נאך די גרויסע "איסלאמישע-אונטערווארפונג" האבן די אידן אין די איסלאמישע לענדער אדאפטירט די אראבישע שפראך, און צוביסלעך אויך אנטוויקלט די שפראך שריפטלעך. אין די קומענדיגע הונדערטע יארן איז עס צעשפרייט געווארן אין אלע אראבישע לענדער. פון איראק און תימן אויף מזרח, ביז שפאניע און מאראקא אויף מערב.
א גרויסע חלק פון איבערזעצן די שפראך אויף לה"ק, איז מיט די הילף פון ספרי רבינו סעדיה הגאון. ווי באקאנט, אז ביי די דרייסיג יאהר איז ער געווען אין טבריה און האט ער זיך געטראפן מיט די "בעלי מסורה" וואו ער האט מקבל געווען דקדוק אויף תנ"ך. שפעטער ווען ער איז צוריקגעקומען קיין בבל, האט ער איבערגעזעצט די תורה אויף אראביש. און געשריבן ספרי דקדוק און פיוטים אויף אראביש . און אסאך געשריבן אין אראביש אויף א-ב אותיות.
רוב ספרים פונעם מיטל-אלטער זענען געשריבן געווארן אין כתב עברי-ערבי. עס איז איבערגעזעצט געווארן פאר די יהודי אשכנז און צרפת. מערסטנטייל פון די ספרים זענען
איבערגעזעצט געווארן דורך "משפחת אִבְּן תִּיבּוֹן". באקאנט אלס "התיבונים".
° יהודה בן שאול אבן תיבון - תרגם: הנבחר באמונות ודעות, ספר כוזרי, חובות הלבבות ועוד.
° שמואל אבן תיבון (בנו של יהודה) - תרגם: מורה נבוכים, חלקים מפירוש משניות לרמב"ם ועוד.
° משה אבן תיבון (בנו של שמואל) - תרגם: מילות ההגיון, ספר המצוות לרמב"ם ועוד.
° יהודה בן משה אבן תיבון - רב מונגוליה - פראנקרייך. -פון זיין פעטער יעקב בן מכיר ווייסט מען אז ער האט איבערגעזעצט אסאך ספרים-.
° יעקב בן מכיר אבן תיבון (נכדו של שמואל) - אסטראנאמער (על פי הרמב"ם), און מתרגם על ספרי אסטרונומיה
° אברהם אבן תיבון - ספר הנהגת הבית (Economics) לאריסטו.
° משה בן יצחק אבן תיבון - מעתיק ספרי קבלה קנדיה.
פונקט ווי אידיש, האט די אידיש-אראבישע שפראך א גרונד-שפראך. און א גרויסע טייל דערפון א געמיש פון לה"ק מיט אראמיש. דאס איז געווען א טייל פון די געשפרעך אינעם גאנצן לעקסיקאן. אזוי אויך אין פאנאלאגיע, מארפאלאגיע און סינטעקס [זאצ-אויסלייג].
צום ביישפיל. דאס צולייגן פאר א ווארט אין אראביש 'il', אנשטאט 'את' אין לה"ק. אזוי ווי, "liyigi wa’t il-mašia" אין עברי-ערבי'ש: "ליגי וקת אל משיח" - צו ווארטן און האפן אויף משיח.
די אידן אין מוסולמענישע לענדער האבן פרובירט אפצושיידן זייער שפראך פון די אלגעמיינע שפראך, מיט'ן זיך געבן אייגענע נעמען ווי "illuğa dyalna" - אונזער שפראך. אין מאראקא רופט מען עס, "il‘arabiyya dyalna" - אונזער אראביש. און די אלגעמיינע אראביש רופן זיי "il‘arabiyya dilmsilmīn" - מוסולמענע אראביש.
היינט צוטאגס איז שוין כמעט נישטא ווער עס האלט נאך אן די שפראך אלס אפיציעלע לעקסיקאן. צוליב וואס עס איז שוין כמעט נישט דא קיין אידן וואס וואוינען אין אראבישע לענדער. מערסטנטייל פון די אידן וואס האבן געוואוינט אין אראבישע לענדער, האבן זיך געצויגן קיין ארץ ישראל, וואו די ציונים האבן געלייגט גרויס דרוק אז מען זאל נישט ניצן די אלטע אידיש-אראבישע שפראך. אנדערע האבן אימיגרירט קיין פראנקרייך און צפון אמעריקע וואו מען האט זיך אסימילירט צו די ארטיגע שפראך.
היינט איז נאך דא א אידישע קהילה אין מאראקא אבער זיי רעדן מער פראנצויזיש ווי די מאראקאנער עברי-ערבי. עס איז נאך דא וואס רעדן די שפראך אין ארץ ישראל און נאך פלעצער און עס איז דא ראדיא-שאו אויף די 'מאראקאנער' שפראך אין ארץ ישראל. אבער די וואס רעדן נאך די שפראך ווערן עלטער און פארמינערט
