א חוץ די צוויי גרויסע פארטייען אין אמעריקע, די רעפאבליקאנע און דעמאקראטישע פארטיי, איז דא נאך א היבש א גרויסע פארטיי "די ליבערטעריען פארטיי" (א חוץ נאך פיל קלענערע פארטייען). זייער אסאך האבן שוין ווארשיינליך געהערט איבער די "ליבעטעריענ’ס" און איבער זייערע פאליטיקאנטן ווי דער געוועזענער קאנגרעסמאן פון טעקסעס ראן פאול; זיין זון ראנד דער סענעטאר פון קענטאקי; דער ליבערטעריען פארטיי פרעזידענטליכע קאנדידאט גערי דשאנסאן דער גאווערנען פון ניו מעקסיקא; אסאך האבן שוין אויך אפשר געהערט פון דער מאדנער פרעזידענטליכע קאנדידאט ווערמין סופרים מיט די שטיוול אויף זיין קאפ. אלזא ס’וואלט אפשר כדי געווען זיך אביסל נענטער צו באקענען מיט זייערע שיטות און מיינונגען און צו זעהן אפשר צו זייער אגענדע קען אפשר זיין גוט פאר אונזערע אינטערעסן.
די ציל פון די ארטיקל איז קלאר נישט צו איבערצייגן קיינעם צו ווערן א ליבערטעריען, ס’איז נאר, ווי די קעפל לויטעט, עס צו אינטראדוסן פאר אונזער עולם און ווי כאילו דן צו זיין בפני הציבור אז אין די שטורעמישע תקופה וואס אונז שטיי מיר לוינט זיך אפשר צו נעמען א נייע ליניע, ספעציעל פאר די וואס זוכן עפעס פריש א חוץ די אויסגעדראשענע פרא און אנטי טראמפ אנאליזן און ארגומענטן אהער און אהין. ס’דא אפשר אויך אסאך פון אונז וואס זענען באמת ליבערטעריען גענייגט נאר זיי ווייסן אליין נישט דערפון וויבאלד זיי האבן קיינמאל נישט געהערט עכט פון זיי און האבן קיינמאל נישט געוויסט אז ס’עקזעסטירט אזא מאוומענט בכלל.
די ליבערטעריענ’ס זענען נישט רעכט און נישט לינק, לא מיניה ולא מיקצתיה, ליבערטעריענ’ס קענען זיי סיי קאנסערוועטיוו און סיי פראגרעסיוו, די ליבערטעריען שיטה אין איין ווארט איז "פרייהייט" (כשמו כן הוא). א חוץ די אלטע באקאנטע פרייהייטן וואס ווערט אויסגערעכנט אין די קאנסטיטוציע ווי פרידאם אף רעלידשאן און פרידאם אף ספיטש האלטן זיי אז די רעגירונג דארף זיך ווי ווייניגער אריינמישן אין די פערזענליכע לעבנס פון די מענטשן. די רעגירונג’ס איינציגסטע לעגעטימע פליכט איז נאר צו זעהן אז די רעכטן פון אירע בירגער זאלן זיין פארזיכערט.
פאלגענד זענען די הויפט אישוס העומדים על הפרק און וואס די ליבערטעריען מיינונג איז איבער דעם:
אימיגראציע
בנוגע אימיגראציע זענען די ליבערטעריענ’ס מער גענויגט צו די דעמאקראטישע זייט, זיי זענען זייער שטארק פאר לויזע אימיגראציע געזעצן און זענען מער ווייניגער קעגן טראמפ’ס שטייפע אימיגראציע פאליסיס און אגענדעס.
גאן קאנטראל
מיט דעם זענען די ליבערטעריענ’ס זייער שטארק רעכט געשטימט. זיי זענען גאר שטארק פרא גאנ’ס און שטארק קעגן איבערגעטריבענע גאן קאנטראל געזעצן.
לעגאלעזאציע פון דראגס
די ליבערטעריענ’ס זענען אויסגעשפראכן קעגן די מלחמה וואס די רעגירונג פירט קעגן דראג’ס. זיי האלטן אז אלע מיני דראגס דארף זיין הונדערט פראצענט לעגאל.
העלט קעיר
די ליבערטעריענ’ס זענען פארשטייט זיך קעגן סיי וואספארא רעגירונג’ס העילט קעיר פראגראמען.
טעקס
די ליבערטעריענ’ס האלטן אז טעקס דארף זיין די מינימום שבמינימום. זייער אסאך ליבערטעריענ’ס ווילן אינגאנצן מבטל זיין די פעדעראלע אינקאם טעקס. פאר בערך הונדערט פופציג יאר צוריק האט די סופרים קאורט גע’פסק’ענט איז אינקאם טעקס איז קעגן די קאנסטיטוציע, די רעגירונג האט נאר א רעכט צו רעכענען סעילס טעקס, טאריפ’ס און אנדער ענליכע טעקסעס. שפעטער האט מען צוגעלייגט צו די קאנסטיטוציע די זעכצענטע אמענדמענט וואס האט יא געגעבן פאר די פעדעראלע רעגירונג די רעכט צו רעכענען אינקאם טעקס. די ליבערטעריענ’ס ווילן מבטל זיין די אמענדמענט און אינגאנצן צושפארן די איי. אר. עס. אגענטור.
עדיוקעישאן
די ליבערטעריענ’ס זענען זייער פאר די געדאנק אז עלטערן האבן די אויסשליסליכע רעכט אפצומאכן וואספארא חינוך צו געבן פאר זייערע קינדער און די רעגירונג האט נישט קיין שום רעכט אריינצורעדן אין דעם. דאס איז פארשטייט זיך א גרויסע טובה פאר אונז אידן. זייער אסאך ליבערטעריענ’ס האלטן אז מ’דארף אינגאנצן מבטל זיין פאבליק סקול’ס און ס’זאל נאר זיין פריוואטע סקול’ס. אסאך פון זיי האלטן אז ס’דארף זיין א טאטאלע "סעפערעישאן אף סטעיט ענד סקול" (גענומען פון די באקאנטע אויסדרוק פון "סעפערעישאן אף סטעיט ענד טשורטש"). אויב די רעגירונג וויל דוקא יא שטיצן עדיוקעישאן זאל עס נאר זיין אין א פארעם פון א וואוטשער פראגראם און די עלטערן זאלן האבן די פילע פרייע אויסוואל אפצומאכן אין וועלכע שולע צו שיקן זייערע קינדער. די וואס האבן דוקא אויסגעטראפן די געדאנק פון וואוטשער פראגראמען זענען געווען ליבערטעריענ’ס.
יוסטיץ סיסטעם
די ליבערטעריענ’ס זענען זייער שטארק ביי די מיינונג אז די יוסטיץ סיסטעם אין אמעריקע איז שרעקליך קארופטירט און ס’פאדערט זיך אן עמערדשענסי רעפארם. די איבערגעטריבענע תפיסה יארן וואס ריכטער טיילן פאר יעדע קלייניגקייט איז נישט נארמאל און אומאפעקטיוו. זיי האלטן אויך אז מ’דארף אינגאנצן מבטל זיין די דעט פענעלטי (טויט שטראף).
די ליבערטעריענ’ס זענען זייער שטארק קעגן "וויקטימלעס קריימ’ס" (פארברעכנ’ס אן א קרבן). דאס איז אזעלכע קריימ’ס ווי למשל דרייוון אן קיין סיעט בעלט’ס און ענליכ’ס וואס איז נישט קיין פארברעכן קעגן קיינעם און טוט נישט קיינעם וויי נאר דער מענטש אליין.
נארישע געזעצן
די ליבערטעריענס זענען פאר די נארישע געזעצן. דאס קען זיין א גרויסע פראבלעם פאר אונז היימישע אידן, אסאך ערליכע רבנים האבן געהאלטן אז שטיצן א פאליטיקאנט וואס שטיצט נארישע געזעצן איז א חילול ה’ און זייער אסאך האלטן זיך אפ פון שטיצן די דעמאקראטן צוליב דעם. מ’דארף אבער וויסן אז די ליבערטעריענ’ס שטיצן די געזעצן אינגאנצן וועגן אן אנדערע סיבה פארוואס די לינקע שטיצן עס. די ליבערטעריענס האלטן נישט בכלל אז די זאכן זענען לעגעטים אדער מאראליש אויסגעהאלטן זיי האלטן פשוט אז די רעגירונג דארף זיך נישט אריין מישן אין די נושא און זיי דארפן נישט אפמאכן וואס איז מאראליש און וואס נישט.
אויסערן פאליסיס
די ליבערטעריענס האלטן אז אמעריקע דארף זיך ווי ווייניגער אריין מישן אין אינטערנאציאנאלע אנגעלעגנהייטן. זיי זענען קעגן שטיצע פאר מדינת ישראל און פאר אנדערע אויסערליכע לענדער, זיי האלטן אז אמעריקע האט נישט וואס אריינצורעדן אין די איזראעלישע פאלעסטינע קאנפליקט און אין אנדערע קאנפליקטן. זיי האלטן אז א יעדע רעגירונג דארף בעיקר זיין פארנומען צו קעיר נעמען פון די אייגענע פראבלעמען.
די ליבערטעריען פארטיי און אנטיסעמעטיזם
די ליבערטעריען פארטיי האט א שם אז זי איז א באזע פאר אסאך אנטיסעמיטן, נעא נאציס, ראסיסטן און אנדערע ראדיקאלע רעכטע עלעמענטן. כ’ווייס נישט צו ס’איז אמת אדער נישט און צו ס’דא דארט א גרעסערע פראבלעם פון אנטיסעמעטיזם ווי ביי די אנדערע צוויי גרויסע פארטייען, ווי דערמאנט אויבן איז די ציל פון די ארטיקל בכלל נישט צו איבערצייגן דעם עולם צו ווערן ליבערטעריענ’ס און אויב ס’איז אמת דארף מען טאקע זעהן וואס מ’קען טון צו דעם און וואס איז די סיבה פארדעם, ס’קען זיין וויבאלד אנטיסעמיטן זענען געווענליך מענטשן וואס זענען פיל מיט קאנספיראציע טעאריעס ממילא איז נאטורליך אז א מאוומענט וואס איז אנטי רעגירונג געשטימט זאל ציען צו זיך די סארט מענטשן, ס’קען אויך זיין וויבאלד די אמעריקאנע רעגירונג איז היינט ווי באקאנט ב"ה גאר שטארק אויסגעשפראכן קעגן אנטיסעמעטיזם און ראסיזם בכלל, די אנטיסעמיטן און ווייסע נאציאנאליסן האלטן עס נישט אויס ממילא זוכן זיי זיך אנצושליסן און אנטי רעגירונג מאוומענטס, ווען וואלט ח"ו געווען פארקערט און די רעגירונג וואלט חלילה וחס געווען אנטיסעמיטיש געשטימט וואלט קען זיין געווען פארקערט, די חברה וואלטן דוקא געווען די גרעסטע סאציאליסטן און די גרעסטע שטיצער פאר "ביג גאווערנמענט".
פון די אנדערע זייט איז אינטערסאנט צו וויסן אז אידן האבן געהאט גאר א גרויסע טייל אין די ליבערטעריען מאוומענט. ווי באקאנט זענען אידן (ליידער) געווען פון די הויפט קעפ פון כמעט אלע גרויסע מאוומענט’ס פון די לעצטע צוויי הונדערט יאר און די זעלבע זאך איז מיט די ליבערטעריען מאוומענט און אפשר נאך אפילו מער ווי ביי די אנדערע מאוומענט’ס. איינע פון די גרעסטע פיגורן אינערהאלב די ליבערטעריען מאוומענט ביז היינט איז געווען א איד מיט’ן נאמען מילטאן פרידמאן. פרידמאן איז געבוירן אין נוא יארק צו אידישע אונגארישע אימיגראנטן פון בערעגסאז. פרידמאן איז באקאנט נישט נאר אלס איינע פון די הויפט פיגורן אין די ליבערטעריען מאוומענט נאר ער איז געווען פון די גרעסטע עקאנאמיע פראפעסארן אין אמעריקע. ער איז געווען דער ערשטער עקאנאמיסט וואס האט באקומען די נאבל פרייז פאר עקאנאמישע וויסנשאפט. פרידמאן האט אויך געהאט גאר א גרויסע השפעה אויף דעם וואס מדנ"י איז איבערגעדרייט געווארן פון א שטארקע סאציאליסטיש געשטימטע רעגירונג צו א שטארק קאפיטעליסטישע און פרייע רעגירונג. די ווערק און ביכער וואס פרידמאן האט געשריבן ווערט נאך ביז היינט פארעכנט אלס די יסודות’דיגסטע ווערק וואס איז געשריבן געווארן איבער די ליבערטעריען שיטה. זיין זון איז איינע פון די פירער פון די ליבערטעריען פארטיי היינט צוטאגס. פארשטייט זיך אליין דאס פאר אונז בכלל נישט קיין גרויסע מעלה און נישט צופיל נוגע, די אלע אידן פון די ליבערטעריען מאוומענט זענען ליידער געווען גאר ווייט פון שמירת התורה והמצוות, ס’איז אבער פארט אינטערסאנט צו וויסן.
- photo_2019-07-23_22-14-09.jpg (46.28 KiB) געזען 3377 מאל
די ליבערטעריען שיטה ווס. די רעכטע - לינקע שיטות
