עלטערן פון 'פירות הנושרים' זענען העלדן!
געשריבן: זונטאג מאי 05, 2013 12:27 pm
דער שאלה "א ר ש ע ביים סדר?!" איז מיר שווער געווארן זיצנדיג אויבן - -אן מיט'ן ווייסן קיטל כמלך ביפיו. וואס גייט דא פאר?... מען גרייט זיך צוויי חדשים אנצוקומען צום ליל קדושת החג, מיר גלייבן באמונה שלימה אז דער גאנצע פמליא של מעלה קומט אראפ און הערט צו ווי מיר פראווען אונזער הייליגע סדר, און בשעת'ן זאגן די הגדה טרעפט מען דעם שטיקל: "כנגד ארבעה בנים דברה תורה..."
ממילא דער "תם" און דער "שאינו יודע לשאול" איז פארשטענדליך, מ'רעדט דא פון א קליינער וואס ווייסט נאך גארנישט, אדער פון א ספעציעלע
קינד וואס איז א זכיה פאר עלטערן אויפצוהאדעוון און זיך אפגעבן מיט א נשמה'לה, אבער דער רשע, מן דכר שמיה? פארוואס רעדט מען בכלל פון
אים?... נישט גענוג די עלטערן מאכן מיט יסורי איוב, צושטערטע טעג און שלאפלאזע נאכט, חרפות און בושות איינס גרעסער פון צווייטן, און דא זיצט
מען שוין אביסל אין א גוטע אטמאספער, ארומגענומען מיט די ערליכע בחנ'טע קינדער און אייניקלעך, און מ'רעדט שוין ווייטער פון אים, פארוואס
ברענגט מען בכלל ארויף אזא פארווייטאגטע פרשה? מ'זאגט נאך פונקטליך איבער זיין לשון מיט זיינע קשיות, צו וואס פעלט דאס אויס פסח ביים סדר?...
א שווערע שאלה?
דער נוסח פון הגדה איז געשריבן דורך ראשונים כמלאכים, און מיר קומען נישט דא מפרש זיין זייערע כוונות, בדרך אפשר וועלן מיר זיך ערלויבן
ארויסצונעמען א געדאנק אויף למעשה.
דער אויבנדערמאנטע קשיא איז א חלק פונעם תירוץ. דער בעל הגדה וויל אונז קומען לערנען דא: אזוי ווי איר פארשטייט, אז איינער וואס איז
באשאנקען געווארן מיט א תם א ספעציעלע קינד, האט ער זיך נישט מיט - וואס צו שעמען, ער דארף נישט נעמען די שילד און בושה פאר זיך, ער קען עס אפטייטשן אז מען האט אים געגעבן א תפקיד פון הימל, א נשמה מתחת כסא הכבוד וואס ער זאל זיכער מאכן אז עס קומט אן אין גוטע הענט. פונקט אזוי דארף מען אפלערנען דער פשט פון די אנדערע דריי בנים.
נישט דער בן חכם איז דעם טאטנ'ס חכמה, און נישט דער בן רשע איז זיין עבירה! בני חיי ומזוני לאו בזכותא תליא. נישט דער עושר'ס געלונגענע ביזנעס קאפ האט אים געשטעלט אויף די פיס, און נישט דער שיינע בעל משפחה'ס שכל הישר האט געברענגט די גוטע קינדער.
די גמרא אין ברכות האבן מיר שוין דערמאנט עטליכע מאל, אבער אזוי ווי ס'איז א יסוד גדול וואס יעדע טאטע און מאמע דארפן געדענקען וועלן מיר
מאכן א שנעלע חזרה: חזקיה הנביא האט געזען מיט רוח הקודש אז ער גייט האבן קינדער רשעים ר"ל, האט ער נישט געוואלט חתונה האבן. צו וואס דארף ער אראפ ברענגען נשמות וואס וועלן גורם זיין א צער למעלה ולמטה?... האט מען אים געווארנט פון הימל אז ער וועט פארלירן ביידע וועלטן, ווייל "בהדי כבשי דרחמנא למה לך". ער איז טאקע געווען א נביא, ער האט עס געקענט זען מיט רוח הקודש וואס וועט זיין, אבער דאס האט נישט מיט אים קיין שייכות, מ'האט אים געהייסן חתונה האבן, און פון דא און ווייטער האט נישט מיט אים צו טון.
שטעלט זיך פאר, ווען מיר וואלטן געהאט רוח הקודש, און פאראויס געזען וואס אונזערע קינדער וועלן אויסוואקסען, מ'זעט אז דער ערשטע וועט זיין א תכשיט, דער צווייטער וועט זיין א בינוני, דער דריטער וועט ל"ע ביי די פופצן אנהייבן... און דער אכטע טאכטער וועט ביי די זעכצן זיך אנטון וואו א... ר"ל און מען זאגט אונז: יא, דו זעסט טאקע זייער גוט, אבער דאס וויל מען פון הימל, טו מיט א חשק און שמחה וואס מ'האט דיר געהייסן!
עס וואלט לכאורה געווען אסאך לייכטער אויפן הארץ, מ'וואלט נישט באקומען די ווייסע האר ביי די פינף און דרייסיג, און נישט געדארפט נעמען
הויעך בלאד פרעשער פילס ביי די פערציג. אז מען ווייסט פון פאראויס אז ס'איז נישט מיין אייגענע טעות, און נישט מיין ב"ב'ס שולד, און אודאי האט דאס גארנישט צו טון מיט די עלטער פעטער'ס נאטורן, איז גאנץ א אנדערע - פרשה. ווער וויל דען נישט טון דער רצון הבורא?...
דאס איז עס, אזוי ווי מיר פארשטייען נישט פארוואס די "המספיק" משפחות ווערן גרעסער און גרעסער ל"ע, אזוי אויך האבן מיר נישט קיין השגה
פארוואס "ואת עמלנו אלו הבנים" ווערט מקוים ביי ערליכע, חשובע, נאבעלע בני תורה. און מאכט נישט קיין טעות, ס'איז נישט קיין נייע זאך פון נאך די מלחמה, אברהם אבינו, יצחק אבינו, און חזקיה הנביא האבן שוין באקומען דעם זעלבן הייליגען תפקיד, פארוואס? האבן מיר נישט קיין השגה!
דער וואס ליינט די שורות מיט געשמאק און הנאה, איז א סימן אז ער ווייסט ב"ה נישט במה דברים אמורים... צער גידול בנים איז כמחט בבשר החי, עס שטעכט ווי א הייסע נאדעל אונטער די נעגל, עס גיבט נישט קיין מנוחה טאג און נאכט, שבת און יו"ט, אויפן גאס און אין בית המדרש. יעדע שמחה אין די משפחה איז נאך א אפקומעניש. אזוי ווי א מחנך האט געזאגט: "די מעשה" איז נאך שווערער פון "יענע מעשה" ר"ל. דארט גייט מען צום דאקטער און מען טוט וואס מען קען, אבער ביי "די מעשה" ר"ל איז מען אינגאנצען פארלוירן, מ'איז אויף אלעס שולדיג, און מען שעמט זיך אפילו צו רעדן דערפון.
לאמיר צוריק קומען צום הגדה, כנגד ארבעה בנים דברה תורה. יא, ווען מ'גרייט אן די פלעצער פאר'ן סדר דארף מען זיכער מאכן צו געבן א בכבוד'דיגן זיץ פאר'ן בן רשע, מ'דארף פראבירן צו טון וואס מעגליך (און נאר אויב מעגליך) אז דער בן רשע זאל אנקומען צום סדר און זיך שפירן באקוועם דארט. מ'דארף אים אפשר נישט לאזן טון וואס ער וויל, "ואף אתה הקהה את שיניו", אבער דאך דארף מען פראבירן זיכער צו מאכן אז ער זאל בלייבן א חלק פון די משפחה.
און נישט נאר מיט דעם קינד וואס איז ל"ע אינגאנצען פארפארן דארף מען זיך נישט שעמען, נאר אפילו א "פארעווע בחור'ל" וואס ברענגט נישט דאס מערסטע נחת איז אויך מן השמים! די כבשי דרחמנא האבן אסאך געסלעך, מיר פארשטייען גארנישט דערפון.
פארשטייט זיך אז מען דארף כסדר טון אין חינוך, זיך אפגעבן מיט די קינדער פון קליינווייז אן, זיך דורכרעדן מיט מחנכים ווען מ'האט א חינוך-
שאלה, און אודאי אליינס זיין די ריכטיגע דוגמא פון א ערליכע טאטע און מאמע. אבער צו די זעלבע צייט דארף מען געדענקען און חזר'ן: "איך דארף טון וואס איך קען, און דאס איבריגע לאז איך איבער פאר'ן רבון כל המעשים ואדון כל הנשמות".
ווי דערמאנט, ס'איז טאקע נישט קיין נייע זאך, אבער למעשה זעט מען עס ווערט נתרבה פון די סארט בנים ל"ע, איז צייט אז כלל ישראל זאל אפמאכן צווישן זיך, אז די עלטערן זענען נישט חייב קיין בושת. עס האט גענומען לאנגע יארן ביז ווען דער תם איז געווארן אויס סוד און משפחה פראבלעם, ס'איז שוין צייט אנצוקוקן די עלטערן פון די פירות הנושרים ווי העלדן, נישט ווי דורכגעפאלענע.
צום שלוס: ערליכע קינדער איז דאס גרעסטע וואונטש פאר אונז אלע. ימים נוראים ביי "כתר" דער וואס זעט פאר זיך די דריי אפציע'ס אויף וואס צו
בעטן, איז "בנים צדיקים" דער ערשטע אויף די ליסטע. יעדער וויל האבן געראטענע קינדער, עוסקים בתורה ובמצות. מורי ורבותי, דעם דאנערשטאג – ערב ראש חודש סיון איז א זמן מסוגל צו בעטן, דער של"ה הק' האט אנגעגרייט פאר אונז א הארציגע תפלה מיט אלעס וואס מיר קענען נאר וועלן זיך אויסבעטן, ניצט אויס דער געלעגנהייט!
און טייערע עלטערן געדענקט: קיין שום תפלה און השתדלות גייט נישט לאיבוד. יעדע געוויין ביי ברכת התורה, און יעדע טרער ביי די הייליגע שבת
ליכט קומט אן ביז צום כסא הכבוד אליינס, דער שומע קול בכיות נעמט אן אונזערע הייסע תפלות און טרערן, און ער וויינט כביכול מיט מיט אונז, און ער ענטפערט: "מנעי קולך מבכי ועיניך מדמעה, כי יש שכר לפעולתך נאם ה', ושבו בנים לגבולם". די קינדער וועלן נאך צוריקקומען, ומלאה הארץ דעה את ה' כמים לים מכסים אמן.
ממילא דער "תם" און דער "שאינו יודע לשאול" איז פארשטענדליך, מ'רעדט דא פון א קליינער וואס ווייסט נאך גארנישט, אדער פון א ספעציעלע
קינד וואס איז א זכיה פאר עלטערן אויפצוהאדעוון און זיך אפגעבן מיט א נשמה'לה, אבער דער רשע, מן דכר שמיה? פארוואס רעדט מען בכלל פון
אים?... נישט גענוג די עלטערן מאכן מיט יסורי איוב, צושטערטע טעג און שלאפלאזע נאכט, חרפות און בושות איינס גרעסער פון צווייטן, און דא זיצט
מען שוין אביסל אין א גוטע אטמאספער, ארומגענומען מיט די ערליכע בחנ'טע קינדער און אייניקלעך, און מ'רעדט שוין ווייטער פון אים, פארוואס
ברענגט מען בכלל ארויף אזא פארווייטאגטע פרשה? מ'זאגט נאך פונקטליך איבער זיין לשון מיט זיינע קשיות, צו וואס פעלט דאס אויס פסח ביים סדר?...
א שווערע שאלה?
דער נוסח פון הגדה איז געשריבן דורך ראשונים כמלאכים, און מיר קומען נישט דא מפרש זיין זייערע כוונות, בדרך אפשר וועלן מיר זיך ערלויבן
ארויסצונעמען א געדאנק אויף למעשה.
דער אויבנדערמאנטע קשיא איז א חלק פונעם תירוץ. דער בעל הגדה וויל אונז קומען לערנען דא: אזוי ווי איר פארשטייט, אז איינער וואס איז
באשאנקען געווארן מיט א תם א ספעציעלע קינד, האט ער זיך נישט מיט - וואס צו שעמען, ער דארף נישט נעמען די שילד און בושה פאר זיך, ער קען עס אפטייטשן אז מען האט אים געגעבן א תפקיד פון הימל, א נשמה מתחת כסא הכבוד וואס ער זאל זיכער מאכן אז עס קומט אן אין גוטע הענט. פונקט אזוי דארף מען אפלערנען דער פשט פון די אנדערע דריי בנים.
נישט דער בן חכם איז דעם טאטנ'ס חכמה, און נישט דער בן רשע איז זיין עבירה! בני חיי ומזוני לאו בזכותא תליא. נישט דער עושר'ס געלונגענע ביזנעס קאפ האט אים געשטעלט אויף די פיס, און נישט דער שיינע בעל משפחה'ס שכל הישר האט געברענגט די גוטע קינדער.
די גמרא אין ברכות האבן מיר שוין דערמאנט עטליכע מאל, אבער אזוי ווי ס'איז א יסוד גדול וואס יעדע טאטע און מאמע דארפן געדענקען וועלן מיר
מאכן א שנעלע חזרה: חזקיה הנביא האט געזען מיט רוח הקודש אז ער גייט האבן קינדער רשעים ר"ל, האט ער נישט געוואלט חתונה האבן. צו וואס דארף ער אראפ ברענגען נשמות וואס וועלן גורם זיין א צער למעלה ולמטה?... האט מען אים געווארנט פון הימל אז ער וועט פארלירן ביידע וועלטן, ווייל "בהדי כבשי דרחמנא למה לך". ער איז טאקע געווען א נביא, ער האט עס געקענט זען מיט רוח הקודש וואס וועט זיין, אבער דאס האט נישט מיט אים קיין שייכות, מ'האט אים געהייסן חתונה האבן, און פון דא און ווייטער האט נישט מיט אים צו טון.
שטעלט זיך פאר, ווען מיר וואלטן געהאט רוח הקודש, און פאראויס געזען וואס אונזערע קינדער וועלן אויסוואקסען, מ'זעט אז דער ערשטע וועט זיין א תכשיט, דער צווייטער וועט זיין א בינוני, דער דריטער וועט ל"ע ביי די פופצן אנהייבן... און דער אכטע טאכטער וועט ביי די זעכצן זיך אנטון וואו א... ר"ל און מען זאגט אונז: יא, דו זעסט טאקע זייער גוט, אבער דאס וויל מען פון הימל, טו מיט א חשק און שמחה וואס מ'האט דיר געהייסן!
עס וואלט לכאורה געווען אסאך לייכטער אויפן הארץ, מ'וואלט נישט באקומען די ווייסע האר ביי די פינף און דרייסיג, און נישט געדארפט נעמען
הויעך בלאד פרעשער פילס ביי די פערציג. אז מען ווייסט פון פאראויס אז ס'איז נישט מיין אייגענע טעות, און נישט מיין ב"ב'ס שולד, און אודאי האט דאס גארנישט צו טון מיט די עלטער פעטער'ס נאטורן, איז גאנץ א אנדערע - פרשה. ווער וויל דען נישט טון דער רצון הבורא?...
דאס איז עס, אזוי ווי מיר פארשטייען נישט פארוואס די "המספיק" משפחות ווערן גרעסער און גרעסער ל"ע, אזוי אויך האבן מיר נישט קיין השגה
פארוואס "ואת עמלנו אלו הבנים" ווערט מקוים ביי ערליכע, חשובע, נאבעלע בני תורה. און מאכט נישט קיין טעות, ס'איז נישט קיין נייע זאך פון נאך די מלחמה, אברהם אבינו, יצחק אבינו, און חזקיה הנביא האבן שוין באקומען דעם זעלבן הייליגען תפקיד, פארוואס? האבן מיר נישט קיין השגה!
דער וואס ליינט די שורות מיט געשמאק און הנאה, איז א סימן אז ער ווייסט ב"ה נישט במה דברים אמורים... צער גידול בנים איז כמחט בבשר החי, עס שטעכט ווי א הייסע נאדעל אונטער די נעגל, עס גיבט נישט קיין מנוחה טאג און נאכט, שבת און יו"ט, אויפן גאס און אין בית המדרש. יעדע שמחה אין די משפחה איז נאך א אפקומעניש. אזוי ווי א מחנך האט געזאגט: "די מעשה" איז נאך שווערער פון "יענע מעשה" ר"ל. דארט גייט מען צום דאקטער און מען טוט וואס מען קען, אבער ביי "די מעשה" ר"ל איז מען אינגאנצען פארלוירן, מ'איז אויף אלעס שולדיג, און מען שעמט זיך אפילו צו רעדן דערפון.
לאמיר צוריק קומען צום הגדה, כנגד ארבעה בנים דברה תורה. יא, ווען מ'גרייט אן די פלעצער פאר'ן סדר דארף מען זיכער מאכן צו געבן א בכבוד'דיגן זיץ פאר'ן בן רשע, מ'דארף פראבירן צו טון וואס מעגליך (און נאר אויב מעגליך) אז דער בן רשע זאל אנקומען צום סדר און זיך שפירן באקוועם דארט. מ'דארף אים אפשר נישט לאזן טון וואס ער וויל, "ואף אתה הקהה את שיניו", אבער דאך דארף מען פראבירן זיכער צו מאכן אז ער זאל בלייבן א חלק פון די משפחה.
און נישט נאר מיט דעם קינד וואס איז ל"ע אינגאנצען פארפארן דארף מען זיך נישט שעמען, נאר אפילו א "פארעווע בחור'ל" וואס ברענגט נישט דאס מערסטע נחת איז אויך מן השמים! די כבשי דרחמנא האבן אסאך געסלעך, מיר פארשטייען גארנישט דערפון.
פארשטייט זיך אז מען דארף כסדר טון אין חינוך, זיך אפגעבן מיט די קינדער פון קליינווייז אן, זיך דורכרעדן מיט מחנכים ווען מ'האט א חינוך-
שאלה, און אודאי אליינס זיין די ריכטיגע דוגמא פון א ערליכע טאטע און מאמע. אבער צו די זעלבע צייט דארף מען געדענקען און חזר'ן: "איך דארף טון וואס איך קען, און דאס איבריגע לאז איך איבער פאר'ן רבון כל המעשים ואדון כל הנשמות".
ווי דערמאנט, ס'איז טאקע נישט קיין נייע זאך, אבער למעשה זעט מען עס ווערט נתרבה פון די סארט בנים ל"ע, איז צייט אז כלל ישראל זאל אפמאכן צווישן זיך, אז די עלטערן זענען נישט חייב קיין בושת. עס האט גענומען לאנגע יארן ביז ווען דער תם איז געווארן אויס סוד און משפחה פראבלעם, ס'איז שוין צייט אנצוקוקן די עלטערן פון די פירות הנושרים ווי העלדן, נישט ווי דורכגעפאלענע.
צום שלוס: ערליכע קינדער איז דאס גרעסטע וואונטש פאר אונז אלע. ימים נוראים ביי "כתר" דער וואס זעט פאר זיך די דריי אפציע'ס אויף וואס צו
בעטן, איז "בנים צדיקים" דער ערשטע אויף די ליסטע. יעדער וויל האבן געראטענע קינדער, עוסקים בתורה ובמצות. מורי ורבותי, דעם דאנערשטאג – ערב ראש חודש סיון איז א זמן מסוגל צו בעטן, דער של"ה הק' האט אנגעגרייט פאר אונז א הארציגע תפלה מיט אלעס וואס מיר קענען נאר וועלן זיך אויסבעטן, ניצט אויס דער געלעגנהייט!
און טייערע עלטערן געדענקט: קיין שום תפלה און השתדלות גייט נישט לאיבוד. יעדע געוויין ביי ברכת התורה, און יעדע טרער ביי די הייליגע שבת
ליכט קומט אן ביז צום כסא הכבוד אליינס, דער שומע קול בכיות נעמט אן אונזערע הייסע תפלות און טרערן, און ער וויינט כביכול מיט מיט אונז, און ער ענטפערט: "מנעי קולך מבכי ועיניך מדמעה, כי יש שכר לפעולתך נאם ה', ושבו בנים לגבולם". די קינדער וועלן נאך צוריקקומען, ומלאה הארץ דעה את ה' כמים לים מכסים אמן.