דיונים ועיונים בפרשת תולדות

[כהנא]

אין ספר פרי העץ איז מבורר דאס ענין פארוואס יצחק האט ליב געהאט עשו, ער האט דאך געזעהן יעקב טיהען מער מצות? למעשה יעקב איז געווען יושב אוהלים, אין עשו אפילו ער האט געטיהען מעשר אין כיבוד אב וכדומה, מ"מ איז עס נאכאלץ ווייניגער ווי יעקב.

נאר עס שטייט דאך אין מדרש אז עשו איז געבורען מיט א תאוה אין משיכה לרע ולעוה"ז, יעקב איז געבורען מיט א משיכה לטוב ולקדושה. קימט אויס אפילו יעקב טיט מער מצות, מ"מ עשו טיט דאך אויך עפעס מצוות, אין אפילו יעקב טיט מער, מ"מ עשיו'ס מצות איז דורך נסיונות וכו' קימט אויס איז זיינע מצות איז חשובער.

אזוי ווי יודען זענען מער באליבט ווי מלאכים (כמ"ש חז"ל חביבין ישראל יותר ממאה"ש), אפילו מלאכים טיען מער מצות אין נישט קיין עבירות, מ"מ מענטשן האבען נסיונות.

(אין יצחק האט נישט געוויסט אז עשו'ס מצות איז נאר אוסציפאפען יצחק, אין למעשה האלט ער ביי גארנישט).


אין בפרט אז יצחק איז געווען מידת גבורה (ד.מ. אז זיין עבודה איז "דוקא" דורך "גבור הכובש את יצרו") וועגען דעם האט ער מחשיב געווען אזא עבודה. משא"כ רבקה איז נישט געווען גבורה כמבואר בספה"ק, האט זי מחשיב געווען יעקב פין אנפאנג.

[farshlufen]

ר' שמחה, לויט ווי די גמרא אין ב"מ זאגט אז ערשט איז ער געבוירן מיט אן אנדערע צורה און ערשט נאך וואס די ליצנים האבן געזאגט מה שאמרו איז געווען צר קלסתר פנים, פאלט אוועק די גאנצע קושיא.

אזוי ברענגט דער טו"ז בספרו דברי דוד בשם חמיו דער הייליגער ב"ח אויף די קושיא פון מהרהרת בבעלה.

[farshlufen]

די פליאה איז נאר אויפן מדרש תנחומא וואס לפי הגירסא שלפנינו זאגט אז עס איז געגאנגען אזוי ווייט:

בא וראה כח השלום שבשעה שנתטלטלה שרה מיד פרעה ליד אבימלך ונתעברה ביצחק היו אומות העולם אומרים הלבן מאה שנה יולד אלא היא מעוברת מאבימלך או מפרעה והיתה חשד בלבו של אברהם על אלו הדברים מה עשה הקב"ה אמר למלאך הממונה על יצירת הוולד עשה כל אקונין שלו כדמות אביו כדי שיעידו הכל שהוא בנו של אברהם מנין ממה שקראו בענין אלה תולדות יצחק בן אברהם ממשמע שהוא אומר יצחק בן אברהם איני יודע שאברהם הוליד את יצחק ומה ת"ל אברהם הוליד את יצחק שכל הרואה אברהם היה אומר בודאי שאברהם הוליד את יצחק ממה שהיה קלסתר פניהם דומין זה לזה לכך נאמר אברהם הוליד את יצחק.

וילפי הגירסא שהי' לפני המזרחי שטייט גאר:

והיתה קטטה בבית אברהם על אלו הדברים.

די ווערטער "או מפרעה" שטינען אינגאנצן נישט מיט די יארן ווייל דאס איז געווען גאנצע 24 יאר פריערט, ואפשר לתרץ אז ליצים קענען דאס אויך זאגן אפילו עס איז נישט במציאות, זאל זיך יענער פארענטפערן אז ער האט קיין טאכטער.

[זיס]

הנה אנכי הולך למות, ולמה זה לי בכורה.

רש"י זאגט דערויף עטליכע פשטים, אבער על פי פשטות האט עשיו געזאגט, "איך גיי דאך סיי ווי איין טאג שטארבן, איז וואס גייט מיר אן צי איך בין יא א בכור אדער נישט? - קענסט עס האבן געזונטערהייט".

[farshlufen]

כבוד רבי זיס, איר האט אינגאנצן נישט געטייטשט דעם "הנה".

[זיס]

א איד זאגט מיר די וואך אין בית-המדרש, אז עס שטייט נישט אין ערגעץ אין די תורה אז עשו האט געהאט רויטע האר.. סך-הכל שטייט אז ער איז געווען "אדמוני" - א רויטליכער, וואס דאס מיינט א רויטער פנים. דער מדרש ברענגט אז דערפאר האט אים יצחק נישט געוואלט מל'ען ביי די אכט טאג, צוליבן חשש אז זיין בלוט איז נישט איינגעזאפט געווארן און דערפאר איז ער אן אדמוני.

קאן גאר זיין אז עשו האט געהאט שווארצע אדער בלאנדע האר.

[קרעמער]

הונדערט פראצענט אזוי. מיר האבן פארטייטשט 'אדמוני' א רויטער [אויפן געזיכט], און דאס האט קיין שייכות מיט 'כאדרת שער'.

[זיס]

פון וואו נעמען די מלמדים דאס וואס זיי טייטשן אויף "ויאכל" - ער האט געגעסן און זיך נישט געוואשן, "וישת" - געטרינקען און נישט געמאכט קיין ברכה, "ויקם" - אויפגעשטאנען און נישט געבענשט, "וילך" געגאנגען און נישט געקושט די מזוזה.

פון וואו שטאמט דאס?

[קרעמער]

איש מפי איש עד משה רבינו

[זיס]

לערנענדיג די פארגאנגענע וואך פרשת ויצא אין די סדרה ווי אזוי יעקב איז אנטלאפן פון עשו קיין חרן, האב איך זיך מתבונן געווען אביסל אין די מציאות הדברים און באמערקט אן אינטערעסאנטע זאך וואס לאזט זיך אביסל דעבאטירן.

סיי אברהם און סיי יצחק האבן געהאט קינדער וואס האבן נישט געטויגט: אברהם האט געהאט ישמעאל'ן און יצחק האט געהאט עשו'ן. ביידע פון זיי זענען געווען א שטער פאר זייער ברודער און ביידע פון זיי האבן די עלטערן איינגעזען אז די חברותא איז נישט גוט פאר דער גוטער זוהן (בפרט נאך די ברכות פון יעקב). די שאלה איז נאר געווען ווי אזוי מען טיילט אפ די חברותא.

ביי ישמעאל האט שרה פארלאנגט אז ישמעאל זאל זיך גיין צו אלע רוחות, וואו די אויגן טראגן אים נאר; מען האט גענומען דעם ישמעאל, אים ארויפגעלייגט א שטיקל ברויט מיט א חמת מים און אים אוועקגעשיקט ווייט אוועק, אבי ער זאל נישט שטערן דעם הייליגן יצחק. מען האט נישט מורא געהאט דערפון אז ישמעאל איז א רוצח און האט שוין אפילו פראבירט צו הרג'ענען דעם יצחק, מען האט אים פשוט ארויסגעווארפן פון שטוב און פארטיג מיט אים; עשו האט אבער באקומען אן אנדערע באהאנדלונג; לא די וואס מען האט אים געלאזט אין שטוב פון טאטע'ן יצחק, האט מען נאך שנעל אויסבאהאלטן דעם יעקב און אים גאר אוועקגעשיקט אז עשו זאל אים נישט קענען קיין שלעכטס טון.

און לאמיר נישט פארגעסן; יצחק מיט רבקה האבן געוויסט אז יעקב איז גאר דער בחיר הבנים און נאר פון אים וועט מען זען נחת און נישט פון עשו, פארט האט מען איבערגעלאזט דעם עשו אינדערהיים מיט זיינע צובראכענע עלטערן וועלכע פראבירן צו באשיצן דעם יונגערן זוהן. מען האט זיך נישט גערעכנט דערמיט אז דער אלטער פאטער דארף האבן מיט וועמען צו לערנען תורה און עס איז פארט כדאי אז יעקב זאל בלייבן מקבל זיין תורה פון עשו. און וואו האט מען ווידער פארשיקט דעם יעקב? - צו אן ארץ לא זרועה, ווייט אוועק צווישן פאפערס און פרעמדע עלעמענטן, אן דעם טאטע'נס השפעה, אן דער הייליגער לופט פון יצחק, אין גלות אריין, אליין איינער אויף די וועלט. און פארוואס? - ווייל עשו איז אינדערהיים.

אלזא שטעלט זיך די פראגע: פארוואס האט מען נישט פארשיקט דעם עשו אין מדבר אריין? - דאס אז מען האט מורא געהאט פון אים אלס טעראריסט און חיות פאנגער איז נישט מסתבר, ווייל ישמעאל איז געווען פונקט אזוי א רוצח. בלייבן מיר מיט די קושיא, וואס איז ישמעאל אנדערש פון עשו?

בדרך צחות קען מען אפשר זאגן, אז דער הויף ביי יצחק אין שטוב איז נישט געווען אזא שטארקע הנהגה ווי ביי זיין פאטער אברהם און די גבאים האבן נישט געהאט אזא שטארקע ווארט. והא ראיה, מיר געפינען אין ספרים אז אברהם האט מקרב געווען מענטשן און געמאכט גרים, אבער יצחק איז געווען כח הגבורה, ער האט זיך פארשפארט מיט שלאס און ריגל און נישט געוואלט אויפנעמען קוויטלעך און דעריבער זענען זיינע חסידים זיך צוגאנגען. אין רבנו בחיי געפינען מיר אז די מענטשן פון גרר פלעגן פארשלעפן יצחק'ס חסידים און זיי קאלט געמאכט צו יצחק...

בקיצור; עס לאזט זיך אפשר זאגן אז ביי אברהם איז געווען א שטערקערע הנהגה מיט א שטארקע הויף און דערפאר האבן די גבאים געקענט מער טון מיט די קינדער וואס מען האט געוואלט, אבער ביי יצחק איז שוין געוען שוואכער און דעריבער האט מען זיך נישט געקענט ערלויבן דאס וואס ביי אברהם האט מען געטאן, דעריבער האט מען שנעל געמוזט אויסבאהאלטן דעם יעקב און אים פארשיקן קיין חרן.

אבער ערנסט גערעדט; מען דארף פארשטיין דער נפקא מינא צווישן די צוויי פאסירונגען.

[msp]

א פאר הערה'לעך
דער תרגום זאגט אויף ורב יעבוד צעיר
ורבא ישתעבד לזעירא
נו אויב אזוי פארוואס האט יעקב געוואלט ארויס דער ערשטער?
דער ספורנו זאגט אז ויקראו שמו עשו
מלשון כפייה
ווייל א גלאטיגער ווי יעקב אבינו העט געזאלט ארויסקומען דער ערשטער איידער דער העריגער עשו
מוז זיין אז מען האט עשו געשטופט
יתכן לפי זה אז יעקב האט אים אהנגעכאפט אויף אים צו שטופען גאר...

יעקב אבינו האט געקויפט די בכורה מיט די נזיד עדשים
ווי קען ער קויפען מיט זיין טאטעס חפצים
נאר קען זיין אז וועגען דעם זאגען אונז חז"ל אז עס איז געווען סעודת הבראה
ממילא איז דאס טאקע געווען יעקב'ס נזיד עדשים
ממילא האט ער געקענט דערמיט אפקויפען די בכורה...

דער גאון ברענגט א מקור פאר ברוך שפטרני פון די מדרש אויף ויגדלו הנערים
אינטערעסאנט איז דער לשון דארט
עיין שם
http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... =37457&st=%u05D5%u05D9%u05D2%u05D3%u05DC%u05D5%20%u05D4%u05E0%u05E2%u05E8%u05D9%u05DD
איז דא עטליכע שאלות
ראשית כל וואס הייסט מכאן ואילך
מען זאגט דאך די ברכה איין מאהל
שנית פארוואס שטייט נישט פשוט חייב לברך
עס שטייט צריך שיאמר
איז לולא דמסתפינא העטיך געזאגט אז עס מיינט מען דארף מחנך זיין א קינד אויף אנ'אופן מען זאל אין דעם עתיד קענען כסדר זאגען ברוך שפטרני מעונשו של זה והבן
ועןד מילין בקולמוסי אך מה שהלב חושק הזמן עושק

[שאינו יודע]

יגר סהדותא, צוליב דיין מראה מקום דא האב איך געקוקט אין ישמח משה דעם שב"ק העל"ט, בשעת די הויעכע שמו"ע.
עס איז גאר שיין, א געוואלדיגער חידוש פון ישמח משה אז עשיו האט געגעבען פאר יעקב צו שחט'ן די בהמות וואס ער האט געפיטערט דעם טאטען.
א דאנק פאר'ן תורה. לייגט נאך, וישמחו כל ישרי לב

אנטשולדיגט מיר נאטורליך אבער אזוי ווי עס איז דאך דא א חיוב ערבות וואס פערזענליך איז עס זייער שווער מקיים צו זיין אבער אזוי און די ביהמ"ד איז נישט קיין פראבלעם מקיים צו זיין
עס איז דא א מחלוקה און מגן אברהם אויב ווען איינער לערנט אינמיטן הויכע שמו"ע צו מען דארף מוחה זיין אבער לערנען טאר מען זיכער נישט

[שאינו יודע]

און דברי יואל די וואך איז דא א הערליכע פשט ואס די מחלוקה פון ילחק מיט רבקה איז געווען
וויאזוי קען זיין אז יצחק האט ליעב געהאט עשיו מען זעט דאך אז זיי האבן געדינט עבודה זרה?
זו עמד בזוית זו וכו'
איך וועל עס זאגן גאר און קורצן, די רבי פארענטפערט מיט דעם א פלא'דיגע ירושלמי עס איז וועט אריינצוקוקון אינעוווייניג
בני נח זענען נישט מצוה אויף שיתוף און א איד איז יא מצוה איז די פרויען פון עשיו האבן געדינט עבו"ז האט יצחק געהאלטן אז עס איז נאר שיתוף איז נישט קיין פראבלעם משא"כ רבקה האט געהאלטן אז מען האט א דין ישראל פאר מתן תורה במילא איז יא א פראבלעם שיתוף,
בני נח טארן נישט מקריב זיין קיין עולות נא ר שלמים
עולות איז מען מקריב אויף צפון און שלמים אויף דרום (פאררעכטס מיר אויב עס איז פארקערט) במיל א יצחק איז געשטאנען בזוית זו דאס הייסט ער האט מקריב געווען שלמים משא"כ רבקה האט מקריב געווען עולות,
קומט אויס אז יצחק האט געוואלט געבן די ברכות פאר עשיו נאר ווויל ער האט געהאלטן אז פאר מתן תורה האט מען א דין בני נח
באקאנט די שבטים האבן געהאלטן אז אידן האבן א דין ישראל און יוסף האט געהאלטן אז מען האט א דין בני נח
ביקש יעקב לישב בשלוה ער האט געוואלט זען אז ער איז גערעכט מיט די ברכות קפץ עליו "רוגזו" של יוסף דאס מיינט די מחלקוה פון די שבטים מיט יוסף (ומיושב לשון רוגז ולא לשון צער) אוןמען פסקנט דאך ווי רוב במילא פסק'ט מען אז מען האט א דין ישראל במילא קומט אויס אז די ברכות קומט זיך פאר יעקב

[שאינו יודע]

פון וואו נעמען די מלמדים דאס וואס זיי טייטשן אויף "ויאכל" - ער האט געגעסן און זיך נישט געוואשן, "וישת" - געטרינקען און נישט געמאכט קיין ברכה, "ויקם" - אויפגעשטאנען און נישט געבענשט, "וילך" געגאנגען און נישט געקושט די מזוזה.

פון וואו שטאמט דאס?

איך האב שוין ערגעץ געזען א שטיקל מקור איך וועל עס אי"ה אויפזיכן אויב איך וועל האבן ציייט

[msp]

און דברי יואל די וואך איז דא א הערליכע פשט ואס די מחלוקה פון ילחק מיט רבקה איז געווען
וויאזוי קען זיין אז יצחק האט ליעב געהאט עשיו מען זעט דאך אז זיי האבן געדינט עבודה זרה?
זו עמד בזוית זו וכו'
איך וועל עס זאגן גאר און קורצן, די רבי פארענטפערט מיט דעם א פלא'דיגע ירושלמי עס איז וועט אריינצוקוקון אינעוווייניג
בני נח זענען נישט מצוה אויף שיתוף און א איד איז יא מצוה איז די פרויען פון עשיו האבן געדינט עבו"ז האט יצחק געהאלטן אז עס איז נאר שיתוף איז נישט קיין פראבלעם משא"כ רבקה האט געהאלטן אז מען האט א דין ישראל פאר מתן תורה במילא איז יא א פראבלעם שיתוף,
בני נח טארן נישט מקריב זיין קיין עולות נא ר שלמים
עולות איז מען מקריב אויף צפון און שלמים אויף דרום (פאררעכטס מיר אויב עס איז פארקערט) במיל א יצחק איז געשטאנען בזוית זו דאס הייסט ער האט מקריב געווען שלמים משא"כ רבקה האט מקריב געווען עולות,
קומט אויס אז יצחק האט געוואלט געבן די ברכות פאר עשיו נאר ווויל ער האט געהאלטן אז פאר מתן תורה האט מען א דין בני נח
באקאנט די שבטים האבן געהאלטן אז אידן האבן א דין ישראל און יוסף האט געהאלטן אז מען האט א דין בני נח
ביקש יעקב לישב בשלוה ער האט געוואלט זען אז ער איז גערעכט מיט די ברכות קפץ עליו "רוגזו" של יוסף דאס מיינט די מחלקוה פון די שבטים מיט יוסף (ומיושב לשון רוגז ולא לשון צער) אוןמען פסקנט דאך ווי רוב במילא פסק'ט מען אז מען האט א דין ישראל במילא קומט אויס אז די ברכות קומט זיך פאר יעקב

גאר שיין
די פראבלעם איז נאר אביסעל וועגען קרבן פסח
ווי הגריח"ז זצ"ל האט מרמז געווען במרמה איז בגימטריא אפיקומן

[שאינו יודע]

http://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?re ... 21&hilite=
אונטן ונקדים עוד

[שאינו יודע]

מספ וואס מיינסטו וועגן קרבן פסח?

[msp]

אז די שני גדיים זענען געווען פסח וחגיגה
וואס זענען קרבנות הנאכלים
און כדבריך בני נח ברענגען דאך נישט זבחים הנאכלים...

[שאינו יודע]

זיי זאבן דאך מחמיר געווען כחומרי שניהם כדברי הפוסקים אבער א עולה איז דאך נישט קיין חיוב האבן זיי נישט געקענט מחמיר זיין
און קען זיין אויף אזוי פיל כחומרי שניהם האט ער שוין נישט פארלאנגט פון די נשי עשיו

[שאינו יודע]

אינ'אמת'ן אריין דריי איך מיך שוין ארום אפאר טאג מיט די קשיא וויאזוי האבן די אבות געקענט מקריב זיין די קרבן פסח? לכאורה איז עס א אייזערנע קושיא, האט מיר איינער געענטפערט אז די זעלבע תירוץ וואס מען ענטפערט אויף שבת קען מען ענטפערן אויף דעם דהיינו אז מען עסט די קרבן פסח ביינאכט און אויב איז מען א בן נח דעמאלטס איז דאך נאך נישט די זמן במילא איז נישט קייןפראבלעם
נאך א תירוץ איז אז מען האט אינזין אויב מען איז א בן נח וויל מען עס נישט עסן לשם קרבן
נאך א תירוץ אז זיי זענען נישט געווען קיין ערלים און די עיקר פראבלעם איז א ערל און א איד וואס איז א ערל איז דאך אויך אסור ואפשר ה"ה איפכא וצ"ע

[יגעתי ומצאתי]

נאך א תירוץ אז זיי זענען נישט געווען קיין ערלים און די עיקר פראבלעם איז א ערל און א איד וואס איז א ערל איז דאך אויך אסור ואפשר ה"ה איפכא וצ"ע

קלאר אז נישט, עס איז צוויי באזונדערע פסוקים, כל ערל לא יאכל בו און כל בן נכר לא יאכל בו, אפי' א מומר (משומד) איז אסור צו עסן קרבן פסח.

[farshlufen]

אנטשולדיגט פארן אריינהאקן אינמיטן א זאפטיגן שמועס.

ווי טייטשט מען ויתרוצצו? "און זיי האבן זיך געשטויסן" לפי דברי הר"ש במשנה א' פרק ה' דאהלות "הטומאה רצוצה שם בלא אויר מלשון ויתרוצצו תרגום ודחקין" וואלט מען דעדארפט טייטשן "זיי האבן זיך געדרוקט".

[קרעמער]

אנטשולדיגט פארן אריינהאקן אינמיטן א זאפטיגן שמועס.

ווי טייטשט מען ויתרוצצו? "און זיי האבן זיך געשטויסן" לפי דברי הר"ש במשנה א' פרק ה' דאהלות "הטומאה רצוצה שם בלא אויר מלשון ויתרוצצו תרגום ודחקין" וואלט מען דעדארפט טייטשן "זיי האבן זיך געדרוקט".

וויאזוי רופט איר אן אן איבערגעפולטע זאל מיט מענטשן?

עס איז געווען "צוזאמגעשטויסן"

[אוהב חכמה]

אסור לאכול קרבן פסח קודם הלילה, עי' פסחים מא:

והעיקר, די קושיא פון הקרבה ווערט בכלל נישט פארענטפערט, אפי' אויב איז נישט געווען קיין אכילה.

--

דברי מוסבים על דברי שאינו יודע.

[קרעמער]

ווען עשו האט געלאזט קראקאדיל טרערן (פון וואס מיר ליידן ליידער) און יצחק האט געזאגט הן גביר וגו', וואס רש"י ערקלערט פון חז"ל אז איך קען דיר שוין מיט גארנישט בענטשן ווייל כל מה שקנה עבד קנה רבו. פארוואס האט ער אים נישט געקענט עפעס אנוואונטשן "על מנת שאין לרבו רשות בו"??