טיפס פאר א יונגערמאן וואס פירט די ערשטע מאל א סדר אינדערהיים

[green]

אלעס וואס איז נישט פשוט קאכן ווי פיש, זופ, קאמפאט, וכדו. מאך איך אליינס.
די זרוע - בראטן (נאכרוימען)
ביצה
מרור - קלויבן, באקוקן, אפשיילן צומאלן (ציפען)
חרוסת - סגולה צו געדענקן "בחרושת ע"ץ ובחרושת אב"ן" ע'פל צ'ומרינג,(הגה: יש נוהגין נישט צו ניצן צ'ומרינג ווייל מ'קען עס נישט שיילן) א'ינגבער ב'אר נ'יס.. אין אוודאי נישט פארגעסן ויין "רויטע"
כרפס
חזרת

[טרעוולער]

די זרוע קאכט מען מיט די זופ און דערנאך בראט מען דאס אויפן פייער,אלעס בלייבט זויבער.

[נשמה]

דאס דארף מען זאגן פארן באלבאס. (קוק קעפל פון אשכול)

[טרעוולער]

דער הייליגער חת"ם סופר זי"ע האט ביים סדר מקיים דעם סיפור יציאת מצרים מיטן פארציילן פאר די מסובין דעם סדר פון וועלט באשאף און ווייטער לויטן סדר פון די סדרות ביז יציאת מצרים.
איר קענט טוען די זעלבע ,איר דארפט אייך כמעט נישט אנגרייטן ,די ערשטע נאכט דערציילט מען ביז וויפיל די צייט ערלויבט און דעם צווייטן נאכט פארציילט מען ווייטער בעיקר די מכות,ס'דא גענוג צייט.
אגב, להלכה דארף מען עסען די ערשטע כזיתים פאר חצות אפילו די צווייטע נאכט.

[נשמה]

א טאכטער פון חת"ס דערציילט, אז ביים סדר האט זי נישט געקענט קוקן דעם חת"ס אין פנים מחמת ס'האט אזוי געלאכטן.

[נשמה]

וויאזוי מאך איך די גרינגסטע פארן באלבאסטע, אז זי זאל מסכים זיין צו פירן אינדערהיים.

[טרעוולער]

די אנווייזינגען איז גוט א גאנץ יאר אויך.
1) די זאלסט אנגרייטן די פסח קאך, די געשיר ,טעפ,עסצייג.
2) די זאלסט צוזאמען מיט איר איינקויפן וואס מ'דארף.
3) אנגרייטן טישטעכער סחורה/פלעסטיג,לייג דאס אליין אויף די טישן.
4) טראג צום כשר'ן ווי פריער מעגליך.
5) העלף אין קאך די מאקסימום וואס איז מעגליך.
6) והעיקר זי זאל שפירן אז זי איז נישט קיין שפחה ,און די קומסט צום סדר וויא מלך אן גארנישט טון, ווייז איר חשיבת אויף איר ארבעט וועט זי שוין וועלן בלייבן אינדערהיים אויף איבערסאיאר.
א פרייליכן און כשר'ן יו"ט.

[דע מה שתשיב]

מ'זאגט נאך פון דער אפטער רב זצ"ל:
אז דער באשעפער האט געגעבן דעם מצוה פונעם סדר פאר יעדן טאטן, טוט ער צוהעלפן ביים פירן דעם סדר, אז דער טאטע זאל מקיים זיין דעם מצוה כהלכה.
היינט געהערט פון איינעם פון די גרויסע משפיעים שליט"א

[ניגון עתיק]

אקעי, עמער צוגעבן מיינע צוויי צענט

לויט די תגובות זעט אויס אז נישט יעדער האט שוין געפירט א סדר, בעיקר שרייב איך צו זיי.

כ'וויל שרייבן אביסל ווי אזוי ס'איז מיר אויסגעקומען צו פירן די סדרים און טאמער איינער וועט עפעס גוט'ס ארויסנעמען דערפון זה יהי' שכרי.

מיין טאטע זז"ג פלעגט ביי סדרים נישט אויסרעדן אינגאנצן, פינטל. (פארוואס? ווייל זיין טאטע האט זיך אזוי געפירט, און פסח איז מסורה\אמונה. אמאל געהערט פון אים אז אין פארשידענע מקומות איז אזוי אנגענומען און דער וואס האט איינגעפירט דעם מנהג האט אויך געוויסט פון די מצוה פון והגדת לבנך, כ'ווייס נישט, און ס'מיר גוט אזוי) "תגובות זענען וועלקם".

פאר 10 יאר צוריק ווען כ'האב אנגעהויבן אליין פירן די סדרים האט ס'ווייב יא געוואלט אז כ'זאל פארציילן און ארומשמועסן די סיפור יציאת מצרים, למעשה נאך אפאר יאר, האב איך אויך אנגעהויבן נישט אויסצורעדן כאטש פון קדש ביז נאך כורך.

מיין ערפארונג האט געוויזן, (כ'קען נאר שרייבן פון מיין אייגענע) אזויווי איך בין נאכנישט אויסגעארבעט אינגאנצן מיט אלע מיינע מידות, און ווען ס'גיסט זיך אויס גרעיפ דזשוס צו ווען 2 קינדער רייסן זיך צוליב א פלאץ, אדער א קליין קינד מוטשעט צופיל, קען איך זיך אויפרעגן, כ'בין נישט מער ווי א פשוט'ער בשר ודגים, און כ'האב מיר נאכנישט אויסגעארבעט דאס מידה פון כעס אינגאנצן, (אז ס'דא דא אידן וואס יא, אשרי חלקכם, אבער פארשטייטס מיר). איז ווען ס'האט פאסירט אזעלכע זאכן און כ'האב נישט געהאט אפגעמאכט פון פאראויס אז כ'רעד נישט אויס, האב איך זיך געקענט אויפרעגן און אנשרייען, וואס עטליכע מינוט שפעטער האט מיר באנומען שטארקע חרטה געפילן, אז אין אזעלכע געהויבענע מאמענטן זאל איך זיין ביזי מיט זיך רעגן? וואספארא רושם וועט דאס איבערלאזן אויף די קינדער?

אפילו ווען כ'האב געהאט אפגעמאכט פאראויס אז כ'וועל זיך נישט אויפרעגן, האט עס געהאלפן ביז א געוויסע לעוועל, ווייל ווען עס געשעט עפעס אומגערעכנט, שטערט דאס (אפילו מ'האט אפגעמאכט פאראויס אז די קינדער זענען נישט מיינע וכו' וכו') און אז מ'רעדט ארום איז לא ימלט ס'זאל נישט ארויסקומען פון מיר א שארף ווארט צו א שטאך.

(מענין לענין, מ'קען עס צוגלייכן צו: ווען איינער טרעט איינעם אן די פיס, איז יעדער מודה אז ס'טוט וויי, די שאלה איז נאר וואס די רעאקציע נאכדעם איז, ער קען ער טון 3 זאכן, אדער זאגט ער אז ס'טוט אים בכלל נישט וויי, וואס דאס איז נישט אמת (דינייעל), אדער רעגט ער זיך אויף און געבט יענעם אריין אין באבן'ס באבן פארוואס ער קוקט נישט ווי ער טרעט, אדער ווען ער איז שוין אויף א מדריגה געבט ער א שמייכל און זאגט נישט געפערליך און גייט ווייטער.)

די זעלבע זאך דא, ווען א קינד גיסט אדער צעברעכט עפעס אדער אנדערע שוועריקייטן פאסירן שטערט עס בעצם, נאר יעדער טוט לויט זיינע מידות, איינער רעגט זיך אויף, א צווייטער שלינגט און א דריטער וואס איז שוין אויסגעארבעט גייט עס אים בכלל נישט אן.

למעשה האב איך נאך עטליכע יאר, מחליט געווען צו גיין מיט'ן מסורה און נישט אויסרעדן, ס'איז פון איין זייט געווען שווער, אבער כ'האב עס משלים געווען, איידערן אנהויבן די סדר שוין מיטן קיטל אנגעטון, די קערה גרייט, די בעכער'ס אנגעגאסן, זעצט זיך יעדער אוועק, און איך, דער טאטע, הייב אן אראפצולייגן די מצב אין מצרים און די מכות און דערנאך די פרייליכע ענדע די באפרייאונג, די קינדער זיצן געשפאנט און הערן אויס, (כ'בין נישט דער גרויסער בעל מספר, אבער יעדער טאטע ווען ער וויל און לייגט זיך אריין אינעם מצב קען אריינברענגען די ווארעמע געפיל אין די קינדער) און דא דארט לייגט א קינד צו עפעס און אזוי הייבט זיך אן די סדר.

פליען אין הימל - ווי פריער דערמאנט - איז בעצם שייך נאר ביי הלל וואס דאס איז שוין סוף הגדה און נאך ברך, איז ביז דארט די ערשטע חלק הגדה פון מגיד ביז לפיכך זאגט מען מיט ניגונים און נסחאות און ווען א קינד האט עפעס א ווארט צו זאגן, זאגט ער, כ'טייל עס איין, נאך יעדע פאר מינוט קען איין קינד זאגן א ווארט צו א מעשה, און דערעולם הערט זיך צו.

די אלע וואס פירן שוין סדרים ווייסן, אז ס'איז זייער שווער צו קענען דערציילן עפעס וואס אלע קינדער פון יעדן עלטער זאלן הנאה האבן, און ס'מאכט לאנגווייליג פאר די וואס פארשטייען נישט, אדער ווען מ'רעדט צו די קליינע, איז בשעת'ן סדר לאז איך נאר זאגן איינצעלנע ווערטער און ס'איבריגע ווערט געזאגט דורך די סעודות יום טוב.

קאנטראלירן די קינדער האבעך זיך שוין אויסגעלערנט איז א זאך וואס איז נישט במציאות, דער איינציגער וועם איך קען אפשר קאנטראלירן בין איך אליינס, קיינער קען נישט פאראויסזאגן וואס די רעאקציע פון א קינד וועט זיין ווען זיין ברודער צו שוועסטער וועט אים אנגעיסן זיין נייע העמד אדער הגדה מיט גרעיפ דזשוס, איז ווען כ'רעד נישט אויס ביים סדר און פארשטייט זיך אז מ'טרינקט ארבע כוסות וויין, וואס אגב קומט שוין צו א זייטיגע'ר בענעפיט פון ויין ישמח לבב אנוש, בין איך סאך רואיגער און די מצב איז גוט אויפגעלייגט, און אפילו ס'מאכט זיך שוועריקייטן (און ס'איז כמעט לא ימלט אז ס'זאל זיך נישט מאכן) שטערט דאס נישט פון די געשמאקייט פונעם סדר און די קינדער ב"ה לעבן מיט יעדער וויפיל ער קען, און בס"ד איז מען זוכה אריינצובאקן אמונה אין די אינגע הערצער און פארשטייט זיך אין זיך אליין אויך.

טיפ'ס האבעך שוין פריער דערמאנט

[היפאקריט]

שיין געשריבן, זייער שיין געשריבן! אינטערעסאנט, מיינע מידות גרועות זענען אסאך מער איינגעשטעלט ווען אפי' א ווארט קען איך נישט זאגן... אבער אז עס ארבעט פאר אייך מה טוב.
נאך עפעס א נאטיץ, פונקט געהערט בשם (?) א טעם פארוואס מען זאגט נישט א ברכה אויף מצות והגדת בליל התקדש החג, כדי מען זאל פריי זיין זיך צו אויסברייטן און ארום רעדן און מאריך זיין ארויס פון די ראמען פון די הגדה, און ווען עס איז דא א ברכה מלפניה ומאחריה וואלט געווען אסור לדבר אווי בין ברוך שאמר לישתבח
און בענין די דריי זאכן וואס מען קען טון ווען מען איז בסכנת כעס, איז אפשר דא א פערטע מהלך און דאס איז התבוננת, דאס קען מען אויך טאן בעז"ה נאכ'ן זיך אנהויבן רעגן באלד ווי מען כאפט זיך, נישט אלעמאל לייכט, אבער תפלה העלפט און ביי סוף שמו"ע זאגן ערליך שלא אכעוס היום וכו'
חג כשר ושמח

[געלעגער]

איינס שענערע תגובות פונעם צווייטן.
א נחת צו ליינען

[לכתחילה אריבער]

איינס שענערע תגובות פונעם צווייטן.
א נחת צו ליינען

[farshlufen]

ווען מיין קאפ וואלט געוועזן אויפן פלאץ, וואלט איך געקאנט מגיב זיין ווי געהעריג.

הערליכע געדאנקען יעדער באזונדער.

ישר כחכם

[בעאבאכטער]

ווען מיין קאפ וואלט געוועזן אויפן פלאץ, וואלט איך געקאנט מגיב זיין ווי געהעריג.

הערליכע געדאנקען יעדער באזונדער.

ישר כחכם

[קרעפטיג]

אזויפיל תוכן אין איין אשכול ! אריין אין סמעטענע.
די "זאל ער קומען תגובה" איז איינס אין דער וועלט מיט'ן אינהאלט און געדאנקען גאנג, קיין חילוק צו איך בין אינגאנצן איינשטימונג צו נישט, ס'ווערט קעש.
אבער אויך אלע נאכפאלגענדע תגובות איז ווערט צו באגריסן, אייערע טאלאנטן האבן ארויסגעשפראצט.

פשוט א מחיה צו ליינען.

[פורים קטן]

מנהגיי בקודש:
די זרוע, קען מען באקומען ביי סאטמאר בוטשער (מסתמא ביי אנדערע אויך) שוין געבראטן, ממילא איז עס רעדי טו גאו...
חרוסת און מרור (צוריבענע) נעמט מען פון די מאמע זז"ג... זי מאכט ממילא פאר איר גרויסע פאמיליע, נעמט מען אביסל אראפ פאר זיך, און ס'שפארט איין זייער אסאך.
ס'איז ראטזאם, איבער צו פרעגן דעם טאטן פאר פסח, וואס מ'לייגט אויף די קערה ביי "מרור" און וואס ביי "חזרת", (אויב דער טאטע געדענקט יא פון אויסווייניג...) ווייל ע"פ רוב כאפט מען דארט די ערשטע גליטש...
נאך א עצה טובה, מ'גייט דעם ערשטן סדר צום טאטן, (אויב ס'איז שייך), און מ'פירט אינדערהיים די צווייטע, אזוי קען מען זיך די ערשטע נאכט אויפפרישן, און איינחזר'ן אלע פרטים ווי ווייט מעגליך.

[דע מה שתשיב]

אויב איך מעג מגיב זיין: לעניות דעתי איז בעסער די ערשטע סדר צו פראוון אינדערהיים. דעמאלטס איז מען פריש און עס איז די ערשטע מאל מען פראוועט דעם סדר דעם יאר. ענדערש די צווייטע גיין צו די עלטערן (און זאל מען דעמאלטס באמערקן וואס מען האט נעכטן פארפעלט...)

[פורים קטן]

נאך א נקודה: אויף די זעלבע מהלך וואס איך האב שוין געשריבן:
יעדער געדענקט ביי די עלטערן א הערליכער טיש, געדעקט מיט שיינע זילבערנע אדער קריסטאלענע וויין פלעשער, א גרויסער כוס של אליהו, א זאלץ וואסער שיסל, א ורחץ שיסל, ווער רעדט נאך פון די קערה. - און מ'מיינט אז וויאזוי קען איך פירן א סדר אן דעם, לעומת זה, איך האב דאך נישט קיין געלט צו קויפן אזויפיהל אויף איינמאל.
ליהוי ידוע, דיין טאטע האט עס אויך אמאל נישט געהאט, צוביסלעך במשך די יארן האט ער אמאל באקומען א מתנה א וויין פלאש, אמאל געווינען א גורל אויף א קערה, און אמאל האבן די קינדער געקויפט א מתנה א כוס של אליהו, (חוץ אויב ער האט געווינען אויף איינמאל די "ביומו תתן שכרו" גורל...).
ממילא, די מינימום צו געבן א צורה פאר די סדר, ד"ה א קערה און א כוס של אליהו, קען מען קויפן אין אלע הארדוועיר סטאר, פון סילווער-פלעיט וכדו', פאר גאנץ ביליג. - אבער אלע אנדערע פיטשיווקעס, איז נישט קיין חיוב צו האבן. - איך געדענק מיין טאטן זיך וואשן די הענט ביי ורחץ-רחצה אין א פשוטע טעפל און נעגל-וואסער שיסל, ס'האט גארנישט געפעלט פארן סדר.

[פורים קטן]

אויב איך מעג מגיב זיין: לעניות דעתי איז בעסער די ערשטע סדר צו פראוון אינדערהיים. דעמאלטס איז מען פריש און עס איז די ערשטע מאל מען פראוועט דעם סדר דעם יאר. ענדערש די צווייטע גיין צו די עלטערן (און זאל מען דעמאלטס באמערקן וואס מען האט נעכטן פארפעלט...)

שבעים פנים לתורה, אוודאי איז דא א אזא סברא, אבער פון עקספיריענס איז עס פארקערט, ביי די ערשטע סדר יאגט מען זיך צו כאפן חצות, און ס'געבט נישט קיין געלעגנהייט פאר די קינדער צו הנאה האבן פון די "סדר אינדערהיים".
ווי אויך, ווערט די עקסייטמענט צוטיילט אין צוויי, די ערשטע נאכט קען מען קוים ערווארטן דעם סדר בכלל, און די צווייטע נאכט א פרישע התחדשות, מ'גייט מאכן די סדר אינדערהיים...
אבער א ודאי ווער ס'וויל קען פרובירן פארקערט, און אפשר וועט מען נאך יו"ט עפענען אן אשכול, צו דעבאטירן און באריכטן וויאזוי ס'איז געווען.

[דע מה שתשיב]

אדער אויף דעם זעלבן אשכול...
נאך א סיבה ווייל ערב פסח איז מען פאריאגט און פארפלאגט און מען קומט אריין אינעם יום-טוב זייער אויסגעמוטשעט, און יעדע מאמע וויל זיך שוין זען אפרוען פון די שווערע ארבעט, און נישט זיך שלעפן מיט א משפחה יעצט צו דער טאטע אדער שווער. די צווייטע טאג איז מען שוין מער אויסגערוט און מער וויליג צו גיין.

[טרעוולער]

[quote="פורים קטן"]מנהגיי בקודש:
די זרוע, קען מען באקומען ביי סאטמאר בוטשער (מסתמא ביי אנדערע אויך) שוין געבראטן, ממילא איז עס רעדי טו גאו...quote=

איר מישט אייך פסח ? איר עסט פון א קאמערשל קאך ?
געבראטענע זרוע אדער לעבער און שמאלץ ביי א בוטשער איז נישט מנהג אבותיני "זיך נישט מישן פסח".

[פארוואס נישט...]

געבראטענע זרוע אדער לעבער און שמאלץ ביי א בוטשער איז נישט מנהג אבותיני "זיך נישט מישן פסח".

דאס מיינט לכאורה אז מ'עסט בכלל נישט קיין לעבער אום פסח!? מ'קען באקומען אומגעבראטענע לעבער?

[farshlufen]

מ'נוצט נישט קיין רעדי זרוע, אלס זיך נישט מישן.

לעבער נוצט מען נישט סיי ווי מטעם אחר, ווייל מ'עסט נישט קיין אינעווייניגסטע חלקים פון א הינדל אום פסח.

[מילכיגער]

מנהגיי בקודש:
די זרוע, קען מען באקומען ביי סאטמאר בוטשער (מסתמא ביי אנדערע אויך) שוין געבראטן, ממילא איז עס רעדי טו גאו...quote=

איר מישט אייך פסח ? איר עסט פון א קאמערשל קאך ?
געבראטענע זרוע אדער לעבער און שמאלץ ביי א בוטשער איז נישט מנהג אבותיני "זיך נישט מישן פסח".

די זרוע מוז מען דאך נישט עסן

[נשמה]

איך ליין און איך ליין אלע תגובות, יעדע עקסטער. איך האף ס'וועט זיין 'שלום ושלוה השקט ובטח' איך האף ס'וועט זיין איזהו אשה כשירה העושה רצון בעלה... און ווי פריער תגובה'ט עלעך שטייטצעך צו-העלפן