אט די ווערטער האט אונז נביאות געזאגט דער נביא עמוס, ער האט פארגעזעהן אז ס'וועט קומען א צייט פון הונגער, א צייט פון דורשט, ווי אידן וועלן לעכצן און דורשטן צום הייליגן באשעפער, צו הערן א גוט ווארט, זיך מתחמם זיין לאור הנר פון די הייליגע תורה.
דער נביא האט געזעהן אונזער דור, דאס לעצטע דור פון עקבתא דמשיחא, ער האט געזעהן דעם געמיין וועלט אין וואס עס וועט אונז זיין באשערט צום לעבן, דער סאמע ענדע פונעם טרויעריגן גלות וועט זיין שווערער ווי דער לאנגער גלות אליין, שילא דקייטא קשא מקייטא, ס'וועט זיין א שרעקליכער הונגער און דורשט, אבער נישט פאר ברויט און וואסער, פון דעם וועט זיין בשפע, צו מ'האט יא פרנסה בהרחווה צו נישט, לעבן מיר אין א וועלט וואס ס'איז כמעט נישטא דער מציאות פון הונגערן, ב"ה אז מ'האט וואס צו עסן, נאר וואס ס'פעלט אונז יא איז טאקע את דברי השם, נאר טאקע דאס, א גוט ווארט און אביסל נאנט צו ווערן צום הייליגן טאטע אין הימל.
לאמיר נישט איבריג מאריך זיין נאר צוגיין גלייך צום ענין.
ס'איז מיר בייגעפאלן דעם פסח א קבלה טובה, אבער ביזן אויספירן וועט זיין א לאנגער און זייער שווערער וועג און כ'וועל דארפן אסאך חיזוק, נישט אזוי ווייט פונעם עולם (אגב ס'קען אלץ צוניץ קומען) ווי פון מיר אליין, אנצוהייבן שרייבן יעדע וואך א מאמר בשייכות מיט די וואכעדיגע סדרה בלשון צח ונקי, נישט קיין אריכות אין די וועלט אריין, נאר אביסל דברי התעוררות, ס'טייטשט אן אויפוועקונג פאר די שלאפענע און אן אויפהאלטונג פאר די וואכע אז מ'זאל נישט איינשלאפן.
דערווייל קלער איך עס צו האלטן אין איין אשכול, ס'הייסט נישט יעדע סדרה אין א באזונדערער אשכול, נאר איין לאנגס וואס וועט בעז"ה ווערן צוגעלייגט מידי שבוע בשבוע.
דער נאמען האבעך געגעבן "קומט אריין און כאפט א טרינק", ווייל דער עובר ושב וואס גייט אריבער בין שבילי הקרעטשמע ווערט געלאדענט אריין, זיך אנוווארימען דעם געמיט, זעטיגן דעם נפש און ארויסגיין נאך מער הונגעריג.
וואס הייסט נאך מער הונגעריג?
ס'דיוע לכל אז ביי רוחניות איז נישט שייך צו ווערן זייט. א איד בלייבט אלץ הונגעריג. אז מ'קען מס' ברכות וויל מען קענען מס' שבת און אזוי ווייטער. א איד האט נישט קיין געצוימטער ציל, זיין ציל איז "אלעס". נאר ס'דארף גיין צוביסליך, מ'קען נישט גיין קיין פסיעות גסות.
סידוע דאס ווארט, "אחת שאלתי מאת השם אותה אבקש". מ'דארף גיין פאוואליע, איינס אויפאמאל, און אותה אבקש, קודם נאר דאס, נאר איין זאך, און שפעטער וועט שוין ווערן שבתי בבית השם כל ימי חי', דער רבוש"ע וועט העלפן אז ס'וועט נשרש ווערן אלעס, ס'וועט זיין שבתי בבית השם, דער מענטש וועט אינגאנצן זיין בבית השם, און טאקע כל ימי חי' און זיך פון דארט נישט ארויסזעהן. אבער אנהייבן דארף מען מיט אחת, איינס אויפאמאל.
במילא איז אונזער וואונטש אז ווען איר וועט פון דא ארויסגיין וועט איר ווערן הונגעריג פאר נאך, הונגעריג ארייצוקוקן אין א חסידיש ספר; זיך צו פארפלאגן איבער א בלאט גמרא; נישט זיך באפרידיגן מיט מיינע פאר ארימע רייד וואס איז פונקט גענוג ווי צו ווייזן דעם קליין אלט שטיקעל ברויט פארן ארימען, נאר די נשמה וועט טאקע וועלן אסאך מער אי"ה, שבתי בבית השם כל ימי חי', לחזות בנועם השם, שפירן א זיסן טעם אינעם דרך התורה, אינעם דרך פון זיין אן אפגעהיטענער ערליכער איד, ולבקר בהיכלו, אמן.
און מיט דעם וויל איך מודיע זיין בדרך "דיסקלעימער" אז לא הגעתי בכלל צו עפעס ערליכקייט אדער אמת, און כ'זאג עס אייך באמת, נאר ס'האט מיר פשוט אנגעכאפט אן התעורעורת וואס כ'קען באשטיין אז ס'זאל אנהאלטן און כ'זעה אין דעם א געלעגנהייט.
והוא רחום יכפר אויב ס'וועט געזאגט ווערן עפעס וואס וכו'.
מיר שטייען היינט נאכן הייליגן יו"ט פסח, איי ווי נעמט מען די ווערטער, וואס קען מען דען נאך זאגן וועגן דעם ראש כל המועדים; דער יו"ט וואס איז העכער פון אלע; דער יו"ט וואס הייבט אונז אלע אויף; אנשים נשים וטף אין יעדע מצב און אין יעדע בחינה שפירן זיך אין אים דערהויבן?!
מ'זאגט נאך פונעם הייליגן ישמח ישראל אז ווער ס'גלייבט נישט אז יעדער איד, אפי' דער גרעסטער פושע ישראל קען תשובה טאן בליל התקדש החג, דער איז די רשע פון די הגדה...
אין אזא הייליג יו"ט ווערט קיינער נישט אויסגעלאזט, נאר מפילט זיך אן מיט אלע געהויבענע השפעות ברוחנות ובגשמיות.
און פון די די ימי העליה, די ימי החג, גיימיר אריין אין די ימי הספירה, אויך טעג הייליג און טייער וואס מ'וועל מיר האפענטליך נאך צוקומען דערצו.
אבער אין די טעג איז פארט דא עפעס אבילות וואס מ'איז נוהג אויף די כ"ד אלף תלמידי ר' עקיבא וואס זענען נעדר געווארן אין די טעג, ס'איז אביסל ימי הקטנות, נידריגערע טעג וואס קומט גלייך נאז אזא הויכער יום טוב.
איז כדאי צו רעדן פון א טייער ווארט פונעם הייליגן מונקאטשער רב זי"ע אין דרכי חיים ושלום.
רש"י זאגט אין פרשת אמור, אמור אל הכהנים, להזהיר הגדולים על הקטנים.
זאגט דער מנחת אלעזר אז די סדרות פון פר' אמור און פר' פנחס וואס אין זיי רעדט מען פון די מועדים, קומען אלץ אויס: פר' אמור אין די ימי הספירה און פר' פנחס אין בין המצרים. ביידע זענען טעג וואס מ'איז נוהג אבילות.
זאגט ער להזהיר הגדולים, מלשון והמשכילם "יזהרו", שיינען, די סדרות וואס אין זיי ווערט געברעגט די ימים טובים, די ימי הגדולה, זאל באלייכטן על הקטנים, אין די ימי הקטנות ווען מ'שטייט אין די ימי אבילות. ע"כ פון זיינע טייערע ווערטער.
דער ענין איז, אז אין סיי וועליכע צייט איז דער תורה דאס וואס ווארפט א ליכט אויפ'ן טונקעלן האריזאנט. דער גאנצע שיינקייט וואס לייכט אויף א איד אינעם לאנגן גלות איז נאר די תורה הקדושה, און אפי' מ'האלט שוין נאך יו"ט און מ'שפירט אז מ'האט נישט גענוג מיטגענומען, מ'איז שוין ארויס פון די ימי הגדולה און משפירט נישט אז מ'האט עפעס צופיל איינגעקויפט, איז אבער דא א תורה וואס מאכט לעכטיג און גלייכט אונז אויס דעם וועג א גאנץ יאר, נישט נאר אין די ימי הגדלות, נאר סיי ווען איז אוריתא וישראל חד און מ'קען זיך אלץ געבן א קלעב אן דערין און ס'שיינט ווידער אויף.
ס'ידוע דאס ווארט פונעם הייליגן בעלזער רב זי"ע אויפ'ן פסוק מה יפו פעמיך בנעלים, ווי שיין איז פעמיך, ווען דאס הארץ קלאפט, בנעלים, ווען מ'האלט ביי נעלות החג און מ'איז צוקלאפט אז מ'האט נישט גענוג אויפגעטאן אין יו"ט.
דאס אליין איז שיין, דאס אז א איד איז הונגעריג און דורשטיג צו עפעס העכערס, ער איז נישט צופרידן מיט וואס ער האט זיך איינגעקויפט, ער וואלט געדארפט אסאך מער, דאס אליין איז שוין אויך עפעס, און נישט סתם עפעס נאר נאך מער ווי עפעס, ס'איז דאך אזוי שיין!
די וואך הייבט זיך אן די סדרה ויהי ביום השמיני קרא משה לאהרן ובניו. ויהי ווייסן מיר דאך איז עפעס א לשון צער.
מ'קען אפשר זאגן א שטיקעל פשט, אז ויהי ביום השמיני מיינט טאקע א טאג נאך יו"ט ווען א איד גיבט א קרעכטץ אז ס'איז שוין אדורך די לעכטיגע טעג און, ליידער ליידער, כ'האב זיך נישט גענוג אנגעפילט. און דאן איז קרא משה לאהרן ולבניו.
לאמיר א נעם טאן דעם יום השמיני.
דער אכטער טאג איז א טאג נאכן זיבעטער טאג, וואס ס'ידוע אז די וועלט גייט אן זיבן טעג און דארט ענדיגט זיך עס און ס'הייבט זיך אן נאכאמאל פרישע זיבן טאג, ס'נישט דא קיין יום ח' לס' שמיני, ס'ווערט יום א' לס' תזו"מ.
דאס מיינט יום השמיני, נישט דייקא דער אכטער טאג, נאר א טאג נאכן זיבעטער, ס'איז שוין יום השמיני, ס'שוין נאך א יו"ט, ס'איז שוין אוועק, ס'הייבט זיך אבער נישט פריש אן ווי יעדע וואך, נאר ס'איז אוועק און ביז איבערס יאר וועט מען ווארטן אויף נאך אזא געלעגנהייט. נאך ווי ס'איז איין צער אז ס'איז שוין יום השמיני, ווי שטארק זאגט זיך וי הי ביום השמיני אז מ'קומט אן אין דעם טאג, א טאג נאך די זיבן טעג און מ'זעהט זיך מיט ליידיגע קעשענעס?!
אבער פארדעם זאגט דער פסוק קרא משה לאהרן ובניו.
משה רבינו ווייזט אויף די תוה"ק, משה רבינו האט די זכיה געהאט אז די תורה הקדושה, דער לעזונג צו אונזערע אלע שמערצן און ווייען, ווערט גערפון אויף זיין נאמען, תורת משה רבינו. רופט אונז משה רבינו און ער זאגט: נעמט אייך די תורה, אפי' ס'שוין דורך דע געהויבענע טעג, ס'איז קיינמאל נישט צו שפעט, מיט די תוה"ק קען מען נאך אלץ נתעלה ווערן.
ווייטער שטייט לאהרן.
אהרן איז דאך געווען דער כהן הגדול מאחיו, און דער עיקר איז געווען זיין הייליגע עבודה מיט די קרבנות. משה רבינו זאגט פאר אונז, נעמט אייך די עבודה, איזהו עבודה שבלב זו תפילה, הייבט אן דאווענען מיט כוונה און ערליכקייט, שמעתא בעי צלותא, אן א געשמאקער ווארימער דאווענען וועט אייך פעלן אין אייער לערנען, נעמט דאס אויך אריין אינעם בילד, ניצט אויך די סגולה פון אהרן הכהן, די סגולה פון עבודה שבלב, וועט איר זיין באגליקט, וועט אוועקגיין אייערע קרעכצן.
אבער דער עיקר איז ווי ס'שטייט ווייטער ובניו,
די בני אהרן וואס מ'ווייס מיר דאך אז כהנים זריזין, כהנים פוילן נישט אונטער און דאס איז דער עיקר שבעיקרם.
וויפיל מאל האבעך שוין אפגעמאכט פעסט אז כ'גיי אנהייבן דאווענען מילה במילה, אינזינען האבן וואס כ'זאג, און אוודאי וועט מען מקדים זיין ס'דאווענען מיט א שעה גמרא, נוטריקן ג'בריאל מ'יכאל ר'פאל א'ריאל אז די הייליגע מלאכים זאלן מיר מעלה זיין די תפילות, און א חסידיש ספר אז דער פלאם און קאך זאל זיך צינדען?! אבער ס'קומט למעשה און ס'צינד נישט און ס'קאכט נישט, פארוואס?
ווייל איך הייב נישט אן גלייך!
אלץ קלער איך אז פון מארגן גיי איך אויפשטיין יעדן פארטאגס; מארגן גיי איך נישט מאכן קיין קופקעס אין ביהמ"ד און כ'גיי בשו"א נישט פלוידערן מיינע דברים של דופי, נאר כ'גיי קומען אין ביהמ"ד צו לערנען און דאווענען; מ'הייבט נישט אן אויף די מינוט, דאס ברענגט צו אז דער יצר וואס ברענט אייביג, צינט מיטאמאל אן די עיר קאנדישאן און ס'ווערט פיין קיל און אלעס ווערט מיטאמאל גוט אזוי אויך, און מ'פארגעסט פון די הערשט פארלאשענע התעורעורת.
דערפאר דארף מען האבן נישט נאר בחינת משה ואהרן, תורה ועבודה, נאר אויך בחינת בני אהרן, זיין א זריז נזכר און זיך גלייך נעמן אין די האנט אריין.
ויהי ביום השמיני, ווען מ'האלט שוין דא ביום השמיני, א טאג נאכן הייליגן יו"ט און ס'טוט וויי אז מ'האט נישט גענוג מיטגענומען, קרא משה לאהרן ובניו, דארף מען אפיר נעמן אט די דריי: תורה עבודה און איבער דעם זריזות, זיך נעמן גלייך נישט ווארטן אויף שפעטער.
אזוי ווי ס'איז היינט די יארצייט פון מרן הדברי חיים זי"ע, דער צדיק הדורות וואס אונזער דור האט נאך די זכיה געהאט צו האבן מער ווי איין דור רביעי פונעם צאנזער רב זצ"ל צווישן אונז, ס'הייסט א שטיקעל נאנטער שייכות, מעג מען שמועסן פון א שטיקעל סיפור וואס מ'דערציילט נאך פונעם הייליגן דברי חיים זכותו יגן עלינו.
אינדערהיים איז געווען דער "מארק טאג". פאר ווער ס'ווייס נישט וואס דאס מיינט קען זיך פארשטעלן אז ס'איז נישט געווען ווי היינט א וועלט מיט פארבריקן און פראדוקציע, ס'איז נישט געווען די אלע קראמען, מער ווייניגער איז געווען אין יעדע פון די גרעסערע שטעט א טאג וואס אלע סוחרים פונעם אומגעגענט זענען זיך צוזאם געקומען אויפ'ן מארק, און יעדער האט ארויסגעלייגט זיינע סחורה וואס ער האט מיטגעברענגט צום פארקויפן און מ'האט געקויפט און פארקויפט.
דער יום השוק איז געווען ווי פאר א היינטיגער אינגערמאן יעדן טאג 9-5, ס'איז געווען די צייט ווען די אלע סחורת און הארעוואניע פון א גאנצע וואך האט געברענגט רעזולטאטען, מ'האט עס פארקויפט און געהאט ברויט און פויגל מילך פאר איבער די וואך.
אין צאנז, די שטאט וואס האט די זכיה געהאט אז דער הייליגער צאנזער רב האט פון דארט ארויסגעשיינט קדושה וטהרה איבער די גארער וועלט, דארט איז דער מארק טאג געווען אין א פרייטאג. יעדע וואך פרייטאג זענען זיך צוזאם געקומען אלע ארומיגע פויערן ולהבדיל די אידישע איינוואוינער און מ'האט געמאכט געשעפטן.
יעדן פרייטאג ווען ס'איז געקומען חצות היום האבן זיך די אידישע סוחרים גענומען די פעק און זעק און מ'איז אהיים זיך גרייטן צום הייליגן שבת.
אטאמאטיש איז דער מארק טאג פאר די אידישע סוחרים געווען נאר א האלבער, ס'איז געווען ווייניגער צייט סיי צו קויפן סחורה און סיי צו פארקויפן, הקיצור, אידן האבן געהאט א קלענערער געלעגנהייט צו פארדינען א גראשען.
האט מען מחליט געווען זיך צו ווענדן צום שטאטראט און בעטן אז מ'זאל רוקן די מארק טאג אויף אן אנדערער טאג ערגעץ אינמיטן די וואך.
איז מען געגאנגען פרעגן דעם הייליגן דברי חיים.
האט דברי חיים נישט מסכים געווען, ערקלערענדיג פאר די אידן: ווער קען זיך משער זיין די נחת רוח אויבן אין הימל ווען ס'קומט חצות היום, ס'איז אינמיטן א העפטיגן מארק טאג און אידישע קינדער לייגן אלעס אין א זייט; מ'לאזט איבער אלעס און מ'גייט אהיים זיך גרייטן צום הייליגן שבת! ס'מאכט דאך אזא נח"ר למעלה אז ס'לוינט נישט עס אויפצוגעבן פאר אפאר גראשן.
נישט קיין חילוק וואספארא שבת מ'פראוועט, צו מ'לערנט יא סידורי של שבת צו נישט, אבער א איד גייט אהיים און מאכט שנעל גרייט די לייכטער ווייל א מינוט נאכן זמן וועט ער פאר כל הון דעלמא נישט מחלל שבת זיין, קאנען מיר זיך דען פארשטעלן וואס מ'טוט דערמיט?
קוקט אן א ינגערמאן וואס רייכערט.
זיין ווייב האט אים שוין געבעטן טויזענטער מאל: הער אויף רייכערן ווייל כ'ווייס נישט וואס כ'טוה מיט דיר; זיין דאקטאר האט אים געזאגט אז ביזט משוגע אז די רייכערסט מאכסט קראנק דיר מיט אלע ארום דיר; זיינע חברים קענען נישט שטיין לעבן אים ווייל ער רייכערט און ס'גייט א רויך; אבער ער קען עס בשו"א נישט אוועקווארפן ווייל ער "מוז" עס האבן.
קומט אבער דער שבת פייפער און גיבט א פייף און פלוצליג ווערט ער אויס עדיקטעט, פאר די קומענדיגע פינעף און צוואנציג און אהאלב שעה וועט ער בטעות נישט רייכערן!
און מיינט נישט אז ס'גלוסט אים נישט, מוצאי שבת גלייך ביים זמן לויפט ער כאפן א ציגראטעל ווייל ס'גאארט אים, נאר שב"ק האט ער נישט געקענט חלומען פון רייכערן ווייל ער איז א טרייער איד צום הייליגן באשעפער.
קען מען זיך דען פארשטעלן וואס מ'טוט דערמיט? ס'גרייכט דאך הויך הויך הויך, זייער הויך, מ'קען ניטאמאל טראכטן וואס פארא זכותים מזעמיר מעורער מיט יעדע אידישע פעולה.
ס'דא א באקאנט ווארט פונעם הייליגן תניא זי"ע אויף דאס וואס די תורה איז מעיד אויף משה רבינו והאיש משה עניו מאד מכל האדם.
פרעגט ער, משה רבינו איז דאך געווען אזוי גרויס, ער איז דאך געווען דער גרעסטער נביא, גערעדט מיטן רבוש"ע פנים אל פנים און אראפגעברענגט א תורה פאר כלל ישראל, ווי איז דאס מעגליך בדרך הטבע אז ער זאל זיין אזא עניו, און נישט סתם איינס, נאר מכל אדם, די גרעסטע וואס ס'שייך?
נאר מיט די בחינה וואס מהאמיר געשמועסט זאגט ער אז משה רבינו האט געזעהן דעם כלל ישראל עד סוף כל הדורות, ער האט געזעהן ווי א איד וואס האט נישט משיג געווען עפעס גרויסע השגות אין תורה ומצות ווי משה רבינו וואס האט אלעס געהערט ממקור ראשון, מפי הגבורה אליין, ער האט געזעהן ווי א איד ווארפט אוועק דעם ציגארעט אן וויסן די פנימתדיגער הייליגקייט פון שבת קודש, ער האט געזעהן באמת די הויכקייט פון אזאליכע אידן, איז נישט קיין וואונדער אז ס'איז געווען עניו מאד מכל אדם, ער האט געהאלטן אז די אידן וואס טוען מצות ומעש"ט מיט א תמימות זענען אסאך העכער ווי די וואס פארשטייען. בערך אזוי טייטשט דער הייליגער תניא.
היוצא לנו פון די אלע זאכן.
א איד דארף שטרעבן און גלוסטן פאר מער און מער, אבער אין איינוועגס מעג מען זיך מחזק זיין אז מ'זעמיר שוין גארנישט קיין גארנישט, און אונזער דור איז טאקע אנגעגרייט מקבל צו זיין דעם מלך המשיח.
ווייל ס'דאך שוין שווער א הארבע פראגע, אויב ער איז נישט געקומען צום הייליגען רבי ר' זושע וועט ער דען קומען צו אונז?
אבער הוא אשר דברנו, טאקע דאס, ווען ס'שוין נישטא קיין רבי ר' זושע, ס'שוין נישטא די אידן וואס זענען משיג און ווייסן די טעמי המצות און די טיפקייט פון יעדע זאך, און דאך איז מען א טרייער תורה איד, צו די אידן וועט ער בקרוב קומען.
אונז וועלמיר בקרוב זוכה זיין צו זיין מקבלי פני השכינה בביאת משיח צדקינו באנפין נהירן בב"א.