רבי משה סופר מפרעשבורג זצ"ל - החתם סופר - כ"ה תשרי ת"ר

[ביקסאד]

אבער מען האט געשיקט א גרויסע טייל פון די ארבעטס פעהאיגע מענער צו פאר-שידענע מיליטערישע ארבעט'ס לאגערען.

[babaganush]

להנאתכם ולטובתכם שטעל איך ארויף די דרשה פון ר' שמעון אופמאן שליט"א פארגאנגענעם ב' דחוהמ"ס העעל"ט איבער די נושא "השפעת החת"ס ותלמידיו זי"ע על בני דורם ועל הדורות אחריהם", מ'קען עס דא דאונלאודן, שמעו ותחי נפשכם!

איינער האט נאך די דרשה?

ישר כחכם

[סטרעטענער אייניקל]

אומרים שכל כך היה גדול החת"ס בעיני יהודי אונגארן, עד שמספרים שפ"א בא יהודי פשוט בהונגריא עם בנו להכניסו לישיבה.
בדברו עם הראש ישיבה, אמר לו האב : הנני מוסר לך את בני, ותקוותי שיגדל להיות גדול בתורה כמו רבינו החת"ס. ואם לא - אז לפחות שיהיה גדול כמו משה רבינו.."

[יוסף שרייבער]

דער באקאנטער מעשה דער חת"ס מיטען מלוה און די 2 תלמידים וואס האבען געמיינט ער נעמט ח"ו אן ריבית וכו. ר' עזריאל בליהען האט דאס איבערגעטייטש פון דייטש און מצליח געווען צו מאכען דערפון א 15 בלעטערדיגע קונטרס. אינטרעסאנט אויך צו ליינען די סיבה פארוואס ער דרוקט דאס.

[שוטה]

אזוי ווי כ'טרעף נישט אן אשכול אויפ'ן שערי תורה וועל איך עס שרייבן דא.

הגאון ר' שאול בראך ז"ל שרייבט די מעשה אין איינע פון זיינע ספרים [וכמדומני שכן סיפר גם אב"ד מאטעסדארף ז"ל ששמע מהנ"ל].

איין יאהר ערב יו"כ ווען דער שערי תורה האט געזאגט די כל נדרי דרשה איז געווען א בעל הבית א מחוצף וואס האט געשטערט דעם רב פון זאגן, האט דער שערי תורה זיך אנגערופן אז יענער וועט נישט מוציא שנתו זיין.

ס'איז אריבער א יאהר און יענער איז געזונט און פריש, ערב יו"כ האט מען געפרעגט דעם שערי תורה וואס וועט זיין, האט ער געזאגט עוד היום גדול, וכך הוה פארנאכטס אין שוהל האט יענער אנגעהויבן פלוצלינג זיך נישט גוט צו שפירן, ס'איז ערגער געווארן פון מינוט צו מינוט און מען האט איהם געדארפט אהיים טראגן.

זעהנדיג אז ס'איז כלו כל הקיצין האט ער געשיקט א שליח צו בעטן מחילה פונעם רב, האט דער שערי תורה געזאגט: קיין מחילה, קיין סליחה, נאר כפרה..., און יענער איז אוועק.

ווען מ'האט עס פארציילט פאר'ן חת"ס האט ער געזאגט: די מעשה איז נישט קיין חידוש ווייל רצון יראיו יעשה, אבער ווער זאגט אז מ'דארף האבן אזא רצון?

[שנאפס]

דער אריינגאנג צום אוהל פון חת"ם סופר

דער חתם סופר ליגט א שטאק אראפ, איך האב דורך געזוכט דעם גאנצן אשכול און נישט געפינען די סיבה דערפאר

נאך די צווייטע וועלט מלחמה האט מען געבויט א טראלי, דאכט זיך אז מען האט דעמאלטס מפנה געווען די עצמות און צוריק געלייגט א שטאק אראפ, (דאכט זיך אז די מעשה גייט אזוי, אויב איינער ווייסט אנדערש ביטע מודיע זיין), און די טראלי פלעגט פארן העכער דעם בית החיים, שפעטער האט מען אויסגעפויעלט אז די טראלי זאל זיך אוועקדרייען ווען עס קומט ארויס פון די טונעל (זע די בילדער) און עס פארט אין די זייט

אויף דעם בילד זעט מען די טונעל פון ווי די טראלי קומט ארויס, העכער דעם בית החיים האט מען אויפגעשטעלט קליינע גלאזערנע מצבות

דא זעט מען נענטער די מצבות

[שנאפס]

און דא זעט מען די טראלי פארט ארום

[יוסף שרייבער]

די גלאז איז נישט קיין מצבות, נאר זיי דינען א ציל אריינצוברענגן נאטירליכע ליכטיקייט אונטען, מען האט דאס ספעציעל געמאכט אזוי כדי עס זאל האבן א שטיקעל "טוריסטיש" געפיל און אזוי האט מען בייקומען ערלויבעניש פון די דארטיגע אינסטאנצען (וואס זענען לכתחילה נישט געווען אנטציגט פונעם פלאן) כך שמעתי פעם פון ר' אברהם (רומי) קאהן איינער פון די הויפט עסקנים ביים פרויעקט, עס איז מיר אויסגעקומען צו פארברענגען מיט עם די פארגאנגענע שבת כ'האב אינזין געהאט עם איבערצופרעגען מה ששמעתי פעם מפיו די השתלשלות הדברים ווי אזוי מען האט מציל געווען ציונו של מרן ביים קריג, ולא עלתה בידי.

ואגב, ווער עס האט שכל כאפט אריין צן הערען פון דעם יוד ער איז משרידי פרעשבורג און האט א גיטע זכרון ,דא אין אמעריקע איז ער געווען נאנט צום ריבניצער צדיק ועוד, זיין בוך פון זיינע איבערלעבענישן בשנות השואה הייסט the youngest partisan.

[יוראפ]

דא רעדט מען באמת אביסל דערפון אבער קיין קלארע אויסגאנג איז לכאורה נישט ארויסגעקומען
אדרבא ווער עס ווייסט קלאר וואס עס איז דארט פארגעגאנגען ביטע עס ברענגען

[מיללער]

איך האב געטראפן (זעה בייגעלייגט) א רשימה ווי עס ווערט פארצייכענט מקום מנוחות בני וחתני מרן החתם סופר זצ"ל, צוזאמענגשטעלט דורך איינער ר' אברהם זילבערמאן פון אנטווערפן, עס פעלט נאך פרטים זעה איך, לאמיר זעהן צו עמיצער קען עפעס מוסיף זיין.

[סטרעטענער אייניקל]

זי"ע

[babaganush]

הציון של החתם סופר - בברטיסלבה, וסלבקיה

http://chasamsofer.com/wp-content/uploa ... D7%941.pdf

[שמעלקא טויב]

אין אוצרות היו"ל ע"י חסידי סאטמאר (מהר"א) איז געווען א הערליכער ארטיקעל בנוגע ציון קדשו פון מרן זי"ע, ס'איז ווערט די זעקס טאלער פאר דעם אליין, כ'זאג אייך.

[babaganush]

אין אוצרות היו"ל ע"י חסידי סאטמאר (מהר"א) איז געווען א הערליכער ארטיקעל בנוגע ציון קדשו פון מרן זי"ע, ס'איז ווערט די זעקס טאלער פאר דעם אליין, כ'זאג אייך.

וועלעכע חודש?

[farshlufen]

אין אוצרות היו"ל ע"י חסידי סאטמאר (מהר"א) איז געווען א הערליכער ארטיקעל בנוגע ציון קדשו פון מרן זי"ע, ס'איז ווערט די זעקס טאלער פאר דעם אליין, כ'זאג אייך.

וועלעכע חודש?

תשרי, השתא.

[סטרעטענער אייניקל]

היום ראיתי בשם הגה"צ רמ"ד ווייסמאנדל זצ"ל, שהיה רב חשוב אחד מתלמידי החת"ס שלא הסכים עם חביריו תלמידי החת"ס בענין ההתחלקות של הארטאדאקסן מהניאלאגן. ואחר זמן ראה את התוצאות, שכל ילדיו יצאו לתרבות רעה רח"ל. והיתה לו בת אחת שהיתה בסדר, וכאשר הציעו לה שידוך עם בחור ערלעכער, אז אביה לא הסכים ואמר לו : מה לך ולצרה זו... שהבין שפגע בו הקפדת חביריו.
ומסיימים בטוב.

[מיללער]

דער חתם סופר זצ"ל האט געהאט א טאכטער הרבנית שמחה אשת ר' משה טובי' לעהמאן, איין טאכטער פון זיי האט חתונה געהאט מיט ר' יששכר פרייס פון אמסטרדאם, זיי האבן געהאט א זון ר' יוסף עקיבא פרייס חתנו של ר' ארי' ליבוש הורוויץ מסטאניסלאוו בעמח"ס הרבי בשמים, ער האט געוואונט קודם אין דייטשלאנד שפעטער אין באזל, שווייץ.

אינעם אוסף בלאך איז פארהאן צענדליגער בריווען געשריבען דורך ר' יוסף עקיבא פרייס נכד החת"ס (רובם אויף דייטש) בייגעלייגט זענען צוויי חתונה בריוולעך פון זיינע קינדער:

[מיללער]

איינע פון די טעכטער פונעם חתם סופר זצ"ל האט חתונה געהאט מיטר ר' צבי יודא פריעדמאן, זיין זון רבי אברהם חנוך פר"מ איז געווען דיין אין די שטאט סאטמאר (הר"ח ר' יודל רז"ב פון סאטמאר איז געווען זיינס אן אייניקל), א זון פון דעם ר' אברהם חנוך בשם ר' יהושע פאלק (ע"ש זקינו אביו של ר' יהודה גרינוואלד אב"ד סאטמאר) חתנא דבי נשיאה פון הגאון רבי שאול בראך אב"ד קאשוי, האט געדרוקט דעם חי' חת"ס אויף מס' בבא מציעא.

ידידינו הנכבד הרב חי טייבל שיחי' האט מעתיק געווען דעם שער בלאט, די הכמות און די פרענומעראנטן פונעם חת"ס הנ"ל (זעה בייגעלייגט),דארט זעה איך רבי אברהם חנוך האט געהאט א ברודער בשם ר' אליעזר פריעדמאן וואס האט געוואונט אין בערלין, און א ברודער ר' ישעי' און ר' שלמה אין טאפלטשאן ווייסט איינער מער פרטים איבער דעם ברודער? בכלל איבער רבי צבי יודא פר"מ חדב"ן מרן זצ"ל און איבער די משפחה.

נאך א זון פון רבי אברהם חנוך ווערט דארט דערמאנט, ר' שמואל בנימין פרידעמאן פון מאקאווא

[בן אחר בן]

זי"ע

ארויף געברענגט לכבוד די יארצייט.

[ללמוד וללמד]

איינע פון די טעכטער פונעם חתם סופר זצ"ל האט חתונה געהאט מיטר ר' צבי יודא פריעדמאן, זיין זון רבי אברהם חנוך פר"מ איז געווען דיין אין די שטאט סאטמאר (הר"ח ר' יודל רז"ב פון סאטמאר איז געווען זיינס אן אייניקל), א זון פון דעם ר' אברהם חנוך בשם ר' יהושע פאלק (ע"ש זקינו אביו של ר' יהודה גרינוואלד אב"ד סאטמאר) חתנא דבי נשיאה פון הגאון רבי שאול בראך אב"ד קאשוי, האט געדרוקט דעם חי' חת"ס אויף מס' בבא מציעא.

ידידינו הנכבד הרב חי טייבל שיחי' האט מעתיק געווען דעם שער בלאט, די הכמות און די פרענומעראנטן פונעם חת"ס הנ"ל (זעה בייגעלייגט),דארט זעה איך רבי אברהם חנוך האט געהאט א ברודער בשם ר' אליעזר פריעדמאן וואס האט געוואונט אין בערלין, און א ברודער ר' ישעי' און ר' שלמה אין טאפלטשאן ווייסט איינער מער פרטים איבער דעם ברודער? בכלל איבער רבי צבי יודא פר"מ חדב"ן מרן זצ"ל און איבער די משפחה.

נאך א זון פון רבי אברהם חנוך ווערט דארט דערמאנט, ר' שמואל בנימין פרידעמאן פון מאקאווא

מיר זענען אייניקלעך פון ר' שלמה ע"ה וועלכע האט געוואוינט אין טאפאלטשען און איז געוועהן א שיינער בעל בית דארט. ער איז געוועהן אין די לעדער ביזנעס מיט זיין טאטען ר' צבי יהודה ע"ה וואס מען פארציילט אויף איהם אז ווען ער האט שוין אנהייב וואך פארדינט זיין הצטרכות פאר א וואך האט ער זיך געזעצט לערנען פאר די איבריגע חלק וואך. דאכט זיך אז דאס ווערט געברענגט אין כתב זאת זכרון.
ר' צבי יהודא'ס פרוי רעחעל ע"ה (אזוי שטייט איהר נאמען אויף די מציבה) בתו של מרן החת"ס זי"ע ליגט אין די נייע בית החיים אין טאפאלטשען הארט נעבן איהרע קינדער ר' ישעי' און ר' שלמה און זייער פרויען. ר' צבי יהודא האב איך דארט נישט געטראפן. ווי עס שיינט איז ער געלעגן אין די אלטע בית החיים וואס מען האט פארמאכט און מפנה געוועהן אלע קברים אויף איין פלאץ אין די נייע. עס איז אבער דא א בילד פון זיין מציבה אין כתב זאת זכרון.
ר' ישעי' איז געוועהן א ת"ח מופלג און א איש מורם מעם וואס האט געפירט די תלמוד תורה דארט וועלכע האט געשמט אין די גאנצע געגענט.
אויך ווערט דערמאנט אין די פרענומעראנטן וואס דו ברענגסט הגאון ר' בונם קרויס וואס איז געוועהן רב אין באדען. ער איז געוועהן אן איידעם ביי ר' צבי יהודא.
עס ווערט אויך דערמאנט דארט די קינדער פון ר' שלמה און ר' ישעי'. ר' שלמה האט געהאט א זון ר' אהרן (נישט פון איהם שטאמען מיר) וועלכער ליגט אין פרעסבורג אין די נייע ביה"ח, און מיר האבן געהאט די זכי' בשנת תשנ"ג, צוריק צושטעלן זיין מציבה וועלכע איז אראפגעפאלן במשך פון די יארן מיטן פנים אראפ.
ר' שלמה איז געוועהן אן איידעם ביי די באקאנטע פארצווייגטע לעווינגער משפחה פון גאלאנטא.
ר' צבי יהודה איז געווארן א חתן שוין לאנג נאך די פטירה פון מרן החת"ס. ווי עס שרייבט מרן הגאון כת"ס אין א בריעף (ווערט געברענגט צום סוף פון איינע פון די חלקים "דעת חתם סופר" פון הג"ר בנציון שטראססער שליט"א וזל"ק: אחותי הצנועה מרת רעכל תחי' התקשרה מעדנות בשידוך הגון בחור טוב, למד אצל אאמו"ר זצ"ל ואצלי, עוסק במו"מ ויש לו סך מסוים, והוא דרך ישר לפנינו בעזהשי"ת, ממשפחה הגונה ומפורסמת, עכ"ל.
זיין פאטער ר' חנוך האט געוואוינט אין טאפאלטשען ווי ער ווערט געברעגט אין די פרענומעראנטן אין ס' מוסדות תבל משנת תק"פ. מיר האבן נאך אינפארמאציע ועוד חזון למועד בע"ה

[מיללער]

ברוך שובך הרב המלמד להועיל, און דאסמאל מיט א ידיעה חשובה ונכבדה לתולדות משפחת בית מרן זצ"ל.

מיר שטעלן זיך אויף פאר אייערטוועגן מלא קומתינו, א קלייניקייט? אן אייניקל פון הייליגען חת"ס, דער רב רבנן! ווען איר האט א געלעגנהייט וואלטן מיר גערן געקענט באשטיין צו זיין בילדער פון די מצבות הנזכרות.

נאכאמאל, א דאנק מקרב לבי פאר די באשטייערונג.

[ללמוד וללמד]

ברוך שובך הרב המלמד להועיל, און דאסמאל מיט א ידיעה חשובה ונכבדה לתולדות משפחת בית מרן זצ"ל.

מיר שטעלן זיך אויף פאר אייערטוועגן מלא קומתינו, א קלייניקייט? אן אייניקל פון הייליגען חת"ס, דער רב רבנן! ווען איר האט א געלעגנהייט וואלטן מיר גערן געקענט באשטיין צו זיין בילדער פון די מצבות הנזכרות.

נאכאמאל, א דאנק מקרב לבי פאר די באשטייערונג.

אוי מי יתן והי' אז איך זאל האבן די צייט ווי אמאל זיך צו קענען משתעשע זיין עם ידידיי נעורי פון די די גוטע צייטן. ס'איז דא בילדער פון אלעם ב"ה, מ'ברויך אבער צייט און געדולד, אבער פטור בלי כלום אי אפשר. דא האט איהר דעם בילד פון רעחעל'ס מציבה און נוסח, צוליב וואס דאס איז אריגינאל און ווערט נישט געברענגט אין כתב זאת זכרון, און פון איהרע קינדער און אייניקלעך וועט אי"ה זיין א צווייט מאל.

נו"נ ביום ו' עש"ק ה' אלול בשנת
תרלה
לפ"ק
פ"ט הצנועה והצדקת מ'
רעחעל
אשת מ' צבי יהודה פ"מ ז"ל
ראשית בכורה פרי קודש הלולים
ענף ארזי לבנון קדושים וטהורים
חתם סופר אביה מימינה
על שמאלה תוספת עקיבא זקנה
לעומתם כתב סופר אחיה מגינה
אשת חיל ... היא בצדקתה נשגבה
מצבתה בקדש לא הכזיבה
צבי צדקתה כאמהות נדגלה
יהודה לה דור אחר שמה לתהלה

ת נ צ ב ה

[farshlufen]

הרב וועקשטיין זז"ג במאמרו די וואך שרייבט אז מרן החתם סופר איז געוועזן אן אייניקל פון ר' חיים אב"ד פרידבורג בעל ספר החיים אחי המהר"ל, זעהטס די אטעטשירטע.

ס'לייגט זיך שווער אויפן שכל, איבערהויפט אז דער חתם סופר בעצמו דערמאנט אים נישט אלס זקינו.

אגב ער דערמאנט ר' דוד ב"ר אלחנן לאטיר הנה מצבתו

[יוראפ]

דא רעדט מען באמת אביסל דערפון אבער קיין קלארע אויסגאנג איז לכאורה נישט ארויסגעקומען
אדרבא ווער עס ווייסט קלאר וואס עס איז דארט פארגעגאנגען ביטע עס ברענגען

לינק איז געטוישט געווארן

[נטיעות]

היכן טמונה מ' שרל אשת מרן החתם סופר זי"ע?
והאם יש תמונת מצבת קבורתה?
[והיכן טמונות מחברתו הראשונה? והשלישית?]
תודה רבה.