פר בן בקר האט געשריבן:מ'האט דא נאר דן געווען מצד פון קנאין פוגעין בו, און חיובי מיתות.
אין תוס' אין סנהדרין עג. איז דא נאך א מושג, אז רוצח ניתן להצילו בנפשו, און תוס' טייטשט אז להצילו מיינט מען די רוצח, מ'דארף עם היטן אז ער זאל נישט הארגענען און זיך פארזינדגן, די זעלבע זאגט תוס' איז ביי עריות אז מ'זעט איינעם גיין עובר זיין אויף איסורי עריות מעג מען איהם הארגענען און מציל זיין פון טון אן עבירה.
דאס הייסט אז נישט איך בין מעניש די רוצח, און איךראטעווע נישט דעם נרדף, נאר מ'איז מציל דעם נפש החוטאת פון זינגידען.
אפשר וועלן די לומדים דא קענען עקלערן, ווען גייט אן דעם דין, נאר ביי ג' חומרות, צו ביי אלע איסורי תורה? אז מ'זעט איינעם גיין עסען א שטיקל דבר אחר מעג מען עם הארגענען כדי ער זאל נישט עובר זיין? האט שליסל געטון ריכטיג לויט דעם תוס'? איז דאס להלכה?
דעי תוס' איז גארנישט אזוי פשוט, אסך אחרונים זענען מוכיח בדעת התוס', אז ס'איז בצירוף שניהם, ווייל איך דארף דאך מציל זיין דעם נרדף, און איך טוה נאך א טובה פארן רודף אויך, אז איך בין איהם מציל פון א עבירה עי' היטב בדברות משה שם, ועוד דעס וואס תוס' רעדט פון עריות רעדט מעןם פון מאנס זיין א נערה המאורסה
פאקערט, די משנה זאגט אז הרודף אחר הבהמה אין מצילין אותן בנפשן, מהאי טעמא, ווייל נאר צו מציל זיין פון די עבירה זאג איך נישט תוס' זאגט נאר אז נאר אויב דאס איז נכלל אין די טייטש פון 'מצילין אותן' פארשטייט מען די לשון המשנה
פוטער האט געשריבן: עטליכע וואכען צוריק האב איך געליינט אין איינע פון די גדר בלעטליך, ברענגט ער פון ספר חוט המשילוש אז דער חת"ם סופר זצ"ל האט דערציילט זייענדיג א קינד האט אים זיין רבי מיטגענומען צו די וועד ארבע ארצות, האט ער אליין מיטגעהאלטען וויאזוי די בי"ד האט גע'פסקנט אויף א איד אז ער איז א מסור און דער שמש האט אים אריין געטראגען אין שמש שטיבל און אויפען פלאץ מקיים פסק געווען מיט חנק.
(אויב איינער קען צוצייכענען די מראה מקום אויף וועלכע דף עס ווערט געברענגט, וואלט איך שטארק באדאנקט).
בספר חוט המשולש דף ל"ח ע"א מתחת לקו, עס איז גראדע זייער אונטערעסאנט וויאזוי ער לייגט דארט אראפ די פרטי המעשה מפי החתם סופר (דרך אגב עס געהערט ענדערש אין די מראה מקום אשכול)
לכתחילה אריבער האט געשריבן:אפגעזעהן וואס מען האלט אויף דעם שטעכער, אבער די חלק "אז מען קוקט אונז אן ווי רוצחים", "חילול השם" וכו' קומט נישט אריין. ווייל אויב האט ער געמעגט, איז נישט קיין נפק"מ וואס די גאנצע וועלט זאגט.
אין זייער אסאך פעלער איז די שאלה צו ממעג צו נישט תלוי אין וואס די וועלט זאגט! איך פארשטיי די פוינט וואס דו ווילזט זאגן אבער ביזט לדעתי זייער ראנג עס צו נוצן אין דעם קאנטעקסט. זייער אסאך מאל ווערט פון א 'קליינע' איסור (גנב'נען פון א גוי דורך אים מטעה זיין וכדו') וואס קען אפילו האבן אין געוויסע פעלער היתרים, א ריזיגע חיה"ש ווען למעשה האלט די וועלט אויף דעם אז דאס איז זייער ראנג און דאס אין דירעקטן סתירה מיט אונזער תכלית אויף די וועלט צו מקדש זיין ש"ש אז ס'זאל זיין הבריות אומרות כמה נאה לאומה זו שקיבלו את תורתו. דיין נקודה קומט אריין ווען א זאך איז זייער קלאר מחויב אדער אסור, דעמאלס אפילו די גאנצע וועלט האלט אנדערש איז דאס גופא די קיה"ש אז מ'רעכנט זיך נישט מיט די וועלט, אבער ווען די זאך איז אפילו א סרך איסור ווערט די איסור מעגניפייד פי כמה ווען ס'איז א חיה"ש.
צווייטנס האט נאר יואב (כמדומה) בארירט די רודף טענה. ווען א איד אין פראג בימי הנוב"י למשל איז אריין אין קלויסטער און געשענדעט א צלם, איז ער חוץ א משוגע'נער געווען א רודף. אדאנק אים האט מען געקענט אויסשחט'ן א שפאר ביסל אידן און מאכן א גירוש אויף די איבריגע. איז ווען איך זעה אזא איינעם וואלט מען דאך אים קלאר געמעגט הרג'נען! אפילו ווען ער טוט עס מיט גאר ריינע כוונות צו מבער זיין עבו"ז... דער איז גארנישט אנדערש.
Dear Milkman: From now on please leave two pints every other day and one pint on the days in between, except Wednesdays and Saturdays when I don't want any milk.
לכתחילה אריבער האט געשריבן:אפגעזעהן וואס מען האלט אויף דעם שטעכער, אבער די חלק "אז מען קוקט אונז אן ווי רוצחים", "חילול השם" וכו' קומט נישט אריין. ווייל אויב האט ער געמעגט, איז נישט קיין נפק"מ וואס די גאנצע וועלט זאגט.
אין זייער אסאך פעלער איז די שאלה צו ממעג צו נישט תלוי אין וואס די וועלט זאגט! איך פארשטיי די פוינט וואס דו ווילזט זאגן אבער ביזט לדעתי זייער ראנג עס צו נוצן אין דעם קאנטעקסט. זייער אסאך מאל ווערט פון א 'קליינע' איסור (גנב'נען פון א גוי דורך אים מטעה זיין וכדו') וואס קען אפילו האבן אין געוויסע פעלער היתרים, א ריזיגע חיה"ש ווען למעשה האלט די וועלט אויף דעם אז דאס איז זייער ראנג און דאס אין דירעקטן סתירה מיט אונזער תכלית אויף די וועלט צו מקדש זיין ש"ש אז ס'זאל זיין הבריות אומרות כמה נאה לאומה זו שקיבלו את תורתו. דיין נקודה קומט אריין ווען א זאך איז זייער קלאר מחויב אדער אסור, דעמאלס אפילו די גאנצע וועלט האלט אנדערש איז דאס גופא די קיה"ש אז מ'רעכנט זיך נישט מיט די וועלט, אבער ווען די זאך איז אפילו א סרך איסור ווערט די איסור מעגניפייד פי כמה ווען ס'איז א חיה"ש. .....
זייער קלאר וואס דו זאגסט, אז ביי געוויסע זאכען ווערט די איסור הארבער - אדער ווערט עס בכלל אסור - נאר מיט "מה יאמרו". אבער די חילוק וואס דו מאכסט אז נאר אויב איז עס קלאר אסור אדער מותר נאר דאן איז נישט שייך מה יאמרו, און דארט ווי עס איז א ספק איז שייך מה יאמרו ביי יעדע זאך, דאס וויי סאיך נישט פון וואו די נעמסט.
אויב איז נישט קלאר די איסור, דארף מען פרעגן א רב, אבער דאס אז דער גוי וועט זאגן, מאכט דאס אויס אינעם מחליט זיין צו עפעס איז אסור אדער מותר?
ווילסט מיר זאגן אז אויב איז דא א ספק אין א ענין, וועט די רב זאגן "כ'ווייס נישט צו עס איז אסור, אבער עס קוקט נישט גוט אויס"? וואס האט אויסזעהן אינעם גוי'ס אויגן - חוץ ביי יענע הלכות ווי עס ווענט זיך מטעמע דש"ע אין דעם - צו א זאך איז אסור אדער מותר?
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
בנוגע וואס מען אויבן געשמועסט איבער מורידין ולא מעלין וכו', איז דא א באקאנטע חזון איש וואס זאגט אז היינט גייט דאס נישט אהן ונימוקו עמו.
--- (אויבן האט איינער אריינגעווארפן די ענין פון די אייסיס רוצחים; וויל איך אים פרעגן פארוואס טאקע קען מען נישט איינזאצן אז די רוצחים זענען אומשודליגע פארגלייבטע חברה?)
לכתחילה אריבער האט געשריבן:אפגעזעהן וואס מען האלט אויף דעם שטעכער, אבער די חלק "אז מען קוקט אונז אן ווי רוצחים", "חילול השם" וכו' קומט נישט אריין. ווייל אויב האט ער געמעגט, איז נישט קיין נפק"מ וואס די גאנצע וועלט זאגט.
אין זייער אסאך פעלער איז די שאלה צו ממעג צו נישט תלוי אין וואס די וועלט זאגט! איך פארשטיי די פוינט וואס דו ווילזט זאגן אבער ביזט לדעתי זייער ראנג עס צו נוצן אין דעם קאנטעקסט. זייער אסאך מאל ווערט פון א 'קליינע' איסור (גנב'נען פון א גוי דורך אים מטעה זיין וכדו') וואס קען אפילו האבן אין געוויסע פעלער היתרים, א ריזיגע חיה"ש ווען למעשה האלט די וועלט אויף דעם אז דאס איז זייער ראנג און דאס אין דירעקטן סתירה מיט אונזער תכלית אויף די וועלט צו מקדש זיין ש"ש אז ס'זאל זיין הבריות אומרות כמה נאה לאומה זו שקיבלו את תורתו. דיין נקודה קומט אריין ווען א זאך איז זייער קלאר מחויב אדער אסור, דעמאלס אפילו די גאנצע וועלט האלט אנדערש איז דאס גופא די קיה"ש אז מ'רעכנט זיך נישט מיט די וועלט, אבער ווען די זאך איז אפילו א סרך איסור ווערט די איסור מעגניפייד פי כמה ווען ס'איז א חיה"ש. .....
זייער קלאר וואס דו זאגסט, אז ביי געוויסע זאכען ווערט די איסור הארבער - אדער ווערט עס בכלל אסור - נאר מיט "מה יאמרו". אבער די חילוק וואס דו מאכסט אז נאר אויב איז עס קלאר אסור אדער מותר נאר דאן איז נישט שייך מה יאמרו, און דארט ווי עס איז א ספק איז שייך מה יאמרו ביי יעדע זאך, דאס וויי סאיך נישט פון וואו די נעמסט.
אויב איז נישט קלאר די איסור, דארף מען פרעגן א רב, אבער דאס אז דער גוי וועט זאגן, מאכט דאס אויס אינעם מחליט זיין צו עפעס איז אסור אדער מותר?
ווילסט מיר זאגן אז אויב איז דא א ספק אין א ענין, וועט די רב זאגן "כ'ווייס נישט צו עס איז אסור, אבער עס קוקט נישט גוט אויס"? וואס האט אויסזעהן אינעם גוי'ס אויגן - חוץ ביי יענע הלכות ווי עס ווענט זיך מטעמע דש"ע אין דעם - צו א זאך איז אסור אדער מותר?
ווי דו זעהסט אין די באלד האב איך געשריבן מחויב, נישט מותר. ס'איז דא זאכן וואס זענען קלאר מותר און מ'טאר עס נישט טון אלס חיה"ש. (למשל טעות גוי איז אסור בדאיכא חיה"ש) און געוויסע אופנים פון בויען קבלנות שבת איז אסור נאר אלס חיה"ש.
ווען א זאך איז א חיוב (טון מצוות, די אידישע לבוש וכדו') איז נישט שייך קיין טענה פון חיה"ש, ווי אויך ווען א זאך איז אסור צו טון קלאר איז דאך נישט שייך מ'זאל זיך רעכענען מיטן גוי, דער באשעפער לאזט דאך נישט. ווען א זאך איז אבער א ספק מיט צדדים לכאן ולכאן (מעג מען מאכן א ראלי פאר א גויטע וואס האט געטון טובות? מעג מען שטיצן פאליטישענס וואס שטיצן נארישע געזעצן? ועוד) איז די חיה"ש חלק פון די הויפט מכריעים. מ'זעהט דאס אומצאליגע מאל אין די פוסקים אויף אלע מיני שאלות.
Dear Milkman: From now on please leave two pints every other day and one pint on the days in between, except Wednesdays and Saturdays when I don't want any milk.
איך בין צו דיר אינגאנצן מסכים מיט די ערשטע העלפט. עס איז דא זאכן וואס זענען נאר משום חילול השם. און אז ביי א זאך וואס איז נישט אין די קאטעגאריע, און איז קלאר, קומט נישט חילול השם אריין.
די אנדערע חלק, וואלט איך געוואלט זעהן א משל, וואו אזא זאך ווערט אויסגעשמועסט אין די פוסקים.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
לכתחילה איך בין סופרייזט פון דיין צוגאנג דא, איז סאיז מיר בכלל א חידוש אז מדארף דאס מסביר זיין.
(א גוטע מעשה האב איך געהערט, עס איז געווען א איד א בעל תשובה, וואס איז געווארן א גרויסע קנאי, מהאט אים לכתחילב זייער מקרב געווען אין סאטמאר, איין מאל איז ער געקומען צו ר' נתן יוסף מייזלס ז"ל, כדרכו האט ער אים אויפגענומען זייער פריינטליך, בתוך הדברים זאגט אים יענער אז ער האט באשלאסן צו נעמען די זאך אין די האנט אריין, ער האט די נויטיגע קשרים, און ער פלאנט איינצופלאנצן א באמבע - כמדומה- ביים כנסת המינים, (אדער די אמבסאדע), דארט איז דאך די מקור פון די אלע נארישע געזעצן, מינות, גזירות השמד, ממילא איינמאל מוועט דאס אויפרייסן, וועט דאס זיין א שטארקע מעסעדזש פאר די וועלט, און זיי זענען דאך אלע מחיוב מיתה סיי ווי וכו' וכו'... און נאכדעם וועט משיח קענען קומען...
(@כתר ישועה מיט @פר בן בקר, זענען מכובד מסביר צו זיין זיינע מאטיוון עפ"י הלכה, מורידין ולא מעלין וכדו'...)
ר' נתן יוסף געט זיך א שטעל אויף, און נעמט זיך שרייען, ר' איד, גייט שוין ארויס פון מיין הויז, אבער שוין!!! אז איר גייט נישט שוין, רוף איך שוין די פאליציי !!!
דאס איז מיין שוואכקייט... ווען א זאך איז ביי מיר א דבר פשוט געדענק איך ניש קיין מקורות דערויף...
וועלכע חלק איז א חידוש נאך דיין ערשטע שורה? אז איך פרעג דיר "מעג מען מאכן א פייערונג פאר מרס אבאמא געבורטסטאג אין שול? אדער א הספד פאר מארטין לוטער קינג און נעלסאן מאנדעלא?" וויזוי גייט א רב אפראוטשן די שאלה?
פון איין זייט איז דא א סרך איסור פון לא תחנם, פון משבח זיין א פרוי אין א מקום קדוש, א חשש פון קריבה ועוד. סא טאמער מוז מען נישט איז דאס אסור. יעצט נישט נאר פאר מאריא טערעזא האט מען געמאכט אויפנאמעס און הספדים אין שול נאר אפילו ממש לעצטנס איז געווען אין סאטמאר א סעלעברעישאן פאר די געבורטסטאג פון קעניגס קאראל'ס מאמע! און דער בעל עהגועה"ת האט זיך משתתף געווען אלס שטאט רב. פארוואס? ווייל לויט די דעמאלסדיגע מצב וואלט געווען א חיה"ש (אין סטאמער וואלט נישט געווען קיין סכנה, אבער ס'האט אזוי 'באלאנגט') אנדערש.
אגב, ביי יענע פייערונג נאך 'מאריע' די קעניג'ס מאמע איז דער חזן דמתא געקומען פרעגן דעם רבין' וואס צו זינגען... דער רבי האט אים געזאגט אז פון זיין זייט זאל ער זינגען יקו"פ מיט ר"ח בענטשן אויך... האט דער חזן געזאגט אז ער האט א שטיקל אויף תעיר ותריע להכרית כל מריע... דער רבי האט זיך גענומען אזוי לאכן אז ר' פייבוש האט אים געדארפט דערמאנען אז מ'האלט דא אינמיטן א צערעמאניע און מ'דארף זיין עהרנסט..
ועוד אגב, איז ביי איינע פון די צערעמאניעס געווען די באוויסטע מעשה ווי די רבי איז געווען געטרעפט ווען א פרוי האט געזינגען (מ'האט נישט געוויסט פארדעם און ס'בשו"א נישט שייך געווען ארויסצוגיין). דער רבי האט געגאסן טרערן די גאנצע צייט און נאכדעם ביים אהיים גיין מבער געווען אלע בגדים זיינע וואס ער האט געהאט בשעת מעשה
Dear Milkman: From now on please leave two pints every other day and one pint on the days in between, except Wednesdays and Saturdays when I don't want any milk.
צווייפעל האט געשריבן:לכתחילה איך בין סופרייזט פון דיין צוגאנג דא, איז סאיז מיר בכלל א חידוש אז מדארף דאס מסביר זיין. ..........
ווייסעך נישט וואו דו האסט געטראפן אין מיינע ווערטער בהתנגדות צו דאס ואוס דו האסט געשריבן.
(און באופן אגב, שוין אסאך מאל געבעטן. ביטע נישט נוצן די סארט ליינס ווי "לכתחילה איך בין סופרייזט פון דיין צוגאנג דא" וכדו'. דאס גייט אריין אין דעמעגאגיע. שרייב די פוינט און פערטיג.)
מילכיגער האט געשריבן:דאס איז מיין שוואכקייט... ווען א זאך איז ביי מיר א דבר פשוט געדענק איך ניש קיין מקורות דערויף...
וועלכע חלק איז א חידוש נאך דיין ערשטע שורה? אז איך פרעג דיר "מעג מען מאכן א פייערונג פאר מרס אבאמא געבורטסטאג אין שול? אדער א הספד פאר מארטין לוטער קינג און נעלסאן מאנדעלא?" וויזוי גייט א רב אפראוטשן די שאלה?
פון איין זייט איז דא א סרך איסור פון לא תחנם, פון משבח זיין א פרוי אין א מקום קדוש, א חשש פון קריבה ועוד. סא טאמער מוז מען נישט איז דאס אסור. יעצט נישט נאר פאר מאריא טערעזא האט מען געמאכט אויפנאמעס און הספדים אין שול נאר אפילו ממש לעצטנס איז געווען אין סאטמאר א סעלעברעישאן פאר די געבורטסטאג פון קעניגס קאראל'ס מאמע! און דער בעל עהגועה"ת האט זיך משתתף געווען אלס שטאט רב. פארוואס? ווייל לויט די דעמאלסדיגע מצב וואלט געווען א חיה"ש (אין סטאמער וואלט נישט געווען קיין סכנה, אבער ס'האט אזוי 'באלאנגט') אנדערש.
אגב, ביי יענע פייערונג נאך 'מאריע' די קעניג'ס מאמע איז דער חזן דמתא געקומען פרעגן דעם רבין' וואס צו זינגען... דער רבי האט אים געזאגט אז פון זיין זייט זאל ער זינגען יקו"פ מיט ר"ח בענטשן אויך... האט דער חזן געזאגט אז ער האט א שטיקל אויף תעיר ותריע להכרית כל מריע... דער רבי האט זיך גענומען אזוי לאכן אז ר' פייבוש האט אים געדארפט דערמאנען אז מ'האלט דא אינמיטן א צערעמאניע און מ'דארף זיין עהרנסט..
ועוד אגב, איז ביי איינע פון די צערעמאניעס געווען די באוויסטע מעשה ווי די רבי איז געווען געטרעפט ווען א פרוי האט געזינגען (מ'האט נישט געוויסט פארדעם און ס'בשו"א נישט שייך געווען ארויסצוגיין). דער רבי האט געגאסן טרערן די גאנצע צייט און נאכדעם ביים אהיים גיין מבער געווען אלע בגדים זיינע וואס ער האט געהאט בשעת מעשה
הממממ, די שאלות זענען מיינעך השכפה שאלות. אויף מכבד א קעניגען איז לכאורה נישט שיין קיין לא תחנם, איבערהויפט אז יענע פארלאנגט עס. מקום קדוש איז אויך לכאורה השקפה (אנדערע וואלטן עס אפשר גערופן "געפיל" אבער ביי מיר איז השקפה תורה). חשש קריבה.... כ'גלייב נישט ואכמ"ל.
פוינט ביאינג, דאס איז א השקפה שאלה, און ביי דעם קוקוט מען אויף זאכען ווי חילול השם וכדו'. אבער ביי הלכה אז דאס זאל זיין א מכריע, קען זיין, אבער איך קען נישט טראכטען פון א פאל.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
איך ליין איבער די תגיבות פונעם אשכול,עפעס א מורא׳דיגע ידועות התורה שאלה, און איך גלייב נאך נישט וואס איך זעה, זה אוסר וזה מתיר, מיינע געפילן לאזן מיר נישט זיין שטיל הגם די צייט איז ענג און די גרויסע שרייבער אדער מיינונג זאגער בין איך אויך נישט
קודם די עצם מעשה הרציחה, ס׳איז קלאר אז ס׳איז נישט דא קיין שום היתר בעולם לרציחה, אפילו אויפן גרעסטן בעל עבירה מכ״ש בלי שאלת תורה ודיון כהלכתו, קיין שום נארמאלע באזעצענע מענטש וועט עס נישט פארשטיין די וואס קומען מיט פינחס קנאה זאל קודם לערנען די פרשה כמשפטו ויראה בפירוש מכמה וכמה מקומות,פון ווי נישט, אז ס׳איז נישט קיין הוראה לדורות ס׳איז קלאר געווען א נארישע קינדערישע ווילדע מעשה רציחה אויפן חשבון פון ככל ישראל
והיות עס איז געשעהן בפרסיא, אויף שונאי הדת וואס זוכען וועגן אונז צו באגראבן פשוטו כמשמעו, ליגט אויף אונז א חיוב מדין חילול השם ומדין לא תעמוד על דם רעיך, איין באשעפער ווייסט אין וואספארע סכנה מיר זענען יעצט, די רוצחים די בני בליעל זוכען יעצט נקמה, ליגט אויף אונז א פליכט צו זאגן ער פארטרעט אונז נישט, ער איז נישט אונזער שליח, ידינו לא שפכו הדם הזה, להסיר החרון און פארלעשן די אש בוערת
די סיבה פארוואס איך האב גענומען אום געבעטן די מייק אין די הענט איז צוליב ראיתי כאן בהתגובות דלעיל, און אזוי אויך שמעתי אז אין אנדערע מקומות וואס איז זעהבאר לכל מאן דהוא, איז דא אזעלעכע וואס פראבירן צו פארטייטוגן זיי זאגן ס׳איז נישט געפערליך... וויל איך זיי מעורעור זיין חכמים הזהרו דיינע ווערטער קען ח״ו גורם זיין אויל צום פייער און ח״ו זיין א גרם אויף רציחה, די שונאי הדת זוכען דאס און אין פארגאנגענהייט האט כזו גורם געווען אסאך עגמות נפש פאר כלל ישראל, די שונאי הדת קענען אלע שפראכן ביטע טראכט איבער אייערע ווערטער צו ס׳איז כדי אז ס׳זאל אנקומען אין זייערע הענט, אם לאו פארעכט דאס בעוד מועד
פר בן בקר האט געשריבן:און די מראה מקומות וואס זענען דערמאנט געווארן דא דארף מען אויך פארמעקן. די גמ' אין סנהדרין פב. און די תוס' סנהדרין עג. זאל איך אויסרייסן?
גמרא און תוס איז בכלל נישט נוגע אין דעם פאל, דאס איז אויסער דעם חזו"א.
אויסער דעם דארף מען נישט לייגען תגובות וואס קען געליינט ווערן דורך יעדן מאן דהו אין די גאנצע וועלט יעצט אדער אין צען יאר ארום.
ז"ל המאירי ב"ק קי"ז: ומ"מ המצער את הציבור או מוסר הם או ממונם אם בכלל אם בפרט, הסכימו הגאונים שמותר למסרו למלכות,"ומ"מ לעולם אל יהי אדם נמהר בדברים אלו" עד שיבלו שפתות כל העולם לומר די וכו'
מי שהוחזק במסור והתרו בו ואמרו לו לא תגרום לממון שיפסד ולא נמנע לדבריהן מותר להרגו בידים,ולא עוד אלא שרוח חכמים נוחה הימנו, "ומ"מ במקום שאין דנין בדיני ישראל אל יסכן אדם עצמו בכך שאין הקב"ה חפץ במתתן של רשעים בזמן שתמשך אחריהן מיתת הצדיקים" וכו'
ודברים אלה כולם צריכין להרבות באומדות ושיהו מאזני העיון מכוונת בהן ביד חכמים גדולים ונכוני מדע "ולעולם אל יהו רגליו של אדם קלות לשפיכות דמים" ע"כ.
הבוחר בטוב האט געשריבן:ז"ל המאירי ב"ק קי"ז: ומ"מ המצער את הציבור או מוסר הם או ממונם אם בכלל אם בפרט, הסכימו הגאונים שמותר למסרו למלכות,"ומ"מ לעולם אל יהי אדם נמהר בדברים אלו" עד שיבלו שפתות כל העולם לומר די וכו'
מי שהוחזק במסור והתרו בו ואמרו לו לא תגרום לממון שיפסד ולא נמנע לדבריהן מותר להרגו בידים,ולא עוד אלא שרוח חכמים נוחה הימנו, "ומ"מ במקום שאין דנין בדיני ישראל אל יסכן אדם עצמו בכך שאין הקב"ה חפץ במתתן של רשעים בזמן שתמשך אחריהן מיתת הצדיקים" וכו'
ודברים אלה כולם צריכין להרבות באומדות ושיהו מאזני העיון מכוונת בהן ביד חכמים גדולים ונכוני מדע "ולעולם אל יהו רגליו של אדם קלות לשפיכות דמים" ע"כ.
סך הכול איז דא דריי זאכן זאכן וואס מען מעג הרגנן בזמהן הזה ובשעת מעשה א.בשעת ווען איינער הרגט ב.בשעת ווען איינער איז בועל ג. בשעת יענער מסרט
ער האט זיכער נישט געמעגט נישטא קיין שום היתר
דל נעם אוועק (כמו דל עשתרות קרנים) גאה דאס גאווה ... אויף דעים ברויך מען ארבעטן
הבוחר בטוב האט געשריבן:ז"ל המאירי ב"ק קי"ז: ומ"מ המצער את הציבור או מוסר הם או ממונם אם בכלל אם בפרט, הסכימו הגאונים שמותר למסרו למלכות,"ומ"מ לעולם אל יהי אדם נמהר בדברים אלו" עד שיבלו שפתות כל העולם לומר די וכו'
מי שהוחזק במסור והתרו בו ואמרו לו לא תגרום לממון שיפסד ולא נמנע לדבריהן מותר להרגו בידים,ולא עוד אלא שרוח חכמים נוחה הימנו, "ומ"מ במקום שאין דנין בדיני ישראל אל יסכן אדם עצמו בכך שאין הקב"ה חפץ במתתן של רשעים בזמן שתמשך אחריהן מיתת הצדיקים" וכו'
ודברים אלה כולם צריכין להרבות באומדות ושיהו מאזני העיון מכוונת בהן ביד חכמים גדולים ונכוני מדע "ולעולם אל יהו רגליו של אדם קלות לשפיכות דמים" ע"כ.
סך הכול איז דא דריי זאכן זאכן וואס מען מעג הרגנן בזמהן הזה ובשעת מעשה א.בשעת ווען איינער הרגט ב.בשעת ווען איינער איז בועל ג. בשעת יענער מסרט
נאכנישט געווען איינער - גם אחד - פון די אלע הייליגע יודן וואס דעם דבר ה׳ ברענט זיי אין הארץ ביז שפיכות דמים וואס זאל האבן אנגעצייגט אויף אפי׳ איין איסור וואס די מארשירער זאלן האבן עובר געווען וואס זאל אפי נאר קענען אוועקנעמען דעם טיטול רשע פון א הענט הייבער. קיינער, קיין איינס.