געאגראפיע און נאך פון די וועלט

[לאז אזוי]

הערליך הערליך

Wow

גאר שיין און תוכן'דיג

יישר כח

[טוב ה' לכל]

~ בולגאריע ~
בולגאריע איז א רעלאטיוו שטילע לאנד אויפן אלוועלטיכן ארענע, נעבן טערקיי און ראמעניע און גריכנלאנד.
אין שטח איז די לאנד גאנץ גרויס. עס פארמאגט הויכע הערליכע בערג איבער די גאנצע מערב טייל פון לאנד.
אבער בעיקר ציט עס צו זיך טוריסטן צוליב אירע זוניגע ים ברעגעס ביים שווארצן ים, וואס דער ים איז גאר שטארק באליבט ביי 'ים ברעגעס ליבהאבער'. צען מיליאן טוריסטן קומען אהין יערליך.

בולגאריע איז א מיטעל קלאס לאנד אין די אייראפעישע פאראיין און האט א רעגלמעסיגע עקאנאמיע.
די רעגירונג דארט אבער איז בכלל נישט סטאביל און מערערע רעגירונגען זענען שוין געפלויגן פון בענקל די לעצטע פאר יאר צוליב קארופציע און אלע סארט סקאנדאלן.
די גאנצע יעצטיגע לאנד עקזעסטירט סך הכל פון ווען די אייזערנע פארהאנג איז געפאלן, ביז דאן איז עס געווען באהערשט דורך די קאמוניסטן. זינט דאן קומען דארט פאר פרישע וואלן יעדע יאר צוויי.
צוליב דאס אלעס, און צוליב שוועריקייטן צו פארדינען געלט, קומט פאר א זעלטן ריזיגע ארויסוואנדערונג פון די בולגארן. אין יאר תשל''ה האבן דארט געוואוינט כמעט ניין מיליאן מענטשן, אבער אין יאר תשע''ה האבן דארט זיך געפינען ווייניגער פון זיבן מיליאן! דאס איז א ריזיגע ציפער פון מענטשן וואס אנטלויפן פון א לאנד, א פארמינערונג פון צוואנציג פראצענט.

אידן האבן שוין דארט געוואוינט זינט די צווייטן חורבן בית המקדש. די ארכיאלאגן האבן דארט געפינען א אלטע בית המדרש פון צוויי הונדערט יאר נאכן חורבן, געבויט די זעלבע שטייגער ווי די ארץ ישראל'דיגע בתי מדרשים פון יענע צייטן.
רוב יארן ביז בעפאר די צווייטע וועלט מלחמה האבן די ארטיגע אידן גענאסן פון א פארהאלטנמעסיגע רוהיגקייט. נאר ערשט בעפאר די גרויסע מלחמה האט זיך דארט פארמערט די אנטיסעמעטיזם אזוי ווי אין גאנץ אייראפע, און ביי די מלחמה האט מען געהארגעט גאר אסאך פון די ארטיגע אידן.
היינט צוטאגס וואוינען דארט בערך פיר טויזענט אידן, רוב דערפון אין די הויפט שטאט 'סופיא'.

[טוב ה' לכל]

~ איירלאנד ~
איירלאנד איז א לאנד אויף א אינזל, הארט נעבן די אינזל - לאנד ענגלאנד. נישט די גאנצע אינזל געהערט פאר איירלאנד, ווייל די צפון מזרח טייל געהערט פאר ענגלאנד, כאטש אין די קולטור און לעבנס וועג איז עס ווי דעם שכן.
איירלאנד איז מערערע יאר געווען אינטערגעווארפן אינטער דעם דערנעבנדיגן ענגלישע אימפעריע, און זיי האבן געהאט אויסצושטיין אסאך ביטערע רדיפות פון זיי, בעיקר צוליב גלויבנ'ס פארשידענהייטן אין די קריסטישע 'פרידן און שלום' גלויבן... נישט דא ווער זאל לאכן.
ערשט אין יאר תש''ט, נאך פילע רייבערייען און אויפשטאנדן און נאך, האט זיך עס גענצליך אפגעשאקלט פון די בריטאנישע אימפעריע און געווארן א זעלבסטשטענדיגע לאנד.

איירלאנד איז בעיקר באקאנט צוליב די גרויסע שרעקליכע הונגער וואס איז דארט פארגעקומען אין יאר תר''ו, דאס איז באקאנט אלץ 'די גרויסע פאעטעטע הונגער אין איירלאנד'.
די מעשה אינטער דעם איז, אז יענע צייטן האט זיך פארשפרייט אין אייראפע דעם נייעם בא'טעמ'טן מאכל 'פאטעטע' אדער 'ערד עפל'. די גרינגע אופן פון עס פלאנצן און האדעווען, און די קלימאט צו וואס עס איז גאר בויגזאם (אונזערע איידעא פאטעטעס קומען טאקע פון איידעא וואס איז גאר א קאלטע סטעיט), האט געברענגט אז עס איז געווארן גאר שטארק פארשפרייט און אנגענומען איבער גאנץ אייראפע, און האט אנגעהויבן פארנעמען א וויכטיגע טייל אינעם טעגליכן מעניו.
אבער אין איירלאנד האט עס כמעט גענצליך איבערגענומען די אלע טראדיציאנאלע אלגעמיינע פלאנצונגען ווי ווייץ און גערשטן, און איבעראל האט מען כמעט נאר געפלאנצט פאטעטעס ביד רחבה, און אזוי האט מען געהאט ביליגע עסן כיד המלך.

אבער דאן איז געקומען די טראגעדיע. א געוויסע שעדליכע געוויקס האט זיך אריינגעכאפט צווישן די פאטעטעס און אפגעהארגעט אלע איינס ביי איינס. א שרעקליכע הונגער האט אנגעהויבן צו הערשן א דאנק דעם, א הונגער וואס האט זיך געצויגן פאר דריי יאר און אומגעברענגט איבער א האלבע מיליאן איירישע לייט!
דאן זענען פילע איירישע בירגער אנטלאפן פון דארט, ביז קיין אמעריקע, קאנאדע און אסטראליע ווי זיי זענען שוין פארבליבן, וואס דאס האט אגב צוגעברענגט צו דעם אז אין אמעריקע וואוינען אריבער דרייסיג מיליאן איירישע לייט, אין די צייט וואס אין איירלאנד וואוינען נאר פיר מיליאן בירגער!
נאך דער שווערע געשעעניש האט מען זיך געלערנט א לעקציע נישט צו לאזן פלאנצן צופיל פון איין סארט געוויקס און איבערנעמען אנדערע דערמיט, עס קען זיך ענדיגן פאטאל.

[טוב ה' לכל]

איירלאנד איז גאר נאנט צום 'גאלף שטראם', דעריבער איז דארט נישט צו קאלט אין די ווינטער און נישט צו הייס אין די זוממער.
אבער דעריבער רעגנט דארט גאר אסאך. רוב טעג פון די יאר איז פארוואלקנט און רעגנט. דאס מאכט א הערליכן גרינעם צודעק איבער די ליידיגע סטעפעס פונעם לאנד, און די לאנד איז באקאנט מיט דעם גרינעם קארפעט וואס ציט זיך איבער ריזיגע שטרעקעס און איבער בערג און טאלן.
א אינטערעסאנטע זאך, אז אין דעם גאנצן לאנד איז נישט פארהאן קיין שלענג, דאס איז א זעלטענהייט אין די וועלט.

די איירישע האבן נישט צופיל ליב די ענגלישע וואס האבן זיי אזוי פארביטערט די טעג פאר אזויפיל יארן. אבער למעשה איז די ענגלישע קולטור אין געוויסע זאכן געווארן גאר איינגעגעסן אינעם לאנד נאך אזויפיל יאר דארט הערשן, ווי למשל די ענגלישע שפראך, וואס דאס איז אין פאקט די אלגעמיינע שפראך אינעם לאנד, כאטש אז געזעצליך איז די איירישע שפראך די ערשטע.
די איירישע האבן עס נישט ליב און ארבעטן אריינצוברענגן די איירישע שפראך צווישן די פאלק, אבער עס העלפט זיי נישט צופיל און די ענגלישע שפראך איז די מערסט באנוצטע אינעם לאנד.
וועסטו מיינען אז כאטש די צווייט מערסט באנוצטע איז עס, וועל איך דיר זאגן אז ניין: די פוילישע שפראך איז די צווייט מערסט באנוצט אינעם לאנד. אין די לאנד וואוינען גאר אסאך פוילישע אימיגראנטן.
בעצם, ווייניגער ווי האלב לאנד קענען בכלל די איירישע שפראך אויף צו רעדן פליסיג. דאס איז א גרויסע בושה פאר א לאנד מיט א פאלק. אויף די טאוולען איבער די גאסן מוזן געזעצליך ווערן געשריבן ביידע שפראכן, ענגליש און אייריש. למעשה, אפילו די רעגירונג איינגעשטעלטע רעדן צום פאלק אויף ענגליש.

עס וואוינען בערך צוויי טויזענט אידן אין דובלין, די הויפט שטאט.

[טוב ה' לכל]

יישר כח שאהן העניטי און ''לאז אזוי'' פארן מיר באדאנקן!!

[צל עובר]

טענקס @טוב השם לכל.

[היימישער הייקער]

טוב, די ביזט גוט!

[טוב ה' לכל]

נארוועגיע
נארוועגיע איז א לאנד ביים צפון שפיץ פונעם וועלט, אינאיינעם מיט שוועדן און פינלאנד, אויפן סקאנדינאווישן האלב אינזל.
נארוועגיע איז פאררעכענט אלץ גאר א רייכע און פארגעשריטענע און פארזיכערטע לאנד, מיט גאר א גוטע עקאנאמיע, און די בעסטע אינטעליגענץ אין די וועלט. מערערע יארן איז עס נומבער איינס אויף די ליסטע פון די בעסטע לענדער ווי צו וואוינען.

סך הכל וואוינען דארט בערך פינף מיליאן מענטשן, אין א לאנד וואס איז גאר גרויס אין שטח, דעריבער איז עס טאקע גאר א שיטער באוואוינטע לאנד.
אבער אין רוב לאנד קען מען סייווי נישט וואוינען, וויבאלד עס איז רוב יאר געפרוירן קאלט און באדעקט מיט שניי, און אין די ווינטער איז דארט טונקעל די גאנצע טאג, נו ווער וויל וואוינען אין אזא טינקעלע אנגעזעצטע פלאץ?!
בעיקר טאקע וואוינט מען אין דרום פון לאנד ווי עס איז אביסל ווארעמער. דארט איז אויך די הויפט שטאט 'אוסלא'.

פון די אנדערע זייט זענען דארט אין צפון לאנד פארהאן הערליכע פאנאראמישע אייז בערג און פרעכטיגע פעלזן שטיינער וואס ציען זיך אריין אין די ים מיט וואס זי גרעניצט זיך גאר אסאך, דאס ווערן גערופן 'פיורדן'. דאס איז א הערליכע ערשיינונג און דאס ציט צו זיך פילע טוריסטן וואס קומען דאס זען פארנדיג אין לוסט שיפן צווישן די מויערן פון די פעלזן.
ווי אויך האבן זיי גאר אסאך טייכן איבערן לאנד, פיר הונדערט טויזענט טייכן פארמאגן זיי! אריינגערעכנט די טיפסטע אין גאנץ אייראפע.
זיי פארמאגן אויך אריבער צוויי הונדערט טויזענט אינזלען ביי זייערע אטלאנטישע ים ברעגעס!
אינטערעסאנט איז, אז די וואסערן ביים צפון שפיץ אויפן אנטלאנטיק ווערן נישט פארפרוירן אינעם ווינטער, אין די צייט וואס די אינעווייניגסטע וואסערן ביים דרום שפיץ ווערן יא פארפרוירן. דאס אלעס א דאנק דעם ווארעמען גאלף שטראם פון וואס מיר האבן שוין גערעדט וואס לויפט דורך הארט ביים ברעג.

נארוועגיע איז אן אייראפישע לאנד, און גאר לינק געשטימט אין פילע הינזיכטן, בפרט אין די גרינע נושא, צו אפהיטן די נאטור פון די מענטשהייט.
אינטערעסאנט אבער, אז זיי זענען נישט קיין טייל פון די אייראפעישע פאראיין, נאכדעם וואס צוויי מאל האבן עס די איינוואוינער אפגעווארפן אין וואלן מיט א קליינע מערהייט.

לעצטנס איז די ארטיגע רוהיגקייט אביסל צושטערט געווארן דורך די פילע מוסלעמענע אימיגראנטן, וואס זיי מוזן דאך אריינלאזן האבנדיג א שטארק לינקע אגענדע. דעריבער זענען זיי גוט צו די ווילדע פאקיסטאנע און איראקער, אבער אין די זעלבע צייט מיט דעם שלעכט צום רואיגן נארוועגישער.
עטליכע טעראר אטאקעס זענען דארט דורכגעפירט געווארן די לעצטע פאר יאר, און דאס האט שטארק אויפגעשאקלט די ארטיגע פאליטיק ארויסנעמענדיג זיי פונעם גלייכגעוויכט. צו פעטש פארשטייט יעדער...

עס וואוינען דארט בערך טויזענט אידן, בעיקר אין אוסלא. אויך אין טרענדהיים וואו עס געפינט זיך די מערסט צפונ'דיגע בית המדרש אין די וועלט, מארץ צפון אקבצם...

[טוב ה' לכל]

א גרויסן יישר כח היימישע הייקער און צל עובר פארן זיך באדאנקן!!

[ירנן]

ווער איז מנדב צו מאכן א שיינע pdf
א שכח פאר טוב

[היימישער הייקער]

דרך אגב, עס איז גוט צו וויסן אז די סטאטיסטיקס ווייזן (וועלכע?), אז פאר יעדער איין ניק וואס שרייבט דאנק, איז דא כאטשיג הינדערט וואס באלעקן זיך אבער זענען מקיים שתיקה כהודוי' דמי...

[נארמאליזעם]

פאקטן פון נארוועגן:
זיי האבן די לענגסטע טאנעל פון 15 מייל
זיי האבן א גרענץ מיט רוסלאנד פון 120 מייל
זיי האבן א שטאט מיטן נאמען גיהנום
זיי האלטן די רעקארדס פון די פארמעגנס אין פאבליק
די ערשטע סקרעטערי פון די UN איז געווען אן נארוועגן
זיי זענען די בעסטע אין סקיען אויף שניי סגייט שוין צוריק בערך 4000 יאר וואס זיי טוען עס
די מערסטע געווינערס אין די ווינטער אלימפיקס
זיי האבן א וואלקענא בארג נעבן די הויפט שטאט
98 פארצענט פון אלע הייזער ניצן עלעקטאריק פון היידרא מאשינען ווי וואסער פאלן וכדומה נישט פון אויל אדער געז
זיי זענען געווען נייטראל ביים ערשטן וועלט מלחמה
זיי שיקן יעדע יאר א בוים פאר ענגלאנד אלטס הכרת הטוב פארן העלפן ביים צווייטן וועלט מלחמה
זיי זענען געווען די ערשטע צו מאכן סעמאן סושי
זיי זענען די פריילעכסטע מענטשן
זיי זענען די גרעסטע ליינערס
האבן די גרעסטע וואסערפאל פון אייראפע 2821 פיס
ווינטער איז אייביג טינקל און זימער איז אייביג לעכטיג
זיי האבן 25 נעשנעל פארקס
זיי האבן מער ווי 5000 אינזעלן
די קעלטסטע פלאץ איז -50 C
נאר 10 פאליציי מעמבערס זענען געווארן דערשאסן זייט די צווייטע וועלט מלחמה
און זייט 2006 איז קיין איין מענטש געשאסן געווארן דורך די פאליציי
די לענגסטע צייט וואס איינער קען זיצן אין תפיסה איז 21 יאר
זיי האבן די בעסטע דימאקראטיע אין די וועלט
א נארמאלע מענטש לעבט דארט 82 יאר

[טוב ה' לכל]

~ עסטרייך ~

אין עסטרייך וואוינען בערך ניין מיליאן מענטשן, און עס איז היבש א רייכע לאנד.
אסאך יארן איז עסטרייך געווען גאר א גרויסע אימפעריע, אינטער די באקאנטע פראנץ יאזעף און נאך. ביי די צווייטע וועלט מלחמה איז עס כידוע געווען א טייל פון דייטשלאנד און זייערע רציחות.
נאך די מלחמה איז עס געווען די גרעניץ צווישן די פרייע וועלט און די קאמוניסטישע וועלט, ווען פון ארום געפינען זיך טשעכיי, אונגארן און יוגאסלאוויע און נאך וואס זענען אינטער די קאמוניסטישע הערשאפט. די עסטרייכישע האבן זיך געהאלטן נייטראל און זיך נישט געמישט אין דעם קאנפליקט נישט ווילנדיג זיך רייצן מיטן רוסישן בער וואס ריט ביי אירע גרעניצן.
אסאך גוטע אידישע פעולות זענען טאקע געטון געווארן פון די הויפט שטאט וויען, זייענדיג ביים גרעניץ מיט די קאמוניסטישע לענדער און זייערע אינטערדריקטע אידישע באפעלקערונג.

עסטרייך, ווי איר שווייצארישע שכן, פארמאגט גאר א זעלטן פראכטפולע נאטור. זעכציג פראצענט פונעם לאנד איז בערגיג, רוב דערפון פון די אלפן בערג וואס ציען זיך איבער עסטרייך, שווייץ און איטאליע, ווען עסטרייך איז ווי א סענדוויטש אינדערמיט.
רוב באזוכער גייען טאקע קיין שווייץ צו זייערע אלפן בערג, אבער צוואנציג מיליאן טוריסטן גייען קיין עסטרייך וואס אירע בערג פאלן נישט צופיל אוועק פון די שווייצארישע.
די באזוכער קומען נישט נאר צו די הערליכע פאנאראמעס, נאר וויען די הויפט שטאט איז אויך גאר א גרויסע ציענדע ארט פאר טוריסטן, פארמאגנדיג גאר היסטארישע אוצרות. עס זענען דארט פארהאן הערליכע אלטע פאלאצן פון יארן צוריק, און אויך היסטארישע אפערע הייזער נאך פון ווען וויען איז געווען די קולטור הויפט שטאט פון די וועלט.

אין וויען וואוינען אסאך אידן, אריינגערעכנט היימישע, סיי אשכנזים און סיי ספרדים. די לעצטע יארן פארמערט זיך דארט שטארק די אנטיסעמעטיזם.
בכלל וואוינען דארט גאר אסאך מוסלעמענער פון טערקיי און יוגאסלאוויע, וואס געבן נישט צו צופיל צו די רוהיגקייט.
נאך די ערשטע וועלט מלחמה האבן געוואוינט טויזענטער אידן אין וויען, האבנדיג דארט אנטלאפן בשעת די מלחמה. צווישן זיי אויך גרויסע רבי'ס, בפרט פון די ריזשינע גזע. פאר די צווייטע וועלט מלחמה האבן דארט געוואוינט צוויי הונדערט טויזענט אידן! זיבעציג טויזענט דערפון זענען געהארגעט געווארן ביים קריג, הי''ד.
היינט צוטאגס וואוינען דארט בערך ניין טויזענט אידן.

[טוב ה' לכל]

יישר כח פאר ירנן און היימישע הייקער פארן זיך באדאנקן. אויך פאר נארמאליזעם פארן ברענגן די שיינע ידיעות.

[נארמאליזעם]

פאקטן איבער עסטרייך:
זיי זענען די איינציגסטע לאנד פון די EU וואס זענען נישט קיין מעמבער אין NATO
היטלער איז דארט געבוירן און סדא וואס זאגן אז ער שטאמט פון אידן
סאיז דא דארט א סקול וואס הייסט Academy of Fine Arts וואס אין 1907 האבן 100 קינדער נישט געווארן אנגענומען דארט און איינער פון דעי איז געווען היטלער וואס ווי באוויסט האט ער זיך געהאלטן פאר א מעלער
די נייען מאשין איז דארט אויסגעטראפן געווארן
די היינטיגע ווערסיע פון פיסכלאגיע קומט פון דארט
די חשבון פון מעק ספיד וואס מען ניצט ביי פליגערס קומט פון דארט
די היינטיגע ווערסיע פון גענעטיקס קומט פון זיי
די גרעסטע אייז הייל איז דארט
עסטרייך איז 32,383 מייל גרויס
די העכסטע פלאץ איז 12,461 פיס
זייער פאן איז פון די עלטסטע אין די וועלט נאך פון 1191 למספרם
די ערשטע פרוי צו באקומען א נאבעל פרייז איז געווען פון עסטרייך
די ערשטע פאוסט קארדס האט מען דארט געמאכט
אין די 1900 יארן איז די נארמאלע צייט פון לעבן געווען 38 יאר
די עלטסטע ZOO איז דארט
זיי זענען איינע פון די העכסטע פארדינער פאר א עווריזש פון $47.700 פער מענטש
איבער 30 מיליאן באזיכען די לאנד יערליך
דייטש איז די שפראך פון לאנד
זיי לעבן אויף א זייער הויכע לעבנס שטייגער
די עלטסטע restaurant וואס גייט נאך אן איז דארט איבער 1200 יאר

[שלמה מולכו]

טוב לכל
א גרויסע יישר כח, זייער אינטרעסאנט.

איך האב געוואלט בעסער פארשטיין אפאר זאכן,
1) ביסט זיכער אז פראג איז נישט די הויפט שטאט? ווי איז יא די הויפטשטאט?
2) טשעכיי איז געווארן זעלבסטשטענדיג אין יאר תשנ״ג, אבער ווען איז עס געגרינדעט געווארן? דאכט זיך אז פראג אמאל געווען אונטער פוילן? קענסט אפשר אויסקלארן?
3) וואס מאכט אינדיע פאר איינס פון די שטערקסטע לענדער? איז נישט אינדיע א צוריק געשטאנען לאנד? (געדענק מיר נאך די העלדישע קאמאנדא אקציע אין חב״ד מאמבעי) אויב וועגן נוקלעארע וואפן האט דאך פאקיסטאן אויך?

נאכאמאל א גרויסע יישר כח.

[נארמאליזעם]

פראג איז יא די הויפט שטאט
טשעכיי איז געגרינדעט געווארן מיט באלד 3020 יאר צוריק

[טוב ה' לכל]

לכבוד הרב שלמה מולכו: לגבי פראג ביסטו גערעכט און עס איז געווען א טעות.
לגבי די היסטאריע פון טשעכיי, פרוביר איך נישט אריינצוגיין אין די היסטאריע, נאר אויב עס איז עפעס ספעציעל אינטערעסאנט. עס איז דא דאכצעך א צווייטע אשכול איבער די היסטאריע פון די אייראפעישע לענדער. איך פרוביר בעיקר צו רעדן איבער זייער מצב און סטאטוס היינט צוטאגס, דעריבער זאג איך ווען עס איז געגרינדעט געווארן צום לעצט.

לגבי אינדיע, איז בעצם טשיינע איז פונקט אזוי צוריקגעשטאנען די אלגעמיינע באפעלקערונג און נאך פיל מער אינטערדריקט, אבער איז כמעט די שטערקסטע לאנד איבער די וועלט. עס האט מיט פילע פאקטארן וואס האט נישט קיין שייכות צו די מצב ביים פאלק.
למשל, עס פארמאגט די צווייט גרעסטע מיליטער אין צאל פון מענטשן, דאס מאכט עס גאר שטארק און מאכטפול. ווי אויך זענען זיי גאר א רייכע לאנד, עכ''פ די עצם לאנד, דעריבער קענען זיי זיך ערלויבן צו קויפן טייערע וואפן וכדומה. ועוד.

[טוב ה' לכל]

צו נארמאליזעם, למעשה זעה איך יעצט אז דו האסט שוין פאראכטען צוזאמען מיט מיר, יישר כח.
לגבי די פונקטליכע דאטום וויל איך באטאנען אז די אלע דאטומען זענען גאר אומפונקטליך! יעדע דאטום מער ווי צוויי און א האלב טויזענט יאר צוריק איז נאר געשאצט און השערות און סברות אבער נישט קראנט. ואכמ''ל פארוואס, דאס האט מיט די גאנצע ארכיאלאגישע נושא און גאר א גרויסע אריכות.
דאס איז אויך זייער וויכטיג צו וויסן זעהענדיג מערערע מאל ווי זיי ברענגען אז דער שטאט איז שוין געווען פאר פינף טויזענט יאר צוריק און שטייט זינט דעמאלטס, וואס דאס איז נאך פאר די מבול (וואס האט אויסגעריסן די גאנצע ערד, אויב אזוי קען דאך עס נישט זיין), נאר דאס איז זייערע השערות און עס איז שוין פון לאנד געווארן אפגעפרעגט.
צום ביישפיל, אין אייראפע טאקע, איז כמעט גארנישט געווארן געהעריג געשריבן ביז די גריכישע צייטן, זיכער נישט געהעריג אראפגעשריבענע היסטאריע. נו, דאס איז לאמיר זאגן פינף הונדערט יאר בעפאר דעם צווייטן חורבן, איז פון ווי וויסט מען סיי וואס פון בעפאר דעם? נאר מיט השערות און הנחות דורך די ארכיאלאגישע געפינסן, וואס זענען שוין לאנג געווארן אפגעפרעגט, והרבה יש להאריך בזה.

[נארמאליזעם]

זיי האבן עפעס א גאנצע חשבון פון מענטשן וויאזוי זיי רעכענען טשעכיי סהייבט זיך אן גלייך נאך די IRAN AGE וואס דעס איז א גוטע 1200 יאר פאר מספרם סהייסט 1200 BC
סוא לכאורה איז עס נישט פון כלים וואס מהאט געטראפן אזוי איז משמע פון זייער היסטארי ביכל

[שלמה מולכו]

צו נארמאליזעם, למעשה זעה איך יעצט אז דו האסט שוין פאראכטען צוזאמען מיט מיר, יישר כח.
לגבי די פונקטליכע דאטום וויל איך באטאנען אז די אלע דאטומען זענען גאר אומפונקטליך! יעדע דאטום מער ווי צוויי און א האלב טויזענט יאר צוריק איז נאר געשאצט און השערות און סברות אבער נישט קראנט. ואכמ''ל פארוואס, דאס האט מיט די גאנצע ארכיאלאגישע נושא און גאר א גרויסע אריכות.
דאס איז אויך זייער וויכטיג צו וויסן זעהענדיג מערערע מאל ווי זיי ברענגען אז דער שטאט איז שוין געווען פאר פינף טויזענט יאר צוריק און שטייט זינט דעמאלטס, וואס דאס איז נאך פאר די מבול (וואס האט אויסגעריסן די גאנצע ערד, אויב אזוי קען דאך עס נישט זיין), נאר דאס איז זייערע השערות און עס איז שוין פון לאנד געווארן אפגעפרעגט.
צום ביישפיל, אין אייראפע טאקע, איז כמעט גארנישט געווארן געהעריג געשריבן ביז די גריכישע צייטן, זיכער נישט געהעריג אראפגעשריבענע היסטאריע. נו, דאס איז לאמיר זאגן פינף הונדערט יאר בעפאר דעם צווייטן חורבן, איז פון ווי וויסט מען סיי וואס פון בעפאר דעם? נאר מיט השערות און הנחות דורך די ארכיאלאגישע געפינסן, וואס זענען שוין לאנג געווארן אפגעפרעגט, והרבה יש להאריך בזה.

יא,

למשל אז די נארוועגישע גליטשן מען שוין אויף בערג פאר פיר טויזנט יאר..

[טוב ה' לכל]

זיי האבן עפעס א גאנצע חשבון פון מענטשן וויאזוי זיי רעכענען טשעכיי סהייבט זיך אן גלייך נאך די IRAN AGE וואס דעס איז א גוטע 1200 יאר פאר מספרם סהייסט 1200 BC
סוא לכאורה איז עס נישט פון כלים וואס מהאט געטראפן אזוי איז משמע פון זייער היסטארי ביכל

אוודאי, דאס איז די שאלה, ווען פונקטליך האט זיך אנגעהויבן 'די אייזענע תקופה'. און ווילאנג האט זיך עס געצויגן.
די אייזענע תקופה באדייט אז דאן האט מען אנגעהויבן צו נוצן אייזן, און אין די גרובינגען טרעפט מען אייזענע כלים. עס שטייט נישט אויףדי כלים קיין דאטומען.

[נארמאליזעם]

די IRAN AGE האט זיך אנגעפאנגן 1200 יאר פאר קראצמעך
סהאט זיך געצויגן ביז 600 יאר פאר קראצמעך

[אהרן הלוי]

נאר ערשט בעפאר די גרויסע מלחמה האט זיך דארט פארמערט די אנטיסעמעטיזם אזוי ווי אין גאנץ אייראפע, און ביי די מלחמה האט מען געהארגעט גאר אסאך פון די ארטיגע אידן.

לעומת זאת: Rescue of the Bulgarian Jews

[טוב ה' לכל]

די IRAN AGE האט זיך אנגעפאנגן 1200 יאר פאר קראצמעך
סהאט זיך געצויגן ביז 600 יאר פאר קראצמעך

דאס איז דאך די שאלה, ווי שטייט ווילאנג עס האט זיך געצויגן, און ווען עס האט זיך אנגעהויבן. אלעס איז נאר השערות.