לכתחילה אריבער האט געשריבן:עס איז ידוע, די ווערטער פון דעם הייליגען חת"ם סופר זצ"ל, אז מען קען נישט ברענגען קיין ראיה, פון מעדעצינישע פארשונגען וואס איז געווארן דורך געפירט אויף א גוי, צו א איד!!!
באקאנט? מקור?
נא שוין, וועל איך שוין מוזן זוכן.
דער חתם סופר זאגט עס אין יו"ד סי' ק"א. און שטארקער אין אה"ע ח"ב סי' ס"א. וז"ל שם:
"ועוד נראה לי דחזקתם שע"י גופם שלהם, אינו חזקה לרפואת גופים שלנו, דאינהו דאכלי שקצים ורמשים חביל גופי' כמבואר בפ' אין מעמידין ל"א ע"ב, ובתוס' ד"ה דאכלי" עד כאן דבריו.
אין 'אוסף הפעמון' איז לעצטענס געווען א שיינער ליקוט אויף דער ענין פון די צעהן, מלוקט פון ראשונים און אחרונים מיט היינטיגע מעשות (לענ"ד נישט קראנטע) אויכעט. איין אויפאלענדע קשיא פאלט תיכף איין ווען מען ליינט דעם ארטיקל: אין א גרויסער טייל פון די מקורות שטייט אז גוים האבן פונקט ל"א צעהן. און אין נאך א גרוסער טייל שטייט אז גוים האבן פונקט ל"ג צעהן. [ווייניג שרייבן אז גוים האבן אדער ל"א אדער ל"ג.] איז לכאורה קלאהר אז נישט אלו ונישט אלו האבן אמאל געציילט א גוי'ס צעהן!
נאך א סניף צו די טבעיותדיג'ע חילוקים בין ישראל לעמים, געפונען מיר אין גור אריה (שמות), ווי דער מהר"ל שרייבט: משה רבינו האט איינגעזעהן, "אכן נודע הדבר" אז די סיבה פאר די עונש פון עבודת הפרך איז געקומען אלס שנמצאו ביניהם דלטורין. טוט דער מהר"ל ערקלערן, די הארבקייט פון א דלטורין, אזא איינער וואס איז מגלה סודות: גילוי וחשיפת סודות הפניימים, איז מערער די תכונה אויף וואס די יסוד פון כלל ישראל איז געבויט, אנדערש ווי די אנדערע פעלקער. די גוים, זייער עצם מהות זענען חסרי פנימיות, דאס הייסט זיי לעבן בלויז אויף חיצונוית, ממילא ווען א גוי איז מגלה א סוד, איז עס נישט פאררעכענט אלס א פגם אין זייער מהות, ווייל זיי זענען דאך חיצונוית, און מיט פנימיות האבן זיי קיין שייכות נישט. לא כן ישראל, שמצוי בהם תוכן פנימי רוחני, דערוועגן יעדע "גילוי" פון סודות פנימיים, איז א סתירה פאר די עצם מהות פון כלל ישראל, און וועגן דעם האבן זיי פארלורין זייער זכות צו ווערן אויסגעלייזט.
התענוג האמיתי הוא תענוג הלימוד, בשאר התענוגים הנפש לא תמלא
תלמודלערנער האט געשריבן:נאך א סניף צו די טבעיותדיג'ע חילוקים בין ישראל לעמים, געפונען מיר אין גור אריה (שמות), ווי דער מהר"ל שרייבט: משה רבינו האט איינגעזעהן, "אכן נודע הדבר" אז די סיבה פאר די עונש פון עבודת הפרך איז געקומען אלס שנמצאו ביניהם דלטורין. טוט דער מהר"ל ערקלערן, די הארבקייט פון א דלטורין, אזא איינער וואס איז מגלה סודות: גילוי וחשיפת סודות הפניימים, איז מערער די תכונה אויף וואס די יסוד פון כלל ישראל איז געבויט, אנדערש ווי די אנדערע פעלקער. די גוים, זייער עצם מהות זענען חסרי פנימיות, דאס הייסט זיי לעבן בלויז אויף חיצונוית, ממילא ווען א גוי איז מגלה א סוד, איז עס נישט פאררעכענט אלס א פגם אין זייער מהות, ווייל זיי זענען דאך חיצונוית, און מיט פנימיות האבן זיי קיין שייכות נישט. לא כן ישראל, שמצוי בהם תוכן פנימי רוחני, דערוועגן יעדע "גילוי" פון סודות פנימיים, איז א סתירה פאר די עצם מהות פון כלל ישראל, און וועגן דעם האבן זיי פארלורין זייער זכות צו ווערן אויסגעלייזט.
איז טא וויאזוי האט איר זיך מגלה געווען פאר "קרעמער" און "ארעסטאנט" "יוראפ" "יהי' כן" "גימעל" וכו'? אפשר גאר איז נישט קיין סוד ווער דו ביזט?
AROUND THE WORLD AROUND THE CLOCK ארום די (איי) וועלט - רונדע דעם זייגער
הסרפד האט געשריבן:אין 'אוסף הפעמון' איז לעצטענס געווען א שיינער ליקוט אויף דער ענין פון די צעהן, מלוקט פון ראשונים און אחרונים מיט היינטיגע מעשות (לענ"ד נישט קראנטע) אויכעט. איין אויפאלענדע קשיא פאלט תיכף איין ווען מען ליינט דעם ארטיקל: אין א גרויסער טייל פון די מקורות שטייט אז גוים האבן פונקט ל"א צעהן. און אין נאך א גרוסער טייל שטייט אז גוים האבן פונקט ל"ג צעהן. [ווייניג שרייבן אז גוים האבן אדער ל"א אדער ל"ג.] איז לכאורה קלאהר אז נישט אלו ונישט אלו האבן אמאל געציילט א גוי'ס צעהן!
איך האב אדארך געליינט דעם דרך שיחה כמוז אייך זאגען אז די מעשה מיט'ן דענטיסט אין אמעריקא איז לעכערליך ס'דא אסאך גויים מיט 32 צעהן און אסאך אידען מיט ווייניגער....
אויב האט א איד א ספעציעלע צורה (פיזיש, נישט אין איידלקייט) דאן פארוואס זעען די תימנער אידן אויס אנדערש ווי די אייראפעאישע אידן, און פארוואס ווען א גלח טוט זיך אן די שווארצע קליידער, מיט'ן לאנגען בארד, זעט ער אויס ענדליך צו, להבדיל אלף אלפי הבדלות, א חסידישער איד, און ווען די מאראקאנער רבנים טוען זיך אן דעם טורבאן זעען זיי אויס גארנישט אנדערש ווי להבדיל אלף אלפי הבדלות זייערע מוסולמענער גייסטליכע?
מיין גוי'ישע פידעל לעהרער האט מיר געזאגט אז די סיבה פארוואס די בעסטע פידל שפילערס זענען אידן, איז וויבאלד אידן האבן אנדערע סארט פינגערס, די גוים האבן די מיטעלסטע זעהר לאנג משא"כ אידן, וואס איז ווייניגער לאנג, אין ס'מאכט א חילוק ביי פידל!
יאפין האט געשריבן:מיין גוי'ישע פידעל לעהרער האט מיר געזאגט אז די סיבה פארוואס די בעסטע פידל שפילערס זענען אידן, איז וויבאלד אידן האבן אנדערע סארט פינגערס, די גוים האבן די מיטעלסטע זעהר לאנג משא"כ אידן, וואס איז ווייניגער לאנג, אין ס'מאכט א חילוק ביי פידל!
אצבע אלקים הוא, אינטערעסאנט, מיר וועלן פראבירן צו געפונען א מקור דערפון אין חז"ל, קען זיין אז יש דברים בגוי. אגב, פארן חטא איז נישט געווען קיין פינגערס, נאכן חטא ווען אדם הראשון איז געשאלטן געווארן מיט בזיעת אפיך תאכל לחם, איז געווארן פינגערס (סדר הדורות).
התענוג האמיתי הוא תענוג הלימוד, בשאר התענוגים הנפש לא תמלא
מיר ליגט עפעס אין קאפ אז דאס איז פשט אין 'זה ינחמנו ממעשינו ומעצבון ידינו מן האדמה אשר אררה ה', אז ביז נח האט מען זיך נישט געקענט א עצה געבן מיט די ערד ווייל די פינגער זענען געווען צוגעקלעבט.
ונפשי יודעת מאד ידיעה ברורה שאין ביצת הנמלה כנגד הגלגל העליון צעירה כאשר חכמתי קטנה ודעתי קצרה (הקדמת הרמב"ן לפירושו עה"ת)
מיר ליגט עפעס אין קאפ אז דאס איז פשט אין 'זה ינחמנו ממעשינו ומעצבון ידינו מן האדמה אשר אררה ה', אז ביז נח האט מען זיך נישט געקענט א עצה געבן מיט די ערד ווייל די פינגער זענען געווען צוגעקלעבט.
די פשט ווערט געברענגט אין סדר הדורות
התענוג האמיתי הוא תענוג הלימוד, בשאר התענוגים הנפש לא תמלא