אפאר ווערטער צו דיר מיין טייערע חבר, מיין חבר וואס האט געמיינט אז ער פארשטייט בעסער ווי זיינע ארומיגע, אים וועט נישט שאטן וואס ער ליינט אדער זעט.
לאמיר ארויס לייגן די קארטן אויפן טיש, דו ביסט זייער זייער קלוג, פיל קלוגער ווי מיר מיינען, דו ווייסט מער ווי מיר, ס'הייסט האסט שוין געליינט אפאר ארטיקלען אין 'וויקיפעדיע' וואס האט אויסגעשארפט דיין קאפ און האט געעפנט דיין פארשטאנד, דו האסט אפילו געבוקמארקט פילצאליגע בלאגס וואס ברייטערט אויס דיין וויסן און נעמט דיר ארויס פון די צמצום'דיגע געזעלשאפט, געוואלדיג. אבער וויסן זאלסטו אז ווען דו וואלסט ווען געקענט דער שרייבער וואס זיינע פירקלערייען שלינגסטו מיט גרויס דארשט, וואס דו האלטס דיך אונטער מיט זיינע גוטע וויצן. ווען דו וואלסט ווען געוואוסט ווער דאס איז וואלסטו פארהאקט דאס ארטיקל מיט אפשיי.
דו וואלטס מיט דעם אינגערמאן נישט פארטוישט קיין ווארט אפילו בטעות, דו וואלסט אנטלאפן פון אים מיילן אוועק, אבער וואס זאלסטו טון אז דער שרייבער איז אנאנים און באהאלט זיין אידענטיטעט – און פאר א גוטע סיבה.
לאמיר זיך נישט מפלפל זיין דא צו דער בלאג איז טאקע אזוי געפערליך אדער נאר אביסל און דו ווייסט פונקטליך צו וועם איך ציל דא, אונז וועלן זיך נישט פארהערן וויפיל שטיבער דער בלאג האט שוין חרוב געלייגט, טאקע מיט די אומשילדיגע הומאריסטישע 'איך מעשרין מלח' סטיל שרייבערייען, און איך וועל מיך אויך נישט פארמעסטן מיט זייער ליצנות גראד, טאקע ווייל איך קען נישט.
אבער איין זאך וויל איך יא פון דיר, בעפאר דו הייבסט אן ליינען וואס דארט שטייט שטעל דיך אפ פאר א קורצע מינוט און טראכט אריין ווער דער שרייבער פון די שורות איז, מה טובו און פון וואס באשטייט ער.
דער אינגערמאן ווייסט נישט וויאזוי מען עפנט א גמרא, א תוספות קען ער נישט אפלערנען, אבער ער האט שוין א זעלטן קלארע ידיעה אין מורה נבוכים, ער האט שוין קשיות דערויף. ביי פשוט מאטעמאטישע חשבונות איז ער א אנאלפאבעט ער האט נישט די מינדעסטע ידיעה אין פשוטע זאכן פונעם לעבן אבער אין פיזיקס איז איז ער א דזשעני, ער האט ארויס דער חילוק פון איינשטיין און ניוטאן בבהיורות נפלא, ממש געניאל, נעבעך.
באקאנט איז דער מעשה פון א איד, א עם הארץ מדאוריתא ורבנן וואס איז זיך געקומען דורכרעדן מיט דער משומד פון שטאט אז ער וויל זיך שמד'ען, דער משומד הערט אים אויס און פרעגט אים, זאג נאר, דו האסט שוין געענדיגט ש"ס, דער איז קוקט אים אן מיט קעלבערנע אויגן, ניין. משניות האסטו שוין דורכגעלערנט, דער איד ענטפערט אז נישט, דו לערנסט יעדע וואך חומש רש"י, דער איד ווייסט נישט וואס ער וויל פון זיין לעבן האבן און ענטפערט ניין. דער משומד הייבט זיין קול און נעמט זיך שרייען, דו מיינט אז עס שמד'ט זיך אזוי איינס צוויי, דו ביסט דאך א פוסטע ליידיגייער און האט אים פארשיקט מיט חרפות.
די מעשה קאסט א שמייכל אבער וויפיל אמת ליגט דערין, דער אינגערמאן האט נאך קיין אידיש ספר נישט געעפנט, ער האט נישט די מינדעסטע השגה וואס אידישקייט איז אבער ער האט שוין קשיות, קשיות אויף וואס, אויף וועם, ניטאמאל ווייסטו אין וואס דו גלייבסט נישט.
אבער נעעע, ער איז 'אפען-מיינדעד', ער קען נישט דערליידן די צמצום, די שמאלקעפיגקייט וואס הערשט, ברוגז אויף די 'קאראפטירטע' 'סאסייעטי', בלאזט אויף די גאנצע וועלט, זיין זעלטן ברייטע מח קען פשוט נישט דולדן די צמצום, אמער ער קומט שוין נאכן ליינען די 'אפען-מיינדעד' בלאגס וואס אפאר מילביגע שרייבער'לעך בלאזן דארט אויס זייער מאגן ברענעריי, ער פארשטייט שוין, ער ווייסט שוין.
אונטער נארמאלע אומשטענדן בדרך כלל פארמאגט ער נישט קיין געסעטלטע דזשאב, ממילא זיצט ער א גאנצן טאג אויף די געוועב און טובלט זיך אין די לופטיגע פירקלערייען וואס שיילט זיך ארויס פון אפאר ראסטיגע פענעס פון אנאנימע טיען-עידזשערס, ער ווייקט זיך מיט קענטיגע הנאה איבער נערישע מילביגע וויצן וואס די שרייבערלעך שפייען אויס, ער פילט זיך ווי אויבן אויפן לייטער און קוקט אראפ מיט שפאט אויף אונז קליינע אומוואוסנדע מענטשעלעך.
איך רעד שוין נישט פון די 'בעסערע' מענטשן, וואס זייער גענצע 'בעסערקייט' באשטייט פון דזשעל אויף די פיאות, זיי זענען דאך ממש בגדר רחמנות, עס פאלאוט די גענויע דירעקציעס פון 'דזשעק אין די באקס' עס איז באמת א הארץ וויי צו קוקן אויף זייער זייט, די רחמנות שיינט פון זייער רויטע זאקן און הארט געקעסטלטע העמד, אבער וואס זאלן זיי טון, "מיין טאטע האט מיר גערודפ'ט". אינטערעסאנט איז אז איך האב נאכנישט באגעגנט א מאדערנע בחור וואס זאל ווערן חסידיש וויבאלד זיין טאטע זאל אים האבן גערודפ'ט. א ביטער געלעכטער.
אצינד אפאר ווערטער צו דיר מיין טייערע חבר, איך ווייס אז דו ביסט קלוגער ווי מיר און מער געריבן ווי דיינע אלע ארומיגע, איך פארשטיי אויך אז דו ווייסט בעסער ווי יעדעם, אבער, פון איינעם ביסטו נישט קלוגער, דאס זענען חז"ל וואס שרייבן אונז 'אל תאמין בעצמך עד יום מותך', גלייב נישט אין דיר, זיי נישט אזוי פארזיכערט אין דיין שטארקייט ווייל דו ביסט נישט אזוי שטארק, לאז דיך נישט באגראבן לעבעדיגערהייט.
צו וואס וויל איך צוקומען?
לייג ארויף א פילטער.
דו האסט א פילטער? לייג ארויף א שטערקערע, וועם פאפסטו, אחוץ דיר, דיין ווייב און קינדער וועט קיינער נישט ליידן דערפון, פאפ דיך נישט, טו עס יעצט!
ווער עס פארשטייט נישט די דאזיגע שורות, אשרי לו ואשרי חלקו.
אזוי ווי איך וויל מאכן אן אריכות שרייב איך דא.
א גרויסן ייש"כ אבנר זייער א שיינע שריפט צו די זאך מיט טאלאנט.
איין הערה, איך ווייס נישט אויף וועלכע בלאג'ס די האקסט און אויב איז דאס דאס וואס איך מיין ביסטו כשר גערעכט, אבער די האסט קאנצעטרירט דיינע טענות אויף א נושא וואס מעג בעצם יא ווערן אויסגעשמועסט דורך היימישע אינגעלייט, אפשר נישט אויף א ליצנות'דיגע אופן, און אפשר נישט דורך אזעלכע וואס בארומען זיך אפן אויף זייער בלאג אז זיי זענען OTD (אויב מיינסטו דאס וואס איך מיין) און אפשר נישט אויף א פלאץ וואס איז מלא נבלות כידוע ליודעי ח"ן (וואס לויט מאנכע איז דאס נוטריקון "חטאת נעורים"), אבער עס איז זיכער דא א נקודה למחשבה וואס שטיפט די אלע חברה צו זיין אינדרויסן פון די באקס.
איך וויל בעהטן פון די מוחקים נישט צו מעקן בעפאר'ן ענדיגן ליינען. ייש"כ.
יראתי בפצותי שיח להתחיל אבער איך ווייס אז דאס איז א נושא וואס מיט קלוגע באזעסענע אינגעלייט דארף דאס נישט פארפארן צו אומגעוואונטשענע רעלסן, און יעדער שרייבער דא געדענקט די תקנות המקום (און אויב נישט דערמאנט ער זיך גאר שנעל).
רוב היימישע ניו יארק'ע אידענטום איז היינט אריינגעשטיפט און גרויסע שטעט, גרויסע בנינים, גרויסע מוסדות התורה, און יודש ריזיגע פעיר פרעשור.
ווען איינער טוט א שידוך, ציט זיך ערגעץ אריבער, גייט ארבעטן, שיקט זיין בחור און ישיבה, איז מחנך זיינע קינדער, האט ער אייביג א דאגה פון מה יאמרו הבריות. פינטל. און דאס איז יעדער חוץ די וואס די טראכסט מיר יעצט אויסצורעכענען זייערע נעמען וואס משום סיבה זענען זיי דיר טאקע ארויפגעקומען אויפן געדאנק, און אלס רעזולטאט ציטערט מען נישט צו זיין ווי זיי. יעדער טראכט אפן צו אונטערן באוואוסטזיין פון מה יאמרו הבריות. איינער מער און איינער ווייניגער.
יעצט די כלל איז אז איינער וואס זיינע דיסיזשאן'ס מוז'ן שטימען לאמיר זאגן מיט 3 זאכן וועט ער בעל כרחו מוזן נאכגיבן אויף איינס אדער 2 פון די זאכן, און דאס צוליב וואס רוב מאל קען נישט אלעס שטימען.
וואס וועט אוועקפאלן? עס איז א טעות צו זאגן אז די ווייניגער וויכטיגע זאכן ווייל די פאקט ווייזט אנדערש. עס איז גאר וויכטיג פאר א מענטש צו לעבן אויסגעהאלטן לויט זיינע פינאנסיעלע מעגליכקייטן, לעבט מען אזוי? ניין! מען וואוינט און מייזן לעכער צוליב פעיר פרעשור.
60 פראצענט חתנים וואלטן געגאנגען ארבעטן א טאג נאך די חתונה, איז דאס די מציאות? ניין! מ'דרייט זיך און פרייט זיך און כולל איינער מער און איינער ווייניגער וועגן דעם אויבנדערמאנטן פרעשור. די תוצאה? א אוכל ואינו עושה בכל המשתמע מזה.
השתא דאתית אז די פרעשור פון די ארומיגע איז וואס פירט אומזער גאנצע לעבן יעצט לאמיר א רגע באטראכטן די הרגשה פון אונזערע קינדער:
טאטע: דאוון! דאוון ווי א איד! שאקל זיך! קוק אהן יענע אינגל ממש צו באקושן!
קינד פארשטייט: מיין טאטע שעמט זיך ווען איך זיין זוהן שאקל זיך נישט.
יעצט מיט א ניכטערן בליק, איז דאס די וועג וויאזוי מ'פארלאנגט צו דאווענען פון א קינד/בחור? שאקל זיך! דארף נישט שאקלען צו זיין א תוצאה פון א אינערליכע ברען? וואס לערנסטו דיין קינד??? ער הערט פון דיינע ווערטער ווי די וואלסט אים ווען געזאגט "זיי פאלש צו זיין נארמאל"! און דאס קינד פון אינטערן באוואוסטזיין טראכט, אהא, הייסט עס אז מיין אידישקייט איז דיר נישט אזוי וויכטיג ווי ווי דאס נארמאל זיין.
דאס איז געווען איין דוגמה פון די שפראך וואס די קינד הערט און זעהט אויב נישט פון זיינע אייגענע עלטערן (א סך מאל ווייל זיי זענען גענוג פאלש בעסער צו באהאלטן זייער פאלשקייט...) דאן פון די לופט און אונזער קאמיוניטי, יעצט ביז ווי לאנג דאס קינד'ס שכל הויבט זיך נישט אהן צו עפענען א טראפ איז איין זאך, אבער ווען ער גייט ווייטער, און ער ווערט עלטער הויבט די קינד אויב האט ער א ברעקל פון די דבר נוזל הנקרא דעת הייבט ער אהן צו שפירן קודם סאב קאנטשעסלי און שפעטער אפן, וואס טוה איך דא? וועם בין איך דא צו פאפן? וועם דין איך דעם אויבערשטן אדער די קאמיוניטי? מה חובתי בעולמי? איז די מהלך היהדות און מיין סביבה מיט'ן מטרה צו ווערן נענטער צום אויבערשטן אזוי ווי עס הערט זיך און די שבת'דיגע מאמענטן אדער איז דאס ווי עס שיינט צו זיין און די וואכענדיגע מאמענטן? צוצוקומען צו א מסקנה דארף מען נישט צו זיין קיין גרויסע חכם.
א בחור שעהמט זיך צו רעדן און לערנען ביי לאנטש אויפן באס, א.ד.ג, פארוואס? ווייל ער שפירט אז דאס איז נישט זיין לעבן דאס איז זיין חוב פארן קאמיוניטי, עס איז נישט קיין עכט'ע זאך. אידישקייט איז נישט עכט. פורים איז גרעסער פון יום כיפור שובבים איז גרעסער פון פורים און יום כיפור, ראש השנה איז א בילקע ארויף א בילקע אראפ, און ווען ער פרעדט קשיות איז ער אן אפיקורס, די תירוץ איז פשוט מיט פארשידענע בחינות שאכה"מ, אבער דער "משפיע דישיבתינו" וואס זאגט עס ווייסט נישט און איז נישט אינטערסירט און קיין תירוצים, ווייל די איינציגסטע סיבה פארוואס ער איז משפיע איז "פעיר פרעשור". ווייל אויב רעדט ער פון עכטע זאכן און ער קוקט עס אזוי אהן דאן זענען דא זאכן וואס פאדערן א הסבר.
אונזערע זיידעס פון די אלטע היים האבן געלעבט אהן פעיר פרעשור זייער אידישקייט איז צוליב דעם געווען "עכט"! ווייל זיי האבן נישט געהאט פארוואס צו פאפן, זיי זענען אנגעקומען קיין אמעריקא און עס איז געווארן די פרעשור און וואס א דור שפעטער ווערט עס נער פאלש. פארפאלן.
אונז האבן מיר נישט היינט קיין אמת'ע ערליכע אידן? איך האב דאס נישט געזאגט. אבער דער אוויר איז דורכגעפוילט פאלש און יעדער רעאגירט צו דעם אנדערש געוואנדן און זיין טבע.
דער חכם דערזעהט זיך און א קאמיוניטי פאלש ביז'ן גרינד, ער פארלירט אבער נישט זיין צורה ווייל ער וויל נישט ארויספאלן פון די געים, ער האט אויך דעם פרעשור.
די שוטה מיט די חכמה פונעם חכם צו דעטעקטן די פאלשקייט וועט אדער ארויספאלן אדער העצן אויף די בלאג'ס. מיט זינלאזע טענות און זיך פרובירן ארויפצוכאפן אויף שטותים.
דער שאינו יודע לשאול גייט מיט ער כאפט נישט און ווייסט נישט און עס קען פון אים אויסוואקסן א "טיפיקעל אינגערמאן" נאך איינער צווישן א סך וואס שפילן די געים אהן וויסן וועם זיי דינען און פארוואס.
א קליינע פראצענט פון די חכמים הויבן אהן צו זיכן דעם אמת און אזוי ווי די איינציגסטע פלעצער ווי מ'רעדט היינט פון אידישקייט ווי פון א נארמאלע זאך און מ'מאכט זיך קלאר און אידישקייט און מ'לעבט דערמיט זענען ברסלב חב"ד און פארשידענע מקובלים פון ארץ ישראל, אשר על כן זעהט מען טאקע ווי די אומאן'ע נסיעות וואקסן ווי קיינמאל בעפאר.
ווען איך האב אנגעהויבן צו שרייבן האב איך נישט געוואוסט קיין וואו איך וועל אנקומען און וויפול איך וועל דעקן, עס פעלט נאך פרטים, עס איז אפשר נישט ארויסגעקומען אזוי קלאר אלעס וואס איך מיין, אדרבה לאמיר זיך אויסרייבן און הערן דעם דעת הקהל, איך בין נישט מוחלט מיט מיינע מיינונגען, און יעדער מעג פון מיין זייט האלטן ווי אזוי ער וויל, ובפרט די אמעריקאנע איינוואוינער.
איין זאך: פליס שריי נישט מיין קאפ טוט וויי, רעד רואיג און געלאסן וועל איך קענען הערן.
טענקס ביי
