הערות ביאורים ועיונים בספה״ק ויואל משה

[בלעטל]

ס'קען פשוט נישט זיין אמת כדבריך, ווייל פרוביר זאגן א ווארט קעגן די אפיקורסים פאר איינע פון די רבבות מענטשן וואס באלאנגען ביי די וואס האבן די אנדערע הייליגע.. מהלך ווי דו רופסט עס, קוק זיין רעספאנס..

[רצון טוב]

איך בין אין סאטמאר געוואקסן שוין צענדליגער יארן
די ערשטע מאל וואס ממש פרעמדע אידן [וואס האבן אלע יארן יא מיטגעהאלטן מיט די עושי רשע זיי געהאלפן פארמירן זייערע רעגירונגען און גענימען ביי זיי גאר גרויסע סומעס געלט] קומען מארה"ק צו אינז בעטן העלפן מחנך זיין זייערע קינדער על ברכי התורה ויראה, איז בלויז אין די לעצטע עטליכע יאר, [ווען עס איז זייער קלאר געווארן פאר פילע אידן אז נעמען ביי די רשעים קאסט א ביטערע פרייז פון דארפן צוריקצאלן מיט גרויסע פראצענטן]
די אידן זאגן: מיר האבן געלעבט אין א 70 יעריגע שלאף, בעת וואס סאטמארע רב אין אמעריקא האט געזעהן את מה שלפניו.

[פרידן]

היינט זעהט מען עס בחוש

א פלא, אייערנעכטען געהערט אין די נייעס אז יהדות התורה האלט ביי ניין מאנדעטען אין כנסת, אויב גייט מען היינט אין בחירות!
אפילו הפלג הירושלמי גייט היינט צו בחירות אויב געט מען זיי א בענקל? איז ווי זעהט מען בחוש?

וואס ווילסטו פראווען מיט דעם, זיי האלטן נישט ביי ניין ווייל מער מענטשען האבן איינגעזעהן זייער מהלך עס איז פשוט נאטירלעכע וואוקס סא ווי אזוי פונקלעך דארף איך פין דעם זעהן אז עס איז נישט דא מענטשען וואס זעהן איין אין ויואל משה
ער זאגט אז עס איז דא מענטשן וואס האבן באלאנגט צו די לינקע קרייזן אין זעהן איין היינט אין דרך פין ויואל משה ווי קיינמאל בעפאר, ענפער'טי די אז די פארטיי וואקסט, טענו בחיטים והודו לו בזכר קדשו

[רצון טוב]

הרב להודיע האט מן הסתם געלערנט ויואל משה נאר פון סי׳ פ״ג כנהוג אין די סאטמארע ישיבה קטנות ממילא ווייסט ער נישט פונעם ערשטן האלב צו זאגן... דארטן ווערט די ענין מבואר באריכות

וואס איז אייער פראבלעם ? קום אריין קלארער ביטע.

די עיקר איסור פון די בחירות איז וועגן שלש שבועות. איר האט געשריבן אז די רבי שרייבט נישט אין ערגעץ אז די בחירות איז השתדלות פאר די גאולה.

כנראה האט איר נישט באמערקט די זאכן וואס שטייט אין ויוא"מ

צו גיין בוחר זיין אין א חבר הכנסת ווערט מען דערמיט א חלק אין די פעולות פינעם נבחר, וואס די נבחרים זיצן רעגולער אין א בית מינות ווי זי רייסט אויס פון אידישע קינדער די אמונה און זיכט צו אויסרייסען כל התורה כולה,
די וואס זיצן מיט די מינים טוען פארדעקן אויף די מעשים פון די מינים,
און פארקערט זיי באפאלן די יראים וואס ווילן נישט צושטיין צו די מינים,
זיצענדיג אינאיינעם מיט פרוצים און אפיקורסים איז עס משפיע אויף די נבחרים צו ווערן נמשך נאך די אפיקורסים,
אין אלע חוקים ומשפטים נגד תורה"ק האבן די נבחרים א חלק,
חוץ מזה איז דער בוחר מודה אינעם ע"ז אז דאס איז א ריכטיגע זאך חלילה.

[למדן וצדיק]

ווי זעהט איר אין מיינע ווערטער אז כהאב נישט באמערקט די זאכן

[רצון טוב]

ווי איז שייך צו זאגן "עיקר איסור"
לדוגמא כהיום:
איז דען שייך צו זאגן אז די עיקר עולה פון א בוחר איז די שלש שבועות
יעדע בוחר היינט איז א אויטאמאטישע שטיצער פאר גזירת הגיוס ווייל ער דארף זיין מיטן נבחר אויף איין פעידזש
אז נישט גייט ער נישט אריינוועלן אים, קומט אויס אז יום יומי איז ער אינאיינעם מיטן נבחר אים צו העלפן שטיפן זיין אגענדע אויף די גזירות על הדת.
יעדער בחור וואס ווערט אריינגעשלעפט דורך פארשידענע סארט מיטלען אינעם צבא איז א חלק אין דעם די שווייגעניש און סיוע פון די פרומע חברי הכנסת,
יעדער בוחר האט אין די מעשים א טייל.

[חוץ פון דעם]

ס'קען פשוט נישט זיין אמת כדבריך, ווייל פרוביר זאגן א ווארט קעגן די אפיקורסים פאר איינע פון די רבבות מענטשן וואס באלאנגען ביי די וואס האבן די אנדערע הייליגע.. מהלך ווי דו רופסט עס, קוק זיין רעספאנס..

זייער כללותדיג גענטפערט, וואס מיינסטו איר צו זאגן אז מען זאל קוק'ן אויף זיין רעספאנס?
אדרבה זאגט פאר א גערע חסיד אין קוק אויף זיין ריספאנס.
זאגט פאר א אנהענגער אין הגראי"ל שטיינמאן אין קוק אויף זיין ריספאנס.
איך זעה נישט ווי די אלע וואס גייען צו די בחירות גייען אזוי ווי א גנב אינמיטען די נאכט, זיי גייען מיט די גרעסטע שטאלץ אז זיי פאלגען זייערע דעת תורה!
קום אריין קלארער ביטע.

[חוץ פון דעם]

איך בין אין סאטמאר געוואקסן שוין צענדליגער יארן
די ערשטע מאל וואס ממש פרעמדע אידן [וואס האבן אלע יארן יא מיטגעהאלטן מיט די עושי רשע זיי געהאלפן פארמירן זייערע רעגירונגען און גענימען ביי זיי גאר גרויסע סומעס געלט] קומען מארה"ק צו אינז בעטן העלפן מחנך זיין זייערע קינדער על ברכי התורה ויראה, איז בלויז אין די לעצטע עטליכע יאר, [ווען עס איז זייער קלאר געווארן פאר פילע אידן אז נעמען ביי די רשעים קאסט א ביטערע פרייז פון דארפן צוריקצאלן מיט גרויסע פראצענטן]
די אידן זאגן: מיר האבן געלעבט אין א 70 יעריגע שלאף, בעת וואס סאטמארע רב אין אמעריקא האט געזעהן את מה שלפניו.

אויך זייער כללותדי'ג גענטפערט, אפשר זאגסטו מיר וועלכע גרויסע מוסד האט געטוישט מהלך??
אין חוץ המעשה געדענק איך, פאר א האלבע יאר צירוק האב איך געדאווענט אין א סאטמאר'ר בית מדרש איז געקומען דארט א מוסד נאך געלט, אין געשריבען פארשטייט זיך אז עס איז על טהרת הקודש. ווען איך ווייס קלאר אז נישט. [איך קען דיר שיק'ן די נאמען אין אישי אויב די ווילסט].
וואס קען מען טוהן דאס איז די וועג ווי אזוי מען נעמט ארויס גרויסע סכומים פון די גבירים!

איך דערמאן זיך יעמט א מעשה וואס איך האב געהערט, אז א גרויסע תלמוד חכם א ראש הכולל איז אמאל ארום געגאנגען נאך געלט פאר א גרויסע כולל לרבנים, פון הונדערטע חשובע אינגעלייט, בני עליה, אין איז ארויף צו א גרויסע גביר א סאטמערע חסיד, אין די גביר האט אויסגעפונען אז א חלק געלט פון די כולל קומט פון די מדינה. האט ער געזאגט ער געט נישט פארדעם קיין געלט. האט דער ראש הכולל אים געזאגט, אז זיין כולל איז אפען אויך פרייטאג, וואס דאס איז זיין אייגענע פראזשעקט וואס ער גייט ארום נאך געלט פאר דעם, קיין פעני באקומט מען נישט פון די מדינה פאר די כולל פרייטאג, ממש 100 פראצענט על טהרת הקודש. נא, די גביר האט דאס געהערט האט ער אים געגעב'ן א שיין נתינה!

[רצון טוב]

איך בין אין סאטמאר געוואקסן שוין צענדליגער יארן
די ערשטע מאל וואס ממש פרעמדע אידן [וואס האבן אלע יארן יא מיטגעהאלטן מיט די עושי רשע זיי געהאלפן פארמירן זייערע רעגירונגען און גענימען ביי זיי גאר גרויסע סומעס געלט] קומען מארה"ק צו אינז בעטן העלפן מחנך זיין זייערע קינדער על ברכי התורה ויראה, איז בלויז אין די לעצטע עטליכע יאר, [ווען עס איז זייער קלאר געווארן פאר פילע אידן אז נעמען ביי די רשעים קאסט א ביטערע פרייז פון דארפן צוריקצאלן מיט גרויסע פראצענטן]
די אידן זאגן: מיר האבן געלעבט אין א 70 יעריגע שלאף, בעת וואס סאטמארע רב אין אמעריקא האט געזעהן את מה שלפניו.

אויך זייער כללותדי'ג גענטפערט, אפשר זאגסטו מיר וועלכע גרויסע מוסד האט געטוישט מהלך??
אין חוץ המעשה געדענק איך, פאר א האלבע יאר צירוק האב איך געדאווענט אין א סאטמאר'ר בית מדרש איז געקומען דארט א מוסד נאך געלט, אין געשריבען פארשטייט זיך אז עס איז על טהרת הקודש. ווען איך ווייס קלאר אז נישט. [איך קען דיר שיק'ן די נאמען אין אישי אויב די ווילסט].
וואס קען מען טוהן דאס איז די וועג ווי אזוי מען נעמט ארויס גרויסע סכומים פון די גבירים!

איך דערמאן זיך יעמט א מעשה וואס איך האב געהערט, אז א גרויסע תלמוד חכם א ראש הכולל איז אמאל ארום געגאנגען נאך געלט פאר א גרויסע כולל לרבנים, פון הונדערטע חשובע אינגעלייט, בני עליה, אין איז ארויף צו א גרויסע גביר א סאטמערע חסיד, אין די גביר האט אויסגעפונען אז א חלק געלט פון די כולל קומט פון די מדינה. האט ער געזאגט ער געט נישט פארדעם קיין געלט. האט דער ראש הכולל אים געזאגט, אז זיין כולל איז אפען אויך פרייטאג, וואס דאס איז זיין אייגענע פראזשעקט וואס ער גייט ארום נאך געלט פאר דעם, קיין פעני באקומט מען נישט פון די מדינה פאר די כולל פרייטאג, ממש 100 פראצענט על טהרת הקודש. נא, די גביר האט דאס געהערט האט ער אים געגעב'ן א שיין נתינה!

איר פארציילט שיינע מעשה'לאך און מאכט גיטע ווערטלאך

די מציאות איז אז כהיום קומען ארויס ביי אינז אין אמעריקא אידן פון אר"י און זאגן ביטע העלפט אינז מחנך זיין אינזערע קינדער, ווייל די וועג ביז היינט איז געווען א טעות,
אז איר דארפט א פונקטליכער אדרעס רופט אהן רבי שלמה מענדלאוויטש מקהילה קדושה סאטמאר וואס איז מטפל מיט די אידן, און הערט עס מכלי ראשון.

[חוץ פון דעם]

די מציאות איז אז כהיום קומען ארויס ביי אינז אין אמעריקא אידן פון אר"י און זאגן ביטע העלפט אינז מחנך זיין אינזערע קינדער, ווייל די וועג ביז היינט איז געווען א טעות,
אז איר דארפט א פונקטליכער אדרעס רופט אהן רבי שלמה מענדלאוויטש מקהילה קדושה סאטמאר וואס איז מטפל מיט די אידן, און הערט עס מכלי ראשון.

מיין פרידיגע תגובה איז נאך אלס בתוקף! איך זעה נישט וואס האסט מיר גענעטפערט, אוודאי 'זאגן זיי'! די שאלה איז צו האלט'ן זיי באמת אזוי אדער דאס איז נאר א מיטל צו מאכ'ן געלט!

[דונש]

די מציאות איז אז כהיום קומען ארויס ביי אינז אין אמעריקא אידן פון אר"י און זאגן ביטע העלפט אינז מחנך זיין אינזערע קינדער, ווייל די וועג ביז היינט איז געווען א טעות,
אז איר דארפט א פונקטליכער אדרעס רופט אהן רבי שלמה מענדלאוויטש מקהילה קדושה סאטמאר וואס איז מטפל מיט די אידן, און הערט עס מכלי ראשון.

מיין פרידיגע תגובה איז נאך אלס בתוקף! איך זעה נישט וואס האסט מיר גענעטפערט, אוודאי 'זאגן זיי'! די שאלה איז צו האלט'ן זיי באמת אזוי אדער דאס איז נאר א מיטל צו מאכ'ן געלט!

רצון האט אייך געגעבן אן אדרעסס.. דער ר' שלמה הנ"ל גייט שטארק נאך די אלע מוסדות אויב ס'איז אמת...

[בלעטל]

די מציאות איז אז כהיום קומען ארויס ביי אינז אין אמעריקא אידן פון אר"י און זאגן ביטע העלפט אינז מחנך זיין אינזערע קינדער, ווייל די וועג ביז היינט איז געווען א טעות,
אז איר דארפט א פונקטליכער אדרעס רופט אהן רבי שלמה מענדלאוויטש מקהילה קדושה סאטמאר וואס איז מטפל מיט די אידן, און הערט עס מכלי ראשון.

מיין פרידיגע תגובה איז נאך אלס בתוקף! איך זעה נישט וואס האסט מיר גענעטפערט, אוודאי 'זאגן זיי'! די שאלה איז צו האלט'ן זיי באמת אזוי אדער דאס איז נאר א מיטל צו מאכ'ן געלט!

צו מאכן געלט זאגן זיי זיכער נישט עפעס וואס מאכט נישט קיין סענס

[חוץ פון דעם]

רצון האט אייך געגעבן אן אדרעסס.. דער ר' שלמה הנ"ל גייט שטארק נאך די אלע מוסדות אויב ס'איז אמת...

קען איך אים נישט, שיק מיר אריין זיין נאמבער. אדרבה!

[פרידן]

רצון האט אייך געגעבן אן אדרעסס.. דער ר' שלמה הנ"ל גייט שטארק נאך די אלע מוסדות אויב ס'איז אמת...

קען איך אים נישט, שיק מיר אריין זיין נאמבער. אדרבה!

חוץ פין דעם

[עפל קאמפאוט]

דער יסוד האיסור פון הליכה לבחירות, האב איך פארשטאנען מספר ויואל משה אז דאס איז צוליב וואס די רעגירונג בויעט זיך דורך די קאאליציע, און יעדע'ס מאל וואס עס איז נישט דא קיין קאאליציע איז אויס רעגירונג, קומט אויס אז יעדעס מאל וואס עס ווערט פארמירט א רעגירונג ווערט פון פריש געמאכט די דחיקת הקץ אז עס ווערט אויפגעשטעלט א רעגירונג בזמן הגלות וואס כלל ישראל איז אויף דעם באשוואוירן געווארן בשבועות חמורות ועונשים קשים רח"ל.

ממילא, קומט נישט דא אריין צו איך גיי יא אויף טוהן דארט צו נישט, דהיינו אויב וואלט די איסור געווען בלויז אלס התחברות לרשעים, דאן וואלט מען געקענט זאגן אז למעשה בין איך מיך נישט מתחבר נאר אדרבה איך גיי לוחם זיין פון אינעווייניג, אבער טאמער איז די איסור אלס אויפבויען א רעגירונג פאר ביאת המשיח, קומט נישט דא אריין קיין שום היתר, ווייל ווי איז שייך צו זאגן אז ווייל איך וויל עפעס אויפטוהן מעג איך גיין עובר זיין אויף אזא הארבע איסור.

כן הבנתי היסוד מדברי רבינו (חוץ נאך כמה וכמה טעמים ונימוקים לאסור הבחירות, און שוין אפגערעדט אז מען טוט דארט אויף א מכה), און די אלע וואס שרייען אז עס איז נישטא קיין התחברות נאר מען גייט לוחם זיין, האבן בכלל נישט פארשטאנען (אדער ווילן נישט פארשטיין) די נקודת הדברים וואס איז מבואר אין ויואל משה, און קיין זאכליכע תירוץ כנגד זה איז נישטא.

יעצט למעשה האב איך געהאט א שטיקל צ"ע אין דעם, אז הגם עס איז לכאורה אזוי די מציאות, אבער אולי קען מען עס אנקוקן אויף אן אנדערע וועג, דהיינו אז די מדינה איז נאר געווארן איינמאל בשנת תש"ח, און די רעגירונג וואס מען בויעט אויף יעדע מאל הייסט נישט ווי מען איז פון פריש דוחק די קץ מיט'ן אוועקשטעלן א ממשלה פאר ביאת המשיח, ווייל אולי קען מען דאס אנקוקן ווי די ממשלה איז אן אלטע ממשלה נאך פון תחילת המדינה, נאר די מענטשן טוישן זיך כסדר.

אויב איינער עפעס א ידען קען אויסקלארן די נקודה בנושא זו.

[געוואלטיג]

יעדע ביל וואס משרייבט אונטער טעגליך נעמט פריש אריין אלע ג' עבירות בנוסף צו איינעמען שטחים וכו' וואס איז עקסטער שלש שבועות
אבער חוץ מזה איז שווער צו זאגן אז די הקמת המדינה איז נאר איינמאל געווען ווען למעשה אן ראשי המדינה איז נישטא קיין מדינה

איין שאלה העט נאר זיין אז אויב די ראשי המדינה לאמיר זאגן זאלן ווערן איין טאג אנטי ציונים אזוי ווי די לינקע וכו' און מאכן עס אויס דשואיש סטעיט נאר דמאקראטיק סטעיט וואס האט גארנישט מיט יהדות איז א שאלה צי סווערט גרינגער ווייל סהאט נישט די נאמען אידישע מדינה אדער ניין למעשה זענען רוב מזרע ישראל ממילא איז עס יא אסור און אפילו אויב סנישט קיין פראבלעם איז עס לכאורה פארט א המשך לכאורה צי תש"ח עכ"פ ווי לאנג מגיבט עס נישט איבער פאר די וואס האבן געוועלטיגט בעפאר ווי אראבער און ענגלענדער וצ"ע

[אומאפיציעל]

צו די שאלה פון עפל קאמפאוט, די נקודה לויט וויפיל איך פארשטיי איז נישט אז מען שטעלט "נאכאמאל" אויף א ממשלה, נאר אזוי ווי די "ממשלה" איז א חפצא דאיסורא, די "ממשלה" איז "יעדע רגע" עובר אויף די שלש שבועות (עס איז געווען טאקע פון די אגוד'יסטן וואס האבן גע'טענה'ט אז די שלש שבועות איז מען עובר נאר אנפאנג, און נישט יעדע רגע, אבער סאטמארער רב האט מברר געווען אז עס איז יא יעדע רגע באזונדער א העברה על השבועות, וויבאלד לויט וויאזוי עס איז מבואר אין ויוא"מ איז די איסור פון די שבועות נישט אלץ די "שבועה", נאר אלץ די כפירה וואס עס איז דא דערין, ממילא איז דאס אזוי ווי מען איז נאכאנאנד כופר אין באשעפער), אזוי ווי די "כנסת המינים" (נישט דוקא די קאאליציע) פירט אן מיט די "ממשלה", און כדי צו קענען אויפשטעלן א ממשלה דארף מען האבן ערוועלט "הונדערט און צוואנציג חברים" אין כנסת המינים, קומט דאך אויס אז יעדער איינציגער חבר איז טייל פון די ממשלה, לכה"פ אזוי ווי דער דריטער עד אין א כת עדות, און אזוי ווי אן קיין ממשלה איז נישטא קיין מדינה ווי פארשטענדליך, ממילא אפילו די ממשלה איז שוין געווען און וועט ממילא זיין, עכ"ז ווער עס האט א חלק דערין דורך אריינשיקן זיינס א "בא כח" (עס איז נישט די זעלבע ווי א שליח וואס מען קען זאגן לתיקוני שדרתיך וכו' ואכמ"ל) האט ער א חלק אין אלע עבירות וואס די "ממשלה" טוט אפ, ספעציעל די עבירה וואס ווערט אפגעטון דורך דאס "עצם אנהאלטן א ממשלה".

[עפל קאמפאוט]

יישר כח אומאפציעל. היבש קלאר! אבער פאר א פאטעטא קאפ ווי מיר פעלט מיר נאך אביסל אין די הבנה. אין אנדערע ווערטער זאגסטו אז די פראבלעם איז בעצם דאס אז מען "האלט אויף" אזא ממשלה, דהיינו אז צו זיין א חלק פון די ממשלה - אלטע צו נייע - דאס אליינס אז מען ווערט א "חלק" פון די ממשלה מיינט אז מען איז א חלק פון די איסור פון דחיקת הקץ. דאס שרייבסטו?

[אומאפיציעל]

יא, זייער גוט פארשטאנען. איך מיין אז דאס איז די ענטפער אויף וואס דו האסט געפרעגט.

[יידישע קהילות]

כידוע האט איינער פון די ליטווישע גדולים ג'זאגט אז "נשתנה הזמן" (מיט וואס??) און איז מותר אויך לפי שיטת הויא"מ. פארשטייט זיך אז דאס איז נישט ריכטיג והאריכות היא אך למותר.
איףך וויל נאר וויסן טעארעטיש איז פאראן א מציאות וען רביה"ק זי"ע וואלט מתיר געווען? ווען עס וואלט זיך ג'האנדלט אין א געוויסע פיקוח נפש ממש, באמת ממש, וואלט געווען נדחה?
איך בעט אז מ'זאל נישט שיסן סתם ענטפערס," אוודאי נישט עס אידאך די ג' חמורות וועלכע ווערן נישט נדחה פאר פקו"נ!", טראכט באמת וואסדער רבי ז"ל וואלט געטוהן בכהאי גוונא. איך ווייס נישט. וואס האלט איר?

[עפל קאמפאוט]

איך פארשטיי אפילו נישט וואס די שאלה איז. לויט די מהלך וואס מען רעדט דא, קומט אויס אז ווען מען ווערט א חלק פון די ממשלה האט מען א חלק אין די גאנצע עקירת הדת וואס די ממשלה שטעלט מיט זיך פאר, עס שטיצט אלע רעליגיעס אפילו עבודה זרה, עס שטיצט חילול שבת, און נאך תועבות, און אויב איז מען א חלק פון אזא ממשלה ווערט מען א חלק פון די עבירות וואס די ממשלה שטעלט מיט זיך פאר.

און די לשון וואס הרה"ק מסאטמאר האט טאקע געזאגט לגבי די איסור פון בחירות, איז טאקע אז נאכ'ן זיצן אויף די ענין צענדליגער שעות "צו זיכן א היתר" האט ער מברר געווען אז צו גיין צו די בחירות איז ערגער ווי עבודה גילוי עריות און שפיכת דמים און ווי חילול שבת וכלשונו במכתב "וממש איני רואה איסור חמור יותר בכל התורה כולה כי השתתפות לכנסת הוא השתתפות למינות וכפירה גמורה בהשי"ת ובתורתו הקדושה" לויט דעם איז לכאורה מבואר די הוראה לגבי דיין שאלה אפילו במקום פיקוח נפש.

[אומאפיציעל]

צו יידישע קהילות, איך ווייס נישט פארוואס עס איז אייך נישט גוט די ענטפער פון ג' חמורות ווערן נישט נדחה פאר פקו"נ, דאס איז למעשה די אמת'ע ענטפר, ווילאנג עס איז אן איסור פון די ג' חמורות וויאזוי אין די וועלט קען זיין אז עס זאל נדחה ווערן ? אויב זאל ווען זיך אויסשטעלן א סארט מציאות וואס עס איז נישט שייך די ג' חמורות - אזוי ווי למשל ביי בחירות אין א געווענליכע גוי'אישע מדינה - דאן איז אודאי די הלכה אנדערש.

[יידישע קהילות]

צו יידישע קהילות, איך ווייס נישט פארוואס עס איז אייך נישט גוט די ענטפער פון ג' חמורות ווערן נישט נדחה פאר פקו"נ, דאס איז למעשה די אמת'ע ענטפר, ווילאנג עס איז אן איסור פון די ג' חמורות וויאזוי אין די וועלט קען זיין אז עס זאל נדחה ווערן ? אויב זאל ווען זיך אויסשטעלן א סארט מציאות וואס עס איז נישט שייך די ג' חמורות - אזוי ווי למשל ביי בחירות אין א געווענליכע גוי'אישע מדינה - דאן איז אודאי די הלכה אנדערש.

ווייל די שאלה איז צו עס איז ממש די ג' חמורות אדער נאר אזוי הארב "כאילו" ג' חמורות. איך ווייס אז עס איז דא א הכשלה פון די ג' חמורות אבער סוכ"ס איז מען עס נישט עובר בידיים. איך פרעג א שאלה פאר דער וואס קען עס הענדלען. אויב דו האלטסט אז יעדעס ווארט אין סה"ק ויא"מ איז פשוטו כמשמעו דאן איז מיין שאלה נישט געוואנדן צו אייך.
פונקט אזוי ווי יעדער פארשטייט אז אפילו גדול המחטיאו יותר מן ההורגו, דאך איז נישט דא קיין היתר צו הרג'ען א מענטש וואס איז א מחטיאו. (חוץ א רודף אחר הערוה וכיו"ב). ווייל דער מימרא מיינט נישט קיין הלכה למעשה כפשוטו, נאר איז ג'שריבן ארויסצוברענגען די חומר הדבר.

[סאטמארע ווארטזאגער]

צו יידישע קהילות, איך ווייס נישט פארוואס עס איז אייך נישט גוט די ענטפער פון ג' חמורות ווערן נישט נדחה פאר פקו"נ, דאס איז למעשה די אמת'ע ענטפר, ווילאנג עס איז אן איסור פון די ג' חמורות וויאזוי אין די וועלט קען זיין אז עס זאל נדחה ווערן ? אויב זאל ווען זיך אויסשטעלן א סארט מציאות וואס עס איז נישט שייך די ג' חמורות - אזוי ווי למשל ביי בחירות אין א געווענליכע גוי'אישע מדינה - דאן איז אודאי די הלכה אנדערש.

ווייל די שאלה איז צו עס איז ממש די ג' חמורות אדער נאר אזוי הארב "כאילו" ג' חמורות. איך ווייס אז עס איז דא א הכשלה פון די ג' חמורות אבער סוכ"ס איז מען עס נישט עובר בידיים. איך פרעג א שאלה פאר דער וואס קען עס הענדלען. אויב דו האלטסט אז יעדעס ווארט אין סה"ק ויא"מ איז פשוטו כמשמעו דאן איז מיין שאלה נישט געוואנדן צו אייך.
פונקט אזוי ווי יעדער פארשטייט אז אפילו גדול המחטיאו יותר מן ההורגו, דאך איז נישט דא קיין היתר צו הרג'ען א מענטש וואס איז א מחטיאו. (חוץ א רודף אחר הערוה וכיו"ב). ווייל דער מימרא מיינט נישט קיין הלכה למעשה כפשוטו, נאר איז ג'שריבן ארויסצוברענגען די חומר הדבר.

איז אזוי, אנשטאט פרעגן וואס איז פשט אינעם מאמר חז''ל אז ''גדול המחטיאו יותר מן ההורגו'', לכאורה איז נישט דא קיין היתר צו הרג'נן א מענטש וואס איז מחטיאו? ברענגסטו גאר א ראיה פון דעם אז נישט אלעס איז פשוט.

איך זאג אנדערש, צו נעמען א חלק און די ממשלת ישראל איז אזוי הארב ווי די ג' עבירות ממש (ויותר), און די מאמר חכז''ל פון גדול המחטיאו דארף מען טאקע שיין פארענטפערן, ושערי תירוצים לא ננעלו, פרעג א ת''ח און דיין שול ווי דו דאווענסט, מסתם איז דא א פשוט'ע תירוץ אויף דעם.

[אומאפיציעל]

צו יידישע קהילות, איך ווייס נישט פארוואס עס איז אייך נישט גוט די ענטפער פון ג' חמורות ווערן נישט נדחה פאר פקו"נ, דאס איז למעשה די אמת'ע ענטפר, ווילאנג עס איז אן איסור פון די ג' חמורות וויאזוי אין די וועלט קען זיין אז עס זאל נדחה ווערן ? אויב זאל ווען זיך אויסשטעלן א סארט מציאות וואס עס איז נישט שייך די ג' חמורות - אזוי ווי למשל ביי בחירות אין א געווענליכע גוי'אישע מדינה - דאן איז אודאי די הלכה אנדערש.

ווייל די שאלה איז צו עס איז ממש די ג' חמורות אדער נאר אזוי הארב "כאילו" ג' חמורות. איך ווייס אז עס איז דא א הכשלה פון די ג' חמורות אבער סוכ"ס איז מען עס נישט עובר בידיים. איך פרעג א שאלה פאר דער וואס קען עס הענדלען. אויב דו האלטסט אז יעדעס ווארט אין סה"ק ויא"מ איז פשוטו כמשמעו דאן איז מיין שאלה נישט געוואנדן צו אייך.
פונקט אזוי ווי יעדער פארשטייט אז אפילו גדול המחטיאו יותר מן ההורגו, דאך איז נישט דא קיין היתר צו הרג'ען א מענטש וואס איז א מחטיאו. (חוץ א רודף אחר הערוה וכיו"ב). ווייל דער מימרא מיינט נישט קיין הלכה למעשה כפשוטו, נאר איז ג'שריבן ארויסצוברענגען די חומר הדבר.

ווער עס גייט צו די בחירות לויט סאטמארער רב האט "א חלק" אין אלע עבירות וואס דער שלטון טוט אפ, דער רבי שרייבט כמה עבירות "ביהרג ואל יעבור" וואס די חברי הכנסת זענען עובר, און ער שרייבט אז יעדער בוחר האט א "חלק" און איז א "שותף" אין די אלע עבירות, דאס איז נישט נאר טעארעטיש נאר אויף הלכה למעשה.
און אפילו לויט דיר וואס פאר עפעס א סיבה האסטו געמאכט אן הנחה אז עס מיינט נישט הלכה למעשה, שרייבט דאך אבער דער סאטמארער רב אז גיין צו די בחירות איז "הודאה למינות" וואס דאס אליינס איז ביהרג ואל יעבור (נישט טעארעטיש...), און ער שרייבט און ער האט גע'דרשנ'ט ברבים אז ער האט נישט געטראפן קיין הארבערע עבירה פון דעם אין די "גאנצע תורה" (איינמאל האט ער זיך אויסגעדרוקט "פון בראשית ביז לעיני כל ישראל"), וואס איז בכלל די ספק צו ער וואלט עס אמאל מתיר געווען?

אויב ביזטו נאך אלץ מסופק ביזטו מכובד צו לערנען אביסל ויואל משה.