אונטערן שווערד שפיל - חוה"מ סוכות תשע"ח

[גרינע]

ס'איז דאך אבער יא דא ב"ה א געשמאקע ערליכע אונטערן חבריא וואס שטעלן יא צו וואס צו טוהן אויף א כשר'ן, אויסגעהאלטענעם וועג...
האט זיך דער שטן פארלייגט אז עס זאל נישט גיין אזוי גלאטיג איז וואס.. דארף יעצט יעדער ארויסגיין פון די גלייזן און זיי דארפן אזוי כאפן דערפאר??!!
פאזיטיוו!!

[zugurnish]

טייערע יודען, אז ס'נישטא ווי צו טראגן די קינדער גייט מען מיטן קאפ אין וואנט אריין?

אפילו עס וואלט געווען וואו צו גיין חול המועד וואלט איך דוקא געברענגט צו אינטערן פלייעז

זיי טוען שוין יארן אין ערליכער וועג און פארלאז אויף זיי א הונדרעט פראצענט.

אינטערטיינמענט פאר קינדער-- יא יא מען מעג, א קינד מעג און דארף צייט צו אפרוען פון די געווענטלעכער יום יום
און צושטעלען אויף א כשרע וועג ווען עס איז דא אויפן גאס אזויפיל אנדערע ניט ערליכערע זאכן
איז א מצוה גדולה

[דאנציגער]

טראכט פאר איין רגע, וועלכע הייליגע מחשבה קומט א קינד ארויס פון יענע שפיל?
מ'רעדט פון א צדיק? מ'רעדט פון תורה? מ'איז מוסיף עפעס וואס איז די רצון השם?
וועלכע געוואלדיגע תכלית האט עס 'אונז' געגעבן, ווען מ'טראכט היינט צוריק, סיי וועלכע שפיל, זעמל שוועמל אונטערן אויבערן..
אז איינער ליגט אין קראנקן בעט, און דאס מאכט עהם פרייליך, האב איך גארנישט געזאגט, אז א יוד כאפט זיך אהין זיך אויסלופטערן, זאג איך אויך גארנישט. אבער קינדער!!! אונזערע אוצרות, וואס זייער קאפ איז ריין, און עס ווארט א נייר חלק ויפה צו ווערן אנגעפולט מיט יראת שמים תורה וחיות דקדושה. דארף לכבוד יום טוב ולכבוד החג פארשוואוילען אין דברים שמה בכך? פליז ביטע וכל לשון של בקשה, ענטפערט מיר די אמת!

[לייבל שטילער]

איך שיק מיינ(ע) קינד(ער) צו אונטערן ווייל:

איך האב א חיוב אלץ ושמחת בחגיך צו מאכן מיין ווייב און קינדער בשמחה, אמאל זענען זיי אפשר געווארן בשמחה מיט קליות ואגוזים, אבער היינט ליידער איז די מציאות אנדערש, און מיט א אונטערן פלעי זענען זיי פריילעך א גאנץ יו"ט ובזה קיימתי אני והם מצות עשה של ושמחת בחגיך.

[למעלה משבעים]

ס'איז מאדנע צו זען ווי ווייניג קאנטראל מענטשן האבן אויף זייערע קינדער... אויף אזוי ווייט אז מען ווייסט שוין נישט ווי אזוי מען קען זאגן פארן קינד, סארי, כ'האב פראבירט און ס'איז נישט געלונגען...

און נאמער אינטרעסאנט איז מיטצוהאלטן ביי ערוואקסענע אז אויב ארבעט עפעס נישט ווי מען וויל, ווערט מען ממש אויס מענטש און מען פארלירט דאס גאנצע זעלבס-קאנטראל, און אפשר איז עס תלוי הא בהא, אז די עלטערן פארשטייען נישט ווי אזוי צו עקסעפטן ווען עפעס גייט נישט גלייך ווי מען וויל, ממילא ווייסט מען נישט ווי אזוי דאס אויסצולערנען פארן קינד, וגלגל החוזר.

[גארגארפיק]

ס'איז דאך אבער יא דא ב"ה א געשמאקע ערליכע אונטערן חבריא וואס שטעלן יא צו וואס צו טוהן אויף א כשר'ן, אויסגעהאלטענעם וועג...
האט זיך דער שטן פארלייגט אז עס זאל נישט גיין אזוי גלאטיג איז וואס.. דארף יעצט יעדער ארויסגיין פון די גלייזן און זיי דארפן אזוי כאפן דערפאר??!!
פאזיטיוו!!

עס איז ממש א חרפה און א בושה אז אידן בארעדן איינע די אנדערע אזוי מיס כאולי די אונטערן חברי' האט נישט בעסער וואס צו טו ווי אפטון דעם ציבור
אלע קריטקירער שעמט אייך!!!!

[דער בדחן]

א יוד מיט א סענס אויף יומער איז צוגעגאנגען צו מיין רב אין בית מדרש און געפרעגט ווען ער גייט צו די פלעי?, ער האט איהם אנגעקיקט אזוי ווי אראפ פון די לבנה, זאגט ער, די רב האט די מהודערדיגסטע ד מינים פאסט זיך צו האבען די מהודערדיגסטע ושמחת בחגיך, און האבען דווקא א ווי איי פי פלאץ

[זעירא דמן חבריא]

בנוסף להנ"ל, זעה איך ביי מיינע קינדער אז זייער קאפ ווערט ממש אריינגעאטן כל כולו אין די שפיל. ביי זיי איז אנדערש ווי ביי די ערוואקסענע, מיר האבן אנגעפאקטע קעפ מיט כל מיני אינפארמעישאן, ממילא אפילו מ'זעהט א פלעי, איז עס בלויז נאך א קוקעניש, און ווייטער געגאנגען, משא"כ די קליינע קינדער לייגן זיך אריין אין די מעשה און לערנען אפ יעדע עקטא"ר און קליינע דיטעיל פונעם פלעי, און עס בוזשעוועט וואכן לאנג און זייערע מוחות, זיי שפילן אס איבער, און שמועסן עס אויס ביי יעדע געלעגנהייט, די עקטארס ווערן ביי זיי ארויפגעקוקטע פיגורן און העלדן.
בקיצור זיי נעמען דאס גאנץ אנדערש אויף ווי אן ערוואקסענע מענטש.
און היינו טעמא איך שיק נישט מיינע חברה אהין.

[דער בדחן]

בנוסף להנ"ל, זעה איך ביי מיינע קינדער אז זייער קאפ ווערט ממש אריינגעאטן כל כולו אין די שפיל. ביי זיי איז אנדערש ווי ביי די ערוואקסענע, מיר האבן אנגעפאקטע קעפ מיט כל מיני אינפארמעישאן, ממילא אפילו מ'זעהט א פלעי, איז עס בלויז נאך א קוקעניש, און ווייטער געגאנגען, משא"כ די קליינע קינדער לייגן זיך אריין אין די מעשה און לערנען אפ יעדע עקטא"ר און קליינע דיטעיל פונעם פלעי, און עס בוזשעוועט וואכן לאנג און זייערע מוחות, זיי שפילן אס איבער, און שמועסן עס אויס ביי יעדע געלעגנהייט, די עקטארס ווערן ביי זיי ארויפגעקוקטע פיגורן און העלדן.
בקיצור זיי נעמען דאס גאנץ אנדערש אויף ווי אן ערוואקסענע מענטש.
און היינו טעמא איך שיק נישט מיינע חברה אהין.

גם אני מצטרף

[פנחס בן חיים]

צו דעם מגיב וואס האט פריערד גערעדט איבער אנדערע אלטערנאטיוון חול המועד
במחילה מכבודך, ס'איז ליידער, אין די היינטיגע וועלט, נישטא כמעט קיין פלאץ צו גיין חול המועד, וואו מען טרעט ארויס פון דעם ד' אמות פונעם אידישן פערטל, באגעגענט מען זיך ליידער מיט געפערליכע ראיות אסורות. מיר זענען ליידער אין א שווערן גלות, נישטא ווי מען קען ארויסטראגן קינדער. פריערד רעדט עמיצער פון ניאגרא פאלס, כ'ווייס נישט אויף וואסערן פלאנעט יענער איז, און וויפיל זיין יראת שמים איז, אבער אפילו א זקן בן שמונים וואס גייט מיט פארמאכטע אויגן טאר נישט גיין אין ניאגרא פאלס, און אוודאי נישט קיין טאטעס און קינדער.
אדרבה זאג מיר וועלכן פלאץ מען קען גיין חול המועד אן זיך אנשטויסן מיט די מחנות בני חם וואס האבן אראפגעווארפן פון זיך יעדן ברעקל מאראל. כמעט נישטא. דערפאר יאז פארשטענדליך אז טאטעס זוכן שטארק אויסנוצן דעם געלעגנהייט צו געבן פאר קינדער אן אונטערהאלטונג אוי'פן כשר'ן אופן

לייגסט עס אראפ אזוי הארציג און דראמאטיש, אז פון דיין תגובה ביז זאגען אז ווער עס שטיצט אינטערן מיט געלט זעט אפאנע ישועות איז ממש א קאצן שפרינג ווייל אמער זיי ראטווען דאך די יוגענט פון די בני חם, באלד וועט נאך איינער מאכען געלט אויף דעם.

ליסען, אינטערן איז גוט, און עס איז דא נאך גיטע זאכען, צענדליגער טויזענטער און טאטעס טרעפן וואס צו טיען ערליכעהייט אן "אינטערן", און אנדערע טרעפן עס מיט זיי, כולם אהובים וקדושים, אבער שטעל זיי נישט אהער אלץ הצלת הדור.

[עמקן]

איינער וואס האט אפילו א משהו יראת שמים, שיקט נישט די קינדער אויף אזעלכע מקומות. א קינד דארף זיין א קליינע עדאלט. א קינד דארף לערנען חול המועד. העכסטנס 10 מינוט שפאצירן.

[לייבל שטילער]

איינער וואס האט אפילו א משהו יראת שמים, שיקט נישט די קינדער אויף אזעלכע מקומות. א קינד דארף זיין א קליינע עדאלט. א קינד דארף לערנען חול המועד. העכסטנס 10 מינוט שפאצירן.

און איינער וואס פארשטייט א משהו צו חינוך רעדט נישט אזוי.

[מומחה עצום]

בנוסף להנ"ל, זעה איך ביי מיינע קינדער אז זייער קאפ ווערט ממש אריינגעאטן כל כולו אין די שפיל. ביי זיי איז אנדערש ווי ביי די ערוואקסענע, מיר האבן אנגעפאקטע קעפ מיט כל מיני אינפארמעישאן, ממילא אפילו מ'זעהט א פלעי, איז עס בלויז נאך א קוקעניש, און ווייטער געגאנגען, משא"כ די קליינע קינדער לייגן זיך אריין אין די מעשה און לערנען אפ יעדע עקטא"ר און קליינע דיטעיל פונעם פלעי, און עס בוזשעוועט וואכן לאנג און זייערע מוחות, זיי שפילן אס איבער, און שמועסן עס אויס ביי יעדע געלעגנהייט, די עקטארס ווערן ביי זיי ארויפגעקוקטע פיגורן און העלדן.
בקיצור זיי נעמען דאס גאנץ אנדערש אויף ווי אן ערוואקסענע מענטש.
און היינו טעמא איך שיק נישט מיינע חברה אהין.

דאס איז איינע פון די גרעסטע אישוס וואס איך האב מיט די פלעי. להבדיל א"א הבדלות ביי די גויאישע וועלט ווערן קינדער נישט אזוי פארגאפט ווייל ס'איז א חלק פון לעבן און זיי זענען געלערנט וויאזוי זיך אומצוגיין מיט אזעלכע זאכן, אויך איז יעדע מינוט איז דא עפעס אנדערש. אבער ביי היימישע אידן איז נישט דא נאר דאס, און ווי איר ברענגט עס גוט ארויס "עס בוזשעוועט וואכן לאנג אין זייערע מוחות".

[עמקן]

סאשאד פאר זיעערע מוחות.

[נערישער אינגרמאן]

א קינד דארף לערנען חול המועד. העכסטנס 10 מינוט שפאצירן.

די סטעמענט איז נישט קלאר. פון ווי נעמט איר די נומבער צען, אפשר ניין אדער עלעוו?
אין חדר שפילט מען אויך נאר 10 מינוט?

בד"וו וויפיל יונגלעך האט איר?

[פעיק נוז]

איינער וואס האט אפילו א משהו יראת שמים, שיקט נישט די קינדער אויף אזעלכע מקומות. א קינד דארף זיין א קליינע עדאלט. א קינד דארף לערנען חול המועד. העכסטנס 10 מינוט שפאצירן.

יא! יא! זאג נאר האלאו! וויפיל שעה א טאג זיצסטו און שרייבסט אויף אייוועלט? איך גלייב אז פיל מער ווי דיין קינד'ס צען מינוטיגע שפאציר

[יאסעלע]

בד"וו וויפיל יונגלעך האט איר?

[דאנציגער]

בנוסף להנ"ל, זעה איך ביי מיינע קינדער אז זייער קאפ ווערט ממש אריינגעאטן כל כולו אין די שפיל. ביי זיי איז אנדערש ווי ביי די ערוואקסענע, מיר האבן אנגעפאקטע קעפ מיט כל מיני אינפארמעישאן, ממילא אפילו מ'זעהט א פלעי, איז עס בלויז נאך א קוקעניש, און ווייטער געגאנגען, משא"כ די קליינע קינדער לייגן זיך אריין אין די מעשה און לערנען אפ יעדע עקטא"ר און קליינע דיטעיל פונעם פלעי, און עס בוזשעוועט וואכן לאנג און זייערע מוחות, זיי שפילן אס איבער, און שמועסן עס אויס ביי יעדע געלעגנהייט, די עקטארס ווערן ביי זיי ארויפגעקוקטע פיגורן און העלדן.
בקיצור זיי נעמען דאס גאנץ אנדערש אויף ווי אן ערוואקסענע מענטש.
און היינו טעמא איך שיק נישט מיינע חברה אהין.

גם אני מצטרף

אהה, כ'בין נישט קיין פורש מן הציבור..

[סאיזגוטבה]

ס'איז דאך אבער יא דא ב"ה א געשמאקע ערליכע אונטערן חבריא וואס שטעלן יא צו וואס צו טוהן אויף א כשר'ן, אויסגעהאלטענעם וועג...
האט זיך דער שטן פארלייגט אז עס זאל נישט גיין אזוי גלאטיג איז וואס.. דארף יעצט יעדער ארויסגיין פון די גלייזן און זיי דארפן אזוי כאפן דערפאר??!!
פאזיטיוו!!

עס איז ממש א חרפה און א בושה אז אידן בארעדן איינע די אנדערע אזוי מיס כאולי די אונטערן חברי' האט נישט בעסער וואס צו טו ווי אפטון דעם ציבור
אלע קריטקירער שעמט אייך!!!!

[זעירא דמן חבריא]

ביי די גויאישע וועלט זענען שוין די קינדער'ס מח פון קליינווייז אן אנגעפיקעוועט גענוי ווי אן ערוואקסענע גוי, ס'טומעלט מיט שטותים אז ס'מאכט נישט אויס אז מ'ווארפט אריין נאך א פלעי. און ועל כולם דארפן זיי נישט לערנען די היילגע תורה און דינען דעם הייליגן בורא, אבער א אידיש קינד זאגן חז"ל הלומד ילד למה הוא דומה לדיו הכתובה על נייר חדש. נישט גענוג אז אונזערע קינדער זעהן און הערן צופיל אומוועלנדיג, זאלן מיר עלטערן נאך גיין און זיי פיטערן און אנשטאפן מיט דברים של מה בכך (אפילו ס'זאל יא האבן א מוסר השכל, קען מען עס טוהן אויף אנדערע אופנים, און כ'האב נאכנישט געזעהן אז קינדער זאלן עפעס ארויסלערנען פון די אלע פלעי'ס, אויסער די פאקט אז זיי זאלן שטרעבן צו זיין אן עקטער).

מיר עלטערן ווילן אז אונזערע קינדער זאלן ארויפקוקן ערליכע אידן, און זיי פרובירן נאכצומאכן, בו בזמן טוען מיר דאס פארקערטע.

בד"וו די אויסגעדראשענע טענה אז מ'דארף צושטעלן בדרך היתר אז מ'זאל נישט זוכן אין פרעמדע פעלדער, האט נישט קיין שום האפט, דאס זעלבע נוצט יעדער מאן דהוא וואס ווילן ליינען, הערן, קוקן, עסן, גיין וואו ער וויל, זאגט ער אז מ'דארף עס געבן אויף אן אויסגעהאלטענעם אופן, וא"כ בטלת כל התורה והחסידות.

[דאנציגער]

בנוסף להנ"ל, זעה איך ביי מיינע קינדער אז זייער קאפ ווערט ממש אריינגעאטן כל כולו אין די שפיל. ביי זיי איז אנדערש ווי ביי די ערוואקסענע, מיר האבן אנגעפאקטע קעפ מיט כל מיני אינפארמעישאן, ממילא אפילו מ'זעהט א פלעי, איז עס בלויז נאך א קוקעניש, און ווייטער געגאנגען, משא"כ די קליינע קינדער לייגן זיך אריין אין די מעשה און לערנען אפ יעדע עקטא"ר און קליינע דיטעיל פונעם פלעי, און עס בוזשעוועט וואכן לאנג און זייערע מוחות, זיי שפילן אס איבער, און שמועסן עס אויס ביי יעדע געלעגנהייט, די עקטארס ווערן ביי זיי ארויפגעקוקטע פיגורן און העלדן.
בקיצור זיי נעמען דאס גאנץ אנדערש אויף ווי אן ערוואקסענע מענטש.
און היינו טעמא איך שיק נישט מיינע חברה אהין.

דאס איז איינע פון די גרעסטע אישוס וואס איך האב מיט די פלעי. להבדיל א"א הבדלות ביי די גויאישע וועלט ווערן קינדער נישט אזוי פארגאפט ווייל ס'איז א חלק פון לעבן און זיי זענען געלערנט וויאזוי זיך אומצוגיין מיט אזעלכע זאכן, אויך איז יעדע מינוט איז דא עפעס אנדערש. אבער ביי היימישע אידן איז נישט דא נאר דאס, און ווי איר ברענגט עס גוט ארויס "עס בוזשעוועט וואכן לאנג אין זייערע מוחות".

אז מ'זאל זיך נישט נארן, איז מען מודה על האמת, וואס זאל מען טון אבער אז די עלטערן זענען אויך קינדער און ווערן פארגאפט..

[El Rushbo]

בנוסף להנ"ל, זעה איך ביי מיינע קינדער אז זייער קאפ ווערט ממש אריינגעאטן כל כולו אין די שפיל. ביי זיי איז אנדערש ווי ביי די ערוואקסענע, מיר האבן אנגעפאקטע קעפ מיט כל מיני אינפארמעישאן, ממילא אפילו מ'זעהט א פלעי, איז עס בלויז נאך א קוקעניש, און ווייטער געגאנגען, משא"כ די קליינע קינדער לייגן זיך אריין אין די מעשה און לערנען אפ יעדע עקטא"ר און קליינע דיטעיל פונעם פלעי, און עס בוזשעוועט וואכן לאנג און זייערע מוחות, זיי שפילן אס איבער, און שמועסן עס אויס ביי יעדע געלעגנהייט, די עקטארס ווערן ביי זיי ארויפגעקוקטע פיגורן און העלדן.
בקיצור זיי נעמען דאס גאנץ אנדערש אויף ווי אן ערוואקסענע מענטש.
און היינו טעמא איך שיק נישט מיינע חברה אהין.

דאס איז איינע פון די גרעסטע אישוס וואס איך האב מיט די פלעי. להבדיל א"א הבדלות ביי די גויאישע וועלט ווערן קינדער נישט אזוי פארגאפט ווייל ס'איז א חלק פון לעבן און זיי זענען געלערנט וויאזוי זיך אומצוגיין מיט אזעלכע זאכן, אויך איז יעדע מינוט איז דא עפעס אנדערש. אבער ביי היימישע אידן איז נישט דא נאר דאס, און ווי איר ברענגט עס גוט ארויס "עס בוזשעוועט וואכן לאנג אין זייערע מוחות".

גערעכט, אבער דאס וועפט אויך אויס, איך זעה נישט די 'דעמעדזש' וואס געשעהט דא. איין סעזאן איז עס ביזנעס קארדס, נאכדעם קוגעלעך, און איינמאל א יאר איז עס 'אונטערן'.

איך מיין אז דאס וואס למעלה דערמאנט איז א פראבלעם אין אונזער סאסייעטי בכלל, אוןן איז דער שורש צו רוב פראבלעמען אפי' ביי ערוואקסענע, מ'מאכט חתונה און מ'מאכט א קידוש מיט 'יענעם' אין מיינד, און איך גלייב אז די עלטערנ'ס 'מסירת נפש' צו שאפן א 'אונטערן' טיקעט ביי הוק ענד ביי קרוק פאר'ן געצערטעלט קינד, וואס ציטערט צו זיין פון די 3 'לוזערס' אין קלאס וואס האבן נישט מצליח געווען אנוצוקומען צום פלעי, קומצעך היבש קרעדיט פאר די קרענק.

[געקלערט]

איינער וואס האט אפילו א משהו יראת שמים, שיקט נישט די קינדער אויף אזעלכע מקומות. א קינד דארף זיין א קליינע עדאלט. א קינד דארף לערנען חול המועד. העכסטנס 10 מינוט שפאצירן.

יא! יא! זאג נאר האלאו! וויפיל שעה א טאג זיצסטו און שרייבסט אויף אייוועלט? איך גלייב אז פיל מער ווי דיין קינד'ס צען מינוטיגע שפאציר

מר' עמקן האט סתם געוואלט מעשיגע מאכן דעם עולם האט ער געשריבן דעם תגובה, יעצט ענפערט'ס אים נאך....

[לייבל שטילער]

וואס ווילסטו די קינדער זאלן רעדן ביי ריסעס? אפשר איבערשמועסן א תוספות? וועם גייט אן אז די קינדער האבען וואס צו טוען אין די פרייע צייט- ווילאנג ס'כשר? אזעלכע עקסטרעימע אנשויאינגען זענען א סגולה פאר אפגעפארענע קינדער.

[פעיק נוז]

איינער וואס האט אפילו א משהו יראת שמים, שיקט נישט די קינדער אויף אזעלכע מקומות. א קינד דארף זיין א קליינע עדאלט. א קינד דארף לערנען חול המועד. העכסטנס 10 מינוט שפאצירן.

יא! יא! זאג נאר האלאו! וויפיל שעה א טאג זיצסטו און שרייבסט אויף אייוועלט? איך גלייב אז פיל מער ווי דיין קינד'ס צען מינוטיגע שפאציר

מר' עמקן האט סתם געוואלט מעשיגע מאכן דעם עולם האט ער געשריבן דעם תגובה, יעצט ענפערט'ס אים נאך....

אויב ער וויל מיר משוגע מאכן, דעמאלטס גיי איך מיט דערמיט! איי העוו נאו פראבלעם! איך פאלג!