אריינברענגן א נפטר אין בית מדרש

[ק.נ.א. וועטער]

כ'טראכט אפשר פאר א תירוץ, ער איז דאך געווען פון די ז' טובי העיר (אזוי מיין איך), און די ז' טובי העיר האבן עפעס א משמעות אין הלכה.

פון די ז' טובי העיר אין קרית יואל, נישט אין וומ"ס.

[לכתחילה אריבער]

כ'טראכט אפשר פאר א תירוץ, ער איז דאך געווען פון די ז' טובי העיר (אזוי מיין איך), און די ז' טובי העיר האבן עפעס א משמעות אין הלכה.

פון די ז' טובי העיר אין קרית יואל, נישט אין וומ"ס.

יא יא... עס איז סיי ווי נישט אזא מורא'דיגע תירוץ..

[לכתחילה אריבער]

פון אמ"ג:

איך געדענק ווען איך האב געלערענט אין נייטרא האט מען אריינגעטראגן אין ביהמ"ד סיי ר' מנחם משה פעלזענבורג ז"ל, און סיי ר' יעקב הערצאג ז"ל ביידע האבן געדינט אלץ ראש הקהל אין די קהלה.

[לאדיךארויס]

איך וויל ביטע בעטן די עטליכע ניקס וואס האבן אגענדע מיט פאליטיק אז אלעס וואס דער צוויטער טוט איז Wראנג, ביטע טוט עס נישטא. אייוועלט איז נישט דאס פלאץ פאר פאליטיק.
עס זענען דא אנדערע סייטס וואס זענען ספעציעל רעזערווירט פאר אזעלכע סוטעמאכעס.

[אוהב ספרים]

איך וויל ביטע בעטן די עטליכע ניקס וואס האבן אגענדע מיט פאליטיק אז אלעס וואס דער צוויטער טוט איז Wראנג, ביטע טוט עס נישטא. אייוועלט איז נישט דאס פלאץ פאר פאליטיק.
עס זענען דא אנדערע סייטס וואס זענען ספעציעל רעזערווירט פאר אזעלכע סוטעמאכעס.

און אויכעט די ניקס וואס מיינען אז יעדער זאך וואס איינער זאגט האט צוטיען מיט פאליטיק

[נא_שכל]

מ'דארף זען די "מקורות" אין שולחן ערוך, אלעס טרוקענע הלכות באין חולק.

יעצט איבער מבטל זיין פארטאגס סדר הלימודים פון תינוקות של בית רבן ובחורי חמד:

סעיף יח: חכם שמת, בית מדרשו בטל, שסופדין אותו כל שבעה. אבל שאר מדרשות, עוסקין בתורה אפילו בשעת הספד... אב בית דין שמת כל מדרשות שבעיר בטלין... נשיא שמת כל בתי מדרשות שבכל מקום שמספידין אותו בטלים...

בקיצור:
חכם שמת - איז בלויז בית מדרשו בטל, זיינע תלמידים און חסידים.
אב"ד שמת - א שטאטס רב, איז כל מדרשות שבעיר בטלין.
נשיא שמת - א שטייגער ווי א גדול הדור, איז כל בתי מדרשות שבכל מקום שמספידין אותו בטלים.

און א גבאי?
לכאורה ליגט דאס אין דעם המשך פון לשון השו"ע "אבל שאר מדרשות עוסקין בתורה אפילו בשעת הספד",
ולא תהא כהנת כפונדקת, אז כבוד "משמש תלמיד חכם" זאל זיין גרעסער ווי א תלמיד חכם זעלבסט אויף וועמען מ'איז נישט מבטל נאר אין 'זיין' בית המדרש.

דאס זענען טרוקענע הלכות אין שו"ע אן קיין חולקים.

ר' ישמחו איר מישט פיין אויס די יוצרות, עס קוקט אויס איינשטעקיג פון די מחלה ק/פ. (קאוט פעיסט בלע"ז), סתם מעתיק זיין טרוקענע שטיקלעך וואס זענען שלא מן הענין.

די מראי מקום וואס די ברענגסט רעדט בכלל נישט בשעת לויית המת, נאר "בשעת ההספד" וואס מען מאכט שפעטער א גאנצע וואך, דענטסמאל דארף מען נישט מבטל זיין אנדרע בתי מדרשים, און לכל שאר העם אפילו דעם ביהמ"ד אויך נישט, אבער בשעת הלוייה שטייט אין די גמ' כתובות און שו"ע (יו"ד שס"א ס"א):

מבטלים תלמוד תורה להוצאת המת. למאן דמתני לאחרים, אין לו שיעור, אפילו יש עמו כמה אלפים מתבטל בשבילו. למאן דקרי ותני, דהיינו שקרא ושנה ועדיין לא שנה לתלמידים, אם יש ס' רבוא אין צריך להתבטל בשבילו. למאן דלא קרי ותני, כיון שיש לו מי שיתעסק עמו אין צריך להתבטל בשבילו, והוא שיש שם עשרה. (וי"א דעכשיו מן הסתם מבטלין, שאין לך אחד מישראל בזמן הזה שאינו במקרא או במשנה). (ב"י בשם הריטב"א פ"ב דכתובות שכ"כ בשם סמ"ג)

און בחורים פון די בר מצוה וואס זענען מער נישט בגדר תינוקות של בית רבן זענען בכלל די מצוה.

נאר וואס דען מען פירט זיך נישט אזוי, נו פלאגט מען זיך צו פארענטפערן דעם מנהג פארוואס נישט, אבער ווען מען גייט יא דארף מען נישט קיין תירוץ.

קומט אויס אז די טרוקנע הלכה לגבי בחורי חמד אין תינוקות של בית רבן אז עס איז א חובה זיי זאלען גיין.

אבער די פראבלעם איז נאר לגבי די קינדער, ווייל עס שטייט דארט אין שו"ע אז תינוקות של בית רבן איז מען נישט מבטל, אבער עס שטייט שוין אין די פוסקים בשם ים של שלמה (כתובות פ"ב סימן ה') "ומכל מקום נראה, דוקא למאן דקרי ותני, אבל למאן דמתני, פי', שימוש תלמיד חכם, ומלמד עם אחרים, דאין לו שיעור, אפילו תינוקות ראוי לבטלן לכבודן".

איך מיין רעב עזריאל ע"ה האט געהאט ביידע פשטים פון "מתני", מלבד זיין שימוש ת"ח, האט ער אויך געלערנט מיט אנדרע אידען ברבים.

ווי אויך שרייבט שוין ר' יוסף חיים זצ"ל אין שלמת חיים (סי' תי"ח) ד"הנח להם לישראל" לגבי וואס מען פירט זיך מיקל צו זיין בביטול תורה פון קינדער להוצאת המת פון אן אדם גדול, ווייל בלא"ה אין נזהרין בכמה ימים שאינו עפ"י דין לבטל, [ווי למשל זונטאג נאך הדלקת ל"ג בעומר, ועוד ועוד (הערת הכותב)].

[ללמוד וללמד]

אינדערהיים איז מען עקסטער שטרענג געוועזן אויף דעם צוליעב מנהג המתחדשים שנהגו כן כדי להתדמות לעכו"ם, דאהי אין אמעריקא האבן די ערליכע רבנים מוחה געוועזן ווען דער פוקר ומחטיא את הרבים וואס האט מיליאנען אידן אפגעפירט פון אידישן וועג אייזיק מאיר ווייס שר"י האט אריינגעפירט זיין פדן תורין ביי איר באגרעבעניש צערעמאניע אין זיין אזויגערופענע שול אריין.

דאס איז מיר א חידוש. זינט ווען איז מען מקיל אין אמעריקא אויף קפידות פון דערהיים צוליעב ווייל די פראבלעם פון מתחדשים איז שוין נישט אזוי שייך?

[יציב פתגם]

די עיקר סיבה פון ארויסברענגן קינדער צו די לוי' איז אז זיי זאלן זעהן און הערן וויאזוי מ'באוויינט א איד וואס האט געהאט די זכיה משמש צו זיין דעם צדיק הדור וועלכע זיי האבן ליידער נישט זוכה געווען אים צו זעהן. די ווארעמע הספדים בשבחו פונעם רבי'ןס א גבאי, זיין געטריישאפט צום הייליגן רבי'ן און זיין שטארקייט אנצוהאלטן די המשכה פון סאטמאר, וואס דאס האבן אלע מספידים פיל מאל ארויסגעברענגט אין זייערע הספדים, זאלן עטוואס אריינגיין אין די קעפלעך פון די קינדער צו וויסן וואס עס מיינט סאטמאר.
ווי באקאנט, געדענקט יעדער, בפרט קינדער, פון א לוי' מער ווי צענדליגער דרשות אדער כינוסים...

[יציב פתגם]

אגב: ר' שאול פערלשטיין האט אנגעהויבן זיין הספד אויף ר' עזריאל בזה"ל: "א שטיק סאטמאר איז היינט פארלוירן געגאנגען... ער איז געווען א שטיק סאטמאר...".

[ישמחו]

מ'דארף זען די "מקורות" אין שולחן ערוך, אלעס טרוקענע הלכות באין חולק.

יעצט איבער מבטל זיין פארטאגס סדר הלימודים פון תינוקות של בית רבן ובחורי חמד:

סעיף יח:...

און א גבאי?
לכאורה ליגט דאס אין דעם המשך פון לשון השו"ע "אבל שאר מדרשות עוסקין בתורה אפילו בשעת הספד",
ולא תהא כהנת כפונדקת, אז כבוד "משמש תלמיד חכם" זאל זיין גרעסער ווי א תלמיד חכם זעלבסט אויף וועמען מ'איז נישט מבטל נאר אין 'זיין' בית המדרש.

דאס זענען טרוקענע הלכות אין שו"ע אן קיין חולקים.

ר' ישמחו איר מישט פיין אויס די יוצרות... סתם מעתיק זיין טרוקענע שטיקלעך וואס זענען שלא מן הענין.

בשעת הלוייה שטייט אין די גמ' כתובות און שו"ע (יו"ד שס"א ס"א):
מבטלים תלמוד תורה להוצאת המת. למאן דמתני לאחרים, אין לו שיעור, אפילו יש עמו כמה אלפים מתבטל בשבילו. למאן דקרי ותני, דהיינו שקרא ושנה ועדיין לא שנה לתלמידים, אם יש ס' רבוא אין צריך להתבטל בשבילו. למאן דלא קרי ותני, כיון שיש לו מי שיתעסק עמו אין צריך להתבטל בשבילו, והוא שיש שם עשרה. (וי"א דעכשיו מן הסתם מבטלין, שאין לך אחד מישראל בזמן הזה שאינו במקרא או במשנה). (ב"י בשם הריטב"א פ"ב דכתובות שכ"כ בשם סמ"ג)

קומט אויס אז די טרוקנע הלכה לגבי בחורי חמד אין תינוקות של בית רבן אז עס איז א חובה זיי זאלען גיין.

אבער די פראבלעם איז נאר לגבי די קינדער, ווייל עס שטייט דארט אין שו"ע אז תינוקות של בית רבן איז מען נישט מבטל, אבער עס שטייט שוין אין די פוסקים בשם ים של שלמה (כתובות פ"ב סימן ה') "ומכל מקום נראה, דוקא למאן דקרי ותני, אבל למאן דמתני, פי', שימוש תלמיד חכם, ומלמד עם אחרים, דאין לו שיעור, אפילו תינוקות ראוי לבטלן לכבודן".

איך מיין רעב עזריאל ע"ה האט געהאט ביידע פשטים פון "מתני", מלבד זיין שימוש ת"ח, האט ער אויך געלערנט מיט אנדרע אידען ברבים. .

נא שכל טייערער איך מיש קיין יוצרות, לאמיר מסביר זיין ס'ענין.

ביים שרייבן איבער די נושא, האב איך זיך ממש מיט אייזערנע קייטן איינגעהאלטן נישט צו פארברייטערן איבער ר' עזריאל'ס שטאנד אין "למאן דמתני לאחרים", אדער אפילו אין "למאן דקרי ותני", וואס נאר דעמאלטס איז מען מבטל תורה אפילו ביי די לוי', און ווי דו האסט מעתיק געווען דעם המשך ההלכה "ולמאן דלא קרי ותני, כיון שיש לו מי שיתעסק עמו אין צריך להתבטל בשבילו".

נישט צו פארגעסן, ר' עזריאל איז געווען א בחור ביים קריג, און זיין הויפט מעלה איז געווען זיין געטריישאפט צום רבי'ן, און נישט זיין גאונות. כ'מיין צו זאגן, ער האט נישט "גע'שמ'ט" דערמיט, א שטייגער ווי זיין ברודער הרה"ח ר' יחזקאל שליט"א וועלכער ענדיגט ש"ס עוורי נאו און דען.

איבער דיין חידוש מיטן אהערברענגען דעם לשון הפוסקים בשם הים של שלמה "ומכל מקום נראה, דוקא למאן דקרי ותני, אבל למאן דמתני, פי', שימוש תלמיד חכם, ומלמד עם אחרים, דאין לו שיעור, אפילו תינוקות ראוי לבטלן לכבודן".

במחילת כבודך דארף מען פשוט לערנען "עברי מיט טייטש" (ווי ר' עזריאל פלעגט זאגן ביים פארהערן די קינדער) פון "שימוש תלמידי חכמים".

"שימוש תלמידי חכמים" איז "נישט" טייטשט איינער וואס האט משמש געווען דעם רבי'ן!


איך גלייב אז דו האסט אין די לעצטע וואכן געלערנט מס' סוטה, אויף דף כ"ב ע"א פארטייטשט רש"י הקדוש מיט קלארע ווערטער וואס איז דער באדייט פון "שימוש תלמידי חכמים".
שקרא - מקרא, ושנה - משנה, ולא שימש תלמידי חכמים - ללמוד סברת הגמרא בטעמי המשנה מה הם, שע"י הטעמים יש חילוק באיסור והיתר ובדיני ממונות לזכות ולחייב ובטהרות לטמא ולטהר...

דאס זעלבע חזר'ט רש"י צוויי מאל אין מס' מגילה, דף כ"ו ע"ב, "שימש תלמידי חכמים בהתלמוד ובגמרא", און דף כ"ח ע"ב.

אויב האסטו געהערט ר' שאול פערלשטיין'ס הספד: "איך בין כמה וכמה פעמים געווען מיט ר' עזריאל'ן אין אויסלאנד נאך געלט, זיין סדר איז געווען, ער איז אויפגעשטאנען פארטאגס זיך גרייטן צום דאווענען, געזאגט זיין תהלים, און געלערנט דעם רבי'נס ספרים ביזן דאווענען".

ס'איז גאץ זיכער באשטימט אז "אויפגעשטאנען פארטאגס און געלערנט דעם רבי'נס ספרים ביזן דאווענען" איז געוואלדיג הייליג און חשוב, און אפילו צו דערמאנען לזכות ביי א לוי', אבער ס'קומט נישט נאך די מאסנאמען פון "שימוש תלמידי חכמים" וואס פארלאנגט זיך לויט דעם פשוט'ן פשט אז מ'זאל מעגן מבטל תורה זיין פון אזויפיל הונדערטער קינדער תינוקות של בית רבן און בחורי חמד.

הכלל, ר' עזריאל ע"ה טראגט מיט זיך אסאך זכותים פון "היטן דעם רבי'נס געזונט" און "טוהן פארן רבי'נס מוסדות", אבער מיש נישט קיין יוצרות, און לאז די הלכה פסוקה במקומה מונח.

[farshlufen]

איך וואלט ווייטער מוסיף געוועזן בדיון ההלכתי, לולא וואס דער שמועס קוקט מיר אויס ווי עס ציהט זיך לאו דווקא מיט א ציהל לברר ההלכה על אמתתה.

[ישלהוסיף]

נהגו בקהלות סאטמאר באבוב וקלז"ב על זה אנו דנין.....

אין באבוב אויסער די אדמורי"ם והרבניות האט מען קיינמאהל נישט אריין געברענגט א נפטר אין בית המדרש אויסער הרב שטיינווארצל וועלעכע האט געדינט דארט אלץ ראש ישיבה ביז צו זיין פטירה בשנת תשנ"ג.
דער באבוב'ער רב האט נישט געוואלטן הערען פון אזא זאך, אין דאס איז שוין געוועהן נאכדעם ווען ער האט זיך בפירוש מתנה געוועהן בפה מלא ברבים אז דער בנין האט נישט קיין קדושת בית המדרש אדער בית הכנסת.

בימי מהר"י סאטמאר זי"ע האט מען אויך קיינמאהל נישט אריין געברענגט א נפטר אין בית המדרש, דער רבי זכרונו לברכה איז געוועהן דער ערשטע צו ווערן אריין געברענגט אין בית מדרש, וממנו ואילך היתר הרצועה מגודל האונגערישע הרגשים. דער ברך משה איז נישט אנגעגאנגען אזוי צו אזוי, אז דער לוי' איז געוועהן אינעווייניג איז ער אויך אריין אז נישט איז ער געשטאנען אינדרויסען.

די אלע מתים וואס ווערן אריין געברענגט אין בית המדרש איז ניטאמאהל א שאלה, דא האט מען נישט געטארט אנפרעגן, ווייל עס איז זיכער בלתי שום ספק געוועהן מיט נגיעות, אויב האט מען יא געפרעגט גיי ווייס ווי אזוי דער שאלה איז געפרעגט/געזאגט געווארען, בבחינת שאלת חכם חצי תשובה, דער משיב האט געוויסט וואס דער שואל ווי הערען (כדרכו בקודש של מהר"א מבעלזא).

[והוא פלאי]

נהגו בקהלות סאטמאר באבוב וקלז"ב על זה אנו דנין.....

אין באבוב אויסער די אדמורי"ם והרבניות האט מען קיינמאהל נישט אריין געברענגט א נפטר אין בית המדרש אויסער הרב שטיינווארצל וועלעכע האט געדינט דארט אלץ ראש ישיבה ביז צו זיין פטירה בשנת תשנ"ג.
דער באבוב'ער רב האט נישט געוואלטן הערען פון אזא זאך, אין דאס איז שוין געוועהן נאכדעם ווען ער האט זיך בפירוש מתנה געוועהן בפה מלא ברבים אז דער בנין האט נישט קיין קדושת בית המדרש אדער בית הכנסת.

בימי מהר"י סאטמאר זי"ע האט מען אויך קיינמאהל נישט אריין געברענגט א נפטר אין בית המדרש, דער רבי זכרונו לברכה איז געוועהן דער ערשטע צו ווערן אריין געברענגט אין בית מדרש, וממנו ואילך היתר הרצועה מגודל האונגערישע הרגשים. דער ברך משה איז נישט אנגעגאנגען אזוי צו אזוי, אז דער לוי' איז געוועהן אינעווייניג איז ער אויך אריין אז נישט איז ער געשטאנען אינדרויסען.

די אלע מתים וואס ווערן אריין געברענגט אין בית המדרש איז ניטאמאהל א שאלה, דא האט מען נישט געטארט אנפרעגן, ווייל עס איז זיכער בלתי שום ספק געוועהן מיט נגיעות, אויב האט מען יא געפרעגט גיי ווייס ווי אזוי דער שאלה איז געפרעגט/געזאגט געווארען, בבחינת שאלת חכם חצי תשובה, דער משיב האט געוויסט וואס דער שואל ווי הערען (כדרכו בקודש של מהר"א מבעלזא).

עס קומט איהם טאקע א ייש"כ פאר זיין א גאר איבערגעגעבענע געטרייע נורס צו רבינו זי"ע אבער פון דארט ביז אריין ברענגען זיין מיטה בביהמ"ד איז גאר א ווייטע שפרונג.

אין באבוב האט מען אריינגעפירט מאו פר"מ בן ד"ר שבת פר"מ מיטן תירוץ אז ער האט באצאלט פארן בנין! ר' מענדל בראכפעלד האט מען אריינגעפירט ווייל עס איז געווען פלוצים און ער איז געווען א ת"ח! ואח"כ האט דער באבובער רב געזאגט אין לדבר סוף מער פירט מען נישט אריין! למעשה האט מען נאך אריינגעפירט ר' חיים קופערמאן ווייל ער איז געווען אמאל א רב, והדברים ידועים בין חסידי באבוב בענין זה. ר" משה חיים מאנדלבוים האט מען אויך אריינגעפירט, מסתמא אלס ת"ח אפיציעל, והעיקר הפתאומיות! ובלע המות לנצח

[לכתחילה אריבער]

איינע פון די חשוב'ע אידן האבן מיר געגעבן א "דיליווער אריין" א טוץ מ"מ איבער דעם ענין. טייל רעדן טאקע פון רבנים, טייל פון חשובי הקהל.

עי' בספ' תורת חיים או"ח סי' קנ"א אות ו.

עי' בספ' משמרת שלו' חידושי דינים ליו"ד הלכות שמחות ערך ת' אות ל"ב.

ועי' בספ' לחיים בירושלם על הירושלמי מס' ב"מ פ"ב ה"ח בד"ה שם.

ועי' בשו"ת חיים ביד שאלה ק"ה עיי"ש.

עי' בשו"ת תעלומות לב ח"ג סי' י"ז עיי"ש.

עי' בשו"ת וזאת ליהודה שאלה ל"א עיי"ש.

ועי' בקונטרס הר אבל סי' שד"מ ס"ק כ' עיי"ש..

ועי' בס' כוכבי יצחק ח"ג עמ' קפ"ט.

[פלוני]

און פון וואו ווייסן מיר ביז ווען הייסט מען תינוקות של בית רבן???

[געלעגער]

לויט די קאלירן האב איך א קלער ווער דער חבר טוב איז

[לכתחילה אריבער]

לויט די קאלירן האב איך א קלער ווער דער חבר טוב איז

כ'האב געטראכט עס טאקע אראפצונעמען. אבער יעצט איז שוין צו שפעט. (ביטע עס לאזען ביי דעם איבער די "חבר").

איך האב עס נאר געברענגט בעיקר צו ארויסברענגען אז עס איז א אלטע אויסגעדראשענע שאלה. און ממנה ילמדו, מען געט נישט "א פסק'ן ארויס פון ארבל" בין תנור לכיריים, איבערהויפט ווען עס זענען דא גרויסע תלמידי חכמים אינוואלווד.

(און בעיקר ווען אייניגע "נוצן אויס" אזא "שאלה" צו שרייבן זאכען וואס זענען נישט לרוחו פון אונזער וועלטל.

לאמיר זיך האלטן צו אונזער הויכער סטאנדארט.)

[ניק ניק]

וואס זאל איך טוהן אז איך קען נישט בלייבן שטיל ווען איינער מדמה מילתא למילתא, און ער שרייבט אין באלד "טרוקענע מחבר" "טרוקענע הלכות", הרב ישמחו ס'איז "נישט" קיין טרוקענע מחבר אז מ'טאר נישט אריינטראגן א גבאי אין ביהמ"ד און ס'איז "נישט" קיין טרוענע מחבר אז פאר אזא איד ווי ר' עזריא' טאר מען נישט מבטל זיין קיין תשב"ר, און ס'איז נישט קיין טרוקענע מחבר אז ר' עזריאל האט נישט געקענט קיין גמ' רש"י! (אגב איז דא נאך איינער וואס האלט אז ס'דא בזמננו א היימישע איד וואס האט קיינמאל געלערנט גמרש"י?) דו האסט עס אזוי צוגעשטעלט קען זיין ביסט גערעכט און קען זיין אז נישט.

[סיגוט]

נהגו בקהלות סאטמאר באבוב וקלז"ב על זה אנו דנין.....

בימי מהר"י סאטמאר זי"ע האט מען אויך קיינמאהל נישט אריין געברענגט א נפטר אין בית המדרש, דער רבי זכרונו לברכה איז געוועהן דער ערשטע צו ווערן אריין געברענגט אין בית מדרש, וממנו ואילך היתר הרצועה מגודל האונגערישע הרגשים. דער ברך משה איז נישט אנגעגאנגען אזוי צו אזוי, אז דער לוי' איז געוועהן אינעווייניג איז ער אויך אריין אז נישט איז ער געשטאנען אינדרויסען.

כבר נזכר שהווייטצענער רב הכניסו בביהמ"ד וזה היה כמדומה בשנת תשל"ד בחייו של רביה"ק זי"ע
גם הרה"צ רבי יודעלע חתן מרן העצי חיים שנפטר בשנת תשל"ז עשו הלוי' בביהמ"ד ראדני

[יקוםפרקן]

המשך פון בד"ה שנירל

וועלכע בית המדרש איז דאס, ווי איז די לוי'. און וואס איז טאקע פשט אריינברענגען אין בית המדרש?

דער מנהג העולם איז אלץ ביי רביצינ'ס טראגט מען אריין אינעם מאנ'ס ביהמ"ד, אלס אשר חבר כחבר!
די פלא דא איז, אז אין סיגעט איז דאך אנדערש געווען דער מנהג, כידוע איז די לווי' פון די סאטמארע רביצין (ברך משה) געווען אויפ'ן גאס אין ראדני און דערנאך נעבן ביהמ"ד אין קרית יואל.

[אוהב ספרים]

וועלכע בית המדרש איז דאס, ווי איז די לוי'. און וואס איז טאקע פשט אריינברענגען אין בית המדרש?

דער מנהג העולם איז אלץ ביי רביצינ'ס טראגט מען אריין אינעם מאנ'ס ביהמ"ד, אלס אשר חבר כחבר!
די פלא דא איז, אז אין סיגעט איז דאך אנדערש געווען דער מנהג, כידוע איז די לווי' פון די סאטמארע רביצין (ברך משה) געווען אויפ'ן גאס אין ראדני און דערנאך נעבן ביהמ"ד אין קרית יואל.

אכן, דאס איז גוט בלאס אנדזעלעס, נישט אין ב"פ

[farshlufen]

א שאד סתם פירקלען, אבער בכלליות איז אדם בהול וכו' און מ'קלערט נישט אריין.

[מי יודע]

וועלכע בית המדרש איז דאס, ווי איז די לוי'. און וואס איז טאקע פשט אריינברענגען אין בית המדרש?

דער מנהג העולם איז אלץ ביי רביצינ'ס טראגט מען אריין אינעם מאנ'ס ביהמ"ד, אלס אשר חבר כחבר!
די פלא דא איז, אז אין סיגעט איז דאך אנדערש געווען דער מנהג, כידוע איז די לווי' פון די סאטמארע רביצין (ברך משה) געווען אויפ'ן גאס אין ראדני און דערנאך נעבן ביהמ"ד אין קרית יואל.

איזה מקור למנהג העולם לפני המלחמה?

[פעלדמאן]

וועלכע בית המדרש איז דאס, ווי איז די לוי'. און וואס איז טאקע פשט אריינברענגען אין בית המדרש?

דער מנהג העולם איז אלץ ביי רביצינ'ס טראגט מען אריין אינעם מאנ'ס ביהמ"ד, אלס אשר חבר כחבר!
די פלא דא איז, אז אין סיגעט איז דאך אנדערש געווען דער מנהג, כידוע איז די לווי' פון די סאטמארע רביצין (ברך משה) געווען אויפ'ן גאס אין ראדני און דערנאך נעבן ביהמ"ד אין קרית יואל.

אכן, דאס איז גוט בלאס אנדזעלעס, נישט אין ב"פ

שו״ע יו״ד סי שדמ סעיף יט מספידים ת״ח ונשותיהם בב״ה ובבית המדרש אבל לא שאר העם
סיי אין ב״פ סיי אין לאס אנדעלעס,
כהאב נישט געקענט דעם רב אבער איך פארשטיי אז יעדע בית מדרש פירט זיך צו גיבן כבוד צו זייער רב ווי צו א תלמיד חכם וכן עמא דבר
יעצט בנוגע מנהג סיגוט בכלליות ווייס איך נישט אבער איך בין געווען ביי לוית הרבנית אלטא פייגא ע״ה אינעווייניג אין סאטמאר ביהמ״ד אויף ראדני דער ברך משה האט דארט מספיד געווען
קען זיין אז ביי לוית הרבנית פעסל לאה איז געווען אנדערע סיבות וואס איז נישט דא אויף אייוועלט די פלאץ אויסצושמיסן

[טהור-עיניים]

אדער זענען גאר די אנדערע סיבות וואס מען קען נישט דא אויסשמועסן געווען דוקא ביי הרבנית אלטא פייגא.

דא עכ"פ האט מען איר צוויי מאל אריינגעפירט אין א בית המדרש וועלכע איז ניטאמאל געווען איר מאנ'ס בית המדרש.