דיונים ועיונים בפרשת ויגש

[Jewboy]

איך זעה קיינער האט נאכנישט געפענט קיין ויגש פר' סא וועל איך שרייבן וואס כ'האב געוואלט שרייבן פאריגע און כ'האב פארגעסן.

ס'שטייט די וואך אז די בני יעקב זענען געגאנגען קיין ארץ גושן.
קודם איז שווער א קשיא וואס הייסט "ארץ גושן"? זיי זענען דאך געווען אין מצרים, און אויב איז עס 'ארץ גושן' איז עס דאך נישט ארץ מצרים?
ווער ס'וויל קען ענטפערן. (ס'איז דא א תירוץ. דערויף)

נעקסט:
ווייטער שטטיט אז זיי זענען געווען אין רעמסס, און שפעטער אין שמות שטייט אז די אידן האבן געבויעט פתם און רעמסס,
צו וואס האבן זיי עס געדארפט בויען?
נאר די חילוק איז:
קוקט אין חומש וועט איר זעהן אז אין ויגש שטייט רעמסס מיט א שוא אונטער די 'ע', וואס דאס מיינט די אוצרות, און שפעטער אין שמות שטייט רעמסס מיט א פתח אונטער די 'ע' וואס דאס מיינט שוין יא די שטאט רעמסס.

א גרינגע טענות פאר אייך בני חו"ל.

[קרעמער]

איך האב געהערט דעם געדאנק פון ר' סיני מאלעוויצקי שליט"א ביים "מצרים" שיעור.

[סאכדעס]

אז מ'רעדט שוין פון ר' סיני איז כדאי אז דער עולם זאל זיך איינהאנדלן די טעיפס אויף ניטול פון איהם, אוי איז ער גוט.

[קרעמער]

מצוה לשמוע דברי חכמים וועל איך טאקע נישט גרינדן קיין פרישן אשכול אויפן פאלגענדן געדאנק פון פרשת ויגש תשס"ח.

מיר לערנען אין די ענדע פון פרשת ויגש אז יוסף הצדיק האט געמאכט א געשעפט מיט די מצריים אז ער וועט זיי אויסהאלטן בתנאי זיי ווערן קנעכט פאר פרעה און זייערע פראפערטיס וועלן באלאנגן פאר די רעגירונג. ער האט זיי ארומגעפירט פון איין שטאט צום צווייטן און זיך אויסגענומען אז א פינפטל פון אלע וואקסונגען גייען פארן מוטערלאנד און די איבריגע פיר חלקים קען דער ארבייטער האלטן צום עסן און צום פלאנצן. אויסער די גלחים און שמייליגע, זיי האבן זיך געקענט האלטן מיט זייערע קרקעות און זענען נישט פארשקלאפט געווארן צו פרעה.

די תורה דרוקט זיך אויס ביים ענדע "וישם אותה יוסף לחוק עד היום הזה על אדמת מצרים לפרעה לחומש", אז ביזן היינטיגן טאג איז נאך אזוי די סיסטעם אין מצרים אז א פינפטל פון אלע וואקסונגען גייען פאר פרעה.

איז מיר שטענדיג שווער געווען, מיר ווייסן דאך דעם כלל אז וואו עס שטייט "עד היום הזה" באדייט דאס טאקע ביזן היינטיגן טאג ועד בכלל, ווי רש"י דרוקט זיך אויס אין פרשת וירא "עד היום הזה שבכל המקרא שכל הדורות הבאים הקוראים את המקרא הזה אומרים עד היום הזה על היום שעומדים בו".

ווילט זיך פרעגן: איז נאך טאקע היינט אויך אזוי איינגעפירט אין לאנד מצרים צו געבן א פינפטל פון די פארמעגנס פאר פרעה??? אויב וואלט דאס געווען דאס געזעץ היינטיגע צייטן אז א פינפטל פון די שפראצונגען גייען פאר כאסני מובאראק וכדומה, גלייב איך אז דאס וואלט געווען א באקאנטע פאקט איבער די וועלט, נו, שטעלט זיך די פראגע: וואס איז געווארן מיטן "עד היום הזה" וואס שטייט ביי די פרשה?

היינט איז מיר נולד געווען א צופרידנשטעלנדע ענטפער!

זייער פשוט. באלד נאך "וישם אותה יוסף לחוק עד היום הזה על אדמת מצרים לפרעה לחומש" ענדיגט די תורה מיט א גרויסן "אבער"... "רק אדמת הכהנים לבדם לא היתה לפרעה"!

אהההה, יעצט פארשטייט מען שוין דאס גאנצע געשעפט. במשך די דורות זענען אלע מצריים קלוג געווארן, און זיך געלאזט איבערשרייבן די נכסים אויף א קאנגרעגעישאן נאמען!!! יעדער איז געווארן א גלח! נו, אודאי איז דאס גאנצע געזעץ געווארן אויס...

[מיללער]

פיין, פיין, זייער גוט!

[אלעקסיי]

און איך האב געמיינט אז נאר א אידישע קאפ קען דאס ערפונדען

[זארעכפעפער]

קרעמער, געוואלדיג!
און כ'על זיך משתשע זיין בדברי חכמתך, המלאים זיו ומפיקים נוגה, ובחדא מחתא וועט פארענטפערט ווערן אלעקסיי'ס פראגע.

פשטות איז פשט, אז דער חמישית איז געווען אזוי ווי א מכס, א שטייער (ועיי' ספרנו). לפי"ז קען גאר זיין, אז יוסף איז געווען דער ערשטער וואס האט איינגעפירט אין מצרים, אז, ניין! נישט די גאנצע מדינה, אלע פראפעטיס געהערן פאר די מלכים און דאס פאלק איז בלויז א ווי שמאטעס צו דינען פאר פאטערלאנד (כלשונך המתוק), כשי' הקאמעניסטן הארורים ימ"ש, ניין! יוסף איז גאר געווען דער ערפינדער פון 'קאפיטעליזים', אז יעדער האט זיך 'זיין אייגן' לאנד! איי, פון וואו וועט לעבן די רויעל פעמעלי, די פרעה רייך? אהה, אויף דעם איז יוסף, מיט זיין אידישע קאפ, אויגעקומען מיט אן עצה, אז מ'וועט איינפירן אזא זאך ווי 'מכס' * שטייערן, און פון דעם וועט זיך די רעגירונג פינאנצירן.

איי, אויב אזוי, וואס עט זיין מיט די רעליגיעזע אישוס, פארוואס עפעס זאלן די פראפערטיס וואס געהערן צו אזעלכע וועלכע דארפן קלאמפערשט דינען דעם ציבור, און לעבן אויפן ציבור'ס חשבון..., דארפן צאלן שטייער? אויף דעם האט יוסף געזאגט, נו, כ'האב אן עצה, רק אדמת הכהנים...

כ"ז נראה בדרך אפשר, ואך ורק לפי יסוד דברי חביבי הרב הכולל רבי קרעמער שליט"א.

[קרעמער]

איך מיין אז אין די פסוקים איז משמע אז עס איז נישט געווען זייער אייגענע פראפערטי, והא ראי' ער האט זיי ארויסגעשטויסן פון זייערע היימען און פארוואגעלט אין אנדערן עק מצרים (סיביר).

[מיללער]

למעשה איז מצרים/עגיפטן היינט צוטאגס א לאנד מיט א קאפיטאליסטישע עקאנאמיע סיסטעם, איז דאס שוין זייט יוסף הצדיק'ס קאדענס אלס משנה למלך? לויט ווי דא ווערט אראפגעברענגט, זעהט אויס אז ס'געווען צייטן ווען די רעגירונג האט באלעבאטעוועט איבער אלעם.

אלענפאלס ר' זרח, ווייטער צו שפינען דעם רב הכולל'ס געדאנקען אויפ'ן זעלבן שניט, איז אינהאלטסרייך און באלערנד, צו דעם ברויך מען זיין א מומחה, בהאי הנאה דקא מיתבית את דעתי, תתברך בכל מילי דמיטב.

[בני היכלא]

לעניות דעתי איז דאס ווארט קרעמער'ס א ווארט.

וואס?... ער האט דאס טאקע געזאגט??........נו... איך האב פארשטאנען אזוי!!

ווער דען קען זאגן אזוי גוט...

אין פסוק שטייט, אז די מצריים האבן פארקויפט זייערע פעלדער, ווייל זיי האבן נישט געהאט וואס צו עסן, און זיי זענען געבליבן בעירום ובחוסר כל, נאכן אוועקגעבן אלע געלט און אלע בהמות, רק עורם ובשרם, און יוסף האט זיי געמאכט קנעכט צו באארבעטן די פעלדער, און זיי געגעבן זאמען, מיטן תנאי אז א פיפטל גייט אראפ, אבער די כהנים האבן קיינמאל נישט פארקויפט גארנישט, ווייל זיי האבן געהאט עסן, און מיט זיי האט מען גארנישט געקענט מאכן.

די קשי' איז טאקע באמת, וואס איז פשט פון עד היום הזה? די גמרא זאגט אין יומא, אז נישט אייביג מיינט עס לעולם, דאן פארוואס זאגט די תורה די לשון?

[קרעמער]

יישר כח בני-היכלא!

[בני היכלא]

איך וועל שוין אריינווארפן נאך עפעס פון דעם ענין, א גוט ווארט וואס די אמאליגע גלות אידן פלעגן זאגן.
דער פסוק זאגט, ויקן יוסף את כל אדמת מצרים לפרעה כי מכרו מצרים איז שדהו וגו'.
דערנאך שטייט, ואת העם העביר אתו לערים מקצה גבול מצרים ועד קצהו.
נאכדעם שטייט, רק אדמת הכהנים לא קנה כי חק לכהנים מאת פרעה וגו'.

ווי קומט אריין דער "ואת העם העביר אתו" צווישן די צוויי פסוקים פון פארקויפן פעלדער?

נארמאל, וואלט געדארפט שטיין, אז ער האט אפגגעקויפט די פעלדער פון די מצרים, אבער נישט די פעלדער פון די כומרים, און נאכדעם דארף שטיין, דאס אז ער האט ארומגעשאקלט די מצריים איבערן לאנד.

זאגן זיי אזוי, רש"י זאגט דאך אז די כוונה ארומצושאקלן די מצריים איז געווען זיי זאלן זיך נישט שפירן בעה"ב און טשעפענען זיינע ברודער די אידן.

אויב אבער וואלטן די גומרים מיטגעגאנגען מיט די וואנדערערס וואלטן זיי דאך ווייטער געהעצט די גוים אנטקעגן די אידן, וועגן דעם זאגט ער, ואת העם העביר אתו וכו', איי וואס איז דער אויפטו, אויף דעם זאגט ער זארג נישט וועגן די כומרים, רק אדמת הכהנים לא קנה, זיי זענען געבליבן אויף זייער פלאץ, און די גוים זייערע האט מען אוועקגעטראגן ערגעץ אנדערש.

[אלעקסיי]

געוואלדיג ווארט! (בעסער איינמאל ווי איידער קיינמאל)

[בני היכלא]

(בעסער איינמאל ווי איידער קיינמאל)

אלעקסיי, ס'איז נישט אזוי וויכטיג, סתם איך כאפ נישט, וואס מיינט דאס?

[קרעמער]

פילייכט מיינט ער זיך אפצורעדן אויף די אלע ליינער וואס ווארפן נישט אריין קיין יישר כח, און בארוהיגט דעם רבי'ן אז בעסער איין יישר כח פון אלעקסיי, ווי איידער קיין איינס פון קיינעם.

איך וועל זיך אויך באדאנקן פאר רבינו הגדול פאר די גוט ווארט!

[אלעקסיי]

(בעסער איינמאל ווי איידער קיינמאל)

אלעקסיי, ס'איז נישט אזוי וויכטיג, סתם איך כאפ נישט, וואס מיינט דאס?

סמיינט, אז הגם סישוין נאך פרשת ויגש, לוינט זיך אלץ צוריקצוגיין פאר אזא גוט ווארט.

פילייכט מיינט ער זיך אפצורעדן אויף די אלע ליינער וואס ווארפן נישט אריין קיין יישר כח, און בארוהיגט דעם רבי'ן אז בעסער איין יישר כח פון אלעקסיי, ווי איידער קיין איינס פון קיינעם.

איך וועל זיך אויך באדאנקן פאר רבינו הגדול פאר די גוט ווארט!

דאס איז שוין גאר א שטארקען דיוק.

[בני היכלא]

אדער בעסער איינמאל פון אלעקסיי בעסער פון גארנישט פון אים.

עה... נע... דאס איז שוין צו און גאר גאר א שטארקע דיוק.

[שוועמל]

אויף די ענין פון וואס מען רעדט דא, אז יוסף האט זיך אויסגענומען אז א פיפטל פון די פלאנצונגען גייט פאר די רעגירונג טעקסעס. עס איז דאך געווען א ביטערער הונגער יאר ווען גארנישט וואקסט נישט טא וואס איז שייך ס'זאל וואקסן?
איי אויף שפעטערע יארן, יוסף האט דאך אלעס אפגעקויפט און ס'ז קוים געבליבן עפעס לאנג פאר א פשוטן מצרי איינצופלאנצן?

טא פארשטיי עך נישט... דאבזשע ביטע..


אן אינטערעסאנטער זאך געפונען מיר אין די פרשה, די ערשטע וואס האבן ערפינדן דעם 'ראד' ( א רעדל וואס דרייט זיך צו קענען שלעפן א וואגן) זענען געווען די מצריים. יוסף האט מען געפירט במרכבת המשנה, וואס מיינט לכאורה קעניגליכע רייטוואגן. וירא את הגעלות אשר שלח יוסף, זעהט אויס אין מצרים וואס איז דאן געווען די פארגעשריטענסטע מדינה'לע הא מען זיך ערלויבט צו פאבריצירן דעם נארוואס-ערשינענעם ראד. Just released !! איז געשטאנען אויף אלע גאסן.. האנדלט אייך איין דעם ראד נאך איידער עס לויפט אויס פון די געשעפטן!! הוי.. און ווער רעדט נאך פון די אינטערנעט יענע צייטן... דאן פיל געווען מיט ראדן....

[איך_הער]

שוועמל, די הונגער האט זיך געענדיגט מיט יעקב'ס אנקומען, און דאס געבן די ווייץ פאר די מצרים אנצוזייען, איז געווען אין די זעלבע צייט.

יוסף האט ארום געטוישט די וואוינונגען פון יעדן איינעם, און יעדן געגעבן א שטיקל פלאץ וואו צו וואוינען, און דארט האטער געלאזט אנבויען די ווייץ, און דערפון פארלאנגט א פיפטל פאר די רעגירונג.

[קרעמער]

אויף די ענין פון וואס מען רעדט דא, אז יוסף האט זיך אויסגענומען אז א פיפטל פון די פלאנצונגען גייט פאר די רעגירונג טעקסעס. עס איז דאך געווען א ביטערער הונגער יאר ווען גארנישט וואקסט נישט טא וואס איז שייך ס'זאל וואקסן?
איי אויף שפעטערע יארן, יוסף האט דאך אלעס אפגעקויפט און ס'ז קוים געבליבן עפעס לאנג פאר א פשוטן מצרי איינצופלאנצן?

טא פארשטיי עך נישט... דאבזשע ביטע..

הצעה: לערן חומש מיט רש"י, ויונעם לך (איך-הער'ס תירוץ שטייט אין רש"י, און דיין צווייטע קשיא הייב איך כלל נישט אן צופארשטיין).

[שוועמל]

I didnt learn the Rashi, cuz I am an auberhuhem...

מיין צווייטער קשיא צריך לדייק:
איי אויף שפעטערע יארן, יוסף האט דאך אלעס אפגעקויפט און ס'ז קוים געבליבן עפעס "לאנד" פאר א פשוטן מצרי איינצופלאנצן?

אפשר יעצט וועסטו עס אנהייבן צו פארשטיין, (ווען דו ענדיגסט עס פארשטיין לאז וויסן)

[קרעמער]

הצעה: לערן די פסוקים פון חומש, און קום צוריק.

עס שטייט קלאר אז יוסף האט זיי געגעבן "לאנד" און געגעבן זומען אנצובויען.

[scy4851]

מעלה געווען

[אינטעליגענט]

יענע וואך, לערנעדיג אין אבן עזרא (מ"ד כ"ב) ועזב את אביו ומת – "ולמה לא הביא המזכיר החמשה שאין להם הכרע כמו וישלוף נעלו וזה עמהם" עכ"ל: איז מיר שווער געווארן עטליכע עניינים.
1) ווי קען דאס זיין אז די אבן עזרא פרעגט אויף חז"ל בלשון אפפרעג, כאילו ער ווארט נישט אויף קיין ענטפער. און אט די קשיא ווערט שוין אויך דערמאנט אין פי' אבי עזר אויף אבן עזרא (הגם, אויף געוויסע מקומות אין אבן עזרא לאזט זיך אנדערש נישט זאגן ווי דאס, אז א תלמוד טועה האט אריינגעווישט זיינע בלאטע אין די דברות קודש פון הייליגן אבן עזרא, ווי ערווענט אין כמה ספרים. אבער עכ"ז מצוה ליישב וואו מעגליך.)
2) זינט ווען קומט דער אב"ע דן זיין אין סוגיות וואס זיינען נישט נוגע כלל צום פשט.
3) דער רמב"ן אויפן פסוק, צייכנט צו צום אבן עזרא. זאגנדיג אז דער אבן עזרא נעמט אן פשט אין פסוק ועזב את אביו ומת, אז דער "ומת" גייט ארויף אויף אביו-יעקב, און נישט אויף בנימין. און דער רמב"ן איז חולק, און האלט אז עס קערט זיך אויף בנימין, עי"ש. איז מיר תמיד שווער געווען, אז מ'קוקט אריין אין דברי הראב"ע געפינט מען נישט קיין רמז וואס זאל אנדייטן אז ער לערנט אזוי פשט.

איך וועל צוערשט מקדים זיין פי' האבי עזר, און דערנאך צוקומען צום ענין. די גמרא אין יומא רעכנט אויס פינף ווערטער אין די תורה וואס האבן נישט קיין הכרע=אומבאשטימט צו עס גייט אויף ארויף אדער אויף אראפ. איך בין מעתיק לשון הגמרא מיט רש"י:
גמרא יומא נ"ב ע"א. והתניא איסי בן יהודה אומר חמש מקראות בתורה אין להן הכרע: "שאת, משוקדים, מחר, ארור, וקם".
פירש"י: אין להם הכרע - לדעת היכן הן נוטין: שאת - הלא אם תיטיב שאת (בראשית ד) ולשון סליחה הוא, או שאת אם לא תיטיב ולשון נשיאות עון הוא: משוקדים - ארבעה גביעים משוקדים (שמות כה) או משוקדים כפתוריה ופרחיה: מחר - וצא הלחם בעמלק מחר (שם יז) או צא והלחם בעמלק מיד, ומחר אנכי נצב והיום אי אתה צריך לתפלתי: ארור - וברצונם עקרו שור (בראשית מט) ארור שור של שכם שהוא מארור כנען, או ארור אפם כי עז: וקם - הנך שוכב עם אבותיך וקם (דברים לא) וכאן רמז לו תחיית המתים, או וקם העם הזה וזנה:

לערנט דער אבי עזר פשט, אז דער אבן עזרא פרעגט פארוואס רעכנט נישט די גמרא אויס אויך דעם פסוק פון "ועזב את אביו ומת" וואס קען אויסגעטייטשט ווערן אויף בינימין און יעקב צוגלייך. אויף דעם ענטפערט דער אב"ע, אז די גמרא רעדט נאר פון אזעלכע פסוקים וואס קענען גיין ארויף אדער אראפ, משא"כ דא, וואס די ספק איז אין דעם ווארט אליין אויף וועם עס גייט ארויף, אבער בכל אופן גייט עס ארויף אויף אויבן. און אויף דעם ברענגט דער אב"ע א ראי' פון די פסוק אין רות, "וישלוף נעלו" וואס איז א פלוגתא אין גמרא צו עס גייט אויף בועז אדער אויפן גואל, און עכ"ז ווערט עס נישט אויסגערעכנט צווישן דברים שאין להם הכרע, עכ"ח מוז מען מחלק זיין אז די צוויי זענען אנדערש, ווייל ביי די צוויי איז די ספק אינעם עצם אפטייטש אפגעזעהן צו עס גייט אויף ארויף. און ער זאגט "וזה עמהם" מיינענדיג, דאס מ'זאל דאס צושטעלן צו די ליסטע פון אלע אנדערע דברים שאין להם הכרע וואס מ'געפינט לרוב אין תנ"ך, אבער האבן נישט די אייגנשאפט פון די ה' מקראות וואס ווערן אויסגערעכנט אין גמ', נעמליך, דער ספק צו עס גייט ארויף אדער אראפ.

אבער פאר מיר הקטן, איז נאך אלץ קשה די צווייטע און דריטע קשיא, וואס ווערן דורך דעם נישט פארענטפערט. בעיקר שטערט מיך פון וואו האט דער רמב"ן געזעהן אז דער אב"ע לערנט אז ומת גייט אויף יעקב.

קוק איך נאך אין אב"ע אין רות, זעה איך דאס ער איז מכריע על פי פשט [כאטש אין גמ' איז עס א מחלוקת להלכה, אבער ער איז דן לויט פשט] אז "וישלוף נעלו" גייט אויף בועז, נישט אויפן גואל. זעהן מיר דאך שוין אז ער האט געהאלטן אז דארט איז יא דא א הכרע, קען מען שוין אגב ממילא נישט לערנען ווי דעם אבי עזר. אבער בעיקר וואס איך נעם דערפון ארויס, אז כוונת האב"ע ביי אונז איז, אז פונקט ווי וישלוף נעלו האט א הכרע אז עס גייט אויף בועז, ווייל די נאמען בועז ווערט דערמאנט די לעצטע פאר "וישלוף נעלו", ווי דער לשון הפסוק איז: וַיֹּאמֶר הַגֹּאֵל לְבֹעַז קְנֵה לָךְ וַיִּשְׁלֹף נַעֲל: ודו"ק. און דאס איז פשט אין דברי האב"ע, אזוי ווי ביי וישלוף נעלו האב איך א הכרע אז עס גייט אויף בועז, מכח וואס ער ווערט דערמאנט די לעצטע, אזוי אויך ביי אונז "ועזב את אביו ומת" וואו "אביו" ווערט דערמאנט צו לעצט, איז אויך פשט אז עס גייט אויפן לעצטן דהיינו אביו. ממילא איז נישט שווער פארוואס חז"ל רעכענען דאס נישט אויס. מיט דעם איז שוין פארענטפערט די צווייטע קשיא מיינע אויך, ווייל מיט דעם וויל דער אב"ע מבאר זיין די פשט פון "ומת" נישט סתם רעדן סוגיות. אויך דער דריטע קשיא, פון וואו האט דער רמב"ן גענומען אין אב"ע אז ער לערנט אז ומת גייט אויף יעקב. לפי שפירשתי איז דאך געגאסן אין אבן עזרא אז ער איז מכריח דאס מ'מוז זאגן אז "ומת" גייט אויפן לעצטן דהיינו יעקב. ודו"ק.

[גבאי ביהמד]

מהרו ועלו.