פעיק נוז האט געשריבן:אין ס' ברכת שמואל שטייט די גאנצע זאך
א קאפי ביטע
אויבן שטייט אז די מדובר איז פון די אור פני משה. אבער ווער ס'קוקט אינטן אין די הגהה, די מקור הדברים, זעהט אז ס'שטייט נישט די וארט 'אור פני משה', נאר ר' משה מפשעווארסק 'הגדול', וואס דאס איז געוויס די ר' אברהם משה.
וואלט געווען פאסיג מצטט צו זיין לשון קדשו פון אא״ז דער הייליגע בני יששכר (מאמרי חודש תמוז אב מאמר א' אות י'): ״..דכירנא כד הוינא בימי חורפי הייתי משמש לפרקים לצדיק אחד שהיה מפורסם בדורינו מה״ר משה סופר זצוק״ל מפשעווארסק והצדיק ההוא היה מפורסם לבעל מדריגה ורוח הקדש...
איך בין אן אייניקל פונעם אור פני משה זי"ע, איך האב צוזאם גענומען א יחוס בוים פון אלע איייניקלעך, מען קען עס באקומען מיטן שיקן א בקשה צו [email protected]
בס"ד צווישן די באקאנטע ערשטע חסיד'שע ספרים שיינט ארויס די ספר אור פני משה וואס עס האט מחבר געוועהן הרה"ק ר' משה מפשעווארסק זי"ע. וואס ווייניג ווייסן אבער, איז איבער די צומישעניש איבער די מחבר פון די ספר, וואס האט צוגעברענגט אז פיהל מעשות ווערן אויסגעמישט פון איינעם צום צווייטן. דא וועלן מיר פראבירן צו אויסקלארן די נושא אביסל. איז אזוי, אין די שטאט פשעווארסק האבן דורכאויס די תקופה פון תק"כ ביז תק"צ געוואוינט דריי צדיקים מיטן נאמען ר' משה, און דאס איז אויסער וואס עס זענען געוועהן מן הסתם עטליכע עמך-אידן טראגנדיג דעם נישט זעלטענע נאמען, וואס קען גאר זיין אז מען האט זיי אויך בטעות פארמישט אינעם ערבוביה. הרה"ק ר' משה הגדול מפשעווארסק זי"ע וועלן מיר אויסרעכנען לויט די עלטער און מיר הייבן אן מיט הרה"ק ר' משה הגדול מפשעווארסק זי"ע, געהייסן האט ער אברהם משה און ער איז געבוירן צו זיין פאטער ר' צבי בן ר' אליעזר און צו זיין מאמע מרת ציפורה, און ער איז געוועהן א הויך געוואוקסיגער. ער איז געווען אן איש פלא, פאר א שטיקל תקופה האט ער זיך פארנומען מיט סופרות, דערנאך איז ער געווארן א רבי [גאנץ מעגליך נאכן פטירה פונעם רבין ר' אלימילך זי"ע] און זיין נאמען איז פארשפרייט געווארן אין די וויטע שטעט, און די טיטל אדמו"ר איז געבליבן אויף אים עד יום מותו. עס זענען איבערגעבליבן פון אים שיינע הסכמות, צווישן זיי אויפן ספר נועם אלימלך, גנזי יוסף, ועוד ספרים. אזוי אויך איז פארבליבן פון אים א בריוו וואס ער האט געשיקט צום הייליגן ר"ר אלימלך בשנת תקל"ה נאך זייענדיג א סופר. ער איז געוועהן א מחותן מיט הרה"ק ר' אלעזר ליזענסקער זי"ע, אזויווי ער שרייבט אין די הסכמה צום ספר נועם אלימלך, ווייל ר' אלעזר'ס זוהן, ר' מענדל בער איז געוועהן אן איידים ביי ר' אברהם משה. אזוי אויך איז הגאון ר' וואלף פרענקיל, בעל משיב כהלכה געוועהן אן איידים ביי ר' אברהם משה בזו"ר [זיין ווייב איז ל"ע נפטר געווארן זייער יונג]. אויך האט ער געהאט א זוהן ר' אלימילך וואס איז געוועהן מפורסם אלס א פועל ישועות. ער איז נפטר געווארן ט' מרחשון שנת תקנ"ד, און מען האט אים מטמין געוועהן אינעם פרשעווארסקער בית עולם, און מען האט ארויפגעבויעט א אוהל איבער זיין ציון. הרה"ק ר' משה השני מפשעווארסק זי"ע די צווייטע ר' משה איז הרה"ק ר' משה השני מפשעווארסק זי"ע, ער איז געבוירן געווארן ביי זיין פאטער ר' יצחק וואס איז געוועהן א לוי און צו זיין מוטער מרת אסתר, ער איז געוועהן א קליינע געבוי ממש ווי א זיבן יעריג קינד. ער האט זיך פארנומען מיטן מלומדות מיט א געוואלדיגע מסי"נ און צווישן די יארן תקכ"א און תקל"ד האט ער געשריבן דאס רוב פונעם הייליג ספר אור פני משה, ער דערמאנט דערינען זיין מלודות עטליכע מאל, אזוי אויך ברענגט ער צו א ווארט פונעם ר''ר בער נאך בחיים חיותו, און נאך א ווארט פון אים שוין לאחר פטירתו, אזוי אויך ברענגט ער נאך פון ר' פרץ מבראד, די הייליגע בעש"ט, ר' משולם פון לעמבערג, ר' לייב מוכיח און נאך. שפעטער איז ער געוועהן א סופר און מיט דעם טיטל איז ער פארבליבן שוין עד יומו האחרון, אויך איז ער געוועהן א מגיד און כסדר געהאלטן דרשות צו אויפוואכן די הערצער לאבינו שבשמים. ער איז נפטר געווארן יום חמישי י"ב טבת שנת תקס"ו, און מען האט אים מטמין געווען נעבן די אוהל פון ר' משה הגדול, (אויף זיין מציבה האט מען קיינמאל נישט געבויעט קיין אוהל). ער האט איבערגעלאזט נאך זיך זיין פרוי האה"ח מרת רחל ע"ה, מיט פיהר קינדער; א. זיין זיהן הרה"ח ר' נחמן, וואס ער איז געוועהן א תלמיד פונעם הייליגן חוזה, ב. א טאכטער די ווייב פון ר' שלמה זלמן, ג. א טאכטער די ווייב פון ר' ישראל בער שלמה, די זיהן פון ר' מנחם נחום פון האניפאלי, וואס האט געדריקט די ספר אור פני משה, ד. א זיהן ר' דוד. אויסער די ספר אור פני משה איז פארבליבן פון אים זיין צוואה, צוויי בריוון וואס ער האט געשיקט צום רבי ר' מענדלע מרימוניב, און א העתק פון די ספר למודי אצילות וואס ר' חיים וויטאל האט געשריבן מיט הגהות. הרה"ג ר' משה באב"ד, מפשעווארסק ר' משה איז געבוירן צו זיין פאטער ר' יהושע העשיל באב"ד, טארנאפאלער רב, צופיל פרטים איבער אים איז נישט באקאנט (עיין בתולדות שבסוף ספר יהושע), עס איז פארבליבן פון אים א הסכמה אויפן ספר תולדות אדם, ווי ער חתמ'עט זיך אונטער בשנת תקפ"ג. זיין זיהן ר' יוסף איז די באריהמטע גאון און מח"ס מנחת חינוך אויפן ספר החינוך, אזוי אויך האט ער געהאט א זוהן ר' שמואל, וואס עס איז פארהאנען א תשובה צו אים פון זיין זיידן די טארנאפאלער רב, געדרוקט אין ספר יהושע. ר' משה מפשעווארסק אין די ספר מעורר ישנים שרייבט די מחבר ר' יצחק אייזיק אייזענשטאהט איבער זיין יחוס, אבער איידער מיר ברענגן אראפ זיין לשון, מיזן מיר ארויסברענגען אז עס איז זייער נישט קלאר געשריבן, און מיר וועלן עס מבאר זיין לויט אונזער פארשטאנד, און אט איז זיין לשון: 'ואשת ר' אייזיק א"ש הנ"ל [דאס מיינט מען אים אליין] היא אסתר בת ביילא יהודית בת ר' אהרן יוסף שו"ב הנ"ל מראדום, ואמה הי' רעכיל, ואבי' אשר ע"י אמה הי' יונתן בת [מן הסתם דארף דא שטיין בן] רויזא בתו של ר' משה מפשעווארסק ואבי הי' יונתן אחיו של ר' ישראל יעקב מראדום. ומשה צינץ מווארשא הי' בן ר' יונתן הנ"ל'. אויב האב איך גוט פארשטאנען גייט עס אזוי: ר' משה מפשעווארסק האט געהאט א טאכטער רויזא וואס האט געהאט א זוהן יונתן, און ער האט געהאט א זיהן משה צינץ און א טאכטער רעכיל, דער רעכיל האט חתונה געהאט מיט ר' אהרן יוסף שו"ב פון ראדום, און זיי האבן געהאט א טאכטער ביילא יהודית וואס האט געהאט א טאכטער אסתר, און זי איז געוועהן די ווייב פון ר' אייזיק אייזנשטאהט. און די טאטע פון ר' יונתן'ס נאמען איז נישט באקאנט, אבער אזויפיל ווייסט ער יא אז ער איז א ברידער פון ר' ישראל יעקב פון ראדים. אבער וואס עס זאל נאר נישט זיין, איז דא דא א ר' משה פון פשעווארסק, וואס עס איז מעגליך א ער איז איינער פון די אויבן דערמאנטע, און קען גאר זיין אז מען רעדט פון אן אנדערע מענטש, און מיר וועלן דאס פרובירן אביסל אויסצוקלארן. איז אזוי, צווישן די תלמידים פון הרה"ק ר' יצחק מווארקא, וואס ווערן אויסגערעכנט אינעם ספר אהל יצחק, ווערן אויסגערעכנט דריי ברודער, ר' יונתן פון זשאריק, ר' אריה, און ר' ישראל יעקב פון ראדום, זייער משפחה נאמען איז געוועהן אייבשיץ, און זייער פאטער האט געהייסן ר' נתן נטע פון זשאריק. דער ר' נתן נטע איז געוועהן א ברידער פונעם פלאצקער גאון און זייער טאטע האט געהייסן ר' משה, און צוליב עפעס א סיבה האט זיך דער פלאצקע גאון געטוישט זיין נאמען פון אייבשיץ אויף צינץ. קומט אויס אז מען רעדט דא זיכער נישט פונעם אור פני משה, ווייל ער האט נישט געהאט קיין איידים נתן נטע, און בנוגע די אנדערע ר' משה'ס האבן מיר נישט קיין פרטים, ועדיין צ"ע. ר' משה פרענקיל מפשעווארסק אין ספר מאורי גאליציע, דערמאנט ער ר' בנימין פרענקל [דאס איז די טאטע פונעם משיב כהלכה, וואס איז געווען אן איידים בזו"ר ביי ר' אברהם משה הגדול], וואס זיין טאטע האט געהייסן ר' צבי הערש (לויט געוויסע מקורות האט זיין טאטע געהייסן ר' אברהם, וצ"ע), און ער רעכנט דארט אויס א ברידער זיינע מיטן נאמען ר' משה וואס האט געוואוינט אין פשעווארסק, און זיין ווייב האט געהייסן בלומא, און דערנאך רעכנט ער אויך אויס די קינדער פון דעם ר' משה, ואלו הן: ר' אברהם אין צאנז, ר' דוב בער אין בראד, ר' יעקב אין גריידינג, ר' ישראל וואס איז געוועהן א רב אין יערוסלוב, ר' נחום פאשאווער ענגלארד, ר' חיים אין יאברוב, ר' מאיר אין סאנוק, ר' נתן אין צאנז, שרה אשת ר' משה אין שטאט סאמבור און פייגעלע אשת ר' פנחס אין שטאט סאניק. די מקור פונעם ייחוס איז פון א פראפעסאר וואס איז געוועהן זיינס אן אייניקל. אבער אין ספר זרעא קדישא (עמוד קמ"ה) ווערט געברענגט די ייחוס אביסל אנדערש, און לויט זיי האט ער געהייסן ר' משה ענגיל-הארט, וואס איז שפעטער פארקורצעט געווארן צו ענגלארד. לסיומא דמילתא היוצא לנו מכל הנזכר לעיל, ווען איר וועט זעהן איינער וואס איז זיך מתייחס צום הייליגן אור פני משה, ווערטס נישט גלייך איבער גענומען, עס קען זיין אז ער איז אן אייניקל פון איינער פון די אויבנדערמאנטע ר' משה'ס.
הרה"ק רבי יוסף משה העשיל ממעז'בוז בנו של ה"אוהב ישראל" מאפטא, נשא את הרבנית הינדא בת הר"ר יהודה. בביה"ח ביאס נמצאת מצבה שעליה נחרת: פ"נ איש תם וישר ירא אלקים, המופלג בתורה וביראה מו"ה שמואל במו' יהודה נכד הרב הצדיק המפורסם ותיק וחסיד איש אלקים אדמו"ר מו"ר משה מפשעווארסק נפטר ביום ה' ד' כסלו תר"ו ת.נ.צ.ב.ה. וכנראה שהיה אחיה של הרבנית הינדא, ואפשר לשער שר' יהודה חותן רבי יוסף משה גר גם הוא ביאס, וא"כ נשואיו היו ביאס בתקופת רבנותו של ה"אוהב ישראל". וכנראה שהתייחסה לרבינו ר' אברהם משה מפשעווארסק ולא להרה"ק רבי משה סופר מפשעווארסק בעמח"ס אור פני משה, כי בהסכמת ה"אוהב ישראל" על הסה"ק "אור פני משה" מיום כ"ה תשרי תקס"ט, היא השנה האחרונה לרבנותו באפטא (שהיתה כידוע לפני רבנותו ביאס), אינו מזכיר את רבי משה כמחותן. https://tablet.otzar.org/book/book.php? ... pagenum=81
מיר ווילן נאכאמאל מודיע זיין פארן חשובען ציבור, אז מען קען ביי אונז באקומען די ייחוס פונעם אור פני משה, דורכן שיקן אן אימעיל צו [email protected], אזוי אויך איז שוין דא צו קויפן די נייע אויפגעכאפטע ביכל "דער אור פני משה פון פשעווארסק זי"ע" דורך זיך פארבינדען מיט אונז. וכאן המקום לבקש מכאו"א שיש לו איזה ידועה בנוגע הייחוס, אז ער זאל אונז מעלדן ווי אומשנעלסטן, זכותו הגדול יגן עלינו, אמן.