך)

[והוא פלאי]

רשכבהג
איך האלט מיט דיר
אבער עס זענען פארהאן סייענטיסטישע הוכחות אז עס איז אזוי ע"פ חשבון, וע"פ עקספערימענטן, למשל דער פענדילעם הידוע
http://en.wikipedia.org/wiki/Foucault_pendulum
דאס איז דער באקאנסטע הוכחה, וכמעט כראות העין
ועם כל זה איז דא פירכות דערויף

[רשכבהג]

יישר כח והוא פלאי,

אודה ולא אבוש, דער פענדילעם הידוע ווי די רופסט עס, איז מיר גראדע נישט געווען ידוע, אבער ס'ידוע וואס ס'ווערט געברענגט אויף צדיקים אז חכם עדיף מנביא, ווייל א נביא ווייסט נאר פאראויס וואס מ'ווייזט עם, אבער א חכם קען אלס פאראויס זען מיט זיין חכמה, עכ"פ א חכם קען אריינרעדן אין א שמיעס אפי' ווען ס'פעלט עם פאקטן, און ער קען אפי' זיגן אויך זיין בר פליגתא מיט די פאקטן (שמינית)

אין די לינק וואס די האסט געלייגט האב איך מיר געבראכן ציין ווייל איך קען נישט אזוי קיין ענגליש, אויף וויפיל איך האב ארויסגענומען פון צווישן די שורות, שרייבן זיי אז אז ער האט אראפגעשטעלט א באלב זאל זיך דרייען מיט א געוויסע שנעלקייט, און נאכדעם האט ער געקוקט פון דערווייטענס מיט א ספעציעלע קוקער אינדערויסן פון די וועלט און ער האט געזען אז די באלב דרייט זיך אסאך שנעלער.

פאר איך שרייב ווייטער, האב איך עפעס גיט פארטייטשט אדער האב איך געמאכט א לאקשן קיגן הוידל בוידל?

[רשכבהג]

פישל א גרויסן ישר כח פאר די שטיקל זהר, כ'האב נישט געוויסט פון די זהר(כ'קען דען גאנץ זהר?)

קודם כל, אויב במציאות איז איבער געוויזן געווארן אז די וועלט איז דער וואס דרייט זיך, איז די פשט אין זהר שוין גארנישט אזוי אריינגעקוועטשט ווי די רופסט עס, איי די זהר רעדט אויף א צווייטע פלאץ אויף אן אופן אז די זון דרייט זיך? דאס איז נישט שווער, וויל די זהר דארף נישט אלעמאל רעדן אויף די זעלבע וועג ווי ער האט איינמאל מגלה געווען, ער רעדט ווייטער געווענליך כלשון בני אדם, אזוי ווי מען זעהט אין די גאנצע תורה, אז די תורה רעדט כלשון בני אדם למשל: יד ה' אף, פי, די אלע לשונות אויפן באשעפער האט ניטאמאל קיין זון, ביי השי"ת איז נישט שייך די אלע מושגים. דאך אבער "דיברה תורה כלשון בני אדם". די זעלבע זאך דא, די זהר האט וויטער אלעמאל גערעדט אויף די געווענליכע אגענומענע וועג, אבער אויף איין פלאץ האט ער מגלה געווען אזאך צווישען זיינע ווערטער, אזוי אז שפעטער ווען די מציאות שטעלט זיך ארויס אנדערש ווי מען האט אלץ געוויסט, זאל מען זעהן אז די חכמים האבן פון דעם שוין אויך געוויסט נאר האבן דאס נישט מגלה געווען בפירוש,

אמת, אויב איז איבער געוויזן אזוי במציאות, מיז מען אריינלערנען פשט אינעם זהר. יעצט איז די פראגע: איז איבערגעוויזן געווארן?

און דאס וואס די שרייבסט:

איצל פיצל; זייער שיין ארויסגעברענגט די צד פון די היינטיגע חוקרים און פון די פיליזופים פון אמאל, אבער אנו אין לנו אלא דברי התורה הזאת, און חז"ל האבן שוין אונז געזאגט מיט א פינקטליכקייט אלע דעטאלן איז מיר זייער שיטה זייער קלאר און די שיטת חכמי אומות העולם איז ביי מיר נישט איבערצייגענדיג אפילו מיט אלע סברות באנאזאם.

האסט מיר נישט געענפערט:
1) אויף דעם אז חז"ל אליין (יא יא די זעלבע חז"ל פון וועם די רעדסט) האבן געזאגט אז די חכמי אמות העולם האבן זיי באזיגט מיט די פאקט ווי די זון גייט איעדע נאכט, אין די ערד אדער אינעם הימל, איז וויאזוי די וועסט נאר זאגן ביסטו אין א פראבלעם, ווייל היינט איז די מציאות נישט אזוי און נישט אזוי (חוץ טאמער דו האלסט טאקע אז דו זון גייט אריין איעדע נאכט און די ערד ווייל די חכמים האבן אזוי מודה געווען פאר די אמות העולם)

אין די הודעה פון די חכמים צו די אומה"ע איז גארנישט אזוי פשוט, ס'ליגט העכערע עינינים אין דעם, (דוגמה קטנה וואס ווערט געברענגט אז ס'איז אזוי ווי די לעזאזל ודי) עכ"פ אויסער די חיוב פון אמונה בדברי חז"ל, איז מען געצווינגן צו זאגן אז חז"ל האבן זיך חלילה נישט טועה געווען נאר מ'דארף אריינלערנען פשט וויאזוי אונז פארשטיי מיר דעם חז"ל, ווייל אסאך הלכות איז געבויט אויף די גמ' וואס די דערמאנסט (למשל מים שלנו) און די הלכות האבן זיך בכלל נישט געטוישט.

איז פונקט ווי די האלסט היינט אז די וועלט איז רינדעכיג וויל אזוי האט די מציאות איבער געוויזן, די זעלבע זאך קעסטו רואיג האלטן אז די וועלט דרייט זיך,
קום מיר נישט פארציילן אז ווען די האסט ווען נישט דעם זהר אז די וועלט איז רינדעכיג, וואלסטו היינט געהאלטן אז די וועלט איז טאקע פלאך, ווייל אזוי שטייט אין חז"ל.
נאר וואס דען נאכדעם וואס עס איז איבער געוויזן געווארן פאקטיש אז די וועלט איז רינדעכיג, איז א מורא'דיגע זאך אז מיר האבן געטראפן די זהר וואס זאגט עס שוין א לאנגע צייט פאר די אמות העולם האבן געוויסט פון דעם.
אזוי אויך דא קענסטו פשוט זאגן אז די זהר האט שוין א לאנגע צייט פאר די אמות העולם געוויסט אז די וועלט דרייט זיך.
2) וואס טוט זיך מיט די חתם סופר וואס זאגט אז מען קען זאגן בייגע וועגן? די חתם סופר איז נישט געווען אזא מאמין ווי דיר און דברי חז"ל?
לשוטתך פארוואס האט נישט די חת"ם סופר אנגענומען אז די וועלט דרייט זיך?
3)אז די רמב"ם (יא די זעלבע וועם די ברעגסט און דיין תגובה) זאגט אז די שפעטערע חכמים קענען זיך קריגן אויף די פריערדיגע אין די ענינים און עס איז נישט קיין פראבלעם פון כופר זיין בדברי חז"ל.

ווען די רמב"ם זאגט חכמים מיינט עס נישט דיר.... די רמב"ם רעדט פון חכמי ישראל, יא די חת"ס קען זיך מיט דעם קריגן אויף פריערדיגע... (מובן מאליו)

חוץ פון דעם זעה איך נישט אין מיין תגובה עפעס א הסבר אויף די שטעלונג פון קפורניקוס אויך האב איך בכלל נישט ארויס געברעגט זייער צד, איך האב נאר געברעגט ריאות אז עס איז בכלל נישט קיין פראבלעם מצד אמונה צו זאגן ווי זיי

ביטע זיי זוי גיט און ענפער מיר מיינע פראגעס, אדרבה איך בין באמת גרייט צו הערן, איך האב אסאך געטוהן און די נושא און איך וויל הערן וואס אנדערע האבן צו זאגן דערויף, פארשטייט זיך מיט פארשטענדליכע הסברים

[רשכבהג]

ר' אלץ ווייסער, לאמיר מגיב זיין על הסדר.
א) יעדע זאך איז אינטערגאווארפן תחת מערכת השמים, פון א מענטש, ביז א בהמה ביז יעדעס געוויקס


דו לייגסט אראפ א שטארקן פאקט, ואוס האט טאקע מקורות אויך, אבער צי קענסטו אפשר אביסל מסביר זיין פארוואס מ'דארף צוקומען צו דעם פארמיטלער? וואס איז דער פראבלעם אז דער אויבערשטער פירט די וועלט און ואוס ער האט אריינגעלייגט אין די טבע ליגט אין די טבע וויאזוי עס דארף זיך פירן, סאו צוליב וועלכע חלק פעלט זיך אויס צוצוקומען אז די שטערנס האבן דא עפעס א הנהגה?
טאקע נישט קיין פראבלעם, ס'נישט קיין חשבון אדער א טעאריע וואס מ'האט אנגעהויבן גלייבן אז כוכבים ומזלות זענען סיבות, מ'האט עס געזען מיט די אויגן. (באלד העסטו פרעגן וואס דארף מען צוקומען צוזאגן אז די זין מאכט לעכטיג, וואס איז שלעכט צו זאגן אז דער אייבערשטער מאכט לעכטיג און פערטיג...)

(און לאמיר זיך ערלויבן צו פרעגן , צי מיינט דאס אויך אז עס נעמט אביסל אוועק פון די פערזענליכע דעטאלירטע פירערשאפט פון הקב"ה?
חלילה וחס! אפי' צו פרעגן אזא קשיא גרעניצט זיך מיט כפירה, דער אייבערשטער איז מסבב הסיבות. און די בלעטעלע איז אראפגעפאלן פון בוים (לויט'ן דרך הבעש"ט) אויפ'ן ווארימל נישט דוקא צוליב א דירעקטן ארדער און חשבון פון השם נאר ווייל דער מזל טלה האט אזוי געפירט?)
דו זאגסט אז די מערכות פירן ווייל אזוי איז אריינגעלייגט אין די טבע. אבער זאג מיר פארוואס קענסט נישט זאגן סתם די טבע איז ווי די טבע, פארואוס מוז מען צוקומען לויט ווי א שטערן איז פלאצירט? וואס איז עס אנדערש וואס עס שטייט אין פסוק אז ווען מ'קוקט אויפ'ן הימל זאל מען זיך נישט איינרעדן אז די זון, די לבנה און די שטערנס זענען עפעס?

ב) ......

ג) ישראל זענען למעלה מן המזל. און דאך שטייט אז דער וואס איז געבוירן אין מזל מאדים זאל ווערן א שוחט. איז א סימן אז ס'איז דאך געבליבן אין אים א נטיה פון מאדים.

פיין. לאמיר אננעמען אז מיר אידן זענען העכער דעם מזל אבער דאך אויב מ'איז געבוירן אין מזל מאדים בלייבט עפעס א נטי' אינעם מענטש. יעצט פארענטפער מיר ביטע נאך אפאר קשיות.
למשל, אין טעמי המנהגים ביי עניני שבת ברענגט ער דעם טעם פארוואס מ'איז מוסיף שבת מחול על הקודש ווייל ביים אריינגאנג פון שבת דינט מזל מאדים און מ'וויל נניש אז דער שבת זאל זיך אנהויבן דערמיט. ברענגט ער דארטן מיט דעם צו מפרש זיין א מדרש אז פאר דעם שטייט אז יעקב אבינו האט נישט געהיטן בבית לבן "אלא שבת" , צו זאגן אז עס האט נישט אויסגעפעלט מוסיף צו זיין אויף שבת צוליב מאדים, ווייל די גאנצע צייט וואס יעקב איז געווען אין לבנ'ס הויז לא הי' משמש מזל מאדים (וואס בעצם דארף מען פארשטיין וויאזוי עס קען זיין אז די זון און שטערנס האבן זיך דאן אנדערש גערוקט? אבער קען זיין אז עס מיינט נאר אז דער אויבערשטער האט געהיט אז דער גייסטישער "מזל" פון מאדים זאל נישט שולט זיין), ווייל אויב ח"ו וואלט מאדים געדינט וואלט לבן מנצח געווען יעקב אבינו. יעצט דארף מען פארשטיין וויאזוי וואלט דער מזל געמאכט לבן בייקומען יעקב, ער איז דאך שוין זיכער העכער דעם מזל? גמרא זאגט אויך הכל תלוי במזל אפילו ס"ת שבהיכל, אזוי איז דא נאך צענדליגער מאמרים וואס ווייזן אז מ'האט זיך יא גערעכנט און מורא געהאט פון די מזלות אפילו ביי אידן, נאר כ'האב אנגעכאפט איין משל. איז די שאלה פארואוס? מיר זענען דאך העכער דערפון?
כל המקבל אליו עול תורה מעבירין ממנו עול מלכות, איז איינער וואס לערנט פלייסיג און גנב'עט דארף נישט מורא האבן אז מ'גייט עם ארעסטירן? א ודאי יא, ס'טייטש ער האט מער זכותים איבערצוקומען די מלכות, די זעלבע דא אז ס'שטייט אין מזל לישראל מיינט עס אז אידן האבן א כח איבערצוקומען די מזלות, והוא פשוט עד למאוד.

ד) דיין קשיא איבער אברם אין לו בן, אבל אברהם יש לו בן, קען פארענטפערט ווערן, ווייל ער איז נאכנישט געווען קיין ישראל, ע"כ איז ער געווען תחת מערכת השמים.

דאס הייסט אז דו זאגסט אז נישט ווי מ'פארשטייט פשוט אז וויבאלד מ'האט געטוישט נאמען האט זיך געטוישט זיין מזל (וואס איז אויך אגב אינטערעסאנט צו זען אז עס ווייזט אז דער נאמען קען אויסמאכן לגבי די מזלות.) נאר פשוט ער איז דאן געווארן בבחינת ישראל. שיינער חידוש.
(התירץ כנ"ל)

ה) פון דיין שרייבן זעט מען אז דו ווינדערסט זיך פארוואס עס האט זיי געצויגן אז די שטערנס פירן עפעס. זעט מען אז דא האסטו א טעות. די שטערנס פירן לכאורה גארנישט. די "טבע" פירט לויט דעם סיסטעם וואס ג-ט ב"ה האט איינגעשטעלט דורך די "טבע". און די מזלות זענען אויך אינטער די טבע, און דאס האט דער בוכ"ע מטביע געווען. און אז מיר נעמען אן אז ישראל זענען למעלה מן המזל, מיינט אז זיי זענען נישט אונטערגעווארפן די טבע.

לאמיר דיר עפעס מסביר זיין. ווען א שטיין צוקלאפט איינעם, וועט קיינער נישט זאגן אז דער שטיין "פירט" עפעס, נאר עס האט א טבע אז ער איז הארט און אויב פאלט ער אראפ אויף איינעם צוקלאפט זיך יענער. אויב אבער וועט איינער זאגן אז א שטיין האט אן אפעקט אויף זיינע ארומיגע און אויב איז ער טונקל שווארץ, וועט ער ארים מאכן די ארומיגע מענטשן , וואלט דאס געהייסן אז ער האט עפעס מער ווי סתם א טבע פון זיין הארט. עפעס פירט ער.
די זעלבע זאך, ווען מ'זאגט מיר אבער אז די מזלות מאכן אויס און עס ווענדט זיך אין זיי וואס דער מענטש וועט זיין (לאמיר רעדן פון א גוי), וואס עס גייט געשען מיט אים, וואס עס גייט פארקומען יענעם חודש און צייט אין טאג וכו' וכו'’ הייסט דאס דאך עפעס מער, עפעס א שטיקל כח ההנהגה? מ'זאגט דאך אפילו אז בני חיי ומזוני ווענדט זיך אין מזל וכדומה פילע ענליכע מאמרים, טייטש זיי האבן דאך עפעס א ראלע.
נאכאמאל, איך האב קלאר געזאגט אויבן אז איך פארשטיי אוודאי אז יעדער איז מודה אז דער אויבערשטער האט זיי געגעבן די כוח און דאס אריינגעלייגט אין זיי און קיינער מיינט נישט אז די מזלות נעמט אוועק פון אויבערשטנ'ס פירערשאפט ח"ו, אבער נאך אלעם הייסט דאס אז למעשה פירן זיי א היפשער חלק וואס קומט דא פאר, וואס מ'האט פאר קיינעם אזא טיטל נישט געגעבן, און למעשה דארף מען פארשטיין "פארוואס" דארף מען דאס זאגן ? וואוס דארף מען צוקומען צו זיי? פארואוס איז נישט גוט אן זייער פארמיטלונג? און פארוואס אויב תרח האט געזאגט אז ער האלט אז דער שטיין האט א כח, מוז אויך נישט זיין אז ער האט געהאלטן אז דער קלאץ האט באשאפן די וועלט און פירט אלעס, נאר ער האט געהאלטן אז דער שטיין האט עפעס א כח און ער האט צו אים געדינט. צי האט דאס אבער נישט געהייסן ריכטיג עבודה זרה צו האלטן אז דער שטיין האט עפעס א כח ההנהגה?
כנ"ל מ'דארף נישט אזוי זאגן מכח סברא, דאס האבן בעלי רוח הקודש מגלה געווען וואס זיי האבן געזען מיט די אויגן.

[רשכבהג]

אני הקטן האב זיך אמאל געקלערט אזא מהלך [אויב איך בין זיך נישט טועה האב איך אמאל געזעהן א ענדליכע נקודה בשם איינשטיין]:

והוא דלכאורה יש מקום לומר אז מ'קען בכלל נישט זאגן [בעצם – נישט מכח חסרון ידיעה] ווער ס'דרייט זיך ארום וועם.

בשנקדים אז לכאורה יעדעס מאל ווען מ'זאגט אויף איין זאך אז ער איז דער וואס דרייט זיך אדער ריקט זיך איז עס נאר ביחס צו עפעס אנדערש, דהיינו א מענטש שפאצירט אין א צימער איז אזוי ווי דער צימער שטייט אויף איין פלאץ איז דער מענטש דער וואס ריקט זיך, אדער למשל אז א עראפלאן איז דער וואס פליהט, און נישט די ערד אונטער איהם, איז עס וויבאלד די וועלט – צום אויג – שטייט אויף איין פלאץ [עכ"פ ווען מ'רעדט בנוגע וואס ס'טוט זיך אפ אין די אטמאספערע] איז על כרחך דער עראפלאן דער וואס ריקט זיך.

און באמת גייט עס מער בדקות, ווייל די לופט אין וואס דער עראפלאן פארט איז דאך א מציאות און ס'איז דא אין איהם כל מיני זאכן, שטויב, באקטעריע וכו', ממילא איז אפילו לגבי די לופט אליין [אהן זיין יחס צום כדור העולם] איז דער עראפלאן דער וואס ריקט זיך.

משא"כ אין ספעיס, וואס כשמו כן הוא 'ספעיס', אן ענדלאזע חלל אהן קיין ווענט אדער אנדערע זאכן וואס זענען קבוע בעצם, יש מקום לומר אז ס'איז בכלל נישט שייך מחליט צו זיין אז פלוני איז דער וואס שטייט איז אלמוני איז דער וואס דרייט זיך, ווייל מ'האט נישט צו וואס עס מייחס צו זיין.

ודו"ק היטב כי עמוק הוא.

דאס איז וואס פלאי האט פריער געמיינט בשם האדמו"ר מליובאוויטש זצ"ל. זע דא דעם שמועס איבער דעם ענין, אנגעפאנגען מיט דער תגובה פון ידידי מוה"ר יידישיסט.

אגב, לויט אזא מהלך קענען דאך די חסידים פון כ"ק אדמו"ר הגה"ק ממיסיסיפי שליט"א דערקלערן אז זייער רבי שטייט אין דעם צענטער פון דעם יקום און אלעס דרייט זיך ארום אים. ווען ער גייט צו מערב דרייט זיך די וועלט און דער גאנצער יקום צו מזרח, און ווען ער גייט צו דרום דרייט זיך אלעס צו צפון - אזוי בלייבט דער רבי שליט"א אייביג פונקט אינדערמיט.
דאס מיינט אז איינשטיינ'ס טעאריע פון "רעלאטיוויטי" העלפט ארויס חסידי מיסיסיפי מיט זייער אדמו"ר-ממיסיסיפי-צענטריזם שיטה...

א גיטע זשאק (וויץ), אבער ווער זאגט אז ס'נישט אזוי?
די מהלך איז פשוט מער מסתבר ווי צו זאגן אז די זין איז די מיטל פונקט פון די בריאה, מיין קליינעם שכל איז פשוט נישט סובל זייער שיטה, ווייל אז די באשעפער האט באשאפען א וועלט מיט אסאך משמשים אריינגערעכנט די זין (אזוי שטייט קלאר אין פסוק) יעצט גיין זאגן אז אז די מלך מיט אלע משמשים דרייען זיך ארום איין משמש, קוקט מיר אויס אזוי א חתן זאל זיך ארום דרייען ארום די כלה... און נאכמער דוקא דעס אז די זין איז אזוי גרויס און מעכטיג לכאורה פון די גרעסטע פלאנטען וואס מ'זעט, און די גרעסטע השפאה אין די וועלט, דוקא דעס איז גורם אין אפיקורסים א נטיא צו זאגן אז ער איז גאר די מבחר הבריאה, און נישט אונזער קליינע וועלטעלע וואס איז ווי שטויב אקעגן די מערכת השמים, אבער אונז מאמינים בני מאמינים גלייבן און ווייסן אז כל אלה לא בראו אלא לשמש לזה, די גאנצע מערכת השמים האט דער אייבערשטער באשאפען פאר אונזער קליינע וועלט, און א עבד גייט צום מלך און נישט א מלך צום עבד.
נאר וואס דען אויב איז דא הוכחות ברורות אז ס'איז אזוי, מיז מען בע"כ טרעפן א פשט, אבער ביזדערווייל ווייס איך נאכנישט פון קיין הוכחה.

[קארל]

אין די הודעה פון די חכמים צו די אומה"ע איז גארנישט אזוי פשוט, ס'ליגט העכערע עינינים אין דעם, (דוגמה קטנה וואס ווערט געברענגט אז ס'איז אזוי ווי די לעזאזל ודי) עכ"פ אויסער די חיוב פון אמונה בדברי חז"ל, איז מען געצווינגן צו זאגן אז חז"ל האבן זיך חלילה נישט טועה געווען נאר מ'דארף אריינלערנען פשט וויאזוי אונז פארשטיי מיר דעם חז"ל, ווייל אסאך הלכות איז געבויט אויף די גמ' וואס די דערמאנסט (למשל מים שלנו) און די הלכות האבן זיך בכלל נישט געטוישט.

אויב חז"ל זאגן אליין אז זיי האבן זיך טועה געווען, ווער צווינגט "צו זאגן אז חז"ל האבן זיך חלילה נישט טועה געווען"?!
און בנוגע די הלכות וועלכע זענען באזירט אויף טעותים אין וויסנשאפט, עיי' בספר מכתב מאליהו (חלק ד' עמ' 355, הערה ד') מש"כ הג"ר ארי' כרמל זצ"ל בשם רבו הגרא"א דסלר זצ"ל.

[קארל]

די מהלך איז פשוט מער מסתבר ווי צו זאגן אז די זין איז די מיטל פונקט פון די בריאה, מיין קליינעם שכל איז פשוט נישט סובל זייער שיטה, ווייל אז די באשעפער האט באשאפען א וועלט מיט אסאך משמשים אריינגערעכנט די זין (אזוי שטייט קלאר אין פסוק) יעצט גיין זאגן אז אז די מלך מיט אלע משמשים דרייען זיך ארום איין משמש, קוקט מיר אויס אזוי א חתן זאל זיך ארום דרייען ארום די כלה... און נאכמער דוקא דעס אז די זין איז אזוי גרויס און מעכטיג לכאורה פון די גרעסטע פלאנטען וואס מ'זעט, און די גרעסטע השפאה אין די וועלט, דוקא דעס איז גורם אין אפיקורסים א נטיא צו זאגן אז ער איז גאר די מבחר הבריאה, און נישט אונזער קליינע וועלטעלע וואס איז ווי שטויב אקעגן די מערכת השמים, אבער אונז מאמינים בני מאמינים גלייבן און ווייסן אז כל אלה לא בראו אלא לשמש לזה, די גאנצע מערכת השמים האט דער אייבערשטער באשאפען פאר אונזער קליינע וועלט, און א עבד גייט צום מלך און נישט א מלך צום עבד.
נאר וואס דען אויב איז דא הוכחות ברורות אז ס'איז אזוי, מיז מען בע"כ טרעפן א פשט, אבער ביזדערווייל ווייס איך נאכנישט פון קיין הוכחה.

עס איז מיר א וואונדער וויאזוי דו האלטסט אז עס איז בכלל יתכן אז דו זאלסט "סובל" זיין די פשוט'ן וויסנשאפטליכן אמת, ווען עס פעלן דיר די וויכטיגסטע ידיעות אין אסטראנאמיע, ווי עס ווייזט זיך ארויס פון אלע דיינע תגובות. צום ביישפיל, וואס דו שרייבסט אז די זון איז "לכאורה פון די גרעסטע פלאנטען וואס מ'זעט"...

[רשכבהג]

האסט מיר גארנישט גענטפערט מר. קארל

יישר כח והוא פלאי,

אודה ולא אבוש, דער פענדילעם הידוע ווי די רופסט עס, איז מיר גראדע נישט געווען ידוע, אבער ס'ידוע וואס ס'ווערט געברענגט אויף צדיקים אז חכם עדיף מנביא, ווייל א נביא ווייסט נאר פאראויס וואס מ'ווייזט עם, אבער א חכם קען אלס פאראויס זען מיט זיין חכמה, עכ"פ א חכם קען אריינרעדן אין א שמיעס אפי' ווען ס'פעלט עם פאקטן, און ער קען אפי' זיגן אויך זיין בר פליגתא מיט די פאקטן (שמינית)

[שוטה]

המשך פון דא viewtopic.php?p=590282#p590282

איך מוטשע זיך שוין א צייט, האבן זיי דען נישט באמערקט אז די ביס אין די לבנה איז א רונדיגער? האבן זיי ניטאמאל געוואוסט די סיבה פארוואס די צורת הלבנה האלט זיך אין איין טוישן?

לידוע בעלמא די רונדיגער ביס האט נישט מיט די רונדעכיקייט פון די וועלט, עס קומט פון די רונדעכיקייט פון די זון וואס דאס האבן זיי זיכער געזען אז עס איז רונדעכיג

וואס פאלט אייך איין?

די סיבה פונעם ביס איז ווייל די וועלט שטייט צווישן די זון און די לבנה און ממילא מאכט עס א שאטן אויף די לבנה, און אז דער שאטן-ביס איז א רונדיגער איז דאך א ראי' שאין עלי' תשובה אז די וועלט איז רונדיג.

[פאטאקי08]

שוטה (די ניק נישט קיין טיטל...) ביסט דיך טועה מיט א ליקוי לבנה

[שוטה]

דאכציך אז כ'בין זיך נישט טועה, א ליקוי געשעהט ווען די וועלט שטעלט זיך פונקט אינדערמיט און פארשטעלט די גאנצע שיין פון אנקומען צו די לבנה, און דער ביס איז ווען עס פארשטעלט נאר א חלק.

[זלאטשוב]

איך בין נישט באקאנט מיט די נושאים פון סוד העיבור אבער לכאורה אויב ס'איז אזוי ווי אנדערע ווילן זאגן אז די ביס אין לבנה איז נאר א חלק לבנה און א ליקוי לבנה איז די גאנצע לבנה וואלט יעדער סוף חודש געדארפט הייסען ליקוי לבנה

[למעלה משבעים]

מען דארף אפיר זיכן אין וועלכע אשכול מען רעדט דערפון, נישט צו פארדרייען די נושא. אפשר אין די אשכול viewtopic.php?f=5&t=2805 ?
שוטה, ליקוי חמה איז דאס וואס די 'וועלט' שטעלט זיך אריין צווישן די זון און לבנה, אבער די חודש'ליכע פארשווינדן און געבוירן פון די לבנה געשענט דורך דעם וואס די 'לבנה' גייט אריין צווישן די זון און די ערד, אויב די זון איז גראד העכער די לבנה, איז נישט שייך צו זען די שיין פון די זון אויף די לבנה, ממילא זעט מען עס אינגאנצן נישט, און צוביסלעך צוביסלעך ריקט זיך עס ארויס ווייל זייערע מהלכים זענען נישט די זעלבע שנעל, און עס ווערט א ביס וויל די לבנה איז רינדיג, ביז מען זעט די גאנצע לבנה.

דא האט איר א בילד עס צו פארשטיין קלארער עס קומט פון בר-אילן פון די ספר http://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?re ... 17&hilite=

[שוטה]

אמנם טעיתי, כ'האב פארמישט די חודש'ליכע סייקל מיט א ליקוי לבנה.

אבער השתא דאתית להכי קען מען ברענגן די זעלבע ראי' אויפ'ן כדוריות העולם פון דעם וואס בשעת א ליקוי ווערט די לבנה פארשטעלט מיט א רונדיגע פארעם, דאס איז שוין טאקע מער מסתבר אז זיי האבן נישט געוואוסט ווי אזוי עס געשעהט א ליקוי.

[פאטאקי08]

מען דארף אפיר זיכן אין וועלכע אשכול מען רעדט דערפון, נישט צו פארדרייען די נושא. אפשר אין די אשכול viewtopic.php?f=5&t=2805 ?
שוטה, ליקוי חמה איז דאס וואס די 'וועלט' שטעלט זיך אריין צווישן די זון און לבנה, אבער די חודש'ליכע פארשווינדן און געבוירן פון די לבנה געשענט דורך דעם וואס די 'לבנה' גייט אריין צווישן די זון און די ערד, אויב די זון איז גראד העכער די לבנה, איז נישט שייך צו זען די שיין פון די זון אויף די לבנה, ממילא זעט מען עס אינגאנצן נישט, און צוביסלעך צוביסלעך ריקט זיך עס ארויס ווייל זייערע מהלכים זענען נישט די זעלבע שנעל, און עס ווערט א ביס וויל די לבנה איז רינדיג, ביז מען זעט די גאנצע לבנה.
דא האט איר א בילד עס צו פארשטיין קלארער http://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?re ... 17&hilite=

צריך לומר לבנה
ליקוי חמה געשעהט ווען די לבנה איז צווישן ערד און זון
ליקוי חמה קען נאר געשעהן בשעתן מולד
ליקוי לבנה געשעהט נאר אינמיטן חודש

אריין אין....

[סאכדעס]

מען דארף אפיר זיכן אין וועלכע אשכול מען רעדט דערפון, נישט צו פארדרייען די נושא. אפשר אין די אשכול viewtopic.php?f=5&t=2805 ?

אוודאי דארף מען דאס אהינרוקן. מנהל, איר זענט מכובד.

[למעלה משבעים]

פאטאקי, גערעכט, בטעות געשריבן ליקוי 'חמה'.

[הבן_יקיר]

נאכן ליינען די אלע באלערנטע תגובות, ספעציעל פון הרב שוועמל, וויל איך פשוט צולייגן אביסל, אפאר פון דעם האט מען שוין געשמועסט דא.

עס שטייט אין פסוק (בראשית א', ט"ז) "ויעש אלקים את שני המארת הגדלים וגו' ואת הכוכבים". דער באשעפער האט באשאפן די זין מיט די לבנה און די שטערן. ברענגט רש"י א מדרש אז וויבאלד דער באשעפער האט פארמינערט די לבנה האט ער פארמערט אירע הערשאפטן, מיט די שטערן. זייער אסאך שטערן זענען דא אין די הימלן און ווען מען וויל זאגן א משל אויף א זאך אז עס איז אהן א שיעור זאגט מען אז עס איז אזוי ווי די שטערן פון הימל.

מיר טרעפן אין פסוק ווען דער באשעפער האט צוגעזאגט פאר אברהם אז ער וועט האבן קינדער האט ער אים געהייסן קוקן אויפ’ן שטערן און ער האט אים געזאגט, "הבט נא השמימה וספר הכוכבים אם תוכל לספר אתם ויאמר לו כה יהיה זרעך" (בראשית ט"ו, ה').

יעדע שטערן איז מורא'דיג גרויס. געוויסע שטערן זענען אפילו גרעסער פון דער זון, נאר וויבאלד זיי זענען מיליאנער מייל ווייטער פון דער זון זעהן זיי אויס קלענער. יעדער שטערן איז ממש א וועלט פאר זיך. די שטערן זענען איינגעטיילט אין גרופעס וואס ווערט אנגערופען "מזלות" (constellations ). יעדער שטערן רוקט זיך און דרייט זיך אין זיין רינג. גארנישט בלייבט שטיין אויף איין פלאץ. עס קען זיך אמאל מאכן אז איין שטערן זאל קראכן אין א צווייטע און דאס מאכט אן א געוואלדיגע אויפרייס. שטיקער פון דער צוקראכטער שטערן קענען פליען אין די לופטן אסאך יארן און אמאל קען פאלן שטיקער אויף דער ערד און עס קען אנמאכן חורבנות ר"ל. על פי רוב פאלן זיי אריין אין די וואסער וואס זענען צוויי דריטל פון די וועלט.

עס זענען געשריבן געווארן אסאך ספרים דורך חכמים וועגן די חכמה פון די מזלות וואס זענען זייער אינטערעסאנט און עס זענען געווען חכמים וואס האבן אוועקגעגעבן זייער לעבן צו הארעווען און קענען די געוואלדיגע נפלאות פון דער הייליגער בורא.

וויפיל שטערן זענען דא אין הימעל? דאס איז א שאלה וואס אסאך חכמי אומות העולם האבן פרובירט אויסצורעכענען אבער אהן ערפאלג. אונזערע הייליגע חכמים וואס קיין שום זאך איז געווען פארהוילן פון זיי, האבן יא געוואוסט וויפיל שטערן עס זענען דא אין די הימלען. פון א מאמר חז"ל אין מסכת ברכות זעהן מיר א חשבון וויפיל שטערן עס זענען דא. די גמרא שטעלט זיך אויף א פסוק אין נביא ישעיה.

עס שטייט אין פסוק (ישעיה מ"ט, י"ד) "ותאמר ציון עזבני ה' וה' שכחני". כלל ישראל זאגט אין גלות, דער באשעפער האט מיך פארלאזט אין גלות און דער באשעפער האט אין מיר פארגעסן. פרעגט די גמרא אין מסכת ברכות דף ל"ב ע"ב "היינו עזובה היינו שכוחה", וואס איז דער דאפעלטע לשון, ביידע מיינען דאך די זעלבע זאך? ענטפערט די גמרא "אמר ריש לקיש אמרה כנסת ישראל לפני הקב"ה, רבש"ע! אדם נושא אשה על אשתו ראשונה זוכר מעשה הראשונה, אתה עזבתני ושכחתני".

זאגט ריש לקיש אז די כונה פון דער דאפעלטע לשון איז, כנסת ישראל זאגט פארן רבש"ע, "עזבני ה'" דו האסט אונז טאקע איבערגעלאזט ווייל מיר האבן געזינדיגט אבער דו האסט נישט געדארפט אינגאנצן פארגעסן פון כלל ישראל, אזוי ווי ווען א מענטש האט חתונה מיט א צווייטע פרוי, כאטש ער לאזט איבער די ערשטע פארגעסט ער נישט פון איהר.

זאגט ריש לקיש ווייטער און די גמרא האט שוין הרב שוועמל אראפגעברענגט אבער איך וויל מאכן דעם חשבון מיט ענק אינאיינעם, "אמר לה הקב"ה, בתי, י"ב מזלות בראתי ברקיע ועל כל מזל ומזל בראתי לו שלשים חיל ועל כל חיל וחיל בראתי לו שלשים לגיון ועל כל לגיון ולגיון בראתי לו שלשים רהטון ועל כל רהטון ורהטון בראתי לו שלשים קרטון ועל כל קרטון וקרטון בראתי לו שלשים גסטרא ועל כל גסטרא וגסטרא תליתי בו שלש מאות וששים וחמשה אלפי רבוא כוכבים כנגד ימות החמה וכולן לא בראתי אלא בשבילך ואת אמרת עזבתני ושכחני"!!

דער באשעפער ענטפערט צו כנסת ישראל, מיין טאכטער, צוועלף מזלות האב איך באשאפן אין הימעל (א מזל איז א גרויסע גרופע פון שטערן וואס יעדע גרופע האט אסאך קליינע גרופעס אין זיך) און פאר יעדע מזל האב איך באשאפן דרייסיג "חיל", דאס מיינט אין יעדע איינעם פון די צוועלף מזלות איז דא דרייסיג חיל. קומט אויס אז עס זענען דא אלעס צוזאמען 360 חיל.

פאר יעדן חיל האב איך באשאפן דרייסיג לגיון, קומט אויס אז עס זענען דא 10,800 (צען טויזענט, אכט הונדערט) לגיון.

360
x30
10,800
פאר יעדן לגיון האב איך באשאפן דרייסיג רהטון, קומט אויס אז עס זענען דא 324,000 (דריי הונדערט פיר און צוואנציג טויזענט) רהטון.
10,800
x30
324,000

פאר יעדן רהטון האב איך באשאפן דרייסיג קראטון, קומט אויס אז עס זענען דא 9,720,000 (ניין מיליאן, זיבן הונדערט צוואנציג טויזענט) קרטון.

324,000
x30
9,720,000

פאר יעדן קרטון האב איך באשאפן דרייסיג גיסטרא, קומט אויס אז עס זענען דא 291,600,000 (צוויי הונדערט איין און ניינציג מיליאן, זעקס הונדערט טויזענט) גסטרא.
9,720,000
30X
291,600,000

אויף יעדן גסטרא האב איך אנגעהאנגען דריי הונדערט פינף און זעכציג טויזענט מאל צען טויזענט שטערן אנטקעגן די דריי הונדערט פינף און זעכציג ימות החמה. דריי הונדערט פינף און זעכציג טויזענט מאל צען טויזענט איז 3,650,000,000 (דריי ביליאן, זעקס הונדערט פופציג מיליאן). אזוי פיל שטערן זענען דא אין איין גיסטרא און עס זענען דא 291,600,000 גיסטרא, דארף מען מאכן דער חשבון, 3,650,000,000
x291,600,000
1,064,340,000,000,000,000

דאס איז איין QUINTILLION פיר און זעכציג QUADRILLION דריי הונדערט און פערציג TRILLION שטערן.

פירט אויס דער הייליגער באשעפער, דאס אלעס האב איך באשאפן נאר וועגן די אידן און דו זאגסט אז איך האב דיר פארלאזט און פארגעסן?!

דער מהרש"א זאגט אז ביי אלע גרופעס כאפט ער אן דער מספר פון דרייסיג ווייל זיי זענען אנטקעגן די דרייסיג טעג פון דער חודש. יעדן טאג פון דער חודש איז ממונה איינער פון זיי. ער כאפט אן זיבן מיני הערשאפטן וואס איינס איז העכער פון דער צווייטע. א-מזל ב-חיל ג-לגיון ד-רהטון ה-קרטון ו-גסטרא ז-כוכבים, אנטקעגן די זיבן כוכבי לכת וואס זענען דא אין די זיבען הימלען איינס העכער דער צווייטע.

[דרךהמלך]

איך בין מקדים
איך בין א שטיקל עם הארץ אין די זאכן

אזויפיל ווייס איך, לפי חכמי חז"ל בפשטות, דרייט זיך א גלגל וואס אין דעם זענען קבוע אסך קלענערע גלגלים די גלגל השמש וכו' וכו', און דאס דרייט זיך אין 24 שעה, נאכדעם האט דער זין זיין אייגענע מהלך וואס דאס געדויערט א גאנצע יאר
האב איך געזעהן שטיין אז די גלגל החיצון איז א גראדע מהלך פון מזרח למערב ס'דרייט זיך נישט רעכטס און לינקס, נאר די מהלך העצמי פון די זין איז ווינטער נוטה לדרום און זומער לצפון, און דאס איז גורם די אריכות הימים און אויך די היץ
איך האב נאר איין קלאץ קשיא, וואס געשעהט ביינאכט ווען די זוהן איז אויף די אנדערע חלק וועלט, פארוואס איז נאך אלס הייס
און אזוי וואלט איל שטארק פרישיעיטעיד ווען איינער קען מיר מעהר מסביר זיין די מהלך העצמי פון די זוהן דרום צפון וכו'
ייש"כ

[מיסטעריעז]

איך בין מקדים
איך בין א שטיקל עם הארץ אין די זאכן

אזויפיל ווייס איך, לפי חכמי חז"ל בפשטות, דרייט זיך א גלגל וואס אין דעם זענען קבוע אסך קלענערע גלגלים די גלגל השמש וכו' וכו', און דאס דרייט זיך אין 24 שעה, נאכדעם האט דער זין זיין אייגענע מהלך וואס דאס געדויערט א גאנצע יאר
האב איך געזעהן שטיין אז די גלגל החיצון איז א גראדע מהלך פון מזרח למערב ס'דרייט זיך נישט רעכטס און לינקס, נאר די מהלך העצמי פון די זין איז ווינטער נוטה לדרום און זומער לצפון, און דאס איז גורם די אריכות הימים און אויך די היץ
איך האב נאר איין קלאץ קשיא, וואס געשעהט ביינאכט ווען די זוהן איז אויף די אנדערע חלק וועלט, פארוואס איז נאך אלס הייס
און אזוי וואלט איל שטארק פרישיעיטעיד ווען איינער קען מיר מעהר מסביר זיין די מהלך העצמי פון די זוהן דרום צפון וכו'
ייש"כ

וואו האסטו דאס געזעהן?!
עס קען זיין אז ס'האט עפעס מיט די זון, אבער סתם נאנטקייט און ווייטקייט אודאי נישט.

נאכמער, לפי זה וואלט ביינאכט (אין די זומער) געדארפט זיין הייסער ווי בייטאג, ווייל בייטאג (אין די זומער) איז די זון אסאך ווייטער פון די וועלט ווי ביינאכט.

אז איר געבט אן וואס איר פארשטייט יא און וואס נישט (מה שנוגע במהלך השמש דרום/צפון בימות החמה/גשמים) און וואס איר ווילט וויסן, וועט זיין גרינגער אייך מסביר צו זיין

[דרךהמלך]

יעצט זעה איך בשם ספר הברית, 'שהחמימות בא על ידי שהשמש שולח קרניה לארץ, ומתוך שהוא גוף אטום ועב נכפלים וחוזרים לאחור ומתחממים יושביה'
אבער לאמיר הערן וואס דו ווייסט
און איך וועל לעת עתה גארנישט וויסן

[מיסטעריעז]

וויאזוי עס ווערט הייס ווייס איך נישט, איך ווייס נאר אזויפיל אז עס האט נישט נאר מיט די זון.


די חשבון פון דרום אין צפון קען איך דיר פראבירן צו זאגן בקיצור, לויט וויאזוי איך ווייס עס, אבער איך האב נישט יעצט די צייט דערצו.
דערווייל קענסטו קוקן אין רש"י ר"ה דף כ"ד ע"א, ער איז עס מסביר זייער שיין.
דארפסט נאר געדענקען אגאנצע צייט בשעת'ן לערנען רש"י אז ער רעדט לויט דיין אופק, דאס הייסט מען דרייט די וועלט אז דארט וואו דו שטייסט יעצט איז ביים שפיץ פון אויבן, און מען רעדט פון די וויו וואס דו זעהסט (ווי כאילו עס איז א ליידיגער שטח און דו זעהסט אלעס), און לויט דעם רעכנט זיך מזרח/מערב/דרום/צפון.